نقش سیاستگذاری شهری در انتخاب مناطق برترگردشگری (مطالعه موردی: شهرستان ماهشهر)
محورهای موضوعی : جغرافیا وگردشگری
سمیه اسدی
1
,
دکتر جبرائیل قربانیان
2
,
دکتر رضا برنا
3
,
دکترجعفر مرشدی
4
,
دکتر منوچهر جوانمردی
5
1 - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
2 - استادیار، گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
3 - عضو هیئت علمی گروه جغرافیا، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - استادیار، گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
5 - استادیار گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
کلید واژه: سیاست گذاری شهری, توسعه ملی, گردشگری, پایداری, شهرماهشهر,
چکیده مقاله :
توسعه پایدار یکی از اهداف مهم صنعت توریستی در هر کشوری است و این صنعت تحت تاثیر علم اقتصاد، سیاست و جغرافیا بوده و بر توسعه آن نیز در هر منطقه اثر گذار می باشد. توسعه پایدار در مناطق گردشگری، با سیاست حفظ منابع و محیط زیست در هر منطقهای، فرآیند توسعه ملی را تسریع می نماید. هدف از انجام این تحقیق، بررسی نقش سیاستگذاری شهری در انتخاب مناطق برترگردشگری و ارزیابی معیارها و توانمندی مکانهای توریستی شهر ماهشهر میباشد. در انجام این تحقیق از مدل تحلیل سلسله مراتبی و پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت استفاده شد. ابتدا اطلاعات بصورت پرسشنامهها توزیع و دادههای آن آنالیز گردید و پس از به دست آمدن سازگاری معیارها، وزن هر کدام از معیارها و گزینهها به دست آمد و سپس تجزیه و تحلیل شد. یافته این تحقیق نشان داد بین معیارهای جاذبه، ارزش، مسافت و تقاضای منتخب برای گردشگری منطقه مورد مطالعه، معیار تقاضا با وزن (54/0) بیشترین اوزان و معیار جاذبه با وزن (06/0) کمترین اوزان گردشگری را به خود اختصاص داده است. همچنین رتبه بندی نهایی مناطق منتخب گردشگری ماهشهر نشان داد که بندر امام خمینی و دریاچه پارک ارم بترتیب با امتیاز 354/0 و 29/0 با اولویت اول و دوم و شهر تاریخی اسک با اولویت هفتم در رتبه پایینتری قرار گرفته است. بنابراین تصمیمگیری درست معیارهای گردشگری بر روی فعالیتهای اقتصادی و... اثر گذار میباشد و معیار تقاضا بر توسعه گردشگری منطقه اثر گذارتر است.
Sustainable development is one of the key objectives of the tourism industry in any country, and this industry is influenced by economics, politics, and geography, with its development also impacting each region. Sustainable development in tourist areas accelerates the national development process through policies that preserve resources and the environment in each region. The aim of this research is to examine the role of urban policy in selecting top tourist regions and evaluating the criteria and capabilities of tourist destinations in the city of Mahshahr. The analytic hierarchy Process (AHP) model and a likert scale questionnaire were used in this research. Firstly, the questionnaires were distributed and their data were analyzed. After obtaining the compatibility of the criteria, the weights of each criterion and option were determined and then analyzed. The findings of this study indicate that among the factors of gravity, value, distance, and selected demand for tourism in the study area, the demand criterion has been assigned the highest weight (0.54) and the attraction criterion has been assigned the lowest weight (0.06) in tourism. Furthermore, the final ranking of selected tourist areas in Mahshahr has shown that bandar imam Khomeini and Aram Park Lake, with scores of 0/354 and 0/29 respectively, are ranked first and second in priority, while the historical city of Esk is ranked seventh in a lower position. Therefore, making informed decisions based on tourism criteria has a significant impact on economic activities, and the demand criterion has a more significant impact on regional tourism development.
1) ابرار خرم، استعلاجی، علیرضا و تهمینه، دانیال (1403). ارزیابی قسمتی از عرصه های بافت قدیم و معرفی مناسبترین محدوده سازگار با کاربری های تاریخی فرهنگی (مطالعه موردی: منطقه مرکزی شهر همدان)، نشریه اندیشه های نو در علوم جغرافیایی، 2(5)، 43-66
2) اکبری، مجید، بوستان احمدی، وحید، انصاری و معصومه، سهرابی، وحید (1401). سنجش جایگاه کشورهای اسلامی از نظر شاخص¬های رقابت پذیری سفر و گردشگری جهانی با استفاده از روش ماباک، فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای، 12(45)،1-18
3) اکبری، مهناز، خداداد، مهدی، موسی زاده، حسین و رودگر صفاری، وحید (1395). ارزیابی توان اکولوژیک استان تهران در راستای توسعه اکوتوریسم با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) فصلنامه فضای گردشگری ، 6 (21) ،117-132.
4) بدری، سید علی، و یاری حصار، ارسطو. (1388). انتخاب مناطق نمونه گردشگری با استفاده از روش AHP (نمونه موردی: استان کهکیلویه و بویراحمد)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،24(4)،55-85
5) پلکانپور، پروانه، بزرگی، مهسا و معین، مهسا. (1394). استفاده از روش AHP جهت سطح بندی مناطق نمونه گردشگری . مطالعه موردی (بازفت، چغاخور و سامان در استان چهارمحال بختیاری). کنفرانس بین المللی تحقیقات علمی و تکنولوژی، 14 دسامبر 2015، کوالامپور، مالزی، 1-13.
6) چقاجردی، ایمان، مختاری ملک آبادی، رضا و جلیلیان، لعیا (1401). تحلیل نقش توانمندی¬های شهرستان¬های استان اصفهان در توسعه گردشگری ورزشی، مجله علوم جغرافیایی، انتشار آنلاین 12 دی 1401.
