عشاق عامل تکامل مفهوم عرفانی عشق در خمسه نظامی نگاهی به تفاوت مسلک عشاق در خمسه نظامی با عشاق پیش از آن در ادبیات فارسی

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

ندا عابد ¹ , مریم جلالی ²

1 - دانشجوی دکترای ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحدتهران مرکزی
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

تاریخ دریافت : 1401/04/28 تاریخ پذیرش : 1401/06/05 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: عشق, خمسه نظامی, عذری,

چکیده مقاله :

عشق در خمسه نظامی مفهومی اصلی است تا جایی که نظامی عشق را جوهره زندگی دانسته و زندگی بدون عشق را با افسردگی و مرگ برابر می‌داند. عشق در خمسه نظامی ستون اصلی خلق داستان‌های منظوم اوست. این پژوهش بر آن است تا سرچشمه منظوم سازی عشق عارفانه در حوزه ادب فارسی را با توجه به مقایسه موضوع عشق در اشعار نظامی و شاعران پیش از او ارزیابی نماید. این مقاله به شیوه توصیفی ـ تحلیلی انجام شده و پرسش اصلی این است که نظامی در ایجاد مقوله عشق عذری در ادب فارسی چه نقشی داشته است؟ یافته‌ها نشان می‌دهد پیش ازنظامی آن چه به عنوان عشق در متون ادبی مطرح شده، عموماً با توجه به امور جسمانی و شرح معاشقه عاشق و معشوق در شرایط رزم و بزم معرفی شده است و نظامی دگرگونی اصلی را در تغییر نگاه به عشق جسمانی و تبدیل آن به مفهوم عرفانی در ادب فارسی ایجاد کرده است.

چکیده انگلیسی:

Love is the main concept in "Khamsa of Nezami "to the extent that he considered love to be the essence of life and equated life without love to depression and death. Love in "Khamsa of Nezami" is the main pillar of creating the poetic stories. In this research, we have tried to evaluate the origin of mystical love in Persian literature by comparing the theme of love in Nezami's poems and poets before him. This article is done in a descriptive-analytical way, and the main question is, what role did Nezami play in creating the category of "mystical love" in Persian literature? The findings show that before Nezami, what was mentioned as "love" in literary texts, was generally introduced with regard to physical affairs and the description of the love affair between the lover and the beloved in the conditions of war and celebration. Nezami marked the main transformation in changing the view of physical love that It has been transformed into a mystical concept in Persian literature.

منابع و مأخذ:

ابوت، پورتر(۱۳۹۷). سواد روایت، ترجمه رویا پورآذر و نیما اشرفی. تهران: نشر اطراف.

پورنامداریان، تقی، 1380، در سایه آفتاب، تهران، سخن.

حسینی، مریم، 1388، ریشه های زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، نشر چشمه.

ذوالفقاری، حسن، 1399، یکصد منظومه عاشقانه فارسی، تهران، دالاهو، چاپ سوم.

ستاری، جلال، 1366، حالات عشق مجنون، تهران، طوس.

سعدی، مصلح الدین، 1382، کلیات، تصحیح: محمدعلی فروغی، تهران، نامک.

فخرالدین اسعد گرگانی، 1391، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

فردوسی، ابوالقاسم، 1384، شاهنامه، تهران، سخن گستر.

فخرالدین اسعد گرگانی، 1391، ویس و رامین، تهران، نشر پارسه.

قشیری، عبدالگریم هوازن، 1399، رساله قشیریه، ترجمه: بدیع الزمان فروزانفر، تهران، علمی فرهنگی.

کربن، هانری، 1353، تاریخ فلسفه اسلامی، تهران، امیرکبیر.

نظامی گنجوی، 1366، کلیات، تهران، امیرکبیر، چاپ چهارم،.

هاشمی، زهره.(۱۳۹۴). عشق صوفیانه در آینة استعاره؛ نظام های استعاری عشق در متون منثور براساس نظریة استعاره شناختی. تهران:  نشرعلمی.