رابطه میزان تماشای برنامه‌های شبکه استانی سبلان با تغییر رفتارهای زیست محیطی (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل)

محورهای موضوعی : مدیریت رسانه

زینب تفرجی ¹ , علی جعفری ²

1 - گروه علوم ارتباطات اجتماعی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.
2 - گروه علوم ارتباطات، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/05/03 تاریخ پذیرش : 1400/05/18 تاریخ انتشار : 1399/08/01

کلید واژه: شبکه سبلان, رسانه, رفتار, محیط‌زیست,

چکیده مقاله :

هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی رابطه میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با تغییر رفتار‌های زیست محیطی در میان دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل می‌باشد. این تحقیق با روش پیمایش و ابزار پرسش‌نامه محقق ساخته انجام گرفته است. واحد تحلیل در این پژوهش افراد و مشخصاً دانشجویان می‌باشد. جامعه آماری 380 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد می‌باشد که به وسیله فرمول کوکران مشخص و با روش نمونه‌گیری طبقه‌ای انتخاب شدند. یافته‌های تحقیق نشان داد که بین رفتار مسئولانه و رفتار آگاهانه با میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان رابطه معنی‌داری وجود دارد. همچنین بین سایر ابعاد رفتارهای زیست محیطی شامل: رفتار دلسوزانه، رفتار مطلوب و عضویت در سازمان‌های محیط‌زیستی با میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان رابطه معنی‌داری مشاهده نشد. با توجه به آزمون رگرسیون ضریب تعیین رگرسیون برابر 018/0 = R2 می‌باشد یعنی می‌توان با میزان 018/0 به پیش‌بینی و همچنین تبیین متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل پرداخت. به عبارتی کمتر از 1 درصد از تبیین (تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته) توسط متغیرهای این پژوهش صورت گرفته و مابقی آن توسط متغیرهای و عوامل دیگر است.

چکیده انگلیسی:

The main purpose of the present study was the relationship of the degree of watching Sabalan channel's programs with the change of the environmental behaviors (case study of Islamic Azad University students). This study used survey method. The unit of analysis in the study was individual in general and "students" in particular. The population included 380 students of Islamic Azad University which were identified by Cochran formula. There was a meaningful relation between hypotheses of responsible behavior and conscious behavior with the degree of watching Sabalan channel's programs. And, there were not meaningful relation between compassionate behavior, desirable behavior, and membership in environmental organizations with the degree of watching sabalan channel's programs. In regression analysis, the regression was 0.018 which was less than 1% of the variables of the study.

منابع و مأخذ:

آذرنگ، عبدالحسین. ( 1364). "تکنولوژی و بحران محیط‌زیست"، تهران: مؤسسه انتشارات امیر کبیر.

بری، جان. (1380). "محیط‌زیست و نظریه اجتماعی"، ترجمه حسن پویان و نیره توکلی، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست.

دادگران، سیدمحمد. (1390). "مبانی ارتباط جمعی"، تهران: نشر مروارید و فیروزه، چاپ نهم.

راحمی، شمسی. و طاهری، منصور. (1384). "آموزش رکن اساسی ارتقای فرهنگ محیط‌زیست، فصلنامه آموزش مهندسی ایران"، دوره 6، شماره 24، زمستان 1383، صص. 1-25.

سورین، ورنر. و تانکارد، جیمز. (۱۳۸۱). "نظریه‌های ارتباط جمعی، ترجمه علیرضا دهقان"، تهران: نشر دانشگاه تهران، چاپ اول.

طالبی، مهشید. (1395). "واکاوی معنایی واکنش شهروندان نسبت به اطلاعات زیست محیطی رسانه‌ای"، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، شماره 85.

عبدی، جواد. (1393). "بررسی رابطه مشارکت و دانش زیست محیطی شهروندان تهرانی"، دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت محیط ریست.

عقیلی، سیدمحمود.، خوش‌فر، غلامرضا. و صالحی، صادق. (1388). "سرمایه اجتماعی و رفتارهای زیست محیطی مسئولانه در شمال ایران"، مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، شماره 16.

غریب‌زاده، زینب. (1389). "نقش تلویزیون در ارتقای فرهنگ زیست محیطی مردم (بررسی دیدگاه‌های متخصصان (ارتباطات و محیط‌زیست)"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.

فیهمی، عزیزاله. و مشهدی، علی. (1388). "ارزش ذاتی و ارزش ابزاری در فلسفه محیط‌زیست (از رویکرد فلسفی تا راهبردهای حقوقی"، پژوهش‌های فلسفی کلامی، سال 11، شماره 1، صص. 195-216.

گودرزی، محسن. (1394). "ارتباطات‌زیست محیطی"، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، شماره 84.

گیدنز، آنتونی. (1378). "پیامدهای مدرنیته"، ترجمه‌ محسن ثلاثی، تهران: نشرمرکز، چاپ دوم.

مهدوی، سیدمحمدصادق. و وزیری، رویا. (1389). "بررسی عوامل اجتماعی - فرهنگی مؤثر بر نگرش محیط‌زیستی دانشجویان علوم و تحقیقات"، مجله پژوهش اجتماعی، شماره 7، صص. 19-45.

 

Budak, D. (2005). “Behavior &Attitude of Student toward Environmental Issues at Faculty of Agricultural, Turkey”, Jurnal of Applied Sciences, 5(7), PP. 1224- 1227.

Chan.s, Cheung. & Wong, Z. (1999). “Reexamining the theory of planned behavior in understanding wastepaper recycling”, Environment and Behavior, 31(5), PP. 587-612.

Kaiser, F.G., Wolfing, S. & Fuhrer, U. (1999). “Environmental Attitude and Ecological Behavior”, Journal of Psycology, 19, PP. 1-19.

Salehi, S. (2008). “A Study of Factors Underpinning Environmental Attitudes and Behaviours”, P.hd.The University of Leeds

متن کامل:



 

رابطه میزان تماشای برنامه‌های شبکه استانی سبلان با تغییر رفتارهای زیست محیطی 

(مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل)

 

چکیده

هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی رابطه میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با تغییر رفتار‌های زیست محیطی در میان دانشجویان دانشگاه ازاد اسلامی واحد اردبیل می باشد. این تحقیق با روش‏ پیمایش و ابزار پرسشنامه محقق ساخته انجام گرفته است. واحد تحليل در اين پژوهش  افراد و مشخصاً دانشجویان  می باشد. جامعه آماری 380 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد می باشد که به وسیله فرمول کوکران مشخص و با روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. یافته های تحقیق نشان داد که بین رفتار مسئولانه و رفتار آگاهانه با میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین  بین سایر ابعاد رفتارهای زیست محیطی شامل: رفتار دلسوزانه، رفتار مطلوب و عضویت در سازمان‌های محیط زیستی با میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان  رابطه معنی داری مشاهده نشد. با توجه به آزمون رگرسيون ضريب تعيين رگرسيون برابر 018/0 = R2 مي‌باشد يعني مي‌توان با ميزان 018/0 به پيش‌بيني و همچنين تبيين متغير وابسته توسط متغيرهاي مستقل پرداخت. به عبارتی کمتر از 1 درصد از تبیین(تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته) توسط متغیرهای این پژوهش صورت گرفته و مابقی آن توسط متغیرهای و عوامل دیگر است.

