تاملی بر رابطه فضای مجازی و هویت جنسیتی مطالعه موردی کاربران اینترنت در شهر کاشان
محورهای موضوعی : مدیریت رسانهنرگس نیکخواه قمصری 1 , فاطمه منصوریان راوندی 2
1 - استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان عهده دار مکاتبات
2 - کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه الزهرا (س)
کلید واژه: هویت جنسیتی, هویت جنسیتی شخصی, هویت جنسیتی اجتماعی, فضای مجازی,
چکیده مقاله :
در تمام جوامع انسانی همواره ساخت فرهنگی جنسیت، تکوین مجموعه‌ای از پندارها و انگاره‌های فردی و اجتماعی درباره رفتارهای مناسب زنانه و مردانه را سبب می‌شود که در شرایط زمانی و مکانی متفاوت، متغیر هستند؛ بنابراین هم برخاسته و متأثر از شرایط اجتماعی و هم متأثر از نگاه فرد به خویشتن براساس ایده ال سازی‌ها و ابزارهایی است که جامعه یا خود فرد از من خویش بنا می‌کند. در پی گسترش فناوری‌های نوین ارتباطی - اطلاعاتی و توسعه فضای مجازی، توجه به سهم آن در تغییر قواعد حاکم بر تعامل انسان‌ها و نگرش آنان به جنسیت خود از اهمیت بسزایی برخوردار شده است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به آن بود که الگوهای متفاوت استفاده از فضای مجازی چه رابطه ای با هویت جنسیتی کاربران داشته است؟ در این راستا با استفاده ازروش پیمایش مقطعی و ابزار پرسشنامه 260 کاربر اینترنت 25-15 ساله شهر کاشان با روش نمونه‌گیری سهمیه‌ای مورد بررسی قرارگرفته‌اند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که سابقه و مدت زمان استفاده هفتگی از اینترنت در تقویت و تضعیف هویت جنسیتی موثر بوده است. بدین نحو که هرچه میزان و سابقه استفاده از اینترنت از سوی کاربران افزایش پیدا می کند، هویت جنسیتی قوی تر می شود. مثبت و معنادار بین میزان و سابقه استفاده کاربران از اینترنت و هویت جنسیتی کاربران، وجود داشته است. اما این رابطه با توجه به نوع کاربری (سرگرم‌کننده و اجتماعی)، در بین کاربران زن و مرد متفاوت بوده؛ به‌نحوی‌که هویت جنسیتی زنانی که به دنبال اطلاعات و جستجوهای علمی بوده‌اند، قوی تر از مردان بوده است. میانگین بالاتری در هویت جنسیتی داشته‌اند. این درحالی است که حضور در محیط چت، بازی و سرگرمی، تعلق به جنسیت را در آنان کاهش داده است. این امر می‌تواند ناشی از ویژگی‌های تعامل در فضای مجازی (سرعت عمل، ناشناس ماندن و ...) باشد که فضایی یکسان و مشابهی را فارغ از الزامات ساختی جنسیتی در اختیار کاربران قرار می دهد.
The cultural construction of gender identity would lead to the development of personal and social thoughts and ideas regarding the appropriate behaviors for men and women in different conditions. Hence, the gender identity is a function of social conditions and the individual self-image according to the ideals and resources that the society or the individual construct for the self. The introduction and development of new communication-information technologies and the cyber space have encouraged the researchers to examine the role of these technologies in changing the unwritten rules and regulations dominating human interactions and how they view their gender. Therefore, the present study aims to investigate the potential relationship between different patterns of using cyber-space and the gender identities of the users. To this purpose, the present study which is conducted through cross-sectional survey as the method and questionnaires as the instrument. This study investigates 260 users from 15 to 25 years old, selected through quota sampling from Kashan, Iran. The results of this study indicated that there is a positive and significant relationship between the history of the users and the time that they spend using the Internet weekly and their gender identity. However, this relationship was different for men and women with regard to the patterns of using Internet (such as entertaining or social purposes). The results revealed that the gender identity of the women who mainly searched the Internet for scientific information was stronger than the men. In addition, using the cyber space for entertaining purposes such as chatting, playing games, and pastime reduces the sense of belonging to one's gender. This might be resulted from the specific characteristics of interaction in cyber space (pace, anonymity, …..) that create a the same environment for all users which is devoid of the necessities caused by gender identity construction.