تحلیل تلمیحات عرفانی در دیوان سلمان ساوجی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
محمدتقی l قندی
1
(دانشجوی دورۀ دکتری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه زبان و ادبیات فارسی، تهران، ایران.)
جلیل تجلیل
2
(استاد تمام دانشگاه تهران)
کلید واژه: وحدت وجود, عرفان, عشق, ابن عربی, تلمیح, سلمان ساوجی, خدا, عقل,
چکیده مقاله :
سلمان ساوجی در سنت عرفان عاشقانه، تحت تأثیر اندیشه‌های عرفانیِ شخصیت‌های برجسته‌ای چون ابن عربی، مولوی و حافظ است. جلوه‌های مختلف عرفان در اشکال مختلف در اشعار وی مـوج می‌زند. غزلیات سلمان آکنده از حقایق عرفانی و تلمیحات عارفانه است و قصایدش، اگرچه در مدحِ ممدوحانش نگاشته شده، همچون غزلیاتش مملوّ از آموزه‌های عرفانی است. توجه به زیبایی‌ها و عواطف پرشور در اشعار سلمان آن چنان برجسته است که نظیرآن را در شاهکارهای سعدی و حافظ مشاهده می‌کنیم. سلمان ساوجی وحدت وجودی و اشـراقی است. او مخالف زهد ریایی است و رندی و عیاری از ویژگی‌های اشعار اوست. عشق و وحدت وجود از درون مایه‌های اصلی اشعار سلمان و گوهر تلمیحات اوست. او طربناک و سرمست،حقیقت زندگی را در عشق می‌جوید. در غزلیات و قصاید مدحی سلمان احساسات عمیق عاشقانه و جهان بینی عارفانه چنان به هم درمی پیچند که بیان کننده نوعی شیوۀ زندگی و نگاه به عالم و آدم است. از این حیث سلمان وارث واقعی سنت عرفانی اسلاف وحدت وجودی خویش است.
.An analytic Study through the Divan-e- Salman-e- Saveji reveals the fact that in love mysticism, he is greetely influenced by the distinguished figures such as Ibn-e- Arabi, Moulavi and Hafez. Going through his poems, the presence of mysticism in various forms is vividly understood. Like his sonnets, the odes, written to give his compliments to those who have been admired by him however, is full of mystical lessons. Beauties and affections have been so highlited in Salman’s poems that they can be valued the same as masterpices left by Hafez and Sa’di. Salman is one of the followers of pantheism and illumination. His poems are characterized to be against hypocritical asceticism, but in favor of roguishness. Love and pantheism have been known to be the main themes of his poems and the core of his allusions. From his joyful point of view, the reality of life can be found in true love. In the appraisal sonnets and odes, a mixture of romantic deep feelings and a mystical look upon the universe, forms Salman’s attitude and life style. From this aspect, Salman has inherited his ancestors’ mystical tradition and pantheism.