واژگان کلیدی: شبکه سبلان،رسانه، رفتار، محیط زیست.

 

مقدمه 

بی تردید رسانه ها را می توان از مهمترین ارکان ارتقای دانش زیست محیطی در جامعه بر شمرد به طوریکه امروزه درتمام جهان ، رسانه ها تعیین کننده مسیر افکار و فرهنگ در تمام سطح زندگی و همچنین رفتار انسانها در حفاظت از محیط زیست می باشند . رسانه ها با دادن اطلاعات زیست محیطی به سطوح مختلف جامعه و القائ و نهادینه کردن این اطلاعات، موجب تغییر رفتار و گسترش فرهنگ محیط زیستی جامعه می شوند(عبدی، 1393). امروزه مساله محیط زیست یک موضوع جهانی است و این مهم بدون حضور و کمک رسانه ها ممکن نیست .نگرش و تاثیر پذیری مردم از رسانه ها بر نوع رفتار آنها با محیط زیست تاثیر گذار می باشد .رسانه ها به عنوان مهمترین عوامل موثر بر افزایش آگاهی و تغییر رفتار در حفاظت از محیط زیست نقشی بسیار حیاتی ایفا می کند . استفاده از ابزار‌های مختلف اطلاع رسانی و آموزشی برای ایجاد تغییر رفتار در زیستمندان روز به روز در حال افزایش است و سرعت سرسام آوری به خود گرفته است . کشور‌های مختلف با بهره گیری از ویژگی ها ی فرهنگی و اجتماعی خویش اقدام به برنامه ریزی و بهره برداری از همه مدیوم‌های ارتباط جمعی کرده اند تامحیط زیست این مقوله مهم و حیاتی را از خطر نابودی و ویرانی حفظ کنند(راحمی وطاهری، 1384: 8). پژوهشگران، بسیاری از این معضلات زیست محیطی را ناشی از پیامد‌های مستقیم و غیر مستقیم رفتار‌های انسان می دانند (مهدوی و وزیری، 1389). ژاک ایوکوستو اقیانوس شناس برجسته در این باره می گوید: در گذشته، طبیعت انسان را تهدید می کرد، اما امروز، انسان طبیعت را تهدید می کند(آذرنگ ، 1364 :55). تک تک افراد جامعه با تعمق بیشتر و با تغییر رفتار خود می تواند مشارکت فعال در حفظ محیط زیست داشته باشد . میلر معتقد است تغییر مسیر فرهنگ ما باید در جهتی باشد که برای بقای گونه انسان در آینده، با توجه به تجربه‌های فرهنگی گذشته کار ساز باشد(میلر، 1386 :36) شاید هیچ موضوعی را نتوان در جهان یافت که مانند بحران محیط زیست راه حل آن تنها در گرو وحدت و همکاری مردم سراسر جهان باشد . هرگاه انسان بتواند طبیعت را بر خود ترجیح دهد ، می توان به کاهش تخریب محیط زیست امیدوار بود. چنانچه افراد و گروههای اجتماعی نسبت به محیط زیست حساس باشند و آموزش‌های لازم را دیده باشند به گونه ای که فرهنگ و رفتار زیست محیطی رواج پیدا کند ، بدون شک کیفیت زندگی بهبود خواهد یافت(مهدوی و وزیری، 1388). نگرش محیط زیستی ، تمام آگاهی ها و رفتار ها را در رابطه با محیط زیست در بر می گیرد . به طور خیلی ساده می توان گفت که درست اندیشیدن و صحیح رفتار کردن به معنای سلامت فرهنگی – اجتماعی است . اگر فرد به بینش صحیحی از شیوه رفتارش و ضرر و زیان خود و جامعه اش برسد و به درستی تشخیص دهد که مطلوب ترین رفتار کدام است، می توان گفت به سلامت فرهنگی –اجتماعی رسیده است و در این صورت است که می تواند از سلامتی محیط زیست و جامعه صحبت کند . سلامت محیط زیست هر جامعه ای ، ضامن سلامتی کامل آن است ؛این دو به یکدیگر وابسنه هستند و اگر یکی را نادیده بگیریم، دیگری از بین خواهد رفت (اسلام زاده، 1382: 86). در هر جامعه ای افراد رفتار به نسبت مشخصی در مورد محیط زیست از خود نشان می دهند که ممکن است این رفتار کاملا مسئولانه و یا کاملا غیر مسئولانه یا رفتاری بینابین این دو باشد .داشتن رفتاری مسئولانه نسبت به محیط زیست در قالب نظریه کنش اجتماعی قابل بررسی است (عقیلی و دیگران، 1388). باید پذیرفت که مبارزه با تهدید‌های زیست محیطی جزو وظایف صرفا سازمان‌های ملی و بین المللی نیست، بلکه تک تک مردم این کره خاکی و ملت‌های تمامی کشور ها همگام با سازمان‌های دولتی و بین المللی باید کوشا باشند. در اصل پنجاهم قانون اساسی نیز بر همگانی بودن نقش و مسئولیت آحاد جامعه تاکید شده : "در جمهوری اسلامی ، حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می گردد . از این رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست و یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است ". (فهیمی و مشهدی، 1388 : 20 ). بنابراین یکی از راههای حفاظت از محیط زیست، آشنایی با فرهنگ زیست محیطی و تغییر رفتار در جهت حفظ محیط زیست می باشد .این مهم میسر نمی شود مگر با اطللاع رسانی و آموزش ، از طریق وسایل ارتباط جمعی.وبی تردید یکی از مهمترین کار کردهای رسانه ها ، کار کرد اموزشی آن است(غریب زاده، 1389) .قرن حاضر را مارشال مک لوهان عصر وسایل الکترونیکی نامیده و بیشترین تاکیدش بر تلویزیون بوده است . او تلویزیون را سرور رسانه ها می داند و عقیده دارد که تلویزیون است که در قرن جاری همه چیز را مشخص خواهد کرد . تلویزیون از آنجا که با اکثر حواس آدمی سرو کار دارد بیشترین تاثیر احساسی عاطفی و از همه مهمتر اطلاعاتی را برانسان می گذارد و در نمایشی کردن و ارزش دادن به وقایع ، مهارت خاصی دارد (دادگران ، 1390 :121).

بنابراین هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی رابطه استفاده از برنامه‌های رسانه استانی (شبکه سبلان ) و تغییر رفتار‌های زیست محیطی در میان دانشجویان دانشگاه آزاد اردبیل می باشد .در حقیقت این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سوال است که :چه رابطه ای بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با تغییر رفتارهای زیست محیطی دانشجویان وجود دارد ؟

پیشینه تحقیق

با جستجو در منابع مختلف تحقیقی که به صورت کامل مرتبط با موضوع حاضر باشد ، یافت نشد اما تحقیقاتی که ارتباط موضوعی غیر مستقیم با موضوع دارند به طور خلاصه در زیر به آنها اشاره خواهد شد .

مهدوی و وزیری (1389) در تحقیقی به میزان آموزش محیط زیستی دانشجویان از طریق رسانه و تاثیر آن در حفظ محیط زیست پرداخته و به این نتیجه رسیده اند که یکی از مهمترین عواملی که باعث می شود مردم نسبت به حفظ محیط زیست بی توجه باشند "بی اطلاعی " انهاست به طوری که رابطه معنا داری در سطح اطمینان 99% میان آموزش از طریق رسانه و حفاظت از محیط زیست وجود دارد .

