مدلی نوین بمنظور انتخاب چارچوب معماری سازمانی مناسب برای سازمان تأمین اجتماعی

محورهای موضوعی : مدیریت دولتی

آتنا قربانی ¹ , آمنه خدیور ² , سمانه رحیمیان ^{3 *}

1 - دانشگاه الزهرا
2 - دانشیار، گروه مدیریت، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
3 - دانشگاه تهران

تاریخ دریافت : 1403/03/07 تاریخ پذیرش : 1403/03/29 تاریخ انتشار : 1403/07/04

کلید واژه: چارچوب معماری سازمانی, معیارهای ارزیابی, فناوری اطلاعات, تحلیل سلسله مراتبی, تحلیل شبکه‌ای, سازمان تأمین اجتماعی,

چکیده مقاله :

امروزه به علت تحولات موجود در فناوری‌‌های نوظهور و تغییر نقش سیستم‌های اطلاعاتي و ارتباطي و در نتیجه پيچيدگي روزافزون سازمان‌ها، نياز به معماري سازماني روزبه‌روز پررنگ‌تر شده است. رويكرد معماري سازماني، به‌عنوان الگوي مسلط در حوزه برنامه‌ریزی فناوري اطلاعات، هرروز بیش ‌از پیش در سازمان‌های دولتي و خصوصي كشور، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر معماری سازمانی در سازمانی به اشتباه انتخاب و پیاده‌سازی شود تمام لایه¬های معماری سازمانی نیز دچار اشتباه خواهند شد؛ سیستم¬های اطلاعاتی نادرست انتخاب می¬شوند؛ نرم¬افزارهای سازمانی که تناسبی با سازمان ندارند، خریداری خواهند شد؛ داده¬ها به اشتباه ذخیره‌سازی می-شوند؛ بانک اطلاعاتی کاملی در دسترس نخواهد بود و با اهداف سازمان مطابقت نخواهند داشت. در نتیجه سازمان متحمل ضررهای مالی هنگفت خواهد شد. پژوهش حاضر با هدف ارائه مدلی برای انتخاب چارچوب معماری سازمانی مناسب انجام شده است. از این رو روش تحقیق این مطالعه شامل سه بخش می‌باشد: در بخش اول از روش کتابخانه‌ای، بخش دوم از روش کمی توصیفی و بخش سوم از روش‌های تصمیم‌گیری چند متغیره استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد هشت معیار متداول‌ برای ارزیابی چارچوب‌های معماری سازمانی شامل توجه به قوانین و مقررات، توجه به محیط کسب‌وکار، قابلیت اجرای مجدد، مستندسازی تصمیمات، توجه به جهت‌گیری‌های استراتژیک، انعطاف‌پذیری، سطح بلوغ و توجه به تعاملات اجزای سازمان هستند. علاوه بر این، می‌توان گفت چارچوب توگف، دودف، فدرال و زکمن به‌عنوان چارچوب‌های معماری متداول مورد استفاده قرار می‌گیرند. ازنظر خبرگان چارچوب توگف مناسب‌ترین چارچوب معماری سازمانی جهت استفاده در سازمان تأمین اجتماعی می‌باشد و چارچوب‌های زکمن، فدرال و دودف به ترتیب در رتبه دوم تا چهارم قرار گرفتند.

چکیده انگلیسی:

 

 A New Model to Choose the Appropriate Organizational Architecture Framework for the Social Security Organization

Athena Gorbani

Master's degree, Department of Management, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University,Tehran,Iran

[e-mail]

Ameneh Khadivar

Associate Profosser,Department of Management, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University,Tehran,Iran

0003-0003-4620-1409

[e-mail]

Samane Rahimian

PhD in Information Technology Management, Faculty of Management, University of Tehran (corresponding author)

0009-0002-5813-4645

[e-mail]

 

Received 27 May 2024    | Accepted 18 June 2024

 

 

 

Extended Abstract

 

Today, due to the developments in emerging technologies and the changing role of information and communication systems, and as a result of the increasing complexity of organizations, the need for organizational architecture has become more prominent.

 The organizational architecture approach, as a dominant model in the field of information technology planning, is used more and more every day in the government and private organizations of the country.

The current research was done to provide a model for choosing the appropriate organizational architecture framework. Therefore, the research method of this study consists of three parts: in the first part, the library method, the second part, the descriptive quantitative method, and in the third part, the multivariate decision-making methods are used.

The results showed that eight common criteria for evaluating organizational architecture frameworks include paying attention to laws and regulations, paying attention to the business environment, re-execution capability, documenting decisions, paying attention to strategic orientations, flexibility, maturity level, and paying attention to the interactions of the organization's components.

In addition, it can be said that the TOGAF, DoDAF, Federal and Zackman frameworks are used as common architectural frameworks. According to the experts, the TOGAF framework is the most appropriate organizational architecture framework to be used in the social security organization, and Zackman, Federal, and DoDAF frameworks were ranked second to fourth, respectively.

Given that the main goal of the research is to identify the appropriate organizational architecture framework for the social security organization from the experts' perspective; the following, the mutual influence of the evaluation criteria and frameworks on each other, as well as the evaluation of the frameworks based on each of the criteria, based on the weight of each criterion using the

Based on the findings of this study, Zackman's Enterprise Architecture Framework is the most frequently used in organizations and has been the basis of practice in 10 studies. One of the outstanding features of this framework is that it has specified the basic architectural views in four pillars: functional, informational, structural, and infrastructure in a matrix. This framework also has complete explanations for its products. In addition, it has described products, planning, and transition plans. This framework has also used a roadmap as a permitted product to explain the relationship between organizational architecture and strategic vision and mission goals. This framework has paid attention to architectural rules and has prepared architectural rules in it. Finally, this framework has discussed the architectural repository and discussed security considerations, methodology, and implementation guidelines, but has not gone into details in this regard.Analytic Network Process (ANP), has been examined.

Based on the results obtained from the multivariate decision-making process of the Analytic Network Process, the best framework for implementation in the social security organization is the TOGAF organizational architecture framework. As mentioned, the TOGAF framework pays more attention to security considerations than the other three frameworks and also provides detailed discussions regarding the consideration of laws and regulations.

Also, this framework, from the experts' perspective, pays more attention to the interactions of the organization's components with each other is more flexible than the other three frameworks, and offers a higher level of maturity.

 It can also be said that the documentation of decisions in this framework is better than the other three frameworks and can be re-implemented in the social security organization more than other frameworks.

Finally, according to experts, this framework pays more attention to the value orientations of the social security organization and can be said to be more appropriate than the other three frameworks.

 Also, the Zackman framework is in second place in terms of suitability for use in the social security organization.

As mentioned, this framework is most widely used in domestic organizations, and in this study, experts have placed this framework in second place in terms of suitability for implementation in the social security organization.

According to the results of the research, it can be said that in the social security organization, the most appropriate organizational architecture is one of the two TOGAF or Zackman frameworks.

The federal framework is in third place and the DODF framework is in fourth place according to the eight criteria and the weight of each criterion.Information Technology,Hierarchical Analysis, Network Analysis, SocialSecurityOrganization.

 

 

 

Contribution of authors

All authors have participated in this research in equal proportion.

 

Ethical approval

Written informed consent was obtained from the individuals for their anonym zed information to be published in this article.

 

Conflict of interest

No conflicts of interest are declared by the authors.

منابع و مأخذ:

ابوالحسن زاده زوارم سمیه، حامی محمد، شجاعی وحید.(1399). ارزیابی معماری سازمانی اداره کل ورزش و جوانان استان مازندران و ارائه الگو . رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی. ۱۳۹۹; ۸ (۲۸) ، صص۴۱-۵۶
پوطی، نسیبه و تقوا، محمدرضا(1400). روش شناسی برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات در صنعت توزیع برق با تمرکز بر کتابخانه زیرساخت فناوری اطلاعات. 10(37)، صص1 -68.
ترکمانی، محمدعلی(1398). معماری سازمانی فناوری اطلاعات. مشهد. ارسطو.
جوانمرد، محمد؛ رسول افسری؛ (1397 ). تبیین الگوی راهبردی معماری سازمانی ناجا، توسعه سازمانی پلیس، شماره67. صص 53-72.
جهاﻧﺒﺨﺶ، ﻣﺮﺿﻴﻪ (1389). ﺑﻪﻛﺎرگیري ﻣﻌﻤﺎريﺳﺎزﻣﺎﻧﻲFEAF با نگرش EFQM در ﺷﺮﻛﺖ مهندسی و ساخت تجهیزات مپنا. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور تهران.
حقیقت حسینی، عاطفه السادات، بوبرشاد، حسین، و ثقفی، فاطمه. (1395). شناسایی بهترین چارچوب معماری سازمانی بیمارستان با رویکرد قابلیت پیاده سازی در ایران. مجله علمی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، 34(1)صص 31-44.
خان¬پور، خديجه ( 1398 ). ارائه متدولوژي نوين معماري سازماني سرويس گرا جهت بهبود كارايي چارچوب زكمن. پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشكده فني و مهندسي، موسسه آموزش عالي شمس گنبد
خدابخشی، محمد، ظهرابیان، محمد، ترکمانی، فرزاد(1392). انتخاب چارچوب معماری سازمانی مناسب برای معاونت آماد و پشتیبانی ناجا. مجله اندیشه آماد. 45صص 37- 64.
درجه. امیر (1393). تدوین طرح معماری سازمانی سرویس گرای مرجع جهت دانشگاه های آموزش الکترونیک ایران بر اساس چارچوب توگف، دانشگاه شیراز واحد بین الملل، پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی فناوری اطلاعات (مدیریت سیستم های اطلاعاتی(.
رحیمی، محمد، حسن زاده، علیرضا، شایان، علی(1401). معماری سازمانی و اینترنت اشیاء: طراحی معماری سازمانی مبتنی بر اینترنت اشیاء برای سازمان تأمین اجتماعی )مطالعۀ موردی: واحد بازرسی شعب. فصلنامه تأمین اجتماعی. 16(4): 13-38، صص 55-91.
رزاﻗﻲ،رﺿﺎ(1389).ﺗﺪوﻳﻦﻃﺮحﺟﺎﻣﻊﻣﻌﻤﺎريﺳﺎزﻣﺎﻧﻲﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت در ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آب و ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﻮر، پاﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲارﺷﺪ، داﻧﺸﻜﺪه ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎعی و اﻗﺘﺼﺎدی . دانشگاه پیام نور تهران.
رقامي، ناصر ( 1394 ). ارائه روشي جهت پياده سازي و ارزيابي معماري سازماني FEAF با استفاده از مدل تعالي سازماني. .(EFQM) پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشكده فني و مهندسي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركزي.
سرایی، معصومه، حسین زاده، امیدعلی، خدیوی، اسداله(1400).بومی سازی مدل معماری سازمانی برای دانشگاه آزاد اسلامی. فصلنامه مدیریت عملیات. 1(2)،صص 9-40.
شاه محمدي، غلامرضا (1394) ارزيابي چارچوب هاي معماري سازماني و انتخاب چارچوب برتر براي معاونت فاوا ناجا. مديريت منابع در نيروي انتظامي. 3(1): 109-140
صراف، فاطمه، حاجی آبادی، ابوذر(1401). معماری سازمانی؛ نقشه استراتژیک تحول و توسعه در مالی و حسابداری. رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری. 84، صص 1459- 1483.
ضيايي، محمدصادق، و ناطق، تهمینه(1392). تدوين چارچوب معماري دوركاري در وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي. مجله مديريت فناوري اطلاعات، 5(4)، صص 119-138.
علی¬احمدی، علیرضا. فتحیان، محمد. سلطانی، فرزاد ) (1385 (، مدل مرجع توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات برای دانشگاه¬های ایران، فصلنامه دانش مدیریت شماره 3صص57-88
فتحيان، محمد، محمدي، علي (1392). شناسايي و انتخاب چارچوب مناسب معماري سازماني براي يك سازمان بيمه گر مجازي مديريت فناوري اطلاعات5(14)، صص 127- 146.
فراحی، محمد مهدی، کاردانی ملکی نژاد، مونا. (1399). معماری سازمانی و رایانش ابری: ارائه یک چارچوب معماری مدیریت منابع انسانی مبتنی بر ابر با تأکید بر نقش بازیگران. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 36(1)، صص 181-210.
قاسمی، لیلا، رزقی شیرسوار، هادی، مصلح، مریم، جویباری، آزیتا. (1400). مدل معماری سازمانی و تاثیرآن بر بلوغ قابلیت‌های منابع انسانی شرکت گاز استان بوشهر. خطمشی‌گذاری عمومی در مدیریت,12(4)، صص 111- 123.
قاسمی، محمود؛ نبی¬الهی، اکبر؛ سیف¬زاده، سیدحبیب ) 1398 (، روشی نوین برای شناسایی سرویس¬های کسب‌وکار مبتنی بر قابلیت، سومین همایش ملی پیشرفت¬های معماری سازمانی، دانشگاه صنعتی شریف.
کریمی جشنی، جابر، محمدداودی، امیرحسین، عباسی سروک، لطف اله(1401). شناسايي مولفه-هاي معماري سازماني (مورد مطالعه: سازمان امور مالياتي كشور). فصلنامه مديريت كسب و كار،54،صص 22-39.
گلشنی روستا، مهرابعلی؛ منتظر، غلامعلی ) 1393 (، طراحی چارچوب معماری اطلاعاتی برای به کارگیری شبکه¬های اجتماعی مجازی در نظام آموزشی ایران، فصلنامه علمی پژوهشی فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران،5(17 و 18)، صص 23-42.
محترمي، امير، خدادادحسيني، سيدحميد، و الهي، شعبان ( 1393 ). ارائه چارچوبي براي معماري نظام نوآوري فناوري اطلاعات با تاكيد بر اشاعه فناوري. مجلس و راهبرد21(6)، صص37- 65.
ﻣﻮﻻﻳﻲ،رﺿﺎ(1393). طراحی مدل هوش تجاری در سازمان با توجه به معماری سازمانی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی.
مهجوریان، امیر(1400). مقدمه‌ای بر پیکره دانش معماری سازمانی. تهران: ادیبان روز.
نجفقلی تهرانی، انوشه(1392). ارائه و ارزیابی مدل معماری سازمانی مناسب برای بانک‌های ایران: مطالعه موردی بانک ملی ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده آموزش¬های الکترونیک. دانشگاه شیراز.
نوش‌ناب، مهسا، حاج علیان، فرشاد، جهانگیر فرد، مجید(1401). ارائه مدل پارادایمی معماری سازمانی امور مالیاتی برپایه حاکمیت فناوریاطلاعات با روش داده بنیاد )مطالعه موردی سازمان امور مالیاتی کشور(.پژوهشنامه مالیات.54(102)، صص25-48.
تورج ورعی، جعفر حبیبی، علی محقر، (1395). پیشنهاد چارچوبی مفهومی جهت معماری دانش سازمان های کلان مقیاس، پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 32(2)صص439-466.


Qurratuaini H 2018 IOP Conf. Ser.: Mater. Sci. Eng. 403 012065
Hasanein, D. Rjeib; Nabeel; Salih Ali & Ali Al Farawn and Basheer Al-Sadawi (2017). “Attendance and Information System Using RFID and Web-Based Application for Academic Sector”, International Journal of Advanced Computer Science and Applications, 266-274.
Girsang, Abba Suganda, Achmad Abimanyu(2021). Development of an Enterprise Architecture for Healthcare using TOGAF ADM. Emerging science journal. Vol5. Number 3
Erikson, E.H(2021) Enterprise architectures for the digital transformation Identity: youth and crisis. New York: Norton
Gartner (2020). Gartner Glossary https://www.gartner.com/en/informationtechnology/ glossary/enterprise-architecture-ea/Accessed 19 May 2020.
Guslinar perdana & sastramihardja,H and Supriana Suwardi.(2018). Enterprise architecture for the sensing enterprise: A research framework, 6th international confrence on information and communication technology.
Huang, J&Kim, H. J (2020). Conceptualizing structural ambidexterity into the innovation of human resource management architecture: the case of LG electronics, The International Journal of Human Resource Management, 24(5), 922–943
Lankhorst, M.,(2019) "Introduction to enterprise architecture.", Enterprise Architecture at Work. Springer Berlin Heidelberg, pp. 1-10.
Olsen, D.H. (2017). Enterprise Architecture management challenges in the Norwegian health sector. Procedia Computer Science, 121: 637-645.
Park, C. N., & Cho, Y. U. (2021). Data Literacy, Organizational Culture, and Data Analytics Maturity: Moderating Effect of Organizational Culture. Informatization Policy, 28 (1), 43-63.
Pérez-Castillo, R., Ruiz, F., & Piattini, M. (2020). A decision-making support system for Enterprise Architecture Modelling. Decision Support Systems, 131, 113249.
Rood, M. A. (2019), “Enterprise Architecture: Definition, Content, and Utility”, Proc. of 3rd Workshop on Enabling Technologies: Infrastructure for Collaborative Enterprises, pp. 106-111 IEEE
Supriadi, H., Kom, M., & Amalia, E. (2019). University's Enterprise Architecture Design Using Enterprise Architecture Planning (EAP) Based on the Zachman's Framework Approach. International Journal of Higher Education, 8(3): 13-28.
Supriadi. E ،Amalia. H, Published Online: 15 June (2017). Development of enterprise architecture in university using TOGAF as framework. AIP Conference Proceedings 1855، 060004 :
Yuliana,Rika; Budi Rahardjo(2016). Designing an agile enterprise architecture for mining company by using TOGAF framework. IEEE explorer.

متن کامل:



87

مدلی نوین بمنظور انتخاب چارچوب معماری سازمانی مناسب  برای سازمان تأمین اجتماعی

 

   تاریخ دریافت:07/03/1403

تاریخ پذیرش:29/03/1403

آتنا قربانی

کارشناسی ارشد، گروه مدیریت، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد ، دانشگاه الزهرا‌، تهران، ایران

[e-mail]

 

آمنه خدیور

دانشیار، گروه مدیریت، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

0000-0003-4620-1409

  [e-mail]

 

سمانه رحیمیان

دکترای مدیریت فناوری اطلاعات، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران (نویسنده مسؤل)

0009-0002-5813-4645

[e-mail]

 

چکیده

امروزه به علت تحولات موجود در فناوری‌‌های نوظهور و تغییر نقش سیستم‌های اطلاعاتي و ارتباطي و در نتیجه پيچيدگي روزافزون سازمان‌ها، نياز به معماري سازماني روزبه‌روز پررنگ‌تر شده است. رويكرد معماري سازماني، به‌عنوان الگوي مسلط در حوزه برنامه‌ریزی فناوري اطلاعات، هرروز بیش ‌از پیش در سازمان‌های دولتي و خصوصي كشور، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر معماری سازمانی در سازمانی به اشتباه انتخاب و پیاده‌سازی شود تمام لایه­های معماری سازمانی نیز دچار اشتباه خواهند شد؛ سیستم­های اطلاعاتی نادرست انتخاب می­شوند؛ نرم­افزارهای سازمانی که تناسبی با سازمان ندارند، خریداری خواهند شد؛ داده­ها به اشتباه ذخیره‌سازی می­شوند؛ بانک اطلاعاتی کاملی در دسترس نخواهد بود و با اهداف سازمان مطابقت نخواهند داشت. در نتیجه سازمان متحمل ضررهای مالی هنگفت خواهد شد. پژوهش حاضر با هدف ارائه مدلی برای انتخاب چارچوب معماری سازمانی مناسب انجام شده است. از این رو روش تحقیق این مطالعه شامل سه بخش می‌باشد: در بخش اول از روش کتابخانه‌ای، بخش دوم از روش کمی توصیفی و بخش سوم از روش‌های تصمیم‌گیری چند متغیره استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد هشت معیار متداول‌ برای ارزیابی چارچوب‌های معماری سازمانی شامل توجه به قوانین و مقررات، توجه به محیط کسب‌وکار، قابلیت اجرای مجدد، مستندسازی تصمیمات، توجه به جهت‌گیری‌های استراتژیک، انعطاف‌پذیری، سطح بلوغ و توجه به تعاملات اجزای سازمان هستند. علاوه بر این، می‌توان گفت چارچوب توگف، دودف، فدرال و زکمن به‌عنوان چارچوب‌های معماری متداول مورد استفاده قرار می‌گیرند. ازنظر خبرگان چارچوب توگف مناسب‌ترین چارچوب معماری سازمانی جهت استفاده در سازمان تأمین اجتماعی می‌باشد و چارچوب‌های زکمن، فدرال و دودف به ترتیب در رتبه دوم تا چهارم قرار گرفتند.

 

واژه‌های کلیدی:

 چارچوب معماری سازمانی، معیارهای ارزیابی، فناوری اطلاعات، تحلیل سلسله مراتبی، تحلیل شبکه‌ای، سازمان تأمین اجتماعی

مقدمه

در عصر حاضر فناوری اطلاعات به عنصر کلیدی در همه‌ی صنایع و سازمان‌ها تبدیل شده است. با استفاده از فناوری اطلاعات عملکرد درونی شرکت‌ها، سازمان‌ها و سازمان‌های دولتی انجام می‌پذیرد. همچنین فناوری‌های اطلاعات فرایندهای داخلی و خارجی سازمان‌ها را اصلاح و بازسازی کرده است و در آینده نیز این کار را به‌ خوبی ادامه خواهد داد. مدیران دائماً در جستجوی ابزارهای جدیدی هستند تا برنامه‌های فناوری اطلاعات را در سازمان‌های خود بیشتر مورد استفاده قرار دهند و آن‌ها را مدیریت کنند. سازمان‌هایی که استراتژی مرتبط با فناوری اطلاعات را هدف قرار می‌دهند، باید بتوانند این روابط و فرآیندها را به‌طور مؤثر مدیریت کنند تا از تنوع آن‌ها بهره ببرند. سیستم‌های سازمانى براى کسب موفقیت در میدان رقابت از نوعى برنامه‌ریزی بهره می‌گیرند، تا ضمن شناسایى عوامل تأثیرگذار محیطى، تأثیر آن‌ها را در افق زمانى بلندمدت بر سازمان مشخص نمایند. به‌عبارت‌دیگر، آن‌ها باید مجموعه‌ای از قابلیت‌ها را برای شفاف‌تر کردن رابط خود با محیط خارجی توسعه دهند، همچنین بتوانند علاوه بر انتشار دانش، آن را از منابع مختلف به شیوهای کارآمد و مؤثر جذب کنند.

سازمان بایستی دارای یک نقشه از تمام ابعاد خود باشد تا بتواند با استفاده از این نقشه، روابط بین ابعاد سازمان را درک نموده و در صورت نیاز با تغییرات هماهنگ نماید. این نقشه از سازمان، که حاوی اطلاعات افراد، فرآیندها، مکان‌ها و دیگر ابعاد و خصوصیات سازمان است، معماری سازمانی نامیده می‌شود. معماری سازمانی و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، منعکس‌کننده یکپارچگی و استانداردسازی نیازمندی‌های مربوط به مدل عملیاتی سازمان‌ها است. معماري سازماني يك مخزن اطلاعاتي كامل از كل سازمان در اختيار می‌گذارد كه مطالب آن به‌صورت اصولي طبقه‌بندی‌شده و قابل ‌استفاده براي همه سازمان است. ازلحاظ ماهيت نيز، معماري سازماني فرآيندي است كه پيش از آن‌كه جنبه فني داشته باشد، جنبه مديريتي و عملياتي دارد. اجرای معماري سازماني در سه مرحله از فرآيند سازماني قابل‌مشاهده است: مرحله اول، معماري وضعيت موجود است كه به معماري فعلي سازمان مي‌پردازد. مرحله دوم، معماري وضعيت مطلوب است كه به معماري هدف سازمان اشاره دارد و مرحله سوم، معماري گذار است كه به نحوه حركت از معماري وضعيت موجود به معماري وضعيت مطلوب می‌پردازد. اين معماري بيشتر شبيه يك طرح يا برنامه است و در طي آن معمولاً تحليل شكاف صورت می‌گیرد تا ميان معماري وضعيت موجود و مطلوب مقايسه‌اي به عمل آيد. معماري سازمانی به ‌عنوان يكي از فاكتورهاي مهم در سنجش ميزان موفقيت سازمان­ها مطرح‌شده است. 

در دهه اخير، فعاليت­هاي زيادي در رابطه با معماري سازماني و نيز روش‌ها و استانداردهاي آن در سطح دنيا صورت گرفته است. معماري سازماني به‌عنوان راه‌حلی جامع و راهبردي در مديريت توسعه سيستم­هاي اطلاعاتي از دهه 1990 ميلادي به صورت فزاینده‌ای مورد توجه بوده، به‌گونه‌ای كه در حال حاضر، اغلب كشورهاي دنيا، معماري سازماني را به‌عنوان روشي استاندارد در ساخت و باز مهندسي سازمان شناخته و مورد استفاده قرار می‌دهند. سازمان‌ها مستقل از اندازه، نوع فعاليت و گستره جغرافيايي خود نيازمند برخورداري از محوري هستند كه ساختار، تعامل با محيط، فرآيندها، مدل‌سازی کسب‌وکار و ساير مسائل سازماني را حمايت و راهبري كند. اين محور، معماري سازماني ناميده می‌شود. مسئولیت معماری سازمانی شامل نظارت، بهبود و ارتقا خدمات سازمانی، نرم افزار و سخت افزار، توسعه ماژول‌های داده می‌باشد. حال اگر معماری سازمانی در سازمانی به اشتباه انتخاب و پیاده‌سازی شود تمام لایه‌های معماری سازمانی نیز دچار اشتباه خواهند شد؛ سیستم‌های اطلاعاتی نادرست انتخاب می‌شوند؛ نرم‌افزارهای سازمانی که تناسبی با سازمان ندارند خریداری خواهند شد؛ داده‌ها به اشتباه ذخیره‌سازی می‌شوند و بانک اطلاعاتی کاملی در دسترس نخواهد بود و با اهداف سازمان مطابقت نخواهند داشت. در نتیجه سازمان متحمل ضررهای مالی هنگفت خواهد شد. طبق تعريفي ساده، معماری سازمانی يك طرح مفهومي است كه ساختار و عملكرد يك سازمان را تعريف می‌کند.

سازمان تأمین اجتماعي يك نهاد عمومي غیردولتی در ايران است كه فعاليت اصلي آن بيمه و خدمات درماني به بیمه‌شدگان و مستمری‌بگیران است. اين سازمان با تحت پوشش قرارداد نيمي از جمعيت كشور (معادل تقریباً 41 ميليون نفر) به رهبر بازار در حوزه بيمه تبدیل‌شده است. لذا در این سازمان باید توسعه و استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی جدید مبتنی بر فناوری اطلاعات در چارچوب مجموعه‌ای از پروژه‌های خصوصی و عمومی برای ادغام یکپارچه فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات فوق و تعبیه آن‌ها در فرآیندهای سازمانی مورد توجه واقع شود. همچنین باید در این سازمان توجه ویژه‌ای به مسائل همکاری و تجزیه ‌و تحلیل داده‌های پیچیده داشت.

با بررسی مطالعات این حوزه می‌توان گفت، تاکنون پژوهشی در کشور برای انتخاب چارچوب معماری مناسب بر اساس معیارهای مختلف انجام ‌نشده است. در نتیجه و با خلأ پژوهشی در خصوص انتخاب چارچوب معماری سازمانی مناسب برای سازمان تأمین اجتماعی، در پژوهش حاضر سعی بر این است تا بتوان چارچوب معماری سازمانی مناسب برای این سازمان را انتخاب کرد. با وجود چارچوب‌های متنوع و ویژگی‌های منحصربه‌فرد هر یک که با سازمان‌های مختلف ممکن است منطبق باشد، این پژوهش به دنبال پاسخگویی به سؤالات زیر است:

1-       چارچوب‌های معماری سازمانی مورد استفاده متداول کدام‌اند؟

2-       معیارهای انتخاب چارچوب معماری برای سازمان تأمین اجتماعی چه مواردی است؟

3-        اولویت معیارها نسبت به هم چگونه است؟

4-       چارچوب معماری سازمانی مناسب برای سازمان تأمین اجتماعی کدام است؟

در ادامه به بخش پیشینه‌ی پژوهش، روش تحقیق، تجزیه و تحلیل یافته‌ها و در نهایت نتیجه‌گیری پرداخته شده است.

 

1-        پیشینه و مبانی نظری پژوهش

معماري سازماني اولین بار توسط افرادي چون زكمن و اسپ يواك مطرح گرديد و قانون معروف كلينگر-كوهن اجراي آن را در آمريكا الزامي گردانيد (قاسمی و همکاران، 1400). بنا به عقیده‌ي لنخورست¹ (۲۰۰۹) معماری سازمانی یک کل منسجم از اصـول، متـدها و مدل‌هایی اسـت کـه در طراحـی و تحقـق سـاختار سـازمانی، فرآیندهای کسب‌وکار، سیستم‌های اطلاعاتی و زیرساخت‌ها استفاده می‌شود.

هوانگ و کیم (۲۰۲۰) معتقدند معمـاری سـازمانی توصیفی دقیق از ساختار یک سازمان را ارائه می‌کند. همچنین این الگو به توصیف واژه‌نامه‌ها، ترکیب زیرسیستم‌ها و روابط آن‌ها با محیط بیرون و قواعد راهنما برای طراحی یک سازمان می‌پردازد.

گارتنر² معماری سازمانی را رشته­اي براي هدايت كلي سازمان در پاسخ به نيروهاي مزاحم از طريق شناسايي و تجزیه‌وتحلیل اجراي تغيير نسبت به اهداف کسب‌وکار و نتایج مطلوب تجاري تعريف مي­كند.

پارک و چو (۲۰۲۱)، هدف معماري سازمان را ايجاد سازمان­هايي كه ارزش پايداري را براي مشتريان فعلي و آينده فراهم می‌سازد، و به‌طور هم‌زمان، به مطلوب سازي عملكرد و سامان‌دهی تمام جنبه­هاي سيستم سازماني می‌پردازد، می‌دانند.

پرز کاستيلو³ (۲۰۲۰)، بر این باور است که معماري سازمان ابتكاراتي بيش از سازمان‌دهی مجدد، بازمهندسي، يا برنامه‌ریزی استراتژيك را پوشش می‌دهد. معماري سازمان شامل ايجاد و مديريت مستمر چارچوبي براي سازمان آينده است. اين چارچوب دگرگوني بنيادي و مستمر در گستره سازماني را هدايت می‌کند و توجه توأمان بر تغيير محتوا (چرايي) و فرايند (چگونگي) در مقياس وسيع را امکان‌پذیر می‌سازد. تغيير سازماني با گستره وسيع يك تغيير پايدار در ابعاد سازمان است كه به‌طور معنی‌داری عملكرد آن را تغيير می‌دهد.

رحیمی (1401) در پژوهش خود با عنوان طراحی معماری سازمانی مبتنی بر اینترنت اشیا برای سازمان تامین اجتماعی از چارچوب معماری زکمن بطور پیش فرض استفاده کرده است. در این مطالعه، یک معماری سازمانی مبتنی بر اینترنت اشیا ایجاد شد. جهت ارزیابی معماری پیشنهادی، پرسشنامه‌ای برای خبرگان دانشگاهی طراحی شد و تجزیه و تحلیل آن بر اساس مربع کاری انجام گردید. در نهایت مشخص شد اینترنت اشیا موجب افزایش صحت داده‌ها، تسریع کارکرد، افزایش سرعت تبادل اطلاعات در سطوح برنامه‌ریز و مالک چارچوب زکمن برای بخش بازرسی سازمان تامین اجتماعی می‌گردد (رحیمی، 1401).

کریمی جشنی و همکاران(1401) در پژوهش خود، مؤلفه‌های معماري سازماني را شناسایی کردند. بدین منظور جمع‌‌آوری اطلاعات از مديران و كاركنان ستاد سازمان امور مالياتي كشور انجام شد. ابزار پژوهش پرسشنامه در مقياس پنج ‌درجه‌ای ليكرت بود و تحليل داده­ها با آزمون­هاي تحليل عاملي اكتشافي و تأییدی صورت گرفت. نتايج نشان داد مؤلفه‌های معماري سازماني در سازمان فوق عبارت‌اند از: قوانين و مقررات، استراتژي سرمايه­گذاري، نيروي انساني دانش­محور، روحيه هماهنگي و همكاري سازماني، مديريت مخاطرات و فعاليت­هاي مستمر فناوري اطلاعات، قابليت استفاده مجدد، تشكيل تيم مديريت معماري سازماني، متعهد به آموزش مستمر منابع انساني (کریمی جشنی و همکاران،1401).

سرایی و همکاران(1400) پژوهشی با عنوان بومی‌سازی مدل معماری سازمانی برای دانشگاه آزاد اسلامی انجام دادند. هدف این پژوهش، بومی‌سازی مدل معماری سازمانی برای دانشگاه با استفاده از چارچوب توگف به روش توصیفی پیمایشی بوده است. جمع‌آوردی داده‌ها به سبک آمیخته (کیفی و کمی) با استفاده از روش دلفی با حجم نمونه63 نفر انجام گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد معماری سازمانی بومی‌شده برای دانشگاه دارای سه متغیر کلیدی معماری کسب‌وکار، معماری تکنولوژی و معماری سیستم‌های اطلاعاتی می‌باشد (سرایی و همکاران، 1400).

ابوالحسن زاده و همکاران(1399) پژوهش خود را با هدف بررسی معماری سازمانی وضعیت موجود ادارة کل ورزش و جوانان استان مازندران و ارائة الگو در وضع مطلوب انجام داده‌اند. این پژوهش از نوع توصیفی، پیمایشی و مبتنی بر تحلیل کیفی و کمی با استفاده از روش اسنادی و روش دلفی بود. نتایج نشان می‌دهد که وضعیت جاری در بیشتر ویژگی‌های کیفی (همراستایی، همگرایی، یکپارچگی، قابلیت نگهداری و توسعه، کارایی و امنیت) دارای مقدار متوسطی است و باید بهبود پیدا کند. ازاین‌رو مدل جدیدی مبتنی بر سرویس‌گرایی جهت ترسیم وضعیت آتی طراحی و با استفاده از روش دلفی ارزیابی شد. به‌طور کلی با توجه به نتایج تحقیق می‌توان گفت که مدل ارائه ‌شده تا حدود زیادی مناسب بوده و مورد قبول معماران و متخصصان ایرانی است (ابوالحسن زاده و همکاران، 1399).

شیری و همکاران (۱۴۰۲) معتقدند بانک‌ها مانند سایر سازمان‌ها در عصر دیجیتال با ویژگی‌های متفاوتی مانند ظهور فناوری‌های تحول‌آفرین و مدل‌های کسب‌وکار جدید، حضور در اکوسیستم‌ها و افزایش اهمیت بالای تجربه مشتری روبه‌رو هستند. جهت بازنگری معماری سازمانی با رویکرد تحول دیجیتال لازم است ویژگی‌های متمایزکنندة بانک دیجیتال با بانک‌های سنتی به‌خوبی شناسایی شوند؛ چرا که این ویژگی‌ها بر انتخاب رویکرد چارچوب معماری سازمانی و همچنین مکتب فکری معماری سازمانی تأثیرگذار هستند. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که برای پیاده‌سازی معماری بانک دیجیتال با توجه به ویژگی‌های کلان و خُرد متمایزکنندة این بانک، لازم است مکتب اکولوژیکال و رویکرد چارچوب سرویس‌محور انتخاب شوند (شیری و همکاران، ۱۴۰۲).

گریسانگ⁴ و همکاران(2021) در پژوهش خود به ارائه مدل معماری سازمانی در بیمارستانی در اندونزی اقدام کردند. این مطالعه 7 توصیه برای تقویت حوزه کسب و کار سازمان، 5 توصیه برای همسویی طرح فناوری اطلاعات با استراتژی کسب و کار، 16 توصیه برای پیاده‌سازی چندین راه‌حل فناوری اطلاعات به عنوان مزیت رقابتی برای سازمان، و 8 توصیه برای ارائه عملکرد بالاتر با فعال کردن رویکرد مدیریت خدمات برای عملیات فناوری اطلاعات ارائه می‌کند. همچنین این مقاله چگونگی بهبود آگاهی کاربران تجاری نسبت به خود کسب و کار توسط چارچوب توگف را نشان می‌دهد.

گوسلينار⁵ و همكاران (۲۰۱۸) پژوهشی با هدف ارائه‌ی یک چارچوب در خصوص معماري سازماني براي سازمان حسگر انجام داده‌اند. آن‌ها به ارائه يك چارچوب بر مبناي سه عنصر اينترنت اشياء، معماري سازماني و پايداري پرداختند. در اين مقاله بیان‌شده است كه اينترنت اشياء تغييرات زیادی را ایجاد خواهد کرد. همچنین فرصت‌هایی را به وجود می‌آورد و غیر ممکن‌ها را ممكن می‌سازد. اينترنت اشياء توانايي سنجش را فراهم می‌کند كه موجب می‌شود سازمان به آگاهي عمومي بهتري دست يابد.

کوراتینی (2017) در پژوهشی با هدف طراحی معماری سازمانی براساس چارچوب توگف بیان کرد که بر اساس بیانیه الزامات، راه‌حل مناسب فناوری اطلاعات برای استفاده در شرکت‌ها، معماری سازمانی است. از میان چارچوب‌های معماری سازمانی موجود، چارچوب توگف به دلیل کامل بودن فرآیند، فرآیندهای یکپارچه و انعطاف‌پذیری به عنوان چارچوبی انتخاب شده است.

اولسن⁶ (2017) پژوهشي را با عنوان چالش‌های مديريت معماري سازماني در نروژ انجام داده است. وي، تعدادي از چالش‌ها را ارائه کرده اسا كه مانع روند معماري سازماني می‌شوند. اين چالش‌ها عبارت‌اند از: نقش معماري نامشخص سازمان‌ها، ارتباطات ناكارآمد، بلوغ و تعهد کم معماري سازماني و ابزارهاي پيچيده معماري سازماني، ابهام مفهوم معماري سازماني، اصطلاحات دشوار معماري سازماني و پيچيدگي چارچوب‌های معماري سازماني.

بنا به باور ورما⁷ و همکاران (۲۰۲۳)، معماری سازمانی طراحی سازمانی است که قادر خواهد بود به طور مستمر برای شرکت‌های کنونی و آینده ارزش ارائه دهد و باعث بهینه‌سازی و ساختارمندی سازمانی شود. مطالعه‌ی ورما و همکاران (۲۰۲۳)، بر بلوک‌های سازمنده‌ برای شرکت‌های کارآفرین استراتژیک برای تحول دیجیتال متمرکز است. در عصر اخیر، با توجه به نیازهای متغیر مشتری، بیماری همه‌گیر کرونا، و توسعه یا انقلاب فناوری، طراحی سازمان به چشم‌انداز جدیدی تغییر کرده است و این مطالعه به معماری سازمانی دیجیتالی شدن و نیاز سازمان‌ها به تحول می‌پردازد.

اسریساوات⁸ و همکاران (۲۰۲۴) به توسعه یک چارچوب معماری سازمانی دیجیتال توزیع شده برای سازمان‌های آموزشی پرداختند. آن‌ها در مطالعه‌ی خود از مفاهیم معماری سازمانی چارچوب معماری گروه باز، زاکمن، و چارچوب سازمانی فدرال با استفاده از یک پرسشنامه آنلاین به عنوان ابزاری برای جمع‌آوری داده‌ها از 520 نمونه استفاده نمودند. نتایج این مطالعه نشان داد که معماری سازمانی دیجیتال توزیع شده برای سازمان‌های آموزشی به هفت بعد تقسیم می‌شود: معماری تجاری، معماری داده، معماری اپلیکیشن، معماری فناوری، معماری امنیتی، معماری سرمایه انسانی و معماری زیرساخت.

 

2- روش پژوهش

پژوهش حاضر در سه مرحله اجرا شده است. در مرحله‌ی اول، مطالعه ادبیات موضوع با هدف شناسایی چارچوب‌های معماری متداول و نیز معیارهای ارزیابی این چارچوب‌ها انجام گرفت. در مرحله‌ی دوم، انتخاب بهترین ویژگی­های فراگیر برای چارچوب معماری ســازمانی مناســب سازمان تأمین اجتماعی با استفاده از روش توصیفی انجام شد و در مرحله سوم از روش‌های تصمیم‌گیری چند متغیره شامل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و تحلیل شبکه‌ای (ANP) استفاده گردید. کتب، مقالات و اسناد در حوزه‌ي پژوهش جامعه‌ی مرحله‌ي اول بود. جامعه آماری در مرحله دوم و سوم، خبرگان حوزه معماری در نظر گرفته شدند که با پرسشنامه‌ای از آن‌ها نظرخواهي شد. در مرحله‌ي دوم، 14 نفر با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند در دسترس به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. در مرحله سوم پژوهش نیز برای اولویت‌بندی چارچوب‌ها 8 نفر از خبرگان سازمان تأمین اجتماعی با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند ملاک محور به‌عنوان نمونه برگزیده شدند. ملاک‌ انتخاب در این مرحله استفاده از خبرگانی بود که در حوزه فناوري اطلاعات سازمان تأمین اجتماعی، سابقه‌ی کاری 8 سال به بالا داشتند.

ابزار اصلی مورداستفاده براي جمع‌آوری داده­ها در اين پژوهش استفاده از پرسشنامه بوده است. یک پرسشنامه در طیف لیکرت 5 تایی برای انتخاب معیارهای ارزیابی متداول از بین 44 معیار شناسایی ‌شده مورد استفاده قرار گرفت. همچنین پرسشنامه‌ی مقایسه زوجی نیز برای اولویت‌بندی چارچوب‌ها طراحی شد. این پرسشنامه‌ها براي خبرگان صنعت (مدیران حوزه فناوري اطلاعات سازمان تأمین اجتماعي) ایجاد و به‌منظور اولویت‌بندی چارچوب­های معماری سازمانی با توجه به طیف 9 درجه‌ای ساعتی (1996) تنظیم شد. در این پرسشنامه هریک از 8 معیار معماری سازمانی به‌صورت زوجی با یکدیگر مقایسه شده‌اند. همچنین 4 چارچوب شناسایی‌شده در هریک از معیارهای هشت‌گانه با یکدیگر بررسی می‌شوند. برای سنجش روایی صوری یا ظاهری، پرسشنامه‌ها به تعدادی از خبرگان داده شد تا علاوه بر اینکه از منطقی و قابل ‌فهم بودن سؤالات اطمینان حاصل شود، جذاب بودن و داشتن تناسب ظاهری مورد آزمون قرار گیرد. در خصوص بررسی پایایی و روایی پرسشنامه مقایسه زوجی باید اشاره کرد که نرخ ناسازگاری⁹ در این پرسشنامه ملاک اعتبار پرسشنامه است. بسیاری از افراد نرخ ناسازگاری را همان پایایی می‌نامند. برای اینکه مشخص شود پرسشنامه مقایسه زوجی از نرخ ناسازگاری مناسب برخوردار است، مقادیر نرخ ناسازگاری برای هر دو پرسشنامه مقایسه زوجی معیارها و مقایسه زوجی چارچوب‌ها در هر معیار با استفاده از نرم‌افزار استخراج گردید. بر این اساس برای پرسشنامه مقایسه زوجی معیارهای ارزیابی چارچوب‌های معماری سازمانی مقدار نرخ ناسازگاری 0.095 به دست آمد و برای پرسشنامه مقایسه زوجی چارچوب معماری سازمانی نرخ ناسازگاری برای مقایسه چارچوب‌ها در هریک از معیارهای هشتگانه کمتر از 0.1 به دست آمد . با توجه به اینکه مقادیر به ‌دست‌آمده کمتر از مقدار قابل‌ قبول نرخ ناسازگاری یعنی 0.1 است، می‌توان گفت هر دو پرسشنامه از نرخ ناسازگاری قابل ‌قبولی برخوردار هستند.

در تحلیل داده‌ها از هر دو نوع آمار توصیفی و استنباطی برای تجزیه‌ و تحلیل داده­ها استفاده شد. بدین‌صورت که پس از استخراج داده­های پرسشنامه اول پژوهش از آزمون ناپارامتریک W کندال استفاده شد تا مقدار توافق در معیارها بررسی‌ و معیارها متداول شناسایی شوند. همچنین برای وزن‌دهی معیارهای ارزیابی چارچوب‌ها از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. از آنجا که استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی برای مواقعی که بین معیارها و گزینه‌ها روابط شبکه‌ای وجود دارد، مناسب نیست؛ برای اولویت‌بندی چارچوب‌های معماری سازمانی بر اساس وزن معیارها و در هر معیار از روش فرآیند تحلیل شبکه‌ای (ANP) استفاده گردید. به ‌منظور اجرای این دو روش از نرم‌افزار Super Decisions-2.0 بهره گرفته شد.

 

 

2-       یافته‌های پژوهش

1-       چارچوب‌های سازمانی متداول مورداستفاده در سازمان‌ها کدام اند؟

 برای پاسخ به سؤال اول پژوهش با کمک مطالعه کتابخانه‌ای، ۱۳ چارچوب‌ متداول معماری سازمانی شناسایی شدند. در گام بعد پس از شناسایی چارچوب‌های معماری سازمانی به بررسی فراوانی استفاده این چارچوب‌ها در سازمان‌های داخلی پرداخته شد. 24 مطالعه در این مرحله شناسایی شدند که در همه این مطالعات چهار چارچوب بیشترین کاربرد را داشتند. این چهار چارچوب به ‌عنوان چارچوب‌های متداول معماری سازمانی مورد استفاده در سازمان‌ها معرفی شدند. در جدول زیر ماتریس فراوانی استفاده از هریک از این چارچوب‌ها ارائه ‌شده است:

جدول 1 : ماتریس فراوانی استفاده از چارچوب‌های سازمانی متداول در سازمان‌ها (منبع مطالعات پژوهشگران)

مطالعه انجام‌شده		چارچوب مورداستفاده				سازمان موردمطالعه
		زکمن	توگف	فدرال	دودف
رحیمی و همکاران	1401	*				واحد بازرسی شعب سازمان تأمین اجتماعی
حقیقت حسینی و همکاران	1395		*			بیمارستان­ شریعتی تهران
ورعی و همکاران	1395	*				سازمان‌های کلان‌مقیاس
رقامي	1394			*		ستاد پست
شاه محمدي	1394	*				معاونت فاوا ناجا
درجه	1393		*			دانشگاه شيراز
محترمی و همکاران	1393	*				نظام نوآوري فناوري اطلاعات
مولایی	1393	*				چارچوب هوش تجاري در سازمان
ضیائی و ناطق	1392	*				چارچوب معماري دوركاري
توقعي	1392			*		اداره كل شيلات گيلان
خدابخشي و همكاران	1392			*		نيروي انتظامي
فتحيان و محمدي	1392		*			سازمان بیمه‌گر مجازي
منتظر و گلشني روست	1392	*				نظام آموزش عالي ايران
نجفقلی طهرانی	1392	*	*			بانک ملی ایران
مرآتی و معینی	1394				*	نیروهای مسلح
مرادي شهربابك	1389			*		شركت مخابرات استان تهران
رزاقي	1389			*		شركت مهندسي آب و فاضلاب كشور
جهانبخش	1389			*		شركت مهندسي مپنا
نبي زاده	1389	*				برق منطقه‌ای مازندران
دولي و منتظر	1389	*				طراحي دانشگاه مجازي
کوراتینی	2017		*			شرکت (BUMN) در اندونزی
گریسانگ و همکاران	2021		*			بیمارستان در اندونزی
یولانا و همکاران	2016		*			شرکت ماینینگ
جمع		10	7	6	1

 همان‌طور که نتایج جدول 1 نشان می‌دهد از چهار چارچوبی که در سازمان‌ها مورد استفاده قرارگرفته، چارچوب زکمن در ده مطالعه و به عبارتی در ده سازمان بکار رفته و بیشترین فروانی را داشته است. چارچوب فدرال در 6 سازمان مورداستفاده قرارگرفته است. چارچوب توگف در 7 سازمان و چارچوب دودف نیز در یک سازمان مورداستفاده قرارگرفته است. بنابراین با توجه به مطالعات کتابخانه‌ای صورت گرفته 4 چارچوب فوق با توجه به میزان استفاده در سازمان‌ها به‌عنوان چارچوب‌های متداول معماری سازمانی انتخاب شدند.

2-       معیارهای انتخاب چارچوب معماری برای سازمان تأمین اجتماعی چه مواردی است؟

برای پاسخ به این سؤال، ابتدا مهم‌ترین شاخص­های معماری سازمانی با مراجعه به مطالعات پیشین کسب و انطباق اولیه هر یک از مؤلفه‌های کلیدی معماری سازمانی انجام شد. بر اساس این نتایج 44 معیار شناسایی شد که بر اساس لایه‌های معماری سازمانی در 5 لایه طبقه‌بندی می‌شوند (جدول ۲).

 

 

 

 

 

جدول 2: معیارهای انتخاب چارچوب معماری سازمانی

مفاهیم	مقوله	منابع
تعریف و درک روشنی از معماری ، قابلیت راهبردی، تجزیه‌وتحلیل معماری، امکان انتخاب یک طرح جامعیت مدل­، توجه به معماری موجود، ارائه مدل کسب‌وکار، ارائه مدل سیســتم، ارائه مدل اطلاعات، ارائه مدل پیکربندی نرم‌افزار تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی	لایه راهبردی	سرایی(1400)، قاسمی (1398)، حقیقت حسینی(1395) (1394) گلشنی (1392) درجه (1393) احمدیان (1393) فرجالا و فرناندرزکارمیز (2019) علامری و عبداله (2018) سلامات و الخروسی (2009) یولانا و همکاران(2016)
معماری بر پایه دانش، قابلیت اعتباربخشی معماری   ارائه مدل محاسباتی ، انگیزه تناسب با محیط و مأموریت‌های سازمان کاهش زمان عرضه به بازار نوآوری کاهش افزونگی اطلاعات قابلیت سفارشــی شــدن	لایه عملیاتی	سرایی(1400)، قاسمی (1398) حقیقت حسینی(1395) گلشنی(1392) احمدیان(1393) درجه(1393) فتحیان(1392) آمالیا و ساپیردی(2017) یولانا و همکاران(2016) پاندرشروکر(2014) ایتالای(2012)
قابلیت پشتیبانی، پشتیبانی و تکامل معماری،  مدیریت مالی و هزینه، طرح نیازمندی­های غیر کارکردی ارائه طرح انتقال قابلیت تعامل‌پذیری اجزا انعطاف­پذیری قابلیت استفاده مجدد ارائه مدل پیاده‌سازی مقیاس‌پذیری قابلیت جابجایی قابلیت اجرا و پشــتیبانی از طرف ابزارها وجود تخصص و دانش و پشتیبانی فنی		سرایی(1400)، قاسمی (1398) حقیقت حسینی(1395) گلشنی(1392) احمدیان(1393) درجه(1393) فتحیان(1392) آمالیا و ساپیردی(2017) پارمنسف (2017) پاندرشروکر(2014) ایتالای(2012) یولانا و همکاران(2016)
توجه به پیشران­های کسب‌وکار توجه به ورودی­های فناوری . معماری مبتنی بر فرایند  توجــه به نیازمندی­های کسب‌وکار توجه به محیط سیســتم اطلاعاتی	لایه سرویس‌های کاربردی	سرایی(1400)، قاسمی (1398) عباسی(1396) حقیقت حسینی(1395) علی احمدی(1385) هوانگ (2020) اریکسون(2020) لنخورست(2019) یولانا و همکاران(2016) علامری و عبداله (2018) سلامات و الخروسی (2009)
واسط­های کاربردی. سامانه های کاربردی. سرویس‌های پایه. سرویس‌های مشترک. سرویس‌های زیرساختی. سرویس‌های امنیت ارائه مدل فرایندی نرم‌افزار محیط اجرایی نرم‌افزار: ارتباطات یکپارچه‌سازی		سرایی(1400)، قاسمی (1398) حقیقت حسینی(1395) درجه(1393)علی احمدی(1385) سلامات و الخروسی (2009)
کیفیت و اشــتراک‌گذاری اطلاعات مدیریت داده‌ها با هاب تراکنشی توزیع یافته، مستندســازی دلایل	لایه داده	سرایی(1400)، قاسمی (1398) شریفی (1396) هوانگ (2020) اریکسون(2020) یولانا و همکاران(2016) لوئه و لیگنر (2012) ایتالای(2011) علامری و عبداله (2018) سلامات و الخروسی (2009)
فناوری، ، زیرساخت تاثیر مدیریت فناوری اطلاعات بار تکامل شبکه	لایه زیرساخت	سرایی(1400)، قاسمی (1398) حقیقت حسینی(1395) احمدیان(1393)علی احمدی(1385) هوانگ (2020) اریکسون(2020) ایتالای(2011)
IT مقررات، سادگی مفاهیم، کاربرد اصول و استانداردها، استانداردسازی		سرایی(1400)، قاسمی (1398) شریفی (1396) احمدیان(1393)علی احمدی(1385) پارک و چو (2021)آندرسون(2016) علامری و عبداله (2018) سلامات و الخروسی (2009)

 

پس از مشخص شدن معیارهای ارزیابی که در جدول فوق ارائه‌شده است در مرحله‌ی دوم به‌منظور مشخص نمودن معیارهای ارزیابی متداول، پرسشنامه‌ای با طیف لیکرت طراحی گردید. در این پرسشنامه هریک از معیارها تعریف شد و در اختیار 14 تن از متخصصان موضوعی و خبرگان این حوزه قرار گرفت. این معیارها، بر اساس نظر خبرگان غربال‌شده و معیارهای متداول‌تر و مهم‌تر شناسایی شند. بدین منظور پس از ورود داده‌ها به نرم‌افزار SPSS از آزمون توافق کندال استفاده شد. در جدول 3 میانگین رتبه‌ای هریک از شاخص‌ها و میزان توافق مربوط به هر شاخص ارائه‌شده است و در جدول 4 نتایج آزمون W کندال ارائه‌شده است.

جدول 3: میانگین نظرات خبرگان در خصوص معیارهای شناسایی‌شده برای ارزیابی چارچوب‌های معماری سازمانی

میانگین رتبه	مقدار توافق	معیارها و ویژگی­های ارزیابی به همراه تعاریف	ردیف
19.96	5	تجزیه‌وتحلیل معماری: فراهم‌سازی مجموعه­ای از نقطه نظرات به‌منظور راهنمایی در جمع­آوری و تحلیل اطلاعات برای ایجاد انجام معماری	1
25.82	5	معماری مبتنی بر فرایند: به‌کارگیری فرایندهایی که به‌درستی تعریف‌شده و راهنمای چگونگی ساخت یک معماری است.	2
31.57	6	جهت­گیری اســتراتژیک معماری : توجه به ورودی­های فناوری شامل خط‌مشی‌های فناوری استانداردهای فناوری در حال ظهور.	3
35.57	11	قوانین و مقررات معماری: اســتفاده از عبارت­های اســتاندارد، اصول و راهنماها برای به‌کارگیری درست چارچوب و انتقال اطلاعات معماری سازمانی.	4
18.39	4	امکان انتخاب یک طرح از بین چندین گزینه طراحی به‌وسیله تصمیم­گیری در مورد نیازمندی­های متناقض چند انتخاب طراحی بعدی.	5
20.36	5	جامعیت مدل­های معماری: فراهم‌سازی اســتانداردهای منطقی جهت مستندسازی مشــخصه­های معماری در جهت برنامه­ریزی، مدیریت، ارتباطات و اجرای فعالیت­های مرتبط با توسعه سازمان برای تطابق با سایر سیستم­ها و شرایط موجود در سازمان.	6
29.36	7	مقیاس‌پذیری: فراهم‌سازی رهنمودهایی برای کمک به ایجاد تغییرات اثربخش در جهت توسعه سیستم.	7
26.25	9	استانداردسازی: فراهم‌سازی استانداردهایی برای نگهداری مشخصات استاندارد برای ایجاد اطمینان از استانداردهای توسعه و طراحی معماری	8
13.46	2	معماری بر پایه دانش: فراهم نمودن مجموعه­ای قابل‌ارائه و منطقی در مورد محتوا و دلایل بازنگری طراحی و معماری.	9
25.79	5	قابلیت اعتباربخشی معماری: ارائه اطلاعات یا توضیحات کافی در طراحی معماری به‌منظور بررسی و سنجش اعتباربخشی معماری.	10
15.57	3	توجه به پیشران­های کسب‌وکار: اهداف، جهت‌گیری‌ها، اصول، استراتژی­ها و اولویت­های کسب‌وکار.	11
21.32	4	پشتیبانی و تکامل معماری: به‌کارگیری فرایندها و سازوکارها در چارچوبی که از تکامل سیستم­ها پشتیبانی می‌کند.	12
19.96	5	توجــه به نیازمندی­های کسب‌وکار: توجه به نیازمندی­های کاربــران، نیازمندی­های کارکردی، نیازمندی­های داده­ای و ســایر نیازمندی­های مرتبط با کسب‌وکار.	13
21.07	5	هزینه: هزینه‌های موردنیاز (مالی، انسانی و ...) جهت به‌کارگیری چارچوب.	14
16.57	3	توجه به معماری موجود: توجه به استانداردها و زیرساخت­های موجود.	15
18.71	3	ارائه مدل کسب‌وکار: توصیف مدل­های کسب‌وکار، نیازمندی­های کسب‌وکار، فرایندهای کسب‌وکار و تبیین خط‌مشی و نقش­های سازمان.	16
18.86	3	ارائه مدل سیســتم: ارائه مدل‌سازی مؤلفه‌های اصلی سیســتم؛ در جهت رسیدن به مدل معماری سیستم که باید پیشرفت‌های آتی سیستم در نظر گرفته شود و تصمیمات اساسی طراحی و طرح‌های جایگزینی اتخاذ گردد.	17
13.39	3	ارائه مدل اطلاعات: شامل مدل داده‌ها، تغییر شکل داده‌ها و تبادل داده‌ها می‌باشد.	18
19.18	3	طرح نیازمندی­های غیر کارکردی: مدل‌سازی ساختار سیســتم در جهت انعکاس نیازمندی­های غیر کارکردی. این نیازمندی‌ها به ویژگی­های کیفی ( QA) ، کیفیت خدمات ( QoS ) برمی‌گردد. همچنین شامل دسترس­پذیر بودن، قابلیت اطمینان، مقیاس­پذیری ،. امنیت، کارکرد، تعمیم‌پذیری، قابلیت نگهداری و استفاده و تغییرپذیری قابلیت اداره می‌باشد.	19
28.89	4	ارائه مدل محاسباتی شامل توصیف سیستم کارکردی، جریان پردازش سیستم، عملیات سیستم، مؤلفه‌های نرم‌افزاری و تعاملات.	20
9.57	0	ارائه مدل پیکربندی نرم‌افزار: توصیف چگونگی توسعه، ذخیره‌سازی، پیکربندی، مدیریت و به اشتراک‌گذاری نرم‌افزار.	21
13.32	0	ارائه مدل فرایندی نرم‌افزار: توصیف چگونگی فرایندهای ساخت نرم‌افزار و محیط اجرایی آن	22
39.29	7	محیط اجرایی نرم‌افزار: توصیف مواردی برای اجرای نرم‌افزار نظیر سیستم‌عامل‌ها، مؤلفه‌های سخت‌افزاری و شبکه، پروتکل ها و استانداردها.	23
14.11	0	ارائه طرح انتقال: فراهم‌سازی طرح‌ها و نقشه‌هایی برای پشتیبانی از انتقال و تکامل سیستم.	24
15.14	0	قابلیت جابجایی فراهم‌سازی روش‌هایی برای تسهیل جابجایی سیستم‌ها یا مؤلفه‌ها آن‌ها به مکان دیگر.	25
16.79	1	قابلیت سفارشــی شــدن: میزان انعطاف‌پذیری یک چارچوب معماری در راستای هماهنگی با نیازهای خاص یک سازمان را بررسی می‌کند.	26
15.18	1	ارائه مدل پیاده‌سازی: توصیف ساختار فیزیکی سیستم نظیر محیط عملیاتی، مؤلفه‌های سخت افزاری و شبکه‌ای سیستم. فرایندهای پیاده‌سازی مدل شامل نصب و راه‌اندازی،پیکربندی و مدیریت و استقرار	27
33.32	9	قابلیت استفاده مجدد فراهم‌سازی راه‌کارهایی برای امکان استفاده از سیستم­ها و محصولات معماری در بیش از یک سیستم.	28
34.21	10	مستندســازی دلایل تصمیمــات طراحی بر مبنای تجزیه‌وتحلیل ابعاد مختلف ورودی­ها به‌منظور اعتباربخشــی منطق طراحی تصمیم اتخاذشده.	29
35.46	12	توجه به تعامل‌پذیری اجزا سازمان: فراهم‌سازی اطلاعات و راهنمایی‌ها برای تســهیل ارتباطات و اســتفاده از اطلاعات در بین کاربران و سیستم‌ها.	30
18.86	3	فراهم‌سازی راه‌کارهایی برای همسوسازی اهداف مدیریت با فناوری پیاده‌سازی سیستم، همسوسازی محرک‌های همسوسازی کسب‌وکار با توسعه سیستم و همسوسازی سیستم موردنظر سازمان با سیستم موردنظر پروژه.	31
16.29	2	یکپارچه‌سازی: فراهم‌سازی روش­هایی برای ثابت ماندن قواعد کسب‌وکار و اجرای سیستم در محدوده سازمان.	32
29.29	5	ارتباطات: فراهم‌سازی اطلاعات برای بهبود ارتباطات سازماندهی‌شده کسب‌وکار و فناوری اطلاعات در سطح سازمان.	33
22.68	5	کیفیت و اشــتراک‌گذاری اطلاعات: فراهم‌سازی روش­هایی در جهت بهبود کیفیت و اشتراک‌گذاری اطلاعات در سرتاسر سازمان به‌صورت کارا و اثربخش؛ مانند: به‌جا بودن ،یکپارچگی و ناسازگاری اطلاعات	34
30.36	6	انعطاف­پذیری: فراهم‌سازی اطلاعات و راهنمایی­ها برای کمک به سازمان در ناسازگاری یا تغییر با نیازهای داخلی و خارجی.	35
12.50	0	کاهش افزونگی اطلاعات: فراهم‌سازی اطلاعات در خصوص افزونگی در سیستم موجود.	36
22.68	6	نوآوری، مدیریت تغییر، بقا، موفقیت، و ناسازگاری در سازمان : فراهم‌سازی طرح گذار از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب کسب‌وکار در راستای موفقیت و بقای سازمان	37
35.00	10	سطح بلوغ: وجود تخصص و دانش و پشتیبانی فنی میزان دسترسی به منابع، ابزار و افراد متخصص و دانش فنی آن‌ها در زمینه چارچوب	38
20.57	4	کاهش زمان عرضه به بازار، بیشینه‌سازی بازگشت سرمایه، ارائه بهتر و سریع‌تر خدمات، اثربخشی: مدیریت ارتباطات در چرخه عمر توسعه سیستم و مدل معماری سازمانی برای افزایش اثربخشی در سازمان.	39
20.96	5	تناسب با محیط و مأموریت‌های سازمان: ارائه چارچوب معماری سازمانی مناسب برای محیط‌ها و سازمان‌های خاصی	40
21.89	5	تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری فناوری اطلاعات، مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی، تدارکات، مشخص‌کردن فرصت‌ها، کاهش ریسک: فراهم‌سازی اطلاعات در زمینه وضع موجود و مطلوب سازمان و فناوری‌های جدید برای مدیران و تصمیم‌گیرندگان کسب‌وکار و فناوری اطلاعات در جهت توضیح موضوعات کلیدی.	41
26.75	7	قابلیت اجرا و پشــتیبانی از طرف ابزارها: امکان اجرا و پیاده‌سازی چارچوب سازمانی و تحقق اهداف سازمان با استفاده از ابزارهای مناسب برای تولید و مدیریت.	42
35.57	11	توجه به محیط کسب‌وکار: بودجه، برنامه زمان­بندی، محدودیت­های فنی، منابع و تخصص­ها، ســاختار ســازمانی، ســایر محدودیت­ها و سازمان مبتنی بر دانش.	43
20.14	3	ســادگی مفاهیم: بیان ســاده مفاهیم، اصول، روش‌های مطرح‌شده در یک چارچوب معماری جهت آموزش و به‌کارگیری و درک راحت‌تر چارچوب.	44

جدول 4 نتایج آزمون توافقی کندال

14	تعداد
0.366	W کندال
220.343	خی دو
43	درجه آزادی
0.000	سطح معنی‌داری

همان‌طور که نتایج جدول 4 نشان می‌دهد مقدار معنی‌داری به‌دست‌آمده برای آزمون کندال برابر با 0.00 می‌باشد که کمتر از 0.05 است بنابراین فرض صفر مبنی بر تصادفی بودن اختلافات رد می‌شود و مشخص می‌شود بر اساس نظر خبرگان بین معیارها ازنظر اهمیت تفاوت وجود دارد. بر اساس نتایج جدول 4-3 با توجه به میانگین‌های رتبه‌ای به‌دست‌آمده و نیز میزان توافقات محاسبه‌شده مشخص می‌شود دو معیار توجه به قوانین و قرارت با میانگین رتبه‌ای 35.57 و توجه به کسب‌وکار با میانگین 35.47 مشترک بهترین توافق را دارا هستند. همچنین به ترتیب معیارهای توجه به تعامل‌پذیری اجزای سازمان، سطح بلوغ، مستندسازی، قابلیت استفاده مجدد، جهت‌گیری استراتژیک معماری و انعطاف‌پذیری هشت معیاری هستند که میانگین رتبه‌ای بالای 30 را به دست آورده و بیشترین توافق بر روی آن‌ها وجود دارد. بنابراین با توجه به نظر خبرگان و بر اساس آزمون کندال هشت معیار فوق به‌عنوان معیارهای متداول ارزیابی چارچوب‌های معماری سازمانی انتخاب می‌شوند.

3-       اولویت معیارها نسبت به هم چگونه است؟

در این مرحله و برای پاسخ به سؤال سوم فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. بر این اساس پرسشنامه مقایسه زوجی برای وزن دهی هریک از معیارهای هشت‌گانه طراحی و در اختیار هشت تن از خبرگان این حوزه قرار گرفت. پاسخ‌های هر یک از خبرگان به پرسشنامه مقایسه زوجی در فایل اکسل وارد و سپس میانگین هندسی پاسخ‌ها محاسبه شد. درنهایت از نرم‌افزار  Super Decisionsبرای بررسی و تحلیل نتایج استفاده شد. جدول 5 میانگین نظرات خبرگان در خصوص وزن دهی معیارها را نشان می‌دهد.

جدول 5 میانگین هندسی پاسخ‌های خبرگان در خصوص اولویت‌بندی معیارهای ارزیابی چارچوب‌های معماری سازمانی

معیارها	1	2	3	4	5	6	7	8
1-قوانین و مقررات	1	3	3	4.25	3.5	3.5	3.75	3
2-توجه به محیط کسب‌وکار	-	1	2.73	2.87	3.5	3	4	3.15525
3- قابلیت اجرای مجدد	-	-	1	5	2	2.12	3.12	2.79160
4- مستندسازی تصمیمات	-	-	-	1	1.29875	1.22	2.7	3.45
5- توجه به جهت‌گیری‌ها	-	-	-	-	1	2.23	2.75	3.25
6- انعطاف‌پذیری	-	-	-	-	-	1	3.25	3.19625
7- سطح بلوغ	-	-	-	-	-	-	1	3.325
8- توجه به تعاملات اجزای سازمان	-	-	-	-	-	-	-	1

پس از مشخص شدن میانگین نظرات خبرگان در خصوص میزان اهمیت و ارجحیت هر معیار نسبت به سایر معیارها، فرایند تحلیل سلسله مراتبی برای این سؤال در نرم‌افزار ترسیم شد که در شکل زیر نشان داده‌شده است.

 

شکل1: مدل روش AHP برای اولویت‌بندی معیارهای ارزیابی چارچوب‌های معماری سازمانی (خروجی نرم‌افزار)

در این مدل اعداد یک تا هشت مربوط به معیارهای هشت‌گانه هستند و هدف اجرای مدل، اولویت‌بندی این معیارها از نظر خبرگان است. بدین منظور پس از ترسیم مدل تحلیل سلسله مراتبی، میانگین‌های مشخص‌شده در جدول 5 وارد نرم‌افزار شده و پس از بررسی نرخ ناسازگاری نتایج استخراج گردید. هر خوشه در مدل فرایند تحلیل شبکه نتایج خاص خود را دارد، در زیر نتایج خروجی نهایی مدل در خصوص اولویت‌بندی معیارهای هشت‌گانه ارائه‌ شده است:

 

 

شکل 2- وزن‌دهی و اولویت‌بندی معیارهای هشت‌گانه ارزیابی چارچوب‌های معماری سازمانی (خروجی نرم‌افزار)

 

همان‌طور که نتایج خروجی نرم‌افزار نشان می‌دهد، معیار 1 یعنی «توجه به قوانین و مقررات» با وزن نرمال 0.296 بالاترین اولویت را دارد، معیارهای «توجه به محیط کسب‌وکار» و «قابلیت اجرای مجدد» اولویت دوم و سوم را به دست آورده‌اند، معیار «توجه به جهت‌گیری‌های استراتژیک فناوری» در رتبه چهارم ازنظر اولویت قرارگرفته است و درنهایت معیار «توجه به تعاملات اجزای سازمان» پایین‌ترین اولویت را ازنظر خبرگان داشته و در رتبه آخر قرارگرفته است.

 

4-       چارچوب معماری سازمانی مناسب برای سازمان تأمین اجتماعی کدام است؟

برای پاسخ به این سؤال از فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP) استفاده شد. بدین منظور ابتدا با توجه به نتایج بخش قبل، هشت معیار برای مقایسه چارچوب‌ها با هم و سپس چهار چارچوب جهت مقایسه با یکدیگر تعیین گردیدند. این چهار چارچوب عبارت‌اند از چارچوب زکمن، دودف، فدرال و توگف. بر این اساس پرسشنامه مقایسه زوجی به‌منظور مقایسه این چهارچوب‌ها بر اساس هریک از معیارهای هشتگانه طراحی و در اختیار هشت تن از خبرگان قرار گرفت. پاسخ‌های هریک از خبرگان در فایل اکسل وارد شد و سپس میانگین هندسی آن‌ها محاسبه شد. درنهایت با استفاده از نرم‌افزار Super Decisions نتایج تحلیل گردید. جدول ۶ الی جدول ۱۳ محاسبه میانگین هندسی پاسخ‌ها را نشان می‌دهد. در خصوص تفسیر اعداد داخل جداول این نکته را باید ذکر کرد که مثلاً در جدول اول مدل توگف به‌عنوان A در ردیف اول قرارگرفته و با مدل زکمن، فدرال و دودف که در ستون‌ها قرار دارند مقایسه شده است که بنا به نظر خبرگان مدل توگف 2.25 ارجح‌تر از مدل زکمن، 3.62 ارجح‌تر از مدل فدرال و 4.87 ارجح‌تر از مدل دودف بوده است. در خصوص بقیه جداول نیز شیوه تفسیر به همین صورت می‌باشد :

 

جدول 6 میانگین هندسی پاسخ‌های خبرگان در خصوص معیار اول (قوانین و مقررات)

مدل	توگف (A)	زکمن (B)	فدرال (C)	دودف (D)
توگف (A)	1	2.25	3.62	4.87
زکمن (B)	-	1	3.87	6
فدرال (C)	-	-	1	4.62
دودف (D)	-	-	-	1

 

جدول7 میانگین هندسی پاسخ‌های خبرگان در خصوص معیار دوم (توجه به محیط کسب‌وکار)

مدل	توگف (A)	زکمن (B)	فدرال (C)	دودف (D)
توگف (A)	1	0.736	3.5	4.25
زکمن (B)	-	1	5	6
فدرال (C)	-	-	1	4.25
دودف (D)	-	-	-	1

 

جدول 8 میانگین هندسی پاسخ‌های خبرگان در خصوص معیار سوم (قابلیت اجرای مجدد)

مدل	توگف (A)	زکمن (B)	فدرال (C)	دودف (D)
توگف (A)	1	3.25	6.25	5.75
زکمن (B)	-	1	3.5	4.25
فدرال (C)	-	-	1	3.12
دودف (D)	-	-	-	1

 

جدول 9 میانگین هندسی پاسخ‌های خبرگان در خصوص معیار چهارم (مستندسازی تصمیمات)

مدل	توگف (A)	زکمن (B)	فدرال (C)	دودف (D)
توگف (A)	1	4.12	4.37	6
زکمن (B)	-	1	5	3.25
فدرال (C)	-	-	1	2.75
دودف (D)	-	-	-	1

 

 

 

 

 

 

جدول 10 میانگین هندسی پاسخ‌های خبرگان در خصوص معیار پنجم (توجه به جهت‌گیری‌های استراتژی فناوری)

مدل	توگف (A)	زکمن (B)	فدرال (C)	دودف (D)
توگف (A)	1	3.25	4	6.25
زکمن (B)	-	1	4.25	5.5
فدرال (C)	-	-	1	6.75
دودف (D)	-	-	-	1

 

جدول11 میانگین هندسی پاسخ‌های خبرگان در خصوص معیار ششم (انعطاف‌پذیری)

مدل	توگف (A)	زکمن (B)	فدرال (C)	دودف (D)
توگف (A)	1	2.37	3.5	4.5
زکمن (B)	-	1	4	5.25
فدرال (C)	-	-	1	6.75
دودف (D)	-	-	-	1

 

جدول12 میانگین هندسی پاسخ‌های خبرگان در خصوص معیار هفتم (سطح بلوغ)

مدل	توگف (A)	زکمن (B)	فدرال (C)	دودف (D)
توگف (A)	1	3.5	4	7
زکمن (B)	-	1	4.5	4
فدرال (C)	-	-	1	3.87
دودف (D)	-	-	-	1

 

جدول 13 میانگین هندسی پاسخ‌های خبرگان در خصوص معیار هشتم (توجه به تعاملات اجزای سازمان)

مدل	توگف (A)	زکمن (B)	فدرال (C)	دودف (D)
توگف (A)	1	3	3.5	5.25
زکمن (B)	-	1	3.75	4.5
فدرال (C)	-	-	1	6
دودف (D)	-	-	-	1

 

پس از مشخص شدن میانگین نظرات خبرگان در خصوص ارجحیت هریک از مدل‌ها در هر یک از شاخص‌های هشت‌گانه، همچنین وزن و اهمیت شاخص‌های هشت‌گانه نسبت به یکدیگر فرایند تحلیل شبکه‌ای برای این سؤال در نرم‌افزار ترسیم شد که در شکل زیر نشان داده ‌شده است.

 

شکل 3: مدل روش ANP برای اولویت‌بندی چارچوب‌های معماری سازمانی بر اساس معیارهای هشت‌گانه ونیز وزن‌دهی معیارهای هشت‌گانه (خروجی نرم‌افزار)

در این شکل اعداد یک تا هشت مربوط به شاخص‌های هشت‌گانه هستند و حروفA تا D نیز مربوط به چارچوب‌های معماری سازمانی می‌باشند. پس از ترسیم شکل تحلیل شبکه‌ای، میانگین‌های مشخص‌شده در جداول بالا به ترتیب برای هریک از شاخص‌های هشت‌گانه و سپس وزن شاخص‌ها نسبت به یکدیگر وارد نرم‌افزار شد. هر خوشه در مدل فرایند تحلیل شبکه نتایج خاص خود را دارد. در زیر نتایج خروجی نهایی مدل در خصوص اولویت‌بندی چارچوب‌های معماری سازمانی بر اساس معیارهای هشت‌گانه و با توجه به وزن معیارها ارائه‌شده است:

 

شکل 4: اولویت‌بندی چارچوب‌های معماری سازمانی بر اساس معیارهای هشت‌گانه (خروجی نرم‌افزار)

همان‌طور که نتایج خروجی نرم‌افزار نشان می‌دهد بیشترین وزن مربوط به چارچوب A (توگف) که وزن آن برابر با 0.241 است. بر این اساس مشخص می‌شود ازنظر خبرگان این پژوهش چارچوب توگف بالاترین اولویت را بر اساس معیارهای مطرح در این پژوهش کسب کرده و مناسب‌ترین چارچوب معماری سازمانی برای سازمان تأمین اجتماعی است. چارچوب B یعنی چارچوب زکمن با وزن 0.171 در رتبه دوم از نظر تناسب برای اجرا در سازمان تأمین اجتماعی قرار گرفته است. چارچوب معماری سازمانی فدرال (C) با وزن 0.046 در رتبه سوم قرار دارد و درنهایت چهارچوب دودف در رتبه آخر قرارگرفته است.

 

 

 

---

[1]  Lankhorst 

[2]  Gartner 

[3]  Pérez-Castillo

[4]  Girsang

[5]  Guslinar

[6]  Olsen

[7]  Verma

[8]  Srisawat

[9]  Inconsistency Ratio

3-        نتیجه‌گیری و پیشنهادها

این تحقیق با هدف ارائه مدلی برای انتخاب چارچوب معماری سازمانی مناسب انجام گرفته است. بدین منظور ابتدا با مطالعات کتابخانه‌ای 13 چارچوب مغماری سازمانی مورد شناسایی قرار گرفت. سپس بر اساس معیار فراوانی چارچوب‌ها، 4 چارچوب انتخاب شد. هریک از این 4 چارچوب در پژوهش‌های مختلف ازجمله رحیمی و همکاران (1401)، حقیقت حسینی و همکاران (1395)، رقامی و همکاران (1394)، درجه (1393)، شاه‌محمدی (1394)، محترمی و همکاران (1393)، مولایی (1393)، ضیایی و ناطق (1392) و فتحیان و محمدی (1392) ، گریسانگ و همکاران (2021)، کوراتینی (2017)، یولانا و همکاران(2016) مورداستفاده قرارگرفته‌اند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، چارچوب معماری سازمانی زکمن بیشترین فراوانی استفاده در سازمان‌ها را داشته و در 10 پژوهش مبنای عمل قرارگرفته است. از ویژگی‌های برجسته‌ي این چارچوب می‌توان گفت که در یک ماتریس، دیدگاه‌های پایه معماری را در چهارستون وظیفه‌ای، اطلاعاتی، ساختاری و زیرساخت‌ها مشخص نموده است. هم‌چنین این چارچوب توضیحات کاملی برای محصولات خود دارد. علاوه بر این به تشریح محصولات، برنامه‌ریزی، طرح انتقال پرداخته است. همچنین این چارچوب به‌منظور تبیین رابطه معماري سازماني با ديدگاه استراتژيك و اهداف مأموریت از یک نقشه راه به‌عنوان یک محصول مجاز استفاده کرده است. در این چارچوب به قوانین معماری توجه شده و قوانین معماری در آن تهیه گردیده است. در نهایت این چارچوب به بحث در خصوص مخزن معماری و بحث در خصوص ملاحظات امنیتی و متدولوژی و راهنمای اجرایی پرداخته است اما در این خصوص به جزییات ورود نکرده است.

دومین چارچوب که بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است، چارچوب معماری سازمانی فدرال است. این چارچوب در 6 مطالعه مبنای عمل قرارگرفته است. در خصوص این چارچوب می‌توان به این نکات اشاره کرد که چارچوب فدرال بر مبنای چارچوب زکمن است و یک چارچوب شامل سه ستون داده‌ها، نرم‌افزارهای کاربردی و تکنولوژی برای دیدگاه‌های پایه معماری، طراحی کرده است. تهیه قوانین معماری یکی از نقاط قوت این چارچوب است؛ اما ‌مانند چارچوب زکمن ملاحظات امنیتی مدنظر قرار نگرفته است.

سومین چارچوب، چارچوب توگف است که در چهار مطالعه در سازمان‌های داخلی مورد استفاده قرارگرفته است. در این چارچوب به دیدگاه‌های پایه معماری در چهار لايه اصلي کسب‌وکار، داده، نرم‌افزارهای كاربردي و تكنولوژي توجه شده است. به‌منظور تبیین رابطه معماري سازماني با ديدگاه استراتژيك و اهداف، استراتژی‌های کسب‌وکار به‌عنوان ورودي فاز ديدگاه معماري در نظر گرفته می‌شوند. در این چارچوب به تهیه قوانین معماری سازمانی نیز توجه شده است. همچنین در چارچوب توگف محصولات براي تعيين استانداردها در قالب مدل مرجع تكنولوژي(TRM) وجود دارند. علاوه بر این موضوع امنیت و ملاحظات امنیتی در این چارچوب مورد بحث قرارگرفته که این‌ یک ویژگی مهم چارچوب توگف نسبت به دو چارچوب قبلی است. در توگف بحث پيرامون استراتژي گذار و تعريف محصولات برنامه‌ی گذار در قالب برنامه‌ریزی گذار موردتوجه قرارگرفته است. در خصوص مخزن معماری راهنماهایی در این چارچوب وجود دارد و درنهایت این چارچوب دارای متد توسعه معماری می‌باشد.

چارچوب دودف به‌عنوان چهارمین چارچوب مورداستفاده در سازمان‌های ایرانی شناسایی شد که در یک مطالعه مورد استفاده قرارگرفته است. مرآتی و معینی (1394) در سازمان نیروهای مسلح این چارچوب را مدنظر قرار داده‌اند. در چارچوب دودف دیدگاه‌های پایه معماری در سه ديدگاه عملياتي، سيستمي و فني مورد توجه قرارمی‌گیرند. دودف توضيحات كامل براي تمام محصولات را دارد. تبیین رابطه معماري سازماني با ديدگاه استراتژيك و اهداف مأموریت در چارچوب دودف اهمیت دارد. در این چارچوب به بعضي محصولات نيز اشاره ‌شده ولي محصول مجزایی براي آن‌ها در نظر گرفته نشده است. در این چارچوب قوانين به‌عنوان جزئي از توصيف محصولات معماري مورد توجه قرارگرفته است. همچنین در این چارچوب به‌طور خلاصه در انتخاب محصولات به بحث در خصوص ملاحظات امنيتي پرداخته ‌شده است. علاوه بر این، در خصوص مخزن معماری نیز مباحثی مطرح‌شده است. درنهایت این چارچوب در خصوص متدولوژی یا راهنمای اجرای معماری سازمانی بدون ورود به جزییات 6 گام کلی را مطرح نموده است.

در ادامه‌ی این پژوهش، 44 معیار ارزیابی معماری سازمانی با بررسی کتابخانه‌ای مورد شناسایی قرار گرفت. سپس برای انتخاب شاخص‌های متداول از نظر خبرگان استفاده شد. نظرات خبرگان در قالب پرسشنامه جمع‌آوری شد و با کمک آزمون w کندال میزان توافق خبرگان در خصوص معیارهای مورداشاره و نیز میانگین رتبه‌ای معیارها مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت 8 معیار که میانگین رتبه‌ای بالای سی را کسب کردند، به‌عنوان معیارهای متداول ارزیابی چارچوب‌های معماری سازمانی مورد شناسایی قرار گرفتند. اولین معیار که بالاترین میزان توافق و بالاترین میانگین رتبه‌ای را کسب کرده بود، معیار «توجه به قوانین و مقررات» بود. به‌عبارت‌دیگر ازنظر خبرگان این معیار بالاترین میانگین را در ارزیابی یک چارچوب معماری سازمانی به دست آورد. در این معیار اســتفاده از عبارت­های اســتاندارد، اصول و راهنماها برای به‌کارگیری درست چارچوب و انتقال اطلاعات معماری سازمانی مورد توجه قرار می‌گیرند. معیار دومی که بالاترین میانگین را از نظر خبرگان این بخش کسب کرده «معیار توجه به محیط کسب‌وکار» است. در این معیار به بودجه، برنامه زمان­بندی، محدودیت­های فنی، منابع و تخصص­ها، ســاختار ســازمانی، ســایر محدودیت­ها و سازمان مبتنی بر دانش توجه می‌شود. علاوه بر این دو معیار به ترتیب معیارهای «توجه به تعامل‌پذیری اجزای سازمان»، «سطح بلوغ»، «مستندسازی تصمیمات»، «قابلیت استفاده مجدد»، «جهت‌گیری استراتژیک معماری» و «انعطاف‌پذیری» هشت معیاری هستند که میانگین رتبه‌ای بالای 30 را به دست آورده و بیشترین توافق بر روی آن‌ها وجود دارد.

منظور از معیار «انعطاف‌پذیری» فراهم‌سازی اطلاعات و راهنمایی­ها برای کمک به سازمان در ناسازگاری یا تغییر با نیازهای داخلی و خارجی است. معیار «سطح بلوغ» وجود تخصص و دانش و پشتیبانی فنی میزان دسترسی به منابع، ابزار و افراد متخصص و دانش فنی آن‌ها در زمینه چارچوب را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. «جهت­گیری اســتراتژیک معماری» توجه به ورودی­های فناوری شامل خط‌مشی‌های فناوری استانداردهای فناوری در حال ظهور را ارزیابی می‌کند. «قابلیت استفاده مجدد» فراهم‌سازی راه‌کارهایی برای امکان استفاده از سیستم‌ها و محصولات معماری در بیش از یک سیستم را مدنظر قرار می‌دهد. معیار «مستندســازی» دلایل تصمیمــات طراحی بر مبنای تجزیه‌وتحلیل ابعاد مختلف ورودی‌ها به‌منظور اعتباربخشــی منطق طراحی تصمیم اتخاذشده را ارائه می‌دهد. در نهایت معیار «توجه به تعامل‌پذیری اجزای سازمان» به فراهم‌سازی اطلاعات و راهنمایی‌ها برای تســهیل ارتباطات و اســتفاده از اطلاعات در بین کاربران و سیستم‌ها می‌پردازد. بنابراین با توجه به نظر خبرگان و بر اساس آزمون کندال هشت معیار فوق به‌عنوان معیارهای متداول ارزیابی چارچوب‌های معماری سازمانی مورد شناسایی قرار گرفتند.

 در پاسخ به سؤال سوم این پژوهش، مهم‌ترین معیار در ارزیابی چارچوب‌های معماری سازمانی معیار «توجه به قوانین و مقررات» است. همان‌طور که در شناسایی معیارهای متداول هم نشان داده شد، این معیار در آزمون کندال بالاترین اولویت را به دست آورده بود. بنابراین مهم‌ترین معیار با اولویت بالا و بالاترین وزن در ارزیابی چارچوب‌های سازمانی معیار «توجه به قوانین و مقررات» است. معیارهای «توجه به محیط کسب‌وکار» و «قابلیت اجرای مجدد» اولویت دوم و سوم را ازنظر خبرگان به دست آوردند. معیار «توجه به جهت‌گیری‌های استراتژیک فناوری» در رتبه چهارم، «معیار مستندسازی تصمیمات» اولویت پنجم، معیار «انعطاف‌پذیری» اولویت ششم، معیار «سطح بلوغ» اولویت هفتم و در نهایت معیار «توجه به تعاملات اجزای سازمان» پایین‌ترین اولویت را ازنظر خبرگان داشت و در رتبه آخر قرار گرفت. وزن‌دهی این معیارها نقطه ورود به ارزیابی چارچوب‌های معماری سازمانی بر اساس تحلیل شبکه‌ای است.

با توجه به این که، هدف اصلی پژوهش شناسایی چارچوب معماری سازمانی مناسب برای سازمان تأمین اجتماعی از نظر خبرگان است؛ در ادامه، تأثیر متقابل معیارهای ارزیابی و چارچوب‌ها بر یکدیگر و نیز ارزیابی چارچوب‌ها بر اساس هر یک از معیارها، بر اساس وزن هر معیار با استفاده از فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP)، بررسی شده است. بر اساس نتایج به‌دست ‌آمده از فرایند تصمیم‌گیری چند متغیره تحلیل شبکه‌ای، بهترین چارچوب برای اجرا در سازمان تأمین اجتماعی چارچوب معماری سازمانی توگف است. همان‌طور که ذکر شد چارچوب توگف نسبت به سه چارچوب دیگر بیشتر ملاحظات امنیتی را مورد توجه قرار می‌دهد و در خصوص توجه قوانین و مقررات نیز مباحث مفصلی را ارائه می‌کند. همچنین این چارچوب ازنظر خبرگان بیشتر به تعاملات اجزای سازمان با یکدیگر توجه دارد و به نسبت سه چارچوب دیگر انعطاف‌پذیرتر بوده و سطح بلوغ بالاتری را ارائه می‌کند. همچنین می‌توان گفت که مستندسازی تصمیمات در این چارچوب بهتر از سه چارچوب دیگر است و قابلیت اجرای مجدد در سازمان تأمین اجتماعی را بیشتر از سایر چارچوب‌ها دارد. در نهایت این چارچوب از نظر خبرگان بیشتر به جهت‌گیری‌های ارزشی سازمان تأمین اجتماعی توجه می‌کند و می‌توان گفت، مناسب‌تر از سه چارچوب دیگر است. همچنین، چارچوب زکمن در رتبه دوم از نظر میزان تناسب برای استفاده در سازمان تأمین اجتماعی قرار دارد. همان‌طور که بیان شد، این چارچوب بیشترین استفاده را در سازمان‌های داخلی داشته و در این مطالعه خبرگان این چارچوب را در رتبه دوم از نظر تناسب اجرا در سازمان تأمین اجتماعی قرار داده‌اند. با توجه به نتایج تحقیق می‌توان گفت در سازمان تأمین اجتماعی، مناسب‌ترین معماری سازمانی، یکی از دو چارچوب توگف یا زکمن می‌باشد. چارچوب فدرال در رتبه سوم و چارچوب دودف با توجه به معیارهای هشت‌گانه و وزن هر معیار در رتبه چهارم قرارگرفته است.

 

 

 

منابع و مآخذ

ابوالحسن زاده زوارم سمیه، حامی محمد، شجاعی وحید.(1399). ارزیابی معماری سازمانی اداره کل ورزش و جوانان استان مازندران و ارائه الگو . رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی. ۱۳۹۹; ۸ (۲۸) ، صص۴۱-۵۶

پوطی، نسیبه و تقوا، محمدرضا(1400). روش شناسی برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات در صنعت توزیع برق با تمرکز بر کتابخانه زیرساخت فناوری اطلاعات. 10(37)، صص1 -68.

ترکمانی، محمدعلی(1398). معماری سازمانی فناوری اطلاعات. مشهد. ارسطو.

جوانمرد، محمد؛ رسول افسری؛ (1397 ). تبیین الگوی راهبردی معماری سازمانی ناجا، توسعه سازمانی پلیس، شماره67. صص 53-72. 

جهاﻧﺒﺨﺶ، ﻣﺮﺿﻴﻪ (1389). ﺑﻪﻛﺎرگیري ﻣﻌﻤﺎريﺳﺎزﻣﺎﻧﻲFEAF با نگرش EFQM در ﺷﺮﻛﺖ مهندسی و ساخت تجهیزات مپنا. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور تهران.

حقیقت حسینی، عاطفه السادات، بوبرشاد، حسین، و ثقفی، فاطمه. (1395). شناسایی بهترین چارچوب معماری سازمانی بیمارستان با رویکرد قابلیت پیاده سازی در ایران. مجله علمی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، 34(1)صص 31-44.

خدابخشی، محمد، ظهرابیان، محمد، ترکمانی، فرزاد(1392). انتخاب چارچوب معماری سازمانی مناسب برای معاونت آماد و پشتیبانی ناجا. مجله اندیشه آماد. 45صص 37- 64.

درجه. امیر (1393). تدوین طرح معماری سازمانی سرویس گرای مرجع جهت دانشگاه های آموزش الکترونیک ایران بر اساس چارچوب توگف، دانشگاه شیراز واحد بین الملل، پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی فناوری اطلاعات (مدیریت سیستم های اطلاعاتی(.

رحیمی، محمد، حسن زاده، علیرضا، شایان، علی(1401). معماری سازمانی و اینترنت اشیاء: طراحی معماری سازمانی مبتنی بر اینترنت اشیاء برای سازمان تأمین اجتماعی )مطالعۀ موردی: واحد بازرسی شعب. فصلنامه تأمین اجتماعی. 16(4): 13-38، صص 55-91.

رزاﻗﻲ،رﺿﺎ(1389).ﺗﺪوﻳﻦﻃﺮحﺟﺎﻣﻊﻣﻌﻤﺎريﺳﺎزﻣﺎﻧﻲﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت در ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آب و ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﻮر، پاﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲارﺷﺪ، داﻧﺸﻜﺪه ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎعی و اﻗﺘﺼﺎدی . دانشگاه پیام نور تهران.

رقامي، ناصر ( 1394 ). ارائه روشي جهت پياده سازي و ارزيابي معماري سازماني FEAF با استفاده از مدل تعالي سازماني. .(EFQM) پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشكده فني و مهندسي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركزي.

سرایی، معصومه، حسین زاده، امیدعلی، خدیوی، اسداله(1400).بومی سازی مدل معماری سازمانی برای دانشگاه آزاد اسلامی. فصلنامه مدیریت عملیات. 1(2)،صص 9-40.

شاه محمدي، غلامرضا (1394) ارزيابي چارچوب هاي معماري سازماني و انتخاب چارچوب برتر براي معاونت فاوا ناجا. مديريت منابع در نيروي انتظامي. 3(1): 109-140

شیری، فاطمه، شامی زنجانی، مهدی، ابویی اردکان، محمد، & شمس علئیی، فریدون. (1402). ملاحظات معماری سازمانی بانک‌ها در عصر تحول دیجیتال. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات, 38(4), 1283-1317. doi: 10.22034/jipm.2023.698604

صراف، فاطمه، حاجی آبادی، ابوذر(1401). معماری سازمانی؛ نقشه استراتژیک تحول و توسعه در مالی و حسابداری. رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری. 84، صص 1459- 1483.

ضيايي، محمدصادق، و ناطق، تهمینه(1392). تدوين چارچوب معماري دوركاري در وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي. مجله مديريت فناوري اطلاعات، 5(4)، صص 119-138.

علی­احمدی، علیرضا. فتحیان، محمد. سلطانی، فرزاد ) (1385 (، مدل مرجع توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات برای دانشگاه­های ایران، فصلنامه دانش مدیریت شماره 3صص57-88

فتحيان، محمد، محمدي، علي (1392). شناسايي و انتخاب چارچوب مناسب معماري سازماني براي يك سازمان بيمه گر مجازي مديريت فناوري اطلاعات5(14)، صص 127- 146.

فراحی، محمد مهدی، کاردانی ملکی نژاد، مونا. (1399). معماری سازمانی و رایانش ابری: ارائه یک چارچوب معماری مدیریت منابع انسانی مبتنی بر ابر با تأکید بر نقش بازیگران. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 36(1)، صص 181-210.

قاسمی، لیلا، رزقی شیرسوار، هادی، مصلح، مریم، جویباری، آزیتا. (1400). مدل معماری سازمانی و تاثیرآن بر بلوغ قابلیت‌های منابع انسانی شرکت گاز استان بوشهر. خطمشی‌گذاری عمومی در مدیریت,12(4)، صص 111- 123.

قاسمی، محمود؛ نبی­الهی، اکبر؛ سیف­زاده، سیدحبیب ) 1398 (، روشی نوین برای شناسایی سرویس­های کسب‌وکار مبتنی بر قابلیت، سومین همایش ملی پیشرفت­های معماری سازمانی، دانشگاه صنعتی شریف.

کریمی جشنی، جابر، محمدداودی، امیرحسین، عباسی سروک، لطف اله(1401). شناسايي مولفه­هاي معماري سازماني (مورد مطالعه: سازمان امور مالياتي كشور). فصلنامه مديريت كسب و كار،54،صص 22-39.

گلشنی روستا، مهرابعلی؛ منتظر، غلامعلی ) 1393 (، طراحی چارچوب معماری اطلاعاتی برای به کارگیری شبکه­های اجتماعی مجازی در نظام آموزشی ایران، فصلنامه علمی پژوهشی فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران،5(17 و 18)، صص 23-42.

محترمي، امير، خدادادحسيني، سيدحميد، و الهي، شعبان ( 1393 ). ارائه چارچوبي براي معماري نظام نوآوري فناوري اطلاعات با تاكيد بر اشاعه فناوري. مجلس و راهبرد21(6)، صص37- 65.

ﻣﻮﻻﻳﻲ،رﺿﺎ(1393). طراحی مدل هوش تجاری در سازمان با توجه به معماری سازمانی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی.

مهجوریان، امیر(1400). مقدمه‌ای بر پیکره دانش معماری سازمانی. تهران: ادیبان روز.

نجفقلی تهرانی، انوشه(1392). ارائه و ارزیابی مدل معماری سازمانی مناسب برای بانک‌های ایران: مطالعه موردی بانک ملی ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده آموزش­های الکترونیک. دانشگاه شیراز.

نوش‌ناب، مهسا، حاج علیان، فرشاد، جهانگیر فرد، مجید(1401). ارائه مدل پارادایمی معماری سازمانی امور مالیاتی برپایه حاکمیت فناوریاطلاعات با روش داده بنیاد )مطالعه موردی سازمان امور مالیاتی کشور(.پژوهشنامه مالیات.54(102)، صص25-48.

تورج ورعی، جعفر حبیبی، علی محقر، (1395). پیشنهاد چارچوبی مفهومی جهت معماری دانش سازمان های کلان مقیاس، پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 32(2)صص439-466.

Amalia, E., & Supriadi, H. (2017, June). Development of enterprise architecture in university using TOGAF as framework. In AIP Conference Proceedings (Vol. 1855, No. 1). AIP Publishing. https://doi.org/10.1063/1.4985527

Qurratuaini H 2018 IOP Conf. Ser.: Mater. Sci. Eng. 403 012065, DOI:10.1088/1757-899X/403/1/012065

Hasanein, D. Rjeib; Nabeel; Salih Ali & Ali Al Farawn and Basheer Al-Sadawi (2017). “Attendance and Information System Using RFID and Web-Based Application for Academic Sector”, International Journal of Advanced Computer Science and Applications, 266-274.

Girsang, Abba Suganda, Achmad Abimanyu(2021). Development of an Enterprise Architecture for Healthcare using TOGAF ADM. Emerging science journal. Vol5. Number 3, Doi: 10.28991/esj-2021-01278

Erikson, E.H(2021). Enterprise architectures for the digital transformation Identity: youth and crisis. New York: Norton

Gartner (2020). Gartner Glossary https://www.gartner.com/en/informationtechnology/ glossary/enterprise-architecture-ea/Accessed 19 May 2020.

Guslinar perdana & sastramihardja,H and Supriana Suwardi.(2018). Enterprise architecture for the sensing enterprise: A research framework, 6th international confrence on information and communication technology. DOI:10.1109/ICoICT.2018.8528721

Huang, J., & Kim, H. J. (2013). Conceptualizing structural ambidexterity into the innovation of human resource management architecture: the case of LG Electronics. The International Journal of Human Resource Management, 24(5), 922–943. https://doi.org/10.1080/09585192.2012.743471

Lankhorst, M. (2009). Introduction to Enterprise Architecture. In: Enterprise Architecture at Work. The Enterprise Engineering Series. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-01310-2_1

Olsen, D.H. (2017). Enterprise Architecture management challenges in the Norwegian health sector. Procedia Computer Science, 121: 637-645. https://doi.org/10.1016/j.procs.2017.11.084

Park, C. N., & Cho, Y. U. (2021). Data Literacy, Organizational Culture, and Data Analytics Maturity: Moderating Effect of Organizational Culture. Informatization Policy, 28 (1), 43-63.

Pérez-Castillo, R., Ruiz, F., & Piattini, M. (2020). A decision-making support system for Enterprise Architecture Modelling. Decision Support Systems, 131, 113249. https://doi.org/10.1016/j.dss.2020.113249

Rood, M. A. (2019), “Enterprise Architecture: Definition, Content, and Utility”, Proc. of 3rd Workshop on Enabling Technologies: Infrastructure for Collaborative Enterprises, pp. 106-111 IEEE. DOI: 10.1109/ENABL.1994.330494

Srisawat, S. (2024). Distributed Digital Enterprise Architecture for Transformation of Educational Organizations. DOI: 10.18421/TEM132-77.

 

Supriadi, H., Kom, M., & Amalia, E. (2019). University's Enterprise Architecture Design Using Enterprise Architecture Planning (EAP) Based on the Zachman's Framework Approach. International Journal of Higher Education, 8(3): 13-28. https://doi.org/10.5430/ijhe.v8n3p13

Verma, P., Kumar, V., Yalcin, H., & Daim, T. (2023). Organizational architecture of strategic entrepreneurial firms for digital transformation: A bibliometric analysis. Technology in Society, 75, 102355. https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2023.102355

 

 

A New Model to Choose the Appropriate Organizational Architecture Framework for the Social Security Organization

Athena Gorbani

Master's degree, Department of Management, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University,Tehran,Iran

[e-mail]

 

Ameneh Khadivar

Associate Profosser,Department of Management, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University,Tehran,Iran 

0003-0003-4620-1409

[e-mail]

 

Samane Rahimian

PhD in Information Technology Management, Faculty of Management, University of Tehran (corresponding author)

0009-0002-5813-4645

[e-mail]

 

Received 27 May 2024 | Accepted 18 June 2024

 

Abstract

        Today، due to the developments in emerging technologies and the changing role of information and communication systems، and as a result of the increasing complexity of organizations، the need for organizational architecture has become more prominent. The organizational architecture approach، as a dominant model in the field of information technology planning، is used more and more every day in the government and private organizations of the country. The current research was done to provide a model for choosing the appropriate organizational architecture framework. Therefore، the research method of this study consists of three parts: in the first part، the library method، the second part، the descriptive quantitative method، and in the third part، the multivariate decision-making methods are used. The results showed that eight common criteria for evaluating organizational architecture frameworks include paying attention to laws and regulations، paying attention to the business environment، re-execution capability، documenting decisions، paying attention to strategic orientations، flexibility، maturity level، and paying attention to the interactions of the organization\'s components. In addition، it can be said that the TOGAF، DoDAF، Federal and Zackman frameworks are used as common architectural frameworks. According to the experts، the TOGAF framework is the most appropriate organizational architecture framework to be used in the social security organization، and Zackman، Federal، and DoDAF frameworks were ranked second to fourth، respectively.

Keywords: Organizational Architecture Framework, Evaluation Criteria, Information Technology,Hierarchical Analysis, Network Analysis, Social Security Organization

 

دوره 1، شماره 1، بهار 1403