پیش بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی بر اساس سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف در نوجوانان

محورهای موضوعی : مدیریت رسانه

نورا دهقانپور ¹ , غزاله ترناس ² , فرحناز مسچی ³

1 - گروه روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج، البرز، ایران.
2 - دکتری روانشناسی سلامت، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی کرج، البرز، ایران.
3 - استادیار گروه روان شناسی بالینی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی کرج، البرز، ایران.

تاریخ دریافت : 1397/02/06 تاریخ پذیرش : 1397/03/17 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه: سازگاری اجتماعی&quot, , کنترل عواطف, شبکه های مجازی&quot, ,

چکیده مقاله :

چکیدهمقدمه: اینترنت دنیای مجازی است که به افراد فرصت تجربه شکل خاصی از روابط اجتماعی را میدهد که در آن افراد حضور اجتماعی واقعی ندارند. بنابراین با توجه به اهمیت آسیب‌شناسی فضای مجازی در توسعه جوامع، در جامعه ما نیز در سال‌های اخیر به فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات توجه زیادی شده است. تحقیق پیش رو با هدف پیش‌بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی بر اساس سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف در نوجوانان انجام پذیرفت.روش پژوهش: روش پژوهش حاضر همبستگی و جامعه آماری آن 350 نفر دانش‌آموزان مقطع متوسطه اول و دوم شهر کرج در سال 1397-1396 بودند که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این پژوهش برای گردآوری داده‌ها، از پرسشنامه سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان دبیرستانی (1993) و پرسشنامه کنترل عواطف (1997) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها از طریق رگرسیون چندمتغییره انجام شد و از طریق نرم افزار SPSS23 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: یافته‌ها و شاخصهای توصیفی و استنباطی در این پژوهش نشان داد، میزان استفاده از شبکه‌های مجازی رابطه مثبت و معناداری با سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف دارد (01/0P>). نتیجه گیری: بنابراین با توجه به بررسی فرضیه پژوهش و نتایج تحلیل آماری در قسمت یافته ها، می‌توان نتیجه گرفت به دلیل وجود رابطه بین متغیرهای پژوهش میزان استفاده از شبکه‌های مجازی، میتواند پیش بینی کننده سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف باشد.

چکیده انگلیسی:

Abstract:Introduction: The Internet is a virtual world that empowers people to experience a particular form of social relationships in which people do not have a real social presence. So, given the importance of cybernetic pathology in the development of societies, our society has also received considerable attention in recent years in information and communication technology. The purpose of this study was to predict the use of virtual networks based on social adjustment and emotional control in adolescents.Methodology: This research is a correlational study. The population of this study consisted of 350 primary and secondary school students in Karaj, Iran in 2012-2013. They were selected by random cluster sampling method. In this study, the social adjustment questionnaire of high school students (1993) and emotional control questionnaire (1997) were used to collect data. Data analysis was done through multi-variable regression and analyzed by SPSS-23 software.Results: Descriptive and inferential indices and descriptive statistics in this study showed that the use of virtual networks has a positive and significant relation with social adjustment and emotional control (P> 0.01).Conclusion: Therefore, considering the hypothesis of research and the results of statistical analysis in the findings, it can be concluded that due to the relationship between research variables, the use of virtual networks can predict social adjustment and emotional control.

متن کامل:



پیش بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی بر اساس سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف در نوجوانان

The prediction of the use of virtual networks based on social compatibility and emotional control in adolescents

 

چکیده

با توجه به اهمیت آسیب‌شناسی فضای مجازی در توسعه جوامع، در جامعه ما نیز در سال‌های اخیر به فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات توجه زیادی شده است. تحقیق پیش رو با هدف پیش‌بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی بر اساس سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف در نوجوانان انجام پذیرفت. روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری 350 دانش‌آموزان مقطع متوسطه اول و دوم شهر کرج در سال 1397-1396 بودند که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها، از پرسشنامه سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان دبیرستانی (1993) و پرسشنامه کنترل عواطف (1997) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها از طریق رگرسیون چندمتغییره انجام شد و از طریق نرم افزار SPSS23 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد، میزان استفاده از شبکه‌های مجازی رابطه منفی و معناداری با سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف دارد (01/0P>). بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که به دلیل عدم وجود رابطه بین میزان استفاده از شبکه‌های مجازی، سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف نمی‌توانند پیش‌بینی کننده یکدیگر باشند.