صالحي در سال (2008) در تحقيقي، به بررسي رابطه ي ميان دانش و رفتار زيست محيطي در سه استان شمالي ايران پرداخت. پرسشنامه اي در بين 715 نفر از ساکنان شهري و روستايي که به روش نمونه گيري آسان انتخاب شده بودند، توزيع شد. پرسش نامه ي مذكور، حاوي يک مقياس 9 گويه اي براي دانش زيست محيطي بود که مواردي مانند منبع اصلي انرژي در کشور، تعريف تنوع زيست محيطي، معمول ترين دليل انقراض انواع، کارکردهاي زمين مرطوب، زباله ي خطرناک، کارکردهاي لايه ازن، منبع مونوکسيد کربن، علت آلودگي آب نهرها و رودخانه ها و اتلاف و مصرف خانگي را در بر مي گرفت. يک مقياس 9 گويه اي در طيف ليکرت نيز براي سنجش رفتار زيست محيطي در پرسشنامه گنجانده شده بود که شامل اين موارد بود: خاموش کردن بخاري در اتاق هاي خالي، استفاده از ماشين لباسشويي در زماني که به حد کافي پر است، بستن شير آب در حين مسواک زدن، بستن شير در حين شستن ظرف ها، استفاده از آب کمتر در حين دوش گرفتن، کم کردن آب داغ، استفاده از لامپ هاي کم مصرف، خاموش کردن چراغ هاي اضافي و کم کردن دماي ترموستات. اين تحقيق با توجه به نتايج به دست آمده، نشان داد که هيچ رابطه ي نظام مندي ميان دانش زيست محيطي و رفتار معنادار زيست محيطي وجود ندارد.

 ميري (1387) در تحقيقي به بررسي نگرش زيست محيطي و عوامل جامعه شناختي مؤثر بر آن در بين مالکان مجتمع‌ هاي مسکوني در حال ساخت شهر تهران پرداخت. براي انجام اين تحقيق، از نمونه اي متشکل از 401 نفر از مالکين ساختمان در شمال، مرکز و جنوب شهر تهران استفاده شد كه به روش نمونه ‌گيري خوشه اي چند مرحله‌اي انتخاب شده بودند. نتايج تحقيق مشخص كرد که نگرش مثبت افراد نسبت به محيط زيست در شمال شهر تهران بيشتر از ساکنان مرکز و جنوب اين شهر بود و اين تفاوت نگرش موجب تفاوت رفتار زيست ‌محيطي چشمگيري بين مالکان مناطق سه‌گانه تهران مي شد. نگرش زيست محيطي افراد متاثر از متغيرهايي مانند آگاهي، اولويت هاي ارزشي و ارزش هاي محيطي بود. با افزايش آگاهي، ميزان نگرش مثبت زيست محيطي افزايش مي يافت. افرادي كه دانش بيشتري در مورد مسائل محيطي دارند نسبت به محيط و مسائل آن حساسيت بيشتري دارند و نسبت به رفتارهاي مسئولانه محيطي بر انگيخته مي شوند. ارزش هاي محيطي، به طور غير مستقيم از طريق نگرش ها و آگاهي از مسائل محيطي و معيار شخصي، رفتار محيطي را تحت تاثير قرار مي دهد. نتايج حاصله در مجموع، وجود يک همبستگي مثبت اما نسبتا ضعيف بين فرامادي گرايي و نگرش زيست‌ محيطي را نشان مي دهند.

ديکمن¹ و پرزندورفر² (1992) ناهمخواني و اختلاف بين نگرش هاي زيست محيطي و رفتارهاي محافظت از محيط را با استفاده از مدل کم هزينه/پر هزينه تشريح مي کنند. از نظر آنها، افراد آن دسته از رفتارهاي محافظت از محيط زيست را انتخاب مي کنند که کمترين هزينه را بر آنها تحميل كند. هزينه فقط شامل نوع اقتصادي آن نيست، بلکه در يک گستره ي وسيع تر روانشناختي، زمان و تلاش براي تقبل رفتار محافظت از محيط زيست را نيز در بر مي گيرد. مطالعه آنها نشان داد که نگرش زيست محيطي و رفتار محافظت از محيط زيست کم هزينه (مثلا بازيافت) همبستگي معناداري دارند. به عبارت ديگر، نگرش زيست محيطي مثبت تأثير مستقيمي روي رفتار محافظتي کم هزينه مي گذارد.

بوداک³ و همکارانش (2005) تحقيقي را به منظور بررسي نگرش ها و رفتارهاي زيست محيطي دانشجويان مقطع کارشناسي در دانشکده کشاورزي انجام دادند. پرسشنامه ي طراحي شده براي آن تحقيق شامل چهار بخش با تركيب زير بود: قسمت اول پرسشنامه مشتمل بر 9 گويه براي سنجش رفتار هاي زيست محيطي و قسمت دوم داراي 7 گويه براي سنجش نگرش هاي زيست محيطي بود که البته پاسخ ها مطابق طيف ليکرت طبقه بندي شده بودند. قسمت سوم با معرفي منابع اطلاعاتي همچون تلويزيون، راديو، روزنامه، جزوه هاي دست نويس، دوستان، اعضاي خانواده و مجلات، از دانشجويان مي خواست که منبع اطلاعاتي خود را درباره ي موضوعات زيست محيطي از اين بين انتخاب کنند. قسمت نهايي پرسشنامه نيز شامل متغيرهاي جمعيت شناختي همچون سن، جنس، سطح تحصيلات، محل رشد و عضويت در سازمان هاي زيست محيطي بود. نتايج تحقيق حاکي از آن بود که قسمت اعظمي از دانشجويان (بالغ بر 80%) از رسانه هاي عمومي به عنوان منبع اصلي کسب اطلاعات در مورد موضوعات زيست محيطي استفاده مي کنند. دانشجويان روستايي بيشتر از دانشجويان شهري با موضوعات زيست محيطي درگير بودند و دانشجويان پسر در مقايسه با دانشجويان دختر نسبت به اين موضوعات بي علاقگي بيشتري نشان مي دادند. دانشجويان سال اول (ترم هاي ابتدايي ورود به دانشگاه) در مقايسه با بقيه ي دانشجويان دغدغه هاي بيشتري در زمينه ي موضوعات زيست محيطي نشان مي دادند و رفتار آنها نيز نسبت به محيط زيست، جنبه ي مثبت بيشتري داشت. اما تنها 9/12 درصد از دانشجويان در سازمان هاي زيست محيطي عضويت داشتند و داراي نگرش و رفتار مثبتي نسبت به محيط زيست بودند. بوداک مي گويد اين تحقيق نشان داد که دانشجويان دانشکده کشاورزي، نگرش هاي مثبتي نسبت به محيط زيست دارند. اما مهم تر اين که، دانشجويان تمايل به يادگيري بيشتري در اين زمينه به واسطه ي حضور در سمينارها، کنفرانس ها و يا ساير گردهمايي هاي مرتبط با موضوعات زيست محيطي دارند، از اين رو فعاليت هاي آموزشي بيشتري بايد در دانشگاه ها صورت بگيرد. بوداک معتقد است از آنجا که منابعي نظير تلويزيون، راديو و روزنامه نقش بسيار مهمي در انتشار اطلاعات جديد در بين دانشجويان دارند، لازم است ارزش آموزشي اين منابع مورد آزمون قرار بگيرد. بالاخص تلويزيون که ابزار بسيار نيرومندي در تغيير نگرش هاي افراد است. اين تحقيق همچنين نشان داد که متغيرهاي دموگرافيکي همچون محل اقامت و جنسيت با رفتارهاي زيست محيطي افراد در ارتباط اند (بوداک و همکاران، 2005)

چان⁴ (1999) در تحقیقی به دنبال اين موضوع بود که دانش زيست محيطي دانش آموزان به چه ميزان است و اين دانش تا چه حد وابسته به ميزان استفاده از رسانه هاي جمعي مي باشد. به همين خاطر، يک پيمايش پستي در ميان 1032 دانش آموز مقطع راهنمايي که به روش نمونه گيري تصادفي خوشه اي انتخاب شده بودند، ترتيب داد. نتايج نشان داد که دانش آموزان در مورد موضوعات عمومي و محلي مرتبط با محيط زيست، از سطح آگاهي بالايي برخوردارند. نمره ميانگين براي دانش زيست محيطي دانش آموزان 7/60 از 100 بود. نتايج تحليل رگرسيون براي پيش بيني دانش زيست محيطي عمومي و محلي بسيار شبيه هم بودند. نشانه هاي چندي حاکي از اين امر بودند که دانش زيست محيطي دانش آموزان به واسطه ي اخبار و گزارش هاي زيست محيطي در هنگ کنگ شکل مي گيرند. مشاهده ي اخبار تلويزيون، همبستگي مثبتي با دانش زيست محيطي دانش آموزان داشت، در حالي که در چين اين همبستگي هر چند ضعيف، بين خواندن روزنامه و دانش زيست محيطي مشاهده شد. پسران دانش آموز و دانش آموزاني که در مقاطع بالاتر هستند نيز دانش بيشتري در مورد محيط زيست داشتند. اين مطالعه، مقياس جامعي هم براي دانش زيست محيطي عمومي و هم براي دانش زيست محيطي محلي، با سطح قابل قبول همبستگي دروني براي مطالعات بعدي فراهم آورد (چان، 1999).

کايزر⁵ و همکارانش (1999) در کار مشترکي، نگرش هاي زيست محيطي را به عنوان يك عامل پرقدرت پيش بيني کننده ي رفتارهاي زيست محيطي معرفي کردند. آنها اعتقاد داشتند که مطالعات پيشين در اين زمينه با شکست مواجه شده بودند زيرا سه عامل مؤثر در قدرت پيش بيني کننده ي نگرش زيست محيطي را ناديده گرفته بودند. اين عوامل از نظر آنها عبارتند از: 1- فقدان مفهومي منسجم و يکپارچه از نگرش، 2- فقدان سنجش ارتباط بين نگرش و رفتار در سطح عمومي، 3- عدم توجه به محدوديت هاي رفتاري که از کنترل افراد خارج است.

تي سل و آبرين⁶ (2003) در مطالعه ي خود در مورد نگرش هاي زيست محيطي، در رابطه با متغيرهايي مانند سن، جنسيت، محل سكونت، ميزان درآمد، اخلاقيات و پس زمينه ي فرهنگي، ايدئولوژي هاي سياسي، تجربيات كودكي و زمينه ي اجتماعي به تحقيق پرداخته اند و بيان مي كنند كه سن به طور معمول با محيط زيست رابطه ي معكوس دارد و معمولا پاسخگويان جوان تر اهميت بيشتري براي محيط زيست قائلند. زنان سطح بالاتري از حساسيت زيست محيطي را نشان مي دهند، اما نسبت به مردان فعاليت زيست محيطي كمتري دارند. همچنين تجربيات دوران كودكي در منزل، سطحوح بالاي درآمد، ميزان تحصيلات، شهرنشيني و ايدئولوژي هاي سياسي بي شهر ليبرال، رابطه ي مثبتي با نگرش هاي مثبت زيست محيطي دارند.

چارچوب نظری تحقیق

در عصر حاظر زندگی مردم با رسانه ها عجین شده است و زندگی بدون رسانه قابل تصور نیست.رسانه ها از تکنیک‌های مختلف برای رساندن پیام خود به مخاطبان استفاده می کنند و گوناگونگی سلیقه‌های مختلف باعث شده یک سو نگری و انحصارطلبی در عرصه رسانه رنگ ببازد در این میان توجه به محیط زیست و حفظ محیط زیست تقریبا نقطه اشتراک تمامی رسانه ها می باشند اگر به این موضوع به صورت خاص هم توجه نداشته باشند ولی به صورت عام به مسئله محیط زیست می پردازند. در این میان نقش رادیو و تلویزیون نسبت به سایر رسانه ها، غیرقابل انکار است. .

در طول سال‌ها، مفهوم‌سازي از رسانه‌ها تا حد زيادي تغيير كرده است. در اين تحول سه مرحله كم و بيش از هم مجزا شناسايي شده است: در مرحله آغازين، تصور‌ مي‌شد كه ارتباط جمعي داراي تأثيرات بسيار نيرومند است. اين نظريه در سال‌هاي ميان دو جنگ جهاني برتري داشت. اصطلاحاتي مانند «نظريه گلوله جادويي» يا «نظريه تزريقي» براي توصيف اين مرحله آغازين مفهوم‌سازي از تأثيرات ارتباط ‌جمعي به كار‌ مي‌رود. مرحله دوم زمانی پدیدار شد که محققان در باب این تاثیرات به تردید افتادند و شواهدی براي تأييد آنها پيدا نكردند. لذا باورهاي خوش‌بينانه اوليه در خصوص تأثير مطلق رسانه‌ها بر نگرش‌ها و رفتارهاي مخاطب، به علت فقدان شواهد تجربي لازم، جاي خود را به نظريه‌هاي تأثير محدود يا استحكام داد كه ضمن فعال انگاشتن مخاطب در مواجهه با پيام‌هاي ارتباطي، تأثير رسانه‌ها را به بازسازي معرفت و شناخت پيشين مخاطب محدود مي‌كند از آن زمان تاكنون، محققان بسياري از مفهوم رسانه‌های جمعی نیرومند جانبداری کرده اند.

از نظر "هارولد لاسول" جامعه شناس و نظریه پرداز ارتباطی امریکایی، رسانه ها در حکم انتقال دهنده فرهنگ، برای انتقال اطلاعات، ارزش ها و هنجارها از یک نسل به نسل دیگر و از افراد جامعه به تازه واردها، کاربرد دارند. آنها از این راه با گسترش بنیان تجربه ی مشترک، انسجام اجتماعی را افزایش می دهند. رسانه ها با استمرار اجتماعی شدن پس از اتمام اموزش رسمی و نیز با شروع آن در طول سالیان پیش از مدرسه، به جذب افراد در جامعه کمک می کنند. گفته شده است که رسانه ها با نمایش و عرضه ی جامعه ای که فرد خود را با آن هم هویت ساخته و معرفی کرده است، می توانند احساس از خود بیگانگی یا احساس بی ریشه بودن او را کاهش دهند (سورین و تانکارد⁷، ۱۳۸۱: ۴۵۲).

در نظریات گیدنز موضوع زیست محیطی به نوعی با مفهوم جهانی شدن مرتبط است. یکی از ملموس ترین تجربه‌های جهانی شدن مسائل زیست بوم شناختی اند. گسترش مسائل زیست بومی جهانی یکی از پیامدهای جهانی شدن انتقال و گسترش سرمایه داری صنعتی به سراسر کره زمین است.

از آنجا که بیشتر قضایای پر پیامد بوم شناختی آشکارا جهانی اند صورت‌های دخالت برای کاستن مخاطرات زیست محیطی ضرورتاً باید مبنای سیاره ای داشته باشند. نظام فراگیری را باید برای مراقبت سیاره زمین ایجاد کرد که هدفش حفظ سلامت بوم شناختی کل جهان باشد. (گیدنز، 1387 :205).

جان بری به نقل از گولدبلات می گوید که به نظر گیدنز شهرنشینی واسطه رابطه نوی با جهان طبیعت است. بر مبنای نظر گیدنز یکی از پیامدهای نوسازی شهری از دست رفتن حس زندگی در میان "نظم طبیعی" است. و زندگی در محیط شهری مردم را از این واقعیت دور می کند: واقعیت دنیای طبیعی و دنیای مادی وابستگی جامعه به آن (بری، 1380 :124). و یکی از علل آن افزایش فاصله میان تولید و مصرف است.

همان گونه که گولد بلات می گوید از نظر گیدنز پیوند سرمایه داری و صنعت گرایی علل اصلی تباهی زیست محیطی جدید است(بری، 1380 :130).

 

فرضیه ها ی تحقیق

1- بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار مسئولانه در قبال محیط زیست دانشجویان دانشگاه آزاد اردبیل رابطه وجود دارد .

2- بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار مطلوب در قبال محیط زیست دانشجویان دانشگاه آزاد اردبیل رابطه وجود دارد 

3- بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار دلسوزانه در قبال محیط زیست دانشجویان دانشگاه آزاد رابطه وجود دارد .

4- بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار آگاهانه در قبال محیط زیست دانشجویان دانشگاه آزاد رابطه وجود دارد .

5- بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان و همکاری با سازمان‌های زیست محیطی دانشجویان دانشگاه آزاد رابطه وجود دارد.

 

روش شناسی تحقیق

این پژوهش بر حسب اهدافی که دنبال می‏کند، از نوع کاربردی است و از نظر ماهیت و روش گردآوری داده‏ها و پاسخ به سؤالات مربوط، این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. در این تحقیق از هر دو روش کتابخانه‏ای و میدانی برای جمع‏آوری اطلاعات‏ استفاده شده است. به عبارت دقیق‏تر برای تکمیل مبانی تئوریک از روش کتابخانه‏ای‏ و برای گردآوری سایر اطلاعات مورد نیاز از روش‏ پیمایش استفاده شد. واحد تحليل در اين پژوهش « افراد » و مشخصاً « دانشجویان» می باشد. جامعه آماری در این تحقیق کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اردبیل میباشد .که در سالتحصیلی 96-95 به تحصیل مشغول بوده و تعداد آنها برابر با 11500 نفر می باشد .حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 380 نفر برآورد گردیده است . روش نمونه گیری نیز بصورت طبقه ای بود. برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. بخش اول پرسشنامه شامل ویژگی های جمعیت شناختی و بخش دوم نیز مربوط به ابعاد رفتارهای زیست محیطی در  5 بعد؛ رفتار مسئولانه (5 گویه)، رفتار مطلوب (9 بعد)، رفتار دلسوزانه ( 5 بعد)، رفتار آگاهانه در قبال محيط زيست ( 5 بعد) و همکاری با سازمان‌های محیطی زيستی است که با استفاده از طیف 5 گزینه ای لیکرت و در مقیاس فاصله ای سنجش گردیدند. برای بررسی اعتبار ابزار تحقیق از اعتبار صوری استفاده شد؛ به این معنا که استاد راهنما و چند تن از اساتید دانشگاه سوالات پرسشنامه را تایید کردند. برای بررسی پایایی ابزار نیز از ضریب آلفای کرونباخ بهره گرفتیم که نتایج آن در جدول زیر آمده است.

جدول شماره1. ضریب پایایی متغیرهای تحقیق

ضریب	رفتار مسئولانه	رفتار آگاهانه	رفتار مطلوب	رفتار دلسوزانه	سازمان‌های محیط زیستی
ضريب آلفاي كرونباخ	91/0	93/0	94/0	92/0	90/0

با توجه به ضرایب بدست آمده همه متغیرها دارای ضریب پایایی قابل قبولی بود. اطلاعات و داده های تحقیق با استفاده از نرم افزار SPSS در دو سطح توصیفی و استنباطی مورد تحلیل قرار گرفت. آزمون نرمال بودن جامعه با استفاده از آزمون کولموگروف - اسمیرنوف و برای آزمون فرضیه‌های تحقیق با توجه به سطح سنجش آنها از آزمون‌های پیرسون و رگرسیون استفاده شد. 

 

یافته های تحقیق

262 نفر در حدود 2/68 درصد از حجم نمونه مرد می باشند و 118 نفر در حدود 1/31 درصد از حجم نمونه زن هستند.  141 نفر در حدود 37.1 درصد در گروه سنی 38-29 قرار دارند و 35 نفر در حدود 9.2 درصد در گروه سنی بالای 49 سال قرار دارند. بیشترین میزان تماشای برنامه با فراوانی 226 در حدود 59.5 درصد به اخبار است و همچنین 5 نفر در حدود 1.3 درصد به برنامه گفتگو تماشا می کنند که کمترین میزان حجم نمونه می باشد. 306 نفر در حدود 5/80 درصد از حجم نمونه به شبکه سبلان تماشا می کنند كه بيشترين ميزان حجم نمونه است و 74 نفر در حدود 5/19 درصد از حجم نمونه به شبکه سبلان تماشا نمی کنند. 283 نفر در حدود 5/74 درصد از حجم نمونه متأهل می باشند كه بيشترين ميزان حجم نمونه است و 97 نفر در حدود 5/25 درصد از حجم نمونه مجرد می باشند. 202 نفر در حدود 2/53 درصد از حجم نمونه در مرکز ساکن می باشند كه بيشترين ميزان حجم نمونه است و 13 نفر در حدود 4/3 درصد از حجم نمونه در روستا سکونت دارند. 269 نفر در حدود70.8درصد از پاسخگویان زیر 1ساعت به شبکه سبلان نگاه می کنند که بیشترین میزان حجم نمونه می باشد و همچنین 1 نفر در حدود0.3 درصد از پاسخگویان بالای 4 ساعت به شبکه سبلان تماشا می کنند که کمترین میزان حجم نمونه می باشد. 169 نفر در حدود 5/44 درصد از حجم نمونه دارای(تحصيلات کارشناسی) هستند كه بيشترين ميزان حجم نمونه است و 34 نفر در حدود 9/8 درصد از حجم نمونه دارای(تحصيلات دکترا) هستند كه كمترين ميزان حجم نمونه مي‌باشد. 201 نفر در حدود 9/52 درصد از حجم نمونه به رفتار مسئولانه در سطح پایین پاسخ داده اند كه بيشترين ميزان حجم نمونه است و 36 نفر در حدود 5/9 درصد از حجم نمونه به رفتار مسئولانه در سطح بالا پاسخ داده اندكه كمترين ميزان حجم نمونه مي‌باشد. 198 نفر در حدود 1/52 درصد از حجم نمونه به رفتار مطلوب متوسط پاسخ داده اند كه بيشترين ميزان حجم نمونه است و 30 نفر در حدود 9/7 درصد از حجم نمونه به رفتار مطلوب بالا پاسخ داده اندكه كمترين ميزان حجم نمونه مي‌باشد. 313 نفر در حدود 4/82 درصد از حجم نمونه به رفتار دلسوزانه پایین پاسخ داده اند كه بيشترين ميزان حجم نمونه است و 5 نفر در حدود 2/1 درصد از حجم نمونه به رفتار دلسوزانه بالا پاسخ داده اندكه كمترين ميزان حجم نمونه مي‌باشد. 195 نفر در حدود 3/51 درصد از حجم نمونه به رفتار آگاهانه متوسط پاسخ داده اند كه بيشترين ميزان حجم نمونه است و 62 نفر در حدود 0/30 درصد از حجم نمونه به رفتار آگاهانه بالا پاسخ داده اندكه كمترين ميزان حجم نمونه مي‌باشد. 175 نفر در حدود 1/46 درصد از حجم نمونه به عضویت در سازمان‌های مردم نهاد در سطح متوسط پاسخ داده اند كه بيشترين ميزان حجم نمونه است و 69 نفر در حدود 4/18 درصد از حجم نمونه به عضویت در سازمان‌های مردم نهاد در سطح بالا پاسخ داده اندكه كمترين ميزان حجم نمونه مي‌باشد.

جدول شماره2. آزمون نرمال بودن متغیرها( کلوموگروف- اسمیرنوف )

		رفتار مسئولانه	رفتار مطلوب	رفتار  دلسوزانه	رفتار آگاهانه	سازمان  خا	تماشای شبکه سبلان
N		380	380	380	380	380	380
Normal Parameters(a,b)	Mean	6.7053	21.1755	14.7810	7.9158	22.3644	2.9447
	Std. Deviation	0.52428	0.79020	0.20603	0.83556	0.65473	0.90253
Most Extreme Differences	Absolute	.139	.095	.093	.103	.087	.131
	Positive	.139	.095	.093	.103	.087	.118
	Negative	-.071	-.060	-.049	-.062	-.045	-.131
Kolmogorov-Smirnov Z		0.709	0.833	0.810	0.007	0.681	0.550
Asymp. Sig. (2-tailed)		.234	.122	.233	.121	.247	.314

 

با توجه به آزمون نرمال کولموکروف- اسمیرنوف چون سطح معنی داری همه متغیرها بالای 05/0 می باشد درنتیجه جامعه آماری ما نرمال بوده و می توان از آمار پارمتریک برای تحلیل داده ها استفاده نمود.

آزمون فرضیات

فرضیه1: بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار مسئولانه در قبال محیط زیست دانشجویان دانشگاه آزاد اردبیل رابطه وجود دارد .

جدول شماره3. ازمون رابطه بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار مسئولانه در قبال محیط زیست

	رفتار مسئولانه در قبال محیط زیست	میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان
همبستگي پيرسون سطح معني‌داري جمع كل	1 0 380	095/0 045/0 380

 

با توجه به اينكه متغير وابسته (میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان) و متغير مستقل (رفتار مسئولانه در قبال محیط زیست) هر دو فاصله‌اي ـ فاصله‌اي است از آزمون همبستگي پيرسون استفاده شده است اين آزمون در فاصله اطمينان 99% سنجش شده است. سطح معني‌داري برابر 045/0 = Sig است كه نشان‌دهنده رابطه معني‌داري بين میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان و رفتار مسئولانه در قبال محیط زیست مي‌باشد و همچنين ميزان همبستگي پيرسون برابر 095/0 است كه نشان‌دهنده شدت رابطه ضعیف و مستقيم بين متغيرهاست. در نتيجه با توجه به اطلاعات جدول فرضيه H0 ابطال و فرضيه H1 تاييد مي‌شود.

به عبارتی نتایج آزمون نشان می دهد میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان تأثیر معنی داری بر رفتار مسئولانه در قبال محیط زیست دارد و با توجه به اطلاعات جدول هرچقدر میزان و میانگین تماشای برنامه‌های شبکه سبلان بیشتر شود، میزان و میانگین رفتار مسئولانه در قبال محیط زیست بیشتر خواهد شد.

فرضیه2: بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار آگاهانه در قبال محیط زیست دانشجویان دانشگاه آزاد رابطه وجود دارد .

جدول شماره4. ازمون رابطه بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار آگاهانه در قبال محیط زیست

	رفتار آگاهانه در قبال محیط زیست	میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان
همبستگي پيرسون سطح معني‌داري جمع كل	1 0 380	099/0 043/0 380

 

با توجه به اينكه متغير وابسته (میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان) و متغير مستقل (رفتار آگاهانه در قبال محیط زیست) هر دو فاصله‌اي ـ فاصله‌اي است از آزمون همبستگي پيرسون استفاده شده است اين آزمون در فاصله اطمينان 99% سنجش شده است. سطح معني‌داري برابر 043/0 = Sig است كه نشان‌دهنده رابطه معني‌داري بين میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان و رفتار آگاهانه در قبال محیط زیست مي‌باشد و همچنين ميزان همبستگي پيرسون برابر 099/0 است كه نشان‌دهنده شدت رابطه ضعیف و مستقيم بين متغيرهاست. در نتيجه با توجه به اطلاعات جدول فرضيه H0 ابطال و فرضيه H1 تاييد مي‌شود.

به عبارتی نتایج آزمون نشان می دهد میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان تأثیر معنی داری بر رفتار آگاهانه در قبال محیط زیست دارد و با توجه به اطلاعات جدول هرچقدر میزان و میانگین تماشای برنامه‌های شبکه سبلان بیشتر شود، میزان و میانگین رفتار آگاهانه در قبال محیط زیست بیشتر خواهد شد.

فرضیه3: بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار مطلوب در قبال محیط زیست دانشجویان دانشگاه آزاد اردبیل رابطه وجود دارد 

جدول شماره5. ازمون رابطه بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار مطلوب در قبال محیط زیست

	رفتار مطلوب در قبال محیط زیست	میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان
همبستگي پيرسون سطح معني‌داري جمع كل	1 0 380	055/0 287/0 380

 

با توجه به اينكه متغير وابسته (میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان) و متغير مستقل (رفتار مطلوب در قبال محیط زیست) هر دو فاصله‌اي ـ فاصله‌اي است از آزمون همبستگي پيرسون استفاده شده است اين آزمون در فاصله اطمينان 99% سنجش شده است. سطح معني‌داري برابر 287/0 = Sig است كه نشان‌دهنده عدم رابطه معني‌داري بين میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان و رفتار مطلوب در قبال محیط زیست مي‌باشد.در نتيجه با توجه به اطلاعات جدول فرضيه H0 تایید و فرضيه H1 ابطال مي‌شود.

فرضیه4: بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان و همکاری با سازمان‌های زیست محیطی دانشجویان دانشگاه آزاد رابطه وجود دارد .

جدول شماره6. ازمون رابطه بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان و همکاری با سازمان‌های زیست محیطی

	همکاری با سازمان‌های زیست محیطی	میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان
همبستگي پيرسون سطح معني‌داري جمع كل	1 0 380	055/0 287/0 380

 

با توجه به اينكه متغير وابسته (میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان) و متغير مستقل (همکاری با سازمان‌های زیست محیطی) هر دو فاصله‌اي ـ فاصله‌اي است از آزمون همبستگي پيرسون استفاده شده است اين آزمون در فاصله اطمينان 99% سنجش شده است. سطح معني‌داري برابر 287/0 = Sig است كه نشان‌دهنده عدم رابطه معني‌داري بين میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان و همکاری با سازمان‌های زیست محیطی مي‌باشد در نتيجه با توجه به اطلاعات جدول فرضيه H0 تایید و فرضيه H1 ابطال مي‌شود.

فرضیه 5 : بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار دلسوزانه در قبال محیط زیست دانشجویان دانشگاه آزاد رابطه وجود دارد .

جدول شماره7. ازمون رابطه بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار دلسوزانه در قبال محیط زیست

	رفتار دلسوزانه در قبال محیط زیست	میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان
همبستگي پيرسون سطح معني‌داري جمع كل	1 0 380	043/0 403/0 380

 

با توجه به اينكه متغير وابسته (میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان) و متغير مستقل (رفتار دلسوزانه در قبال محیط زیست) هر دو فاصله‌اي ـ فاصله‌اي است از آزمون همبستگي پيرسون استفاده شده است اين آزمون در فاصله اطمينان 99% سنجش شده است. سطح معني‌داري برابر 403/0 = Sig است كه نشان‌دهنده عدم رابطه معني‌داري بين میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان و رفتار دلسوزانه در قبال محیط زیست مي‌باشد.در نتيجه با توجه به اطلاعات جدول فرضيه H0 تایید و فرضيه H1 ابطال مي‌شود.

جدول شماره8. آزمون رگرسیون

مدل	R	ضريب تعيين رگرسيون	ضريب تعيين تعديل‌شده رگرسيون	Error
1	133/0	018/0	014/0	9090/1

با توجه به اطلاعات جدول ضريب تعيين رگرسيون برابر 018/0 = R2 مي‌باشد يعني مي‌توان با ميزان 018/0 به پيش‌بيني و همچنين تبيين متغير وابسته توسط متغيرهاي مستقل پرداخت. به عبارتی کمتر از 1 درصد از تبیین(تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته) توسط متغیرهای این پژوهش صورت گرفته و مابقی آن توسط متغیرهای و عوامل دیگر است.

جدول شماره9. جدول آنوا

مدل	Sum of Squares	Df	Mean Square	F	Sig.
رگرسيون جمع	166/24 030/1358	5 371	833/4	326/1	252/0

 

با توجه به جدول ANOVA ميزان f برابر است با 326/1 = f و با توجه به سطح معني‌داري 252/0 = Sig نشان دهنده عدم رابطه معني‌داري متغيرهاست. 

 

بحث و نتیجه گیری

در فرضیه بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار مسئولانه در قبال محیط زیست دانشجویان دانشگاه آزاد اردبیل، میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان تأثیر معنی داری بر رفتار مسئولانه در قبال محیط زیست دارد. ولی میزان شدت رابطه بسیار ضعیف می باشد و با توجه به اطلاعات جدول هرچقدر میزان و میانگین تماشای برنامه‌های شبکه سبلان بیشتر شود، میزان و میانگین رفتار مسئولانه در قبال محیط زیست بیشتر خواهد شد. در تحقیقات پیشین غریب زاده(1390)، مهدوی و وزیری ) 1389(، صالحي( 2008)، چان(1999)، بوداک و همکارانش ( 2005)، کلموس و آگيمان( 2002)، ديکمن و پرزندورفر (1992)، آلن اورت و گرمي گالووي (2004) رابطه معنی داری بین رفتارهای عینی مسئولانه با آموزش رسانه ای وجود داشت. در هر حال در این تحقیق نیز اثبات شد که رسانه ها می توانند در جهت دهی و آموزش رفتار‌های مسئولانه محیط زیستی نقش تاثیر گذاری داشته باشند.

در فرضیه بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار آگاهانه در قبال محیط زیست دانشجویان دانشگاه آزاد، میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان تأثیر معنی داری بر رفتار آگاهانه در قبال محیط زیست دارد ولی میزان شدت همبستگی بسیار ضعیف می باشد. و با توجه به اطلاعات جدول هرچقدر میزان و میانگین تماشای برنامه‌های شبکه سبلان بیشتر شود، میزان و میانگین رفتار آگاهانه در قبال محیط زیست بیشتر خواهد شد. در تحقیقات پیشین صالحي( 2008)، چان(1999)، بوداک و همکارانش ( 2005)، کلموس و آگيمان( 2002)، آلن اورت و گرمي گالووي (2004) رابطه معنی داری بین رفتارهای عینی مسئولانه با آموزش رسانه ای وجود داشت. در این تحقیق مثل تحقیقات پیشین نقش رسانه در رفتار آگاهانه در قبال محیط زیست اثبات گردید.

در فرضیه بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار مطلوب در قبال محیط زیست دانشجویان دانشگاه آزاد اردبیل، عدم رابطه معني‌داري بين میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان و رفتار مطلوب در قبال محیط زیست مشاهده شد.درحالیکه در نحقیقات پیشین غریب زاده(1390)، مهدوی و وزیری ) 1389(، صالحي( 2008)، چان(1999)، بوداک و همکارانش ( 2005)، کلموس و آگيمان( 2002)، ديکمن و پرزندورفر (1992)، آلن اورت و گرمي گالووي (2004) رابطه معنی داری بین رفتارهای عینی مطلوب با آموزش رسانه ای وجود داشت. به نظر می رسد یا شبکه سبلان در باره محیط زیست برنامه‌های کافی و وافی ندارد و یا اینکه قشر دانشجویان به شبکه سبلان به حداقل میزان تماشا می کنند.

در فرضیه بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان و همکاری با سازمان‌های زیست محیطی دانشجویان دانشگاه آزاد ، عدم رابطه معني‌داري بين میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان و همکاری با سازمان‌های زیست محیطی مي‌باشد. در تحقیقات پیشین غریب زاده(1390)، مهدوی و وزیری ) 1389(، کلموس و آگيمان( 2002)، ديکمن و پرزندورفر (1992)، آلن اورت و گرمي گالووي (2004) رابطه معنی داری بین رسانه و نقش آن در همکاری با سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی وجود داشت. ولی در این تحقیق این فرضیه رد شد به نظر می رسد شبکه سبلان سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی را به حد کافی و لازم معرفی نکرده است و ارتباط شبکه سبلان با سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی ضعیف باشد.

در فرضیه بین میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان با رفتار دلسوزانه در قبال محیط زیست دانشجویان دانشگاه آزاد، عدم رابطه معني‌داري بين میزان تماشای برنامه‌های شبکه سبلان و رفتار دلسوزانه در قبال محیط زیست مي‌باشد.درتحقیقات غریب زاده(1390)، مهدوی و وزیری ) 1389(، صالحي( 2008)، چان(1999)، بوداک و همکارانش ( 2005)، کلموس و آگيمان( 2002)، ديکمن و پرزندورفر (1992)، آلن اورت و گرمي گالووي (2004) رابطه معنی داری بین رفتارهای عینی دلسوزانه با آموزش رسانه ای وجود داشت. ولی در این تحقیق این فرضیه رد شد به نظر می رسد شبکه سبلان در تولید برنامه ها با مضامین رفتارهای دلسوزانه با محیط زیست زیاد کار نکرده و دانشجویان نیز رغبت چندانی به رفتار دلسوزانه با محیط زیست ندارند.

با توجه به آزمون رگرسيون ضريب تعيين رگرسيون برابر 018/0 = R2 مي‌باشد يعني مي‌توان با ميزان 018/0 به پيش‌بيني و همچنين تبيين متغير وابسته توسط متغيرهاي مستقل پرداخت. به عبارتی کمتر از 1 درصد از تبیین(تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته) توسط متغیرهای این پژوهش صورت گرفته و مابقی آن توسط متغیرهای و عوامل دیگر است.

مسائل زیست محیطی در اولویت رسانه‌های مختلف کشور قرار ندارند، بنابراین هیچ گونه تحریریه تخصصی در خبرگزاری ها یا شبکه مستقل رادیویی و تلویزیونی در این خصوص وجود ندارد. روزنامه ها یا شبکه‌های رادیو و تلویزیونی محلی نیز اهمیتی به مسائل زیست محیطی مناطق مختلف کشور نمی دهند و نقش رسانه‌های تعاملی و نوین در این زمینه کم رنگ است. استفاده نکردن از ظرفیت‌های رسانه ای محلی و نیز رسانه‌های نوین بر بستر فضای مجازی ، ارتباطات زیست محیطی و کارکرد رسانه ها در برقراری تعامل مثبت میان جامعه و محیط زیست را با مشکل مواجه می کند و مانع استفاده کامل از تمام ظرفیت‌های موجود می شود.(گودرزی، 1394)

رسانه با اعطای اعتبار اجتماعی به موضوع، برقراری رابطه بین موضوع و منافع شخصی شهروندان و قابل درک و فهم مخاطب در ساختن برنامه ها باید نقش مهمی در جلب اعتماد شهروندان ایفا نماید مخاطبان مانند اسفنج پیام‌های رسانه ای را جذب نمی کنند بلکه آن را تعبیر و تفسیر می کنند بنابراین برنامه سازان رسانه ای باید در مقوله زیست محیط از اعتبار کافی بر خوردار باشند(طالبی، 1395)

در هر حال در این تحقیق از پنج فرضیه فقط دو فرضیه تایید شد و در دو فرضیه رفتار آگاهانه و مسئولانه شدت رابطه همبستگی بسیار ضعیف می باشد. شبکه سبلان در تولید و زمان پخش برنامه‌های هدفمند محیط زیستی باید تحولات اساسی ایجاد کند و میزان و زمان تولید و پخش را افزایش دهد. همچنانکه در این تحقیق به اثبات رسید شبکه سبلان کمتر از 1 درصد در رفتارها و کنش دانشجویان نسبت به محیط زیست تاثیر مثبت دارد.

 

منابع

-       آذرنگ، عبدالحسین. ( 1364). تکنولوژی و بحران محیط زیست، تهران: مؤسسه انتشارات امیر کبیر. 

-       بری، جان(1380)، محیط زیست و نظریه اجتماعی، ترجمه حسن پویان و نیره توکلی، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.

-       دادگران، سید محمد. (1390)، مبانی ارتباط جمعی، تهران: نشر مروارید و فیروزه، چاپ نهم.

-       راحمی، شمسی و  طاهری، منصور. (1384). آموزش رکن اساسی ارتقای فرهنگ محیط زیست، فصلنامه آموزش مهندسی ایران، دوره 6، شماره 24، زمستان 1383، صفحه 1-25

-       سورین، ورنر و تانکارد، جیمز. (۱۳۸۱)، نظریه‌های ارتباط جمعی، ترجمه علیرضا دهقان، تهران: نشر دانشگاه تهران، چاپ اول.

-       طالبی، مهشید. (1395). واکاوی معنایی واکنش شهروندان نسبت به اطلاعات زیست محیطی رسانه ای ، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی ، شماره 85

-       عبدی، جواد. (1393). بررسی رابطه مشارکت و دانش زیست محیطی شهروندان تهرانی، دومین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت محیط ریست.

-       عقیلی، سید محمود؛ خوش فر، غلامرضا و صالحی، صادق. (1388). سرمایه اجتماعی و رفتارهای زیست محیطی مسئولانه در شمال ایران، مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، شماره شانزدهم.

-       غریــب زاده، زینــب. (1389). نقــش تلویزیــون در ارتقــای فرهنــگ زیســت محیطی مــردم (بررســی دیدگاه هــای متخصصــان ( ارتباطــات و محیــط زیســت)، پایان نامــۀ كارشناســی ارشــد، دانشــكدۀ علــوم اجتماعــی، دانشــگاه علامــه طباطبایــی. 

-       فیهمی، عزیزالله و مشهدی، علی (1388)،«ارزش ذاتی و ارزش ابزاری در فلسفه محیط زیست (از رویکرد فلسفی تا راهبردهای حقوقی)»، پژوهش های فلسفی کلامی، سال یازدهم، شماره اول، صص 216- 195.

-       گودرزی، محسن. (1394). ارتباطات‌زیست محیطی، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، شماره 84

-       گيدنز، آنتوني. (1378). پيامدهاي مدرنيته، ترجمه‌ محسن ثلاثي، تهران: نشرمركز، چاپ دوم. 

-       مهدوی، سیدمحمدصادق و وزیری، رویا. (1389). بررسی عوامل اجتماعی - فرهنگی موثر بر نگرش محیط زیستی دانشجویان علوم و تحقیقات، مجله پژوهش اجتماعی، شماره 7 ،  صص 45-19.

 

 

-       Budak, D. (2005). Behavior &Attitude of Student Toward Environmental Issues at Faculty of Agricultural, Turkey, Jurnal of Applied Sciences,1224- 122.

-       Chan.s, Cheung., & Wong, Z. (1999). "Reexamining the theory of planned behavior in understanding wastepaper recycling". Environment and Behavior. (31)5,587-612.

-       Kaiser, F.G., Wolfing, S.,& Fuhrer,U. (1999). " Environmental Attitude and Ecological Behavior".Journal of Psycology,19 , 1-19.

-       Salehi, Sadegh. (2008). ”A Study of Factors Underpinning Environmental Attitudes and Behaviours” P.hd.The University of Leeds.

 

 

 

the Relationship of the Rate of Watching Sabalan channel's Programs with the Change of the Environmental Behaviors (case study: Islamic Azad University students).

 

Abstract

The main purpose of the present study was the relationship of the degree of watching Sabalan channel's programs with the change of the environmental behaviors (case study of Islamic Azad University students). This study used survey method. The unit of analysis in the study was individual in general and "students" in particular. The population included 380 students of Islamic Azad University which were identified by Cochran formula. There was a meaningful relation between hypotheses of responsible behavior and conscious behavior with the degree of watching Sabalan channel's programs. And, there were not meaningful relation between compassionate behavior, desirable behavior, and membership in environmental organizations with the degree of watching sabalan channel's programs. in regression analysis, the regression was 0.018 which was less than 1% of the variables of the study.

Key words: Sabalan channel, media, behavior, environment.

1

 

---

[1] . Diekmann

[2] . Preisendoefer

[3] . Buduck

[4]  .Chan

[5] . Kaiser

[6] . Tcell & Abrain

[7]  . Vornerj sevrin & Jams Tankard

---