7) خانزاده، حامد، رهنورد، فرج اله، بامداد، ناصر و محمود زاده، سید مجتبی (1401). رقابت¬پذیری گردشگری شهرهای ایران در پرتو مدیریت مقصد، فصلنامه گردشگری و توسعه، انجمن علمی گردشگری و توسعه انجمن علمی گردشگری ایران،11(2)،79-98
8) خیری، ابراهیم، مروتی، مریم، نشاط، اکرم، و سیاحتی اردکانی، غلامرضا (1400). تعیین پتانسیل و تدوین استراتزیک توسعه گردشگری با استفاده از رویکرد تلفیقی تحلیل SWOT و AHP (منطقه مورد مطالعه: منطقه حفاظت شده اشترانکوه)، علوم و تکنولوژی محیط زیست،23(1)،1-16
9) دارابی، هوشنگ (1372). تصمیم¬گیری به کمک AHP ، مجله مهندسی صنایع،1(2)،15-24
10) دلبری، سید علی و داوودی، سیدرضا (1391). کاربرد تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در رتبه بندی شاخص¬های ارزیابی جاذبه¬های توریستی، مجله تحقیق در عملیات و کاربردهای آن،9(2)،57-79
11) راهداری، وحید، سفیانیان، علیرضا، پور منافی، سعید، ملکی، سعید، و پورمروان، وحید (1401). ارزیابی چند معیاره قابلیت طبیعت¬گردی به روش خطی وزن دار و ترکیب آن با روش فازی، فصلنامه علمی پژوهشی گردشگری و توسعه،11(11)،19-31
12) زارعی، مرتضی، فاطمی، سید محمد رضا، مرتضوی، محمد صدیق، قدوسی، جمال، و شراره پور، ابراهیم (1393). انتخاب مکان بهینه گردشگری با استفاده از روش AHP و TOPSIS، (مطالعه موردی، جزیره قشم) اولین همایش بین المللی راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران، چالش¬ها و چشم اندازها، جهاد دانشگاهی، پژوهشکده گردشگری،252-364
13) صادق، زنگنه، منجزی، نرگس، زنگنه، آزیتا و عبدالهی، مهسا (1403). ترکیب رویکرد AHP با GIS برای انتخاب محل دفن نخاله های ساختمانی و تخریب (مطالعه موردی: شهرستان هفتگل استان خوزستان)، نشریه اندیشه های نو در علوم جغرافیا، 2(5)،89-108
14) زهره¬وندیان، کریم، احسانی، محمد و خسروی زاده، اسفندیار¬(1397). رتبه بندی مولفه¬های تاثیرگذار بر توسعه صنعت گردشگری ورزشی در ایران به وسیله روش تحلیل سلسله مراتبی، پژوهشنامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی،14(27)،29-42
15) سور، انور، ارزانی، حسین، طویلی، علی و اسدی نیلوان، امید¬(1391). اولویت بندی معیارهای موثر در انتخاب مکان¬های مناسب گردشگری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی، اولین کنفرانس ملی راه کارهای دستیابی به توسعه پایدار (کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست)، تهران 1391، تالار بزرگ وزارت کشور، کد COI اختصاصی: 0336- SDCONF01
16) صادقی، طاهر و بهزاد، اردوان (1398). نقش اکوژئومورفولوژی در گسترش پهنه¬های اکوتوریستی با استفاده از مدل های AHP و VIKOR، (مطالعه موردی شهرستان اردبیل)، فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری،8(31)، 57-72
17) عباسی، رسول، معینی، حسین، و سادات¬ نصیری، سمانه. (1399). شناسایی و اولویت¬بندی عوامل موثر در موفقیت برندسازی گردشگری کویری، مورد مطالعه: دریاچه نمک قم، نشریه گردشگری و توسعه،9(3)، صفحات،189-173
18) فتح الهی، فرشته، و استعلاجی، علیرضا. (1398). مکانیابی دهکده سلامت در شهرستان رامسر با مدل های AHP و vikor، فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)،9(35)،صفحات،533-545
19) فیضی زاده، بختیار، فتحی، سعید، قراقیه، حمید رضا و پورمرادیان، سامره (1399). ارزیابی میزان آمادگی شهری از نظر گردشگری با استفاده از تحلیل تصمیم¬گیری چند معیار (GIS) مطالعه موردی تبریز، فصلنامه علمی پژوهشی گردشگری و توسعه،9(4)،139-152
20) عابدینی، موسی، همتی، طاهر، نظافت تکله، بهروز و خیاطی، آیلار (1401). ارزیابی توانمندی¬های توسعه گردشگری پایدار ژئومورفوسایت¬های مسیر توریستی سبلان گردنه حیران با استفاده از مدل کومانسکو و مدل پائوولووا، فصل¬نامه فضای گردشگری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر،11(44)،19-38
21) غلامی، زهرا، زیاری، یوسفعلی و اقبالی، ناصر (1400). برنامه¬ریزی راهبردی با رویکرد توسعه گردشگری پزشکی، منطقه 6 تهران، مجله علوم جغرافیایی، 17(35)،42-75
22) فرهادی یونکی، مجید، و ایمانی خوشخو، محمدحسین (1401). تاثیرگذاری زیرساخت¬های گردشگری در میزان وفاداری گردشگران (شهر اصفهان)، فصلنامه گردشگری و توسعه، انجمن علمی گردشگری ایران،11(1)،129-142
23) مسعودیان، مستوره، و سعیده زرآبادی، زهرا (1401). ارزیابی مولفه¬های موثر در طراحی مسیرهای گردشگری میراثی محور تاریخی فرهنگی و گردشگری جلفا، فصلنامه گردشگری و توسعه، انجمن علمی گردشگری و توسعه انجمن علمی گردشگری ایران،11(4)،33-49
24) موحد، علی، امانپور، سعید و نادری، کاوه (1391). بازاریابی گردشگری شهری بر اساس برند یابی با مدل فرآیند سلسله مراتبی (AHP) مطالعه موردی شهر کرمانشاه، مجله برنامه ریزی فضایی،1(3)، 17-36
25) نعمتی، ولی، ابراهیم پور، حبیب، مرزبان، سیما و نظافت تکله، بهروز (1401). بررسی عوامل موثر بر توسعه گردشگری سلامت در استان تهران با رویکرد آینده پژوهی، فصل¬نامه علوم محیطی،7(4)،5746-5756
26) هاتفی، سید مرتضی، کوهی حبیبی، نازنین و عبدالهی، الهام (1397)، ارزیابی کانون¬های گردشگری مستعد سرمایه¬گذاری با استفاده از مدل یکپارچه آنتروپی شانون فازی و روش ARAS فازی، فصل¬نامه علمی مطالعات مدیریت گردشگری،14(48)،269-302
27) Duate., J.B. Talero-sarmiento., L.H. & Rodarigue- padillat., D.C. (2021). Mehodogical proposal for the idendification for tourist routes in a particular region through clustering techniques Heliyon, NIH Journal, 7(4), e 06655.
28) Lopez-Sanz., J.M. Penelas-Leguia., A. Gutierreza-Rodriguez., p. & Cuesta-Valino. P. (2021). Sustainable Development and Rural Tourism in Depopulated Areas, Land Journal, 10, 1-18.
29) Peric., C. Dramicanin., S. & Gasic., M. (2020). impact of service quality on sotisfaction and loyalty of tourists in rural tourism of sumadija and western serbia. E conomics of Agriculture, 67(4), 1071-1086.
30) Rosalina., P.D. Dupre., K. & Wang., Y. (2021). Rural tourism: A systematic literature review on defnitions and challenges, Journal of Hospitality and Tourism Management,Vol. 47 , PP. 134–149.
31) Saaty., T. L. (2005). The Analytical hierarchy Process.Planing Priority, Resource Allocation, TWS puplication, USA. 15.
32) Yang., J. Yang., R. Chen., M.H. (2021). Effects of rural revitalization on rural tourism, Journal of Hospitality and Tourism Management, 47 , 35–45.
نشريه علمي اندیشه‌های نو در علوم‌جغرافیایی، دوره 3، شماره 7، بهار 1404، صفحات: 1-18 شاپا: 1473-2981
|
نقش سیاستگذاری شهری در انتخاب مناطق برترگردشگری
سمیه اسدی
دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
جبرائیل قربانیان1
استادیار، گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
رضا برنا
عضو هیئت علمی گروه جغرافیا، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
جعفر مرشدی
استادیار، گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
منوچهر جوانمردی
استادیار، گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
چکیده
توسعه پایدار یکی از اهداف مهم صنعت توریستی در هر کشوری است و این صنعت تحت تاثیر علم اقتصاد، سیاست و جغرافیا بوده و بر توسعه آن نیز در هر منطقه اثر گذار می باشد. توسعه پایدار در مناطق گردشگری، با سیاست حفظ منابع و محیط زیست در هر منطقهای، فرآیند توسعه ملی را تسریع می نماید. هدف از انجام این تحقیق، بررسی نقش سیاستگذاری شهری در انتخاب مناطق برترگردشگری و ارزیابی معیارها و توانمندی مکانهای توریستی شهر ماهشهر میباشد. در انجام این تحقیق از مدل تحلیل سلسله مراتبی و پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت استفاده شد. ابتدا اطلاعات بصورت پرسشنامهها توزیع و دادههای آن آنالیز گردید و پس از به دست آمدن سازگاری معیارها، وزن هر کدام از معیارها و گزینهها به دست آمد و سپس تجزیه و تحلیل شد. یافته این تحقیق نشان داد بین معیارهای جاذبه، ارزش، مسافت و تقاضای منتخب برای گردشگری منطقه مورد مطالعه، معیار تقاضا با وزن (54/0) بیشترین اوزان و معیار جاذبه با وزن (06/0) کمترین اوزان گردشگری را به خود اختصاص داده است. همچنین رتبه بندی نهایی مناطق منتخب گردشگری ماهشهر نشان داد که بندر امام خمینی و دریاچه پارک ارم بترتیب با امتیاز 354/0 و 29/0 با اولویت اول و دوم و شهر تاریخی اسک با اولویت هفتم در رتبه پایینتری قرار گرفته است. بنابراین تصمیمگیری درست معیارهای گردشگری بر روی فعالیتهای اقتصادی و... اثر گذار میباشد و معیار تقاضا بر توسعه گردشگری منطقه اثر گذارتر است.
مقدمه
ژئوتوریسم بهعنوان زیر شاخهای از توریسم طبیعتگرا، از ظرفیتهای بالقوه زیادی برای توسعه سرزمین و پایداری منابعطبیعی برخوردار است. توسعه صنعتگردشگری و درآمد ناشی از آن، زمینه رقابت بین کشورها را فراهم نموده است. صنعت توریست و گردشگری در خیلی از کشورهای دنیا یکی از روشهای درآمدزایی بوده و جهت رسیدن به این هدف مهم تلاش میکنند تا از توانمندیهای ژئو اقلیم هر منطقه از کشور خود بهره ببرند و برای رسیدن به یک توسعه پایدار رقابت نمایند. چرا که توسعه پایدار گردشگری یکی از اهداف مهم صنعت توریستی بوده که در پی توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی جامعه بومی، میباشد و اشخاص به دنبال بازدید از این جاذبههای طبیعی دیدنی هستند. معرفی چشم اندازهای محیطی زمینه توسعه این صنعت را در منطقه مورد مطالعه فراهم میکند. لذا ارتباط بین علم گردشگری با علوم محیطی، زمینه ظهور مناطق ویژه گردشگری را سبب شده و افراد زیادی را به خود جذب میکند. بنابراین مناطق برتر گردشگری در زندگی اقتصادی ساکنین بومی منطقه تاثیر مثبت داشته و هویت پیدا میکنند. هدف از انجام این تحقیق، بررسی نقش سیاستگذاری شهری در انتخاب مناطق برترگردشگری و ارزیابی معیارها و توانمندی مکانهای توریستی شهر ماهشهر میباشد. فرضیه این تحقیق بر این مبناست که به نظر میرسد بین معیارها و گزینههای گردشگری، ضریب تقاضا جهت مشاهده مکانهای تاریخی، مکانهای برتر گردشگری را به خود اختصاص دادهاند. از ضرورت های این پژوهش این است که در کشور ما صنعت توریسم گردشگری به یک صنعت فراگیر و پویا درآمده و در این زمینه موفقیتهای چشمگیری به دست آمده است و به منظور رسیدن به توریسم موفق و پایدار تلاشهایی در جهت کسب درآمد صورت گرفته است. شهر ماهشهر در استان خوزستان نیز از این امر مستثنی نبوده و از ظرفیت های بالایی جهت گردشگران برخوردار بوده و در این زمینه میتوان ضمن حفظ آثار طبیعی و تاریخی منطقه، به درآمد زایی نیز رسید. مقاله حاضر سعی دارد تا با شناسایی برخی مکانهای ژئوتوریسم، به بررسی اهمیت آنها در جذب گردشگری این شهرستان بپردازد. توسعه منطقه ای نقش مهمی در حوزه های همچون جغرافیای اقتصادی، اقتصاد منطقه ای، علوم منطقه ای و نظریه های رشد اقتصادی دارد. اصولا آموزش گردشگری و افزایش درآمد منطقه در از بین بردن نابرابری در بلند مدت نقش مهمی ایفا می نماید.
پیشینه تحقیق
زنگنه و همکاران(1403) در بررسی دفن نخاله های ساختمانی به روش (AHP) نشان دادند که بخش زیادی از اراضی شهرستان هفتگل در محدوده خیلی مناسب جهت احداث سایت دفن نخاله های ساختمانی و تخریب قرار دارد.
ابرارخرم و همکاران(1403) در بررسی بافت قدیم منطقه مرکزی شهر همدان به روش (AHP) سازگاری کاربری با عملکرد کاربری فرهنگی و تاریخی شهر مقایسه شده و در نهایت، الگوی برتر در سازگاری با نحوه عملکرد کاربری های تاریخی و فرهنگی معرفی شد.
راهداری و همکاران(1401) با ارزیابی چند معیاره قابلیت طبیعتگردی به روش خطی وزن دار و ترکیب آن با روش فازی، نشان داد که مناطق با قابلیت گردشگری خیلی زیاد در مجاورت منابع آب، سایر مناظر زیبای طبیعی و راه های دسترسی قرار گرفتهاند.
عابدینی و همکاران(1401) در ارزیابی توانمندیهای توسعه گردشگری پایدار مسیر توریستی سبلان تا گردنه حیران اردبیل، نتیجه گرفتند که پارک جنگلی فندق لو، بالاترین امتیاز گردشگری را به خود اختصاص داده است.
نعمتی و همکاران(1401) در ارزیابی گردشگری سلامت استان تهران نتیجه گرفتند که انجام یک عمل بد می تواند اثرات مناسبی بر برند و گردشگری درمانی و بازاریابی موثر آن داشته باشد. (اکبری و همکاران، 1401) به بررسی شاخصهای رقابت پذیری جهانی گردشگری به روش ماباک پرداختند و نتیجه گرفتند مانع اصلی توسعه گردشگری مساله امنیت و عدم رشد و توسعه اقتصادی کشورهاست.
فرهادی یونکی و ایمانی خوشخو(1401) تاثیرگذاری زیرساختهای گردشگری در میزان وفاداری گردشگران شهر اصفهان را بررسی و نتیجه گرفتند که این زیرساختها باعث افزایش رضایت گردشگری و افزایش وفاداری در گردشگر به صورت غیر مستقیم میشود (خانزاده و همکاران، 1401) رقابتپذیری گردشگری شهرهای ایران را در پرتو مدیریت مقصد مطالعه نمودند و نتایج نشان داد که رقابت پذیری گردشگری شهرهای ایران در هیچ یک از شاخص های تدوین شده رقابت پذیری مبتنی بر قابلیت، شامل استاندارد گردشگری، ظرفیت رشد گردشگری، رقابتی بودن بنگاه های گردشگری و گردشگری آینده نگر، در وضعیت مطلوبی قرار ندارد.
مسعودیان و سعیده زرآبادی(1401) در ارزیابی مولفههای موثر در طراحی مسیرهای گردشگری میراثی محور تاریخی فرهنگی و گردشگری جلفا، نتیجه گرفتند که مولفه های توجه به جاذبه های میراثی و ایمنی و امنیت و توجه به ابعاد زیستی موثرترین مولفهها در طراحی محور جلفا با رویکرد گردشگری میراثی هستند.
چقاجردی، همکاران(1401) در تحلیل نقش توانمندی های گردشگری ورزشی استان اصفهان با مدل سوات، نتیجه گرفتند که استراتژی تهاجمی (so) دارای بیشترین وزن می باشد.
خیری و همکاران(1400) به تعیین پتانسیل و تدوین استراتزیک توسعه گردشگری با استفاده از رویکرد تلفیقی تحلیل SWOT و AHP منطقه حفاظت شده اشترانکوه پرداختند و نتایج نشان داد که وضعیت کنونی گردشگری منطقه حفاظت شده اشترانکوه با قابلیتها و استعدادهای بالقوه آن تناسبی ندارد و برای حفاظت واقعی از این منطقه ضروری است گردشگری پایدار به صورت برنامهریزی شده صورت گیرد.
غلامی و همکاران(1400) در برنامهریزی راهبردی گردشگری پژشکی منطقه 6 تهران با استفاده از مدل سوات، نشان دادند که استراتژی به دست آمده در این زمینه (so) میباشد که بایستی از نقاط قوت از فرصت های خارجی بهره برد.
عباسی و همکاران( 1399) نشان داد که عوامل موثر بر موفقیت برندسازی گردشگری کویر در دریاچه نمک شامل جاذبههای گردشگری، عوامل فرهنگی زیر ساختی، مدیریتی، حمایتهای دولتی و جذب مشتری است که مهمترین آن جاذبههای گردشگری با وزن 404/0 و کم اهمیتترین آنها جذب مشتری با وزن 560/0 شناسایی است.
فیضی زاده و همکاران( 1399) در ارزیابی میزان آمادگی شهری از نظر گردشگری با استفاده از تحلیل تصمیم گیری چند معیار (GIS) نشان داد که مناطق مرکزی شهر تبریز به دلیل تمرکز بافت قدیمی و تسهیلات خدماتی و تجاری از ظرفیت بالایی جهت پذیرایی از گردشگران برخوردار هستند و لزوم توجه بیشتر به مناطق حاشیه ای ضروری است.
فتح الهی و استعلاجی(1398) با مکانیابی دهکده سلامت در شهرستان رامسر نشان داد که 6 سایت جهت احداث دهکده سلامت مناسب میباشد که سایتها از 1 به 2 به ترتیب 92/0 و 86/0 ، بیشترین امتیاز را به خود نسبت داده اند.
(صادقی و بهزاد، 1398) نقش اکوژئومورفولوژی در گسترش پهنه های اکوتوریستی اردبیل را با استفاده از مدل های AHP و VIKOR مطالعه و نتیجه گرفتند که گردشگری عشایر، طبیعتگردی، ورزشهای زمستانه در حیات وحش به ترتیب دارای رتبه های 1 و 78/0 و 14/0 و 12/0 اولویتبندی شدهاند.
زهره وندیان و همکاران(1397) در بررسی رتبهبندی مولفههای تاثیرگذار بر توسعه صنعت گردشگری ورزشی در ایران به وسیله روش تحلیل سلسله مراتبی نشان دادند که بین مولفههای تاثیرگذار بر توریسم ورزشی حمایتهای سیاسی و قانونی (396/0) بیشترین اهمیت را دارد. و به ترتیب مولفههای مدیریت و هماهنگی، بازاریابی، زیرساختها و اماکن، شناخت قابلیتها و ظرفیتها، تحقیقات و پژوهش، فرهنگسازی و آموزش، دارای رتبه های بعدی هستند.
هاتفی و همکاران(1397) با مطالعه ارزیابی کانونهای گردشگری مستعد سرمایهگذاری، با استفاده از مدل یکپارچه آنتروپی شانون فازی و روش ARAS فازی، نشان دادند که متوسط سرمایهگذاری در کانون، سطوح قابل توسعه و توپوگرافی مهمترین معیارها برای ارزیابی کانونهای گردشگری میباشند و وزن بیشتری را نسبت به سایر معیارها به خود اختصاص داده اند. و نتایج روش آراس فازی نشان داد چشمه دیمه، سد کوهرنگ و آبشار شیخ علیخان، امتیاز بالاتری را کسب نمودهاند.
اکبری و همکاران( 1395) به ارزیابی توان اکولوژیک استان تهران در راستای توسعه اکوتوریسم با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی پرداختند نتایج نشان داد که 32/42 درصد از مساحت مناطق مورد مطالعه در کلاس خیلی مناسب و مناسب قرار دارد، این مقدار برای کلاس با قابلیت خیلی نامناسب و نامناسب برابر 57/44 درصد می باشد و حدود 11/13 درصد در کلاس با قابلیت متوسط قرار دارد.
پلکانپور و همکاران( 1394) سطح بندی مناطق نمونه گردشگری، بازفت، چغاخور و سامان در استان چهارمحال بختیاری را با استفاده از روش AHP انجام دادند، نتایج نشان داد که منطقه نمونه گردشگری سامان در اولویت اول، منطقه نمونه گردشگری چغار در اولویت دوم و منطقه نمونه گردشگری بازفت در اولویت سوم قرار گرفته است.
زارعی و همکاران(1393) با انتخاب مکان بهینه گردشگری جزیره قشم نتیجه گرفتند که رویکرد ترکیبی AHP و TOPSIS نسبت به رویکرد غیر ترکیبی TOPSIS از برتری توان تشخیص رویکردی برخوردار است.
دلبری و داوودی(1391) با کاربرد تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در رتبهبندی شاخصهای ارزیابی جاذبههای توریستی نشان دادند به دلیل عدم شناخت دقیق شاخصهای ارزیابی و معیارهای رتبهبندی آنها، در ارزیابی و توسعه جاذبههای توریستی، کاستیهای زیادی مشاهده میشود.
سور و همکاران(1391) با بررسی اولویتبندی معیارهای موثر در انتخاب مکانهای مناسب گردشگری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی نتیجه گرفتند که جاذبههای منطقه با وزن 22/0 بیشترین و معیار خاک با وزن 33/0 کمترین امتیاز را کسب نموده است.
موحد و همکاران(1391) بازاریابی گردشگری شهری بر اساس برندیابی با مدل فرآیند سلسله مراتبی (AHP) کرمانشاه را بررسی نمودند، نتایج نشان داد که طاق بستان با توجه به معیارهای در نظر گرفته شده با 435/0 درصد و بیستون با 326/0 درصد مکانهای مناسب جهت برندگذاری و بازاریابی انتخاب شدهاند.
بدری و یاری حصار(1388) انتخاب مناطق نمونه گردشگری با استفاده از روش AHP استان کهکیلویه و بویراحمد را مطالعه و نتیجه نشان داد که مناطق گردشگری چشمه بلقیس، کوهگل و منطقه دریاچه سد کوثر، مناسبترین گزینه ها برای انتخاب به عنوان مناطق گردشگری و تهیه طرح جامع گردشگری هستند.
روزولینا1وهمکاران1(2021) در بررسی توسعه اقتصادی گردشگری نتیجه گرفتند که گردشگری زمینه احیای توسعه اجتماعی و اقتصادی و احیای کاهش بهرهوری روستایی را توصیف مینماید.
یانگ2وهمکاران2(2021) در مطالعه گردشگری روستایی نتیجه گرفتند که گردشگری در کشورهای پیشرفته و درحال توسعه برای بهرهوری انرژی و پایداری اکولوژیک محبوب شده است.
لپزانز3 وهمکاران3(2021) معتقدند است که گردشگری بطور کلی یک رویکرد قابل توجه برای ارتقاء توسعه اقتصادی است.
دوارت4وهمکاران4(2021) در بررسی مزایای گردشگری هر منطقه نتیجه گرفتند که گردشگری غیر از مزایای اجتماعی و فرهنگی زمینه بهبود آموزش را فراهم نموده و میراث را تقویت میکند.
پریک5وهمکاران5(2020) در پژوهشی با عنوان تاثیر کیفیت خدمات بر رضایتمندی وفاداری گردشگران در گردشگری صربستان نتیجه گرفتند که بین کیفیت خدمات و رضایتمندی و همچنین بین وفاداری و رضایتمندی رابطه مستقیمی وجود دارد.
روش‌شناسی تحقیق
پژوهش حاضر به لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی بوده و از نظر جمعآوری اطلاعات، اسنادی پیمایشی و از لحاظ هدف، کاربردی می باشد. در انجام این تحقیق از مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و نرم افزار Expert Choice و پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت استفاده شد. ابتدا اطلاعات بصورت 40 تا پرسشنامه ها بین متخصصین ادارات و اساتید گردشگری توزیع و دادههای آن جمعآوری و آنالیز گردید و پس از به دست آمدن سازگاری معیارها، وزن هر کدام از معیارها و گزینهها به دست آمد و سپس تجزیه و تحلیل و نمودارسازی شد. یکی از بهترین فنون تصمیمگیری چند منظوره، تحلیل سلسله مراتبی میباشد که اولین بار از سوی توماس ال ساعتی در دهه 1970 ارائه شد (دارابی، 1371). این مدل روشی است که در آن معیارها و گزینهها مشخص شده و ابتدا سازگاری معیارها ارزیابی و در صورت داشتن سازگاری معیارها، وزن گزینهها محاسبه و در یک ساختار قرار میگیرند. در واقع در این روش به قضاوت ذهنی، مقادیر عددی اختصاص داده میشود و سپس متغیرهایی که بیشترین ارزش داشته باشند مشخص میشوند. جهت به کارگیری روش، ضرایب اهمیت معیارها و گزینهها تعیین شد. امتیازات محاسبه و سازگاری به دست آمد. و برای بدست آوردن بردار سازگاری و لاندا ماکس و نرخ سازگاری نیز به روش ذیل عمل شد:
رابطه 1) وزن معیار ها ÷ جمع مقادیر وزنی= بردارسازگاری
رابطه 2) لاندا ماکس
ʎmax ÷ مجموع بردار سازگاری (N)
رابطه 3) شاخص سازگاری
(ʎmax – n) ÷ (N) = شاخص سازگاری
N= 4
رابطه4) نرخ سازگاری I) ÷ (R . I) (C . = نرخ سازگاری
در این روش مبنای قضاوت 9 کمیت بوده که شدت برتری معیار (i) نسبت به معیار (j) گردید:
جدول1- مقیاس 9 کمیتی ال ساعتی برای مقایسه زوجی معیارها
شدت اهمیت | تعریف | توضیحات |
1 | اهمیت مساوی | در تحقیق دو معیار اهمیت مساوی دارند |
3 | اهمیت اندکی بیشتر | تجربه نشان میدهد که برای تحقیق هدف، اهمیت i بیشتر از j است |
5 | اهمیت بیشتر | تجربه نشان میدهد که اهمیت i بیشتر از j است |
7 | اهمیت خیلی بیشتر | تجربه نشان میدهد که اهمیت i خیلی بیشتر از j است |
9 | اهمیت مطلق | اهمیت خیلی بیشتر i نسبت به j به طور قطعی به اثبات رسیده است |
2-4-6-8 | ----- | هنگامی که حالتهای میانه وجود دارد |
ماخذ: saaty-2005
در این فرآیند ایجاد یک ساختاری که اهداف، معیارها و گزینهها را نشان دهد، مد نظر است. در نهایت، با مقایسه زوجی گزینهها و امتیازدهی هر کدام از آنها توسط متخصصین گردشگری، با تعیین امتیاز نهایی گزینهها، اولویت اصلی مشخص گردید. در شکل (1) مدل مفهومی تحقیق با معیارها و گزینههای انتخاب شده منطقه مورد مطالعه را در مورد تصمیمگیری چند معیاره گردشگری نشان میدهد:
شکل1: مدل مفهومی تحقیق
معرفی محدوده مورد مطالعه
شهر ماهشهر در جنوب استان خوزستان با ارتفاع 3 متر از سطح دریا واقع میباشد. این شهر با طول جغرافیایی 49 درجه و 13 دقیقه و عرض جغرافیایی 30 درجه و 33 دقیقه واقع شده است. این شهر از شمال به اهواز، از غرب به شادگان، از شرق به رامشیر و امیدیه، از جنوب به خلیج فارس و از جنوب شرق به هندیجان محدود میشود (شکل 2).
شکل2: نقشه موقعیت منطقه
ماخذ: نگارندگان، 1403
بحث و یافته‌ها
در این مرحله از تحقیق ابتدا معیارها وزندهی و سازگاری هر کدام به دست آمد. تعیین مکان مناسب با استفاده از ساختار سلسله مراتبی بستگی به وجود سازگاری داده میباشد. اگر نرخ سازگاری کمتر یا مساوی 1/0 باشد، وزن داده شده به معیار ها قابل قبول است. در غیر اینصورت بایستی در قضاوت ها بازنگری گردد. اولین قدم پس از مشخص نمودن معیارها، جهت انتخاب مناطق مهم گردشگری، تعیین ضرایب اهمیت معیارهای تعیین شده است.
جدول2- وزن معیارهای منتخب برای مناطق برتر گردشگری شهر ماهشهر
شاخص | تقاضا | مسافت | ارزش | جاذبه | وزن معیار |
تقاضا | 1 | 4 | 3 | 6 | 5394/0 |
دسترسی | 25/0 | 1 | 5/0 | 4 | 1633/0 |
ارزش | 33/0 | 2 | 1 | 4 | 2356/0 |
جاذبه | 16/0 | 25/0 | 25/0 | 1 | 06113/0 |
جمع | 74/1 | 25/7 | 75/4 | 15 | ------ |
در جدول (2) پس از مقایسه زوجی، هر کدام از معیارها ارزشگذاری شدند.
تقاضا: وجود حداقل تقاضا جهت توسعه پایدار گردشگری منطقه لازم است.
ارزش مکان: یکی از مهمترین محرک تاثیر گذار در جذب گردشگری میباشد.
دسترسی: این عامل بستگی به وجود زیرساخت های ارتباطی جهت برقراری پیوند به مناطق مختلف مکان گردشگری دارد.
جاذبه: بدیهی است بین تعداد جاذبههای طبیعت گردی و حجم تقاضا ارتباطی مستقیم وجود دارد.
شکل3: نمودار ضریب اهمیت معیارهای انتخاب منطقه برتر گردشگری شهر ماهشهر
با توجه به شکل (2) بین معیارهای جاذبه، ارزش، دسترسی و تقاضای منتخب برای گردشگری منطقه مورد مطالعه، معیار تقاضا با وزن (54/0) بیشترین اوزان و معیار جاذبه با وزن (60/0) کمترین اوزان گردشگری را به خود اختصاص داده است.
جهت محاسبه بردار سازگاری وزن هر کدام از معیارها بر مقادیر جمع وزنی معیارها تقسیم شد و برای تعیین لاندا ماکس، از بردار سازگاری بدست آمده میانگین گرفته شد. از فرمولهای پایین شاخص سازگاری و نرخ سازگاری محاسبه شد.
رابطه 1) 4683/16 = بردار سازگاری
رابطه 2) 1170/4 = لاندا ماکس
رابطه 3) 390/0 = شاخص سازگاری
رابطه 4) 04333/0 = نرخ سازگاری
با توجه به اینکه ضریب سازگاری کمتر از 1/0 می باشد پس وزن داده شده به معیار ها قابل قبول است.
در مرحله بعد، معیارها به زیر معیارها یا گزینهها تقسیم و به نسبت زوجی با هم مقایسه و وزن دهی شدند. در نهایت وزن معیار های اصلی، در وزن زیر معیارها ضرب شده تا وزنهای غیر نرمال به دست آمد. با نرمالیزه نمودن وزنها، یکی یکی وزن غیر نرمال بر مجموع کل وزنهای غیر نرمال تقسیم گردید و به این صورت وزنهای نرمال به دست آمد و نتایج نمودارسازی شدند.
جدول3- وزن زیر معیار یا گزینههای تقاضا برای گردشگری
وزن زیر معیار | بندر امام خمینی
| آرامگاه سید صالح | شهر تاریخی اسک | تل کافرون | دریاچه مصنوعی پارک ارم | خور موسی | پارک ساحلی خور |
شاخص |
432/0 | 25/0 | 33/0 | 2 | 5/0 | 125/0 | 16/0 | 1 | پارک ساحلی خور |
1422/0 | 25/0 | 2/0 | 6 | 6 | 33/0 | 1 | 6 | خور موسی |
2629/0 | 2/0 | 8 | 8 | 6 | 1 | 3 | 8 | دریاچه ارم |
0599/0 | 11/0 | 2 | 3 | 1 | 16/0 | 16/0 | 2 | تل کافرون |
0269/0 | 14/0 | 33/0 | 1 | 33/0 | 125/0 | 16/0 | 5/0 | شهر تاریخی اسک |
0565/0 | 125/0 | 1 | 3 | 5/0 | 125/0 | 2/0 | 3 | آرامگاه سید صالح |
408/0 | 1 | 8 | 7 | 9 | 5 | 4 | 4 | بندر امام خمینی |
| 075/2 | 86/19 | 30 | 33/23 | 865/6 | 68/8 | 5/24 | جمع |
شکل4:نمودار گزینههای تقاضا برای گردشگری
بررسی گزینهها یا زیر معیارهای گردشگری منطقه مورد مطالعه در شکل (3) در ارتباط با معیار تقاضا، نشان میدهد که پارک ساحلی خور با وزن (43/0) و شهر تاریخی اسک با وزن (027/0) به ترتیب بیشترین و کمترین اوزان گردشگری را بین همه گزینههای منتخب به خود اختصاص داده است.
جدول4- وزن زیر معیار یا گزینههای دسترسی و مسافت برای گردشگری
وزن زیر معیار | بندر امام خمینی | آرامگاه سید صالح | شهر تاریخی اسک | تل کافرون | دریاچه مصنوعی پارک ارم | خور موسی | پارک ساحلی خور |
شاخص |
0274/0 | 14/0 | 25/0 | 33/0 | 5/0 | 125/0 | 16/0 | 1 | پارک ساحلی خور |
1399/0 | 25/0 | 1 | 6 | 4 | 33/0 | 1 | 6 | خور موسی |
2672/0 | 5/0 | 4 | 8 | 6 | 1 | 3 | 8 | دریاچه ارم |
0527/0 | 125/0 | 1 | 2 | 1 | 16/0 | 25/0 | 2 | تل کافرون |
0620/0 | 14/0 | 3 | 1 | 5/0 | 125/0 | 16/0 | 3 | شهر تاریخی اسک |
0675/0 | 14/0 | 1 | 33/0 | 1 | 25/0 | 1/0 | 4 | آرامگاه سید صالح |
3679/0 | 1 | 6 | 7 | 8 | 2 | 4 | 7 | بندر امام خمینی |
---- | 295/2 | 25/18 | 53/24 | 21 | 99/3 | 57/9 | 31 | جمع |
شکل5: نمودار وزن زیر معیار یا گزینههای دسترسی و مسافت برای گردشگری
بررسی گزینهها یا زیر معیارهای گردشگری منطقه مورد مطالعه در شکل (4) در ارتباط با معیار دسترسی نشان میدهد که بندر امام خمینی با وزن (37/0) و پارک ساحلی خور با وزن (027/0) به ترتیب بیشترین و کمترین اوزان گردشگری را بین همه گزینههای منتخب به خود اختصاص داده است.
جدول5- وزن زیر معیار یا گزینههای ارزش دیدن برای گردشگری
وزن معیار | بندر امام خمینی | آرامگاه سید صالح | شهر تاریخی اسک | تل کافرون | دریاچه مصنوعی پارک ارم | خور موسی | پارک ساحلی خور |
شاخص |
0249/0 | 125/0 | 2/0 | 25/0 | 33/0 | 14/0 | 2/0 | 1 | پارک ساحلی خور |
1453/0 | 25/0 | 2 | 6 | 5 | 33/0 | 1 | 5 | خور موسی |
2493/0 | 5/0 | 5 | 6 | 6 | 1 | 3 | 7 | دریاچه ارم |
0541/0 | 11/0 | 1 | 2 | 1 | 16/0 | 2/0 | 3 | تل کافرون |
0720/0 | 125/0 | 4 | 1 | 5/0 | 16/0 | 16/0 | 4 | شهر تاریخی اسک |
0811/0 | 16/0 | 1 | 25/0 | 1 | 2/0 | 2 | 5 | آرامگاه سید صالح |
3728/0 | 1 | 6 | 8 | 9 | 2 | 4 | 8 | بندر امام خمینی |
---- | 27/2 | 2/19 | 5/23 | 83/22 | 99/3 | 56/10 | 33 | جمع |
شکل6: وزن زیر معیار یا گزینههای ارزش دیدن برای گردشگری
بررسی گزینهها یا زیر معیارهای گردشگری منطقه مورد مطالعه در شکل (5) در ارتباط با معیار ارزش دیدن، نشان میدهد که بندر امام خمینی با وزن (37/0) و پارک ساحلی خور به وزن (250/0) به ترتیب بیشترین وکمترین اوزان گردشگری را بین همه گزینههای منتخب به خود اختصاص داده است.
جدول6- وزن زیر معیار یا گزینههای ارزش جاذبه برای گردشگری
وزن معیار
| بندر امام خمینی | آرامگاه سید صالح | شهر تاریخی اسک | تل کافرون | دریاچه مصنوعی پارک ارم | خور موسی | پارک ساحلی خور |
شاخص |
0394/0 | 25/0 | 25/0 | 5/0 | 33/0 | 16/0 | 5/0 | 1 | پارک ساحلی خور |
1024/0 | 5/0 | 3 | 3 | 2 | 25/0 | 1 | 2 | خور موسی |
3796/0 | 3 | 4 | 7 | 7 | 1 | 4 | 6 | دریاچه ارم |
0576/0 | 125/0 | 5/0 | 1 | 1 | 14/0 | 5/0 | 3 | تل کافرون |
0483/0 | 125/0 | 5/0 | 1 | 1 | 14/0 | 33/0 | 2 | شهر تاریخی اسک |
087/0 | 16/0 | 1 | 2 | 2 | 25/0 | 33/0 | 4 | آرامگاه سید صالح |
2678/0 | 1 | 6 | 8 | 8 | 33/0 | 2 | 4 | بندر امام خمینی |
---- | 16/5 | 25/15 | 5/22 | 33/21 | 27/2 | 66/8 | 22 | جمع |
شکل7: وزن زیر معیار یا گزینههای ارزش جاذبه برای گردشگری
بررسی گزینهها یا زیر معیارهای گردشگری منطقه مورد مطالعه در شکل (6) در ارتباط با معیار ارزش جاذبه نشان میدهد که دریاچه پارک ارم با وزن (038/0) و پارک ساحلی خور (04/0) به ترتیب بیشترین و کمترین اوزان گردشگری را بین همه گزینههای منتخب به خود اختصاص داده است. در مجموع، مکانیابی دقیق گردشگری، زمانی به درستی انجام می گیرد که رویکرد ما از منطقه مورد مطالعه خود، سیستماتیک باشد و همه معیارها و زیر معیارها (گزینهها) و وزن هر کدام از آنها را در نظر بگیریم. با تبعیت از این رویکرد، انتخاب مکان مناسب گردشگری امکان پذیر خواهد بود. بنابراین امتیاز هر مکان، نشان از ضریب اهمیت مکان بوده و در اولویت مدیریت و برنامهریزی است.
جدول7- مجموع امتیاز نهایی مکانهای گردشگری شهر ماهشهر با احتساب ضریب اهمیت معیارها
گزینه معیار | پارک ساحلی خور | خور موسی | دریاچه پارک ارم | تل کافرون | شهر تاریخی اسک | آرامگاه سید صالح | بندر امام خمینی |
ارزش تقاضا | 432/0 | 1422/0 | 2629/0 | 0599/0 | 0269/0 | 0565/0 | 408/0 |
وزن معیار | 549/0 | ||||||
دسترسی و مسافت | 0274/0 | 1399/0 | 2672/0 | 0527/0 | 0620/0 | 0675/0 | 3679/0 |
وزن معیار | 163/0 | ||||||
ارزش دیدن | 0249/0 | 1453/0 | 2493/0 | 0541/0 | 0720/ | 0811/0 | 3728/0 |
وزن معیار | 235/0 | ||||||
ارزش جاذبه | 0394/0 | 1024/0 | 3796/0 | 0576/0 | 0483/0 | 087/0 | 2678/0 |
وزن معیار | 061/0 | ||||||
مجموع امتیازات | 131/0 | 132/0 | 29/0 | 056/0 | 0523/0 | 073/0 | 354/0 |
جدول (7) امتیاز نهایی هر کدام از سایتهای گردشگری ماهشهررا با احتساب ضریب اهمیت در هر کدام از معیارها نشان میدهد.
جدول8- رتبه بندی نهایی مناطق منتخب گردشگری شهر ماهشهر
ردیف | منطقه | امتیاز | اولویت |
1 | بندر امام خمینی | 354/0 | 1 |
2 | دریاچه پارک ارم | 29/0 | 2 |
3 | خور موسی | 132/0 | 3 |
4 | پارک ساحلی خور | 131/0 | 4 |
5 | آرامگاه سید صالح | 073/0 | 5 |
6 | تل کافرون | 056/0 | 6 |
7 | شهر تاریخی اسک | 0523/0 | 7 |
در نهایت رتبهبندی نهایی مناطق منتخب گردشگری ماهشهر مطابق جدول (8) نشان میدهد که بندر امام خمینی و دریاچه پارک ارم بترتیب با امتیاز 354/0 و 29/0 با اولویت اول و دوم و شهر تاریخی اسک با اولویت هفتم در رتبه پایینتر گردشگری قرار گرفته است.
نتیجه گیری
در حکمرانی هر منطقه و ارائه راهبرد گردشگری، شناسایی عوامل کلیدی موثر بر توسعه پایدار گردشگری، جزء ضروریات می باشد. در این تحقیق بررسی معیار ها و زیرمعیار های گردشگری سندی است که توسعه پایدار گردشگری شهر ماهشهر را هدف قرار داده است. در صورت عدم رسیدن به نتیجه مطلوب می توان معیار ها و زیر معیار های گردشگری منطقه مورد مطالعه را در جهت بهبود گردشگری اصلاح نمود. چرا که توسعه و سرمایه گذاری گردشگری بایستی همراه با پیوست فرهنگی، اجتماعی با تاکید بر مساله بهداشت و سلامت ساکنین منطقه و دور از آلودگی زیست محیطی و عدم تخریب محیط طبیعی و انسانی باشد. این تحقیق با هدف تعیین بهترین تصمیمگیری مناطق گردشگری شهر ماهشهر انجام گرفت و اولویتبندی مکانهای گردشگری به عنوان بخشی از فرآیند مدیریت شهری در منطقه مورد مطالعه است. با توجه به اینکه مهمترین بخش برنامه ریزی گردشگری بر اساس دسترسی، جاذبه و ... اولویت بندی میگردند این معیارها میتواند در زمینه اقتصادی اجتماعی و زیستمحیطی جغرافیایی مورد توجه قرار گیرد تا در مورد آنها تصمیم درست اتخاذ گردد. به همین دلیل امروزه از مدل تصمیمگیری چند معیاره جهت تبیین مسائل مکانها و اولویتبندی آنها استفاده میگردد چرا که امکان دخالت چندین تصمیم گیرنده با اهداف و معیارها و زیر معیارها (گزینهها) فراهم میشود. در تحقیق حاضر از مدل AHP یا تحلیل سلسله مراتبی با اهداف و معیارها و گزینههای متفاوت برای اولویتبندی جاذبههای گردشگری شهر ماهشهر استفاده شد. در نهایت وزنهای حاصل شده از روش مقایسه زوجی، ترکیب و وزن نهایی آنها محاسبه شد.
نتایج ضریب سازگاری معیارها نشان داد بین معیارهای جاذبه، ارزش، دسترسی و تقاضای منتخب برای گردشگری منطقه مورد مطالعه، معیار تقاضا با وزن (54/0) بیشترین اوزان و معیار جاذبه با وزن (06/0) کمترین اوزان گردشگری را به خود اختصاص داده است. بررسی گزینههای گردشگری منطقه مورد مطالعه در ارتباط با معیار تقاضا نشان میدهد که پارک ساحلی خور با وزن (43/0) و شهر تاریخی اسک با وزن (027/0) به ترتیب بیشترین و کمترین اوزان گردشگری را بین همه گزینههای منتخب به خود اختصاص داده است. در ارتباط با معیار دسترسی بندر امام خمینی با وزن (37/0) و پارک ساحلی خور با وزن (027/0) به ترتیب بیشترین و کمترین اوزان گردشگری و در ارتباط با معیار ارزش دیدن بندر امام خمینی با وزن (37/0) و پارک ساحلی خور با وزن (250/0) به ترتیب بیشترین و کمترین اوزان گردشگری، در ارتباط با معیار ارزش جاذبه دریاچه پارک ارم با وزن (038/0) و پارک ساحلی خور (04/0) به ترتیب بیشترین و کمترین اوزان گردشگری را بین همه گزینههای منتخب به خود اختصاص داده است. در نهایت رتبهبندی نهایی مناطق منتخب گردشگری ماهشهر مطابق جدول (8) نشان میدهد که بندر امام خمینی و دریاچه پارک ارم بترتیب با امتیاز 354/0 و 29/0 با اولویت اول و دوم و شهر تاریخی اسک با اولویت هفتم در رتبه پایینتر گردشگری قرار گرفته است.
مکانیابی جهت طبیعتگردی زمانی تحقق مییابد که رویکرد همه جانبه و سیستمی از منطقه مورد مطالعه داشته باشیم و همه معیارها و گزینهها و ضرایب هر کدام از آنها را مد نظر قرار دهیم با تبعیت از این رویکرد انتخاب مکان مناسب گردشگری با بهره جستن از مجموع امتیازهای هر مکان با توجه به اهمیت معیارها و گزینهها صورت میگیرد.
با تفسیر نتایج این تحقیق مشخص شد که تصمیمگیری درست معیارهای گردشگری بر روی فعالیتهای اقتصادی و...اثر گذار بوده و بررسی گزینهها حاکی از این است که معیار تقاضا بر توسعه گردشگری منطقه اثر گذارتر است که مهمترین آن بندر امام خمینی و دریاچه پارک ارم میباشد.
نتایج این تحقیق به نتایج تحقیقات پلکانپور و همکاران (1394) ؛ عابدینی و همکاران (1401)؛ راهداری و همکاران (1401)؛ بدری و همکاران (1388)؛ سور و همکاران (1391)؛ فتح الهی و همکاران (1398)، نزدیک است.
بنابراین با توجه به عوامل و گزینهها و معیارهای گردشگری ماهشهر هر گونه سرمایهگذاری و ارائه خدمات به مناطق گردشگری بدون در نظر گرفتن این عوامل، زمینه هدر رفت سرمایه و انرژی، شده و برنامهریزی پایدار و با ثباتی نداشته و با توسعه پایدار همسو نیست.
-تدوین الگوی سیاست گذاری توسعه گردشگری ماهشهر بر مبنای جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی
- تحلیل ظرفیت های گردشگری شهرستان ماهشهر در نظام سیاست گذاری کشور
- حمایت همه جانبه دولت در تحقق اهداف تعریف شده
- توجه به سیاست های بودجه ریزی گردشگری
- تدوین پیوست فرهنگی و گردشگری و تصمیمات گرفته شده سیاست های اقتصاد مقاومتی در جهت نهادینه سازی برنامه های گردشگری راهبردی
-اولویت بندی اجرای طرح های محرک توسعه گردشگری ماهشهر
با توجه به اینکه تصمیم گیری از سوی مدیران شهری و گردشگری، موضوعات اقتصادی جامعه را نیز تحت تاثیر قرار میدهد، بهتر است جهت رسیدن به یک تصمیم درست و نهایی، نظرات کارشناسان دیگر حوزهها هم مد نظر قرار بگیرد. با توجه به اینکه در این مدل، معیارهای کیفی در فرآیند تصمیمگیری مد نظر بوده است و توسعه سیستم تصمیمگیری جهت حل مشکلات گردشگری بسیار مفید میباشد، بهتر است نتایج این مدل با مدلهای کمی دیگری نیز ترکیب شده و به بهبود روش ارائه شده کمک نماید و میتوان یکی از مسیرهای پژوهشهای آتی در موضوعات مختلف گردشگری باشد.
منابع ومآخذ
1) ابرار خرم، استعلاجی، علیرضا و تهمینه، دانیال (1403). ارزیابی قسمتی از عرصه های بافت قدیم و معرفی مناسبترین محدوده سازگار با کاربری های تاریخی فرهنگی (مطالعه موردی: منطقه مرکزی شهر همدان)، نشریه اندیشه های نو در علوم جغرافیایی، 2(5)، 43-66
2) اکبری، مجید، بوستان احمدی، وحید، انصاری و معصومه، سهرابی، وحید (1401). سنجش جایگاه کشورهای اسلامی از نظر شاخصهای رقابت پذیری سفر و گردشگری جهانی با استفاده از روش ماباک، فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای، 12(45)،1-18
3) اکبری، مهناز، خداداد، مهدی، موسی زاده، حسین و رودگر صفاری، وحید (1395). ارزیابی توان اکولوژیک استان تهران در راستای توسعه اکوتوریسم با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) فصلنامه فضای گردشگری ، 6 (21) ،117-132.
4) بدری، سید علی، و یاری حصار، ارسطو. (1388). انتخاب مناطق نمونه گردشگری با استفاده از روش AHP (نمونه موردی: استان کهکیلویه و بویراحمد)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،24(4)،55-85
5) پلکانپور، پروانه، بزرگی، مهسا و معین، مهسا. (1394). استفاده از روش AHP جهت سطح بندی مناطق نمونه گردشگری . مطالعه موردی (بازفت، چغاخور و سامان در استان چهارمحال بختیاری). کنفرانس بین المللی تحقیقات علمی و تکنولوژی، 14 دسامبر 2015، کوالامپور، مالزی، 1-13.
6) چقاجردی، ایمان، مختاری ملک آبادی، رضا و جلیلیان، لعیا (1401). تحلیل نقش توانمندیهای شهرستانهای استان اصفهان در توسعه گردشگری ورزشی، مجله علوم جغرافیایی، انتشار آنلاین 12 دی 1401.
7) خانزاده، حامد، رهنورد، فرج اله، بامداد، ناصر و محمود زاده، سید مجتبی (1401). رقابتپذیری گردشگری شهرهای ایران در پرتو مدیریت مقصد، فصلنامه گردشگری و توسعه، انجمن علمی گردشگری و توسعه انجمن علمی گردشگری ایران،11(2)،79-98
8) خیری، ابراهیم، مروتی، مریم، نشاط، اکرم، و سیاحتی اردکانی، غلامرضا (1400). تعیین پتانسیل و تدوین استراتزیک توسعه گردشگری با استفاده از رویکرد تلفیقی تحلیل SWOT و AHP (منطقه مورد مطالعه: منطقه حفاظت شده اشترانکوه)، علوم و تکنولوژی محیط زیست،23(1)،1-16
9) دارابی، هوشنگ (1372). تصمیمگیری به کمک AHP ، مجله مهندسی صنایع،1(2)،15-24
10) دلبری، سید علی و داوودی، سیدرضا (1391). کاربرد تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در رتبه بندی شاخصهای ارزیابی جاذبههای توریستی، مجله تحقیق در عملیات و کاربردهای آن،9(2)،57-79
11) راهداری، وحید، سفیانیان، علیرضا، پور منافی، سعید، ملکی، سعید، و پورمروان، وحید (1401). ارزیابی چند معیاره قابلیت طبیعتگردی به روش خطی وزن دار و ترکیب آن با روش فازی، فصلنامه علمی پژوهشی گردشگری و توسعه،11(11)،19-31
12) زارعی، مرتضی، فاطمی، سید محمد رضا، مرتضوی، محمد صدیق، قدوسی، جمال، و شراره پور، ابراهیم (1393). انتخاب مکان بهینه گردشگری با استفاده از روش AHP و TOPSIS، (مطالعه موردی، جزیره قشم) اولین همایش بین المللی راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران، چالشها و چشم اندازها، جهاد دانشگاهی، پژوهشکده گردشگری،252-364
13) صادق، زنگنه، منجزی، نرگس، زنگنه، آزیتا و عبدالهی، مهسا (1403). ترکیب رویکرد AHP با GIS برای انتخاب محل دفن نخاله های ساختمانی و تخریب (مطالعه موردی: شهرستان هفتگل استان خوزستان)، نشریه اندیشه های نو در علوم جغرافیا، 2(5)،89-108
14) زهرهوندیان، کریم، احسانی، محمد و خسروی زاده، اسفندیار(1397). رتبه بندی مولفههای تاثیرگذار بر توسعه صنعت گردشگری ورزشی در ایران به وسیله روش تحلیل سلسله مراتبی، پژوهشنامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی،14(27)،29-42
15) سور، انور، ارزانی، حسین، طویلی، علی و اسدی نیلوان، امید(1391). اولویت بندی معیارهای موثر در انتخاب مکانهای مناسب گردشگری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی، اولین کنفرانس ملی راه کارهای دستیابی به توسعه پایدار (کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست)، تهران 1391، تالار بزرگ وزارت کشور، کد COI اختصاصی: 0336- SDCONF01
16) صادقی، طاهر و بهزاد، اردوان (1398). نقش اکوژئومورفولوژی در گسترش پهنههای اکوتوریستی با استفاده از مدل های AHP و VIKOR، (مطالعه موردی شهرستان اردبیل)، فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری،8(31)، 57-72
17) عباسی، رسول، معینی، حسین، و سادات نصیری، سمانه. (1399). شناسایی و اولویتبندی عوامل موثر در موفقیت برندسازی گردشگری کویری، مورد مطالعه: دریاچه نمک قم، نشریه گردشگری و توسعه،9(3)، صفحات،189-173
18) فتح الهی، فرشته، و استعلاجی، علیرضا. (1398). مکانیابی دهکده سلامت در شهرستان رامسر با مدل های AHP و vikor، فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)،9(35)،صفحات،533-545
19) فیضی زاده، بختیار، فتحی، سعید، قراقیه، حمید رضا و پورمرادیان، سامره (1399). ارزیابی میزان آمادگی شهری از نظر گردشگری با استفاده از تحلیل تصمیمگیری چند معیار (GIS) مطالعه موردی تبریز، فصلنامه علمی پژوهشی گردشگری و توسعه،9(4)،139-152
20) عابدینی، موسی، همتی، طاهر، نظافت تکله، بهروز و خیاطی، آیلار (1401). ارزیابی توانمندیهای توسعه گردشگری پایدار ژئومورفوسایتهای مسیر توریستی سبلان گردنه حیران با استفاده از مدل کومانسکو و مدل پائوولووا، فصلنامه فضای گردشگری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر،11(44)،19-38
21) غلامی، زهرا، زیاری، یوسفعلی و اقبالی، ناصر (1400). برنامهریزی راهبردی با رویکرد توسعه گردشگری پزشکی، منطقه 6 تهران، مجله علوم جغرافیایی، 17(35)،42-75
22) فرهادی یونکی، مجید، و ایمانی خوشخو، محمدحسین (1401). تاثیرگذاری زیرساختهای گردشگری در میزان وفاداری گردشگران (شهر اصفهان)، فصلنامه گردشگری و توسعه، انجمن علمی گردشگری ایران،11(1)،129-142
23) مسعودیان، مستوره، و سعیده زرآبادی، زهرا (1401). ارزیابی مولفههای موثر در طراحی مسیرهای گردشگری میراثی محور تاریخی فرهنگی و گردشگری جلفا، فصلنامه گردشگری و توسعه، انجمن علمی گردشگری و توسعه انجمن علمی گردشگری ایران،11(4)،33-49
24) موحد، علی، امانپور، سعید و نادری، کاوه (1391). بازاریابی گردشگری شهری بر اساس برند یابی با مدل فرآیند سلسله مراتبی (AHP) مطالعه موردی شهر کرمانشاه، مجله برنامه ریزی فضایی،1(3)، 17-36
25) نعمتی، ولی، ابراهیم پور، حبیب، مرزبان، سیما و نظافت تکله، بهروز (1401). بررسی عوامل موثر بر توسعه گردشگری سلامت در استان تهران با رویکرد آینده پژوهی، فصلنامه علوم محیطی،7(4)،5746-5756
26) هاتفی، سید مرتضی، کوهی حبیبی، نازنین و عبدالهی، الهام (1397)، ارزیابی کانونهای گردشگری مستعد سرمایهگذاری با استفاده از مدل یکپارچه آنتروپی شانون فازی و روش ARAS فازی، فصلنامه علمی مطالعات مدیریت گردشگری،14(48)،269-302
27) Duate., J.B. Talero-sarmiento., L.H. & Rodarigue- padillat., D.C. (2021). Mehodogical proposal for the idendification for tourist routes in a particular region through clustering techniques Heliyon, NIH Journal, 7(4), e 06655.
28) Lopez-Sanz., J.M. Penelas-Leguia., A. Gutierreza-Rodriguez., p. & Cuesta-Valino. P. (2021). Sustainable Development and Rural Tourism in Depopulated Areas, Land Journal, 10, 1-18.
29) Peric., C. Dramicanin., S. & Gasic., M. (2020). impact of service quality on sotisfaction and loyalty of tourists in rural tourism of sumadija and western serbia. E conomics of Agriculture, 67(4), 1071-1086.
30) Rosalina., P.D. Dupre., K. & Wang., Y. (2021). Rural tourism: A systematic literature review on defnitions and challenges, Journal of Hospitality and Tourism Management,Vol. 47 , PP. 134–149.
31) Saaty., T. L. (2005). The Analytical hierarchy Process.Planing Priority, Resource Allocation, TWS puplication, USA. 15.
32) Yang., J. Yang., R. Chen., M.H. (2021). Effects of rural revitalization on rural tourism, Journal of Hospitality and Tourism Management, 47 , 35–45.
[1] - Rosalina et al
[2] - Wang et al
[3] - Lepez-sanz et al
[4] - Duote et al
[5] - Peric et al