کلمات کلیدی: شبکه های مجازی، سازگاری اجتماعی، کنترل عواطف

مقدمه

در دهه‌های گذشته تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتی مدرن ظهور کرده‌اند. یکی از تکنولوژی‌های ارتباطی مهم اینترنت است. اينترنت نوع جديدي از ارتباطات اجتماعي را به وجود آورده است كه مي‌تواند جهان جديدي به موازات جهان واقعي به وجود آورد. اين رسانه‌ها مخاطبان وسيع و متکثري دارند که مي‌توانند به معناي واقعي مفهوم تازه‌اي از زمان ومكان را در اختيار ايشان قراردهند(Masic, 2010). یکی از بزرگترین نقاط قوت اینترنت این است که از محدودیتهای فضا و زمان فراتر میرود و یک مکان مجازی برای ملاقات فراهم می آورد که از طریق آن افراد میتوانند روابط اجتماعی خود با دیگران را حفظ کنند (ملایری، نوغانی، خراسانی،1393). نخستین بار بحث شبکه های مجازی در سال 1960 در دانشگاه ایلی نیوز در ایالات متحده آمریکا مطرح شد، و در سال 1387 بود که با رواج Orkut  در میان کاربران ایرانی مفهوم شبکه های اجتماعی به طور گسترده مطرح شد و در مدتی کوتاه آنچنان رشد سریعی را تجربه کرد که ایران پس از برزیل و آمریکا، سومین کشور حاضر در Orkut  شد (علی آبادی، رجبیان، درتاج، 1396). گسترش روزافزون فناوری های مربوط به ارتباطات الکترونیکی همچون شبکه های ماهواره ای و اینترنتی و تأثیر آن روی بسیاری از شئون اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، جامعه را دستخوش چنان تغییرات اساسی کرده است که برخی صاحب نظران از شبکه های اجتماعی مجازی را بُعد جدید قدرت در سده 21 دانسته اند (نیرومند، شایسته، 1393). شبکه‌های اجتماعی از فراگیرترین فناوری‌های سده 21 هستند، شبکه ای بودن و اجتماعی بودن اجزا این مفهوم را مرکب است. رسانه اجتماعی زیرساخت وبی دارد که افراد و جوامع از طریق آن محتوایی که کاربر تولید کرده را به اشتراک میگذارند و درباره تولید، بحث و تعدیل آن با هم مشارکت دارند (kitzmann, hermkens, 2011). امروزه، استفاده از کامپیوتر و شبکه های اجتماعی به تدریج قسمت زیادی از زندگی روز مره افراد به خصوص نوجوانان را اشغال کرده است و شیوه تعامل مردم با یکدیکر را تغییر داده است (Ellison, 2009). تحقیقات نشان میدهد که نوجوانان با استفاده از کامپیوتر و اینترنت علاوه بر مسائل آموزشی، اطلاعات زیادی را درباره دیگران جستجو می‌کنند (2011, Junco & Heiberger). یکی از تکنولوژی‌های جدید مبتنی بر اینترنت شبکه های مجازی است (cooper, Gelb, rim, 2012). امروزه در دنياي ارتباطات‌، شبکه‌هاي اجتماعي را مي‌توان بستري مفيد در توليد و به اشتراك‌گذاري عقايد و عامل مهمي در رشد فردي و اجتماعي دانست. مدد اين شبكه‌ها فواصل زماني و مکاني عملاً از ميان برداشته مي‌شوند و انتقال اطلاعات، داده‌ها و سرمايه‌ها با سرعتي باورنكردني و در سطحي وسيع صورت مي‌گيرد. به كمك اين شبكه‌هاي مجازي ضمن اينكه مفهوم جديدي در مقابل شبكه‌هاي اجتماعي حقيقي شكل مي‌گيرد امکان ارتباط همزمان ميان افراد در نقاط مختلف دنيا به شكلي نو تر به‌وجود مي‌‌آيد (چیت ساز، 1395). اينترنت، اين فناوري جديد، جايي بين دو سوي جبرگرايي فني و سازه‌ اجتماعي قرار دارد و در انواع فعاليت‌هاي آدمي رخنه كرده است. اينترنت، شكل و شرايط كنش اجتماعي و تجربه انساني را در سرتاسر جهان تعيين مي‌كند (kret me, 2011). شبکه‌های اجتماعی مجازی پدیده‌هایی در فضای سایبریند که تمام جنبه‌های حیات بشری را تحت تاثیر قرار داده‌اند و عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را با انبوهی از فرصت‌ها و تهدیدها روبرو ساخته‌اند. این شبکه ها در حالی که ارتباطات بین افراد را آسان می‌سازد، همزمان می‌توانند کارکردهای اقتصادی، امنیتی، اطلاعاتی، آموزشی و حتی روابط بین خانواده و جز آن هم داشته باشند (دستجردی، داوورپناه، اسماعیلی، 1393). محققانی چون الیسون ¹و استین فیلد ²(2016) بیان می‌کنند که شبکه‌های اجتماعی بخصوص سایتهای مربوط به شبکه‌های اجتماعی، کاربران را قادر می سازند تا خود را در این گروه ها ارائه دهند و ارتباط‌های اجتماعی با دیگران را نگه دارند. در این بین استفاده از شبکه‌های مجازی که بسیار مرسوم شده است، مخصوصا در قشر نوجوان، می‌تواند ابعاد مختلف از زندگی آنها را تحت شعاع قرار داده و بر روی عواطف و هیجانات آنها تاثیر بگذارد. نوجوانی با شروع و طول مدت متغیر، بین کودکی و بزرگسالی است. دوره‌ای که بیشتر نظریه‌پردازان رشد معتقدند که از حدود 11 سالگی آغاز می‌شود و تا پایان دوره‌ی بلوغ یعنی زمانی که به نوجوانان امتیازات بزرگ بزرگسالی اعطا شود، ادامه می‌یابد. در روان شناسی رشد، بهترین و مناسب‌ترین دوره برای شکل‌گیری شخصیت واقعی انسان، دوره نوجوانی است. شخصیت کودک، یعنی روش کلی رفتاراو به تدریج با رشد عمومی وی شکل میگیرد و تکمیل میشود. ابتدا این منش، بی‌شکل، نامعلوم و متغیر است، و سپس کم کم شکل میگیرد و رو به تثبیت می‌گذارد، به طوری که قاعدتا باید در بزرگسالی به کمال اجتماعی مطلوب برسد. در نوجوانی همه چیز دگرگون میشود، سازگاری با اجتماع به خطر می‌افتد و تشکیل و تکامل آرام شخصیت، مختل می‌شود. واژه‌ی نوجوانی همانطور که از خواستگاهش بر می‌آید، به معنای رشد کردن به سوی رسش است و مفاهیمی مانند بلوغ و رسش عاطفی، اجتماعی، ذهنی و اخلاقی را در بر‌میگیرد. دوره نوجوانی، دوره‌ای پیچیده از رشد انسان است، که در طی آن نوجوانان بلوغی را تجربه می‌کنند که بر رشد جسمانی، فیزیولوژیکی و روانشناختی آنان تاثیر می‌گذارد (بهامین و کوروش نیا،1396).

