بررسی عرفانی اخلاق و ارتباط‌های چهارگانه انسانی در حدیقه‌الحقیقه و منطق‌الطیر

محورهای موضوعی : عرفان اسلامی

حجت‌اله کمری‌راد ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.)
رضا بروزیی ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.نویسنده مسئول:[e-mail])
شراره الهامی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.)
رقیه علوی ⁴ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.)

تاریخ دریافت : 1402/10/01 تاریخ پذیرش : 1402/10/01 تاریخ انتشار : 1402/10/01

کلید واژه: اخلاق, حدیقه‌الحقیقه, منطق‌الطیر, mantiq al-tair, Hadiqah al-Haqiqah, the four human relations, ارتباط‌های چهارگانه بشری, : Ethics,

چکیده مقاله :

پا‌به‌پایِ سیر تاریخیِ دغدغه تربیت انسان، ارتباط او با خدا، خود، دیگران و طبیعت نیز به عنوان ‌زمینه رشد عقلانی و منش اخلاقی مطرح بوده است. متون منظوم ادب فارسی سرشار از مفاهیم اخلاقی و ارزش های والای تربیتی است که دو اثر گران سنگ ادبیات عرفانی یعنی حدیقۀ سنایی و منطق الطیر عطار از امهات آن محسوب می شود. در مقاله حاضر به بررسی اخلاق و ارتباط چهارگانه بشری در این دو اثر پرداخته ایم. روش پژوهش کتابخانه ای و نوع تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. نتیجه به دست آمده از پژوهش این است که ارتباط انسان برپایۀ وحدت وجود در منطق الطیر نسبت به حدیقه بارزتر و بیشتر است؛ این مسئله به نوع ماهیت این دو اثر بازمی گردد. در حدیقه سنایی رابطة انسان با خدا بیشتر بر مبنای رابطة وجودشناختی و خدا- بنده استوار است که نتیجه آن می شود که فضای خوف (از عقوبت الهی در انجام تکلیف) و ترک مالکیّت، بیشتر بر رابطة انسان با خدا استوار باشد تا رابطة عاشق و معشوق که در منطق الطیر عطار نمایان است. در منطق الطیر پیوندی که از راه عشق با معشوق حاصل می کند چنان است که او را با تمام کائنات، با تمام آنچه ماورای کائنات و با تمام آنچه برتر از کائنات تصور می شود، پیوندمی دهد

چکیده انگلیسی:

Throughout the historical course of human education, his relationship with God, himself, others and nature has also been considered as a precondition for intellectual development and moral character. The poetic texts of Persian literature are full of moral concepts and high educational values, of which two precious works of mystical literature, namely Hadiqah al-Haqiqah of Sana’ei and Mantiq al-Tair of Attar, are considered. In the present article, we have examined ethics and the four human relations in these two works. The research method is library and the type of research is descriptive-analytical. The result obtained from the research is that human communication based on the unity of existence in the logic of bird is more obvious and more than the hadith; This issue goes back to the nature of these two works.In Sana’ei’s hadith, man's relationship with God is based more on the "ontological" and "God-servant" relationship, which results in the atmosphere of fear (of divine punishment in doing one's duty) and abandonment of property, more on man's relationship with God. May God be steadfast in the relationship between the lover and the beloved, which is evident in Attar's Mantiq al-Tair. In Mantiq al-Tair, the connection that he achieves through love with his beloved is such that he connects him with all the universes, with all that is beyond the universe, and with all that is thought to be superior to the universe.