بازنمایی هویت «پیر مغان» و«صوفی» در دیوان غزلیات حافظ با رویکرد نشانه‌شناسی گفتمانی و نظریه گفتمان لاکلا و موف
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
میترا داودی
1
(دانشجوی دکتری گروه زبانشناسی همگانی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.)
محمدجواد حجازی
2
(استادیار گروه زبانشناسی همگانی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران. نویسنده مسئول:
hejazi@qom.iau.ac.ir)
سیدعلی‌اصغر سلطانی
3
(استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه باقر العلوم (ع)، قم، ایران.)
کلید واژه: حافظ, approach, Hafez, لاکلا و موف, Laclau and Mouffe, نشانه‌شناسی گفتمانی, برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی, Discourse semiotic, foregrounding and backgrounding,
چکیده مقاله :
در شعر حافظ شخصیت‌های بسیاری مانند زاهد، صوفی، محتسب، پیر مغان و غیره وجود دارند. هویت این افراد از نگاه و اندیشه حافظ در شعر او بازنمایی شده‌اند. سؤال پژوهش حاضر این است که دریابد شعر حافظ چگونه هویتی برای صوفی و پیر مغان قائل است و در تقابل هویت این دو شخصیت کدام یک برجسته گردیده است و شخصیت خودی تلقی می‌شود و کدام یک حاشیه‌رانی شده است و شخصیت غیرخودی محسوب می‌شود. پیکره تحقیق دیوان غزلیات حافظ می‌باشد. چهارچوب نظری مبتنی بر نظریه گفتمان لاکلا و موف و روش کار برمبنای روش نشانه‌شناسی گفتمانی سلطانی (1393) است. براساس این الگو تمام دال‌های ارزشی مربوط به پیر مغان و صوفی و مدلول‌های آن ها به دست آمده‌اند و موردتحلیل قرارگرفتند دال های ارزشی تمام بیت‌هایی هستند که این دو دال کلیدی در آن ها به کاررفته‌اند. نتیجه‌گیری حاکی از این بوده است که درتقابل هویت این دو شخصیت، هویت صوفی مجموعه‌ای از ویژگی های منفی است و با انتساب مدلول‌های منفی به دال صوفی، او موردحاشیه رانی قرار گرفته و شخصیت منفی و غیرخودی به شمار آمده است. درمقابل با انتساب مدلول های بسیار مثبت به هویت پیرمغان، حافظ او را برجسته ساخته و قطب خودی به حساب آورده است.
There are many characters such as Zahed, Sufi, Old Magi and etc, in Hafez poems. The social identity of these chraracters is reppesented in Hafez poems from his point of view. The question of the present study is: what is the social identities of sufi and old magi in Hafez poems and which one of these two characters is foregrounded and is considered as the dominan and accepted character and which one is backgrounded and is considered as non – dominant and rejected one. Theoritical framework is based on Laclau and Mouffe discourse theory and discourse semiotic approach by Soltani (2014). According to the pattern of discourse semiotics approch and by analyzing the value signifiers related to "Old Magi" and "Sufi", and by analyzing their signifieds, it is concluded that the Sufi’s identity is a set of negative attributes and Hafez, via the assignment of these negative signifieds to Sufi, has backgranded the Sufi’s character and has considered him as a negative and non-dominant character. On the other hand, by attributing positive signifies to Old Magi, he has foregrounded the identity of the Old Magi and has considered him as a positive or dominant character.
_||_