 

بیان مساله

سازگاری به معنای بجا، مناسب، با نظم، اصلاح شده و هماهنگ در تطابق است. زمانی سازگاری بین دو چیز وجود دارد که ما یکی، یا هر دوی آنها را مطابق با هر یک از دیگری تغییر داده و یا اصلاح کنم (مصلحی، میرهاشمی، 1395). سازگاری اجتماعی  عبارت  است  از  توانایی  برقراری  ارتباط  متقابل  با دیگران به طریق خاص که در عرف جامعه قابل قبول باشد (گل مجمدیان، نظری، پروانه 1395). چنانچه کسی بتواند محدودیتهایش را بشناسد، بپذیرد، راههای مقابله با آنها را بیابد و به کار برد، امیال و آرزوهای خود را محدود و کنترل نماید و ارضای آنها را تا حد امکان فراهم سازد، او را فردی سازگار گویند و از این راه و در محدوده ی آشکار و نهان اجتماعی است که ادامه ی حیات و سلامت میسر میشود. برعکس اگر قادر به انجام این کار نشود، او را ناسازگار گویند که اجتما به انحاء مختلف با او مقابله میکند و از طریق مختلف، تنبیه و در نهایت طرد و حذف میشود (یزدان بخش،1394). مفهوم سازگاری نخستین بار توسط داروین³، به عنوان انطباق برای بقا در جهان مادی استفاده شد (Vandana, 2013). سازگاری روانشناختی به عنوان عدم وجود علائم کلی ناسازگاری مانند خلق افسرده، نگرانی و پریشانی جهانی مفهوم سازی میشود (Lamp,2013 ). به عقیده گانای و میر⁴، سازگاری در روانشناسی، اشاره به روند رفتاری دارد که توسط آن انسانها و دیگر حیوانات تعادل را میان نیازهای مختلف خود، و یا بین نیازهای خود و موانع محیط اطراف حفظ میکنند. سازگاری و هماهنگ شدن با محیط خود و محیط پیرامون خود برای هر موجود زنده‌ای ضرورتی حیاتی است. تلاش روزمره آدمیان، جملگی بر حول سازگاری دور می‌زند. هر انسان، هوشیارانه و ناخودآگاه میکوشد نیازهای متنوع و گاه متعارض خود را در محیطی که در آن زندگی میکند، برآورده سازد (موسوی و عمران، 1395). سازگاری اجتماعی انعکاسی از تعامل فرد با دیگران، رضایت از نقش های خود و نحوه عملکرد در نقش هاست که به احتمال زیاد تحت تاثیر شخصیت قبلی، فرهنگ و انتظارات خانواده قرار دارد (Harji, Sanderz, Dikson, 2011). و در نهایت در فرآیند سازگاری شخص تلاش میکند در تقابل با محیط، نیازها و خواست های شخصی خود را برآورده کند و در عین حال محیط نیز به او فشار می آورد تا او را در جریانات یا مسیرهایی قرار دهد تا به روش و سبک خاصی رفتار نماید. بنابراین میزان سازگاری از حاصل ضرب نیازها و خواست های شخصی و خواست های اجتماعی یا محیطی به دست می آید (ساریخانی، همایی، 1393). امروزه در دنیایی زندگی میکنیم که بیش از هر زمان دیگری نیازمند انعطاف‌پذیری و یا به عبارتی سازگاری‌اجتماعی است. بدون شک داشتن سازگاری اجتماعی و انعطاف‌پذیری میتواند نقش به سزایی در زندگی افراد داشته باشد. سازگاری و در راس آن سازگاری اجتماعی یک مفهوم نسبی است تحت تاثیر فرهنگ‌ها و اعتقادات ممکن است از جامعه‌ای به جامعه‌ای دیگر متفاوت باشد، برای مثال، شاید رفتاری خاص در کشوری مسلمان سازگار تلقی شود ولی در کشوری دیگر، و بر حسب اعتقادات آنان ناسازگارانه تلقی شود. از طرفی دیگر، رفتار آدمی تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله خانواده، مدرسه، گروه همسالان و سایر عوامل اجتماعی قرار دارد، شخصیت انسان در صورتی به کمال میرسد که بین او و محیط پیرامونش تعادل و تعامل مناسبی صورت پذیرد. فشارهای اجتماعی به وضوح تاثیر فراوانی بر رفتار فرد دارد، از طرفی دیگر انسان موجودی انعطاف‌پذیر است؛ او نه تنها با محیط سازگار میشود بلکه محیط را طبق خواسته‌های خود دگرگون می‌کند. اسلاموسکی و دان سازگاری اجتماعی را فرایندی میدانند که افراد را قادر می سازد تا رفتار دیگران را درک و پیش بینی کنند، رفتار خود را کنترل کنند و تعاملات اجتماعی خود را تنظیم نمایند (شاهی و اوجی‌نژاد،1393). رانی و تروپ-گوردون⁵ (2012)، سازگاری اجتماعی را فرایندی میدانند که در آن نوجوانانی که مشکلات سازگاری بیشتری گزارش میدهند، بسیار شبیه کسانی هستند که از احساس تنهایی، اضطراب و افسردگی رنج میبرند. با توجه به اینکه سازگاری با اجتماع یکی از مسائل مهم در سنین نوجوانی بوده و عدم انعطاف‌پذیری و سازگاری اجتماعی منجر به آسیب‌های مختلف اجتماعی و درپی آن منجر به تاثیرات نامطلوب در کیفیت زندگی و آینده آنان خواهد شد، بنابراین شناخت عوامل روانشناختی موثر در سازگاری نقش مهمی در این زمینه داشته و میتواند باعث افزایش سازگاری اجتماعی نوجوانان و کاهش مشکلات آنان خواهد شد. یکی از عوامل روانشناختی که منجر به افزایش سازگاری اجتماعی شده، و میتواند در بروز رفتارهاي اعتیادي هـمچـون اسـتفاده آسـیب‌زاي نوجوانان از شبکه های مجازی نقش داشته باشد، کنترل عواطف اسـت. منظور از کنترل مهارت عواطف این است که فرد بیاموزد که چگونه عواطف خود را در موقعیتهای گوناگون تشخیص دهد، و آنرا ابراز و کنترل نماید. این مهارت اثرات گوناگون در جنبه های مختلف فرد، تعاملات بین فردی، بهداشت روانی و سلامت فیزیکی و جسمی فرد دارد (قادری، خدادای، عباسی،1390). مهارت کنترل عواطف بر جنبه‌هـاي مختلـف زنـدگی فـرد تـأثیرگـذار  است و باعث ثبات و رشد شخصیت افراد میگردد، به طوري که مروري بریافته هاي موجود در زمینه کنتـرل عواطـف و مشـکلات هیجانی نشان میدهد که احتمالاً یکـی از دلایـل اصـلی گـرایش افـراد بـه اخـتلالات ورفتارهـاي اعتیادي از جمله اخـتلال خـوردن، مصـرف مـواد، اعتیـاد بـه اینترنـت و تلفـن همـراه، مشـکلات و کاستی‌های وسیع در حوزه هیجان است. طبق نظرمحققان، کنترل عاطفی داراي چهار بعـد خشـم ، خلـق افسـرده، اضطراب و عاطفه مثبت است و یکی از عـواملی اسـت کـه بـه منظـور سـازگاري بـارویـدادهاي استرسزاي زندگی ضروري است. اهمیت مطالعـه ایـن مهـارت از آن جهت است که این مهارت اثرات گوناگون در جنبه هاي مختلف زنـدگی فـرد، تعـاملات بـین فـردي، بهداشـت روانـی و سـلامت فیزیکـی و جسـمی فـرد دارد (اعیادی، عباسی، پیرانی، تقوایی، 1395). همچنین کنترل عواطف تاثیر بسزایی بر روی گرایش به آسیبهای اجتماعی نوجوانان دارد. عواطف بخش مهم و اساسي زند گي انسان را تشكيل مي دهند؛ به گونه اي تصوير زندگي بدون آن پنداري دشوار است. ويژگي ها و تغيير عواطف، چگونگي ارتباط گيري عاطفي و درك و تفسير عواطف ديگران نقشي مهم در رشد و سازمان شخصيت، تحول اخلاقي و روابط اجتماعي، شكل گيري هويت و مفهوم خود دارد (عبدالملکی، فرید، حبیبی، 1395). در واقع مدیریت و کنترل عواطف موجب میشود، افراد واقع بین، نیک اندیش و درست کردار شوند و فردی مفید و کارآمد در پیشرفت جامعه به شمار آیند (بگیان کوله مرز، نریمانی، سلطانی، محرابی،1393).

بر‌اساس پژوهشهای گسترده مشخص شده است بین میزان استفاده از شبکه های مجازی و سازگاری اجتماعی و کنترل عاطفی، رابطه معناداری وجود دارد. به طوری که افرادی که میزان استفاده آنها از شبکه های مجازی بیشتر است سازگاری اجتماعی و کنترل عاطفی کمتری دارند. نتایج پژوهش علی آبادی و همکاران (1396) نشان داد بین میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و مولفه های آن (‌راهبردهای شناختی و فراشناختی) رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین خدایاری و همکاران (1393) در پژوهش خود به میزان و نوع استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی در میان دانشجویان پرداختند، نتایج نشان داد که بین متغییرهایی چون تنوع و گستردگی، میزان اعتماد، اطلاع رسانی و ارتباط آسان، جنسیت و رشته تحصیلی دانشجویان و میزان استفاده از شبکه‌های مجازی رابطه وجود دارد. پژوهش های دیگر نشان دادند نوجوانانی که از اینترنت و شبکه های مجازی استفاده میکنند، در مقایسه با نوجوانانی که از این فناوری استفاده نمیکنند، سازگاری کمتر و افت تحصیلی بیشتری دارند (Cheung, Chiu & kim, 2010 ). سالاوی ⁶و همکاران (2009) در مطالعه ای طولی نشان دادند که استفاده طولانی مدت از رایانه به خصوص اینترنت موجب افزایش افسردگی و احساس تنهایی شده و این دو عامل به طور غیر مستقیم بر سازگاری اجتماعی فرد تاثیر منفی میگذارند.

روش تحقیق

روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری 350 دانش‌آموزان مقطع متوسطه اول و دوم شهر کرج در سال 1397-1396 بودند که به روش نمونه گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. برای گرداوری داده‌ها، از پرسشنامه سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان دبیرستانی⁷ (1993) و پرسشنامه کنترل عواطف⁸ (1997) استفاده شد.

پرسشنامه سازگاری اجتماعی دانش آموزان دبیرستانی (AISS‌)

این پرسشنامه توسط سینها و سینگ⁹ در سال (1993) ساخته شده است و به وسیله کرمی (1377) ترجمه شد. هدف آن است که سطوح سازگاري دانش‌آموزان دبیرستانی (گروه سنی 14 تا 18 ساله‌) در سه حوزه سازگاري (عاطفی‌، اجتماعی و آموزشی) سنجش شود. پرسشنامه شامل 60 سؤال است که با پیش بینی پاسخ "بله" یا "خیر" تدوین شده است. 20 سؤال مربوط به حوزه عاطفی، 20 سؤال مربوط به حوزه اجتماعی و 20 سؤال مربوط به حوزه آموزشی است. به پاسخ هایی که نشانگر سازگاري است، نمره یک داده می شود و در غیر این صورت صفر منظور می شود. حوزه‌های مورد بررسی عبارتند از:

۱- سازگاری عاطفی: نمره بالا نشان دهنده بی‌ثباتی عاطفی و نمره پایین،  نشانگر ثبات عاطفی است.

۲- سازگار‌ی اجتماعی: نمره بالا بیانگر سلطه‌پذیری و عقب ماندگی و نمرات پایین نشان دهنده پرخاشگری است.

۳- سازگاری آموزشی: نمرات بالا نشان دهنده وضعیت درسی و تحصیلی ضعیف و نمرات پایین مخصوص علاقه‌مندی به تحصیل و مدرسه است.

روایی این پرسشنامه از طریق تعیین همبستگی با فرم موازي (پرسشنامه شخصیتی کالیفرنیا) برابر 73 / به وسیله نوري (‌1380؛ به نقل از بنده پور، 1385‌) گزارش شد. ضریب آلفاي کرونباخ در پژوهش حاضر بین 65/0 تا 82/0 به دست آمد.

پرسشنامه کنترل عواطف (ECS)

این مقیاس توسط ویلیامز، کمبل و آهرانز¹⁰ (1997) تهیه شده است. ابزاري براي سنجش میزان کنترل افراد بر عواطف خود است و شامل 42 سؤال با چهار زیر مقیاس فرعی با عناوین خشم، خلق افسرده، اضطراب و عاطفه مثبت است. پاسخ‌هاي عبارتها در مقیاس 7 درجه‌اي از به شدت مخالف نمره 1 تا به شدت موافق نمره 7 تنظیم شده است. 12 ماده این پرسشنامه برعکس نمره گذاري می‌شود. اعتبار درونی و بازآزمایی آزمون به ترتیب براي نمره کل مقیاس 94/0 و 78/0 و برای خرده مقیاس‌های خشم 72/0 و 73/0، خلق افسرده 91/0 و 76/0، اضطراب 89/0 و 77/0 و عاطفه مثبت 84/0 و 64/0 گزارش شده است. در ایران نیز دهش مقدار آلفاي کرونباخ نمره کل کنترل عواطف را 84/0 و خرده مقیاس‌های خشم، خلق افسرده، اضطراب و عاطفه مثبت را به ترتیب 53/0، 60/0، 76/0، 64/0 گزارش کرده است. در پژوهش حاضر نیز آلفای کرونباخ برابر با 81/0 محاسبه شد.

یافته‌ها 

این مطالعه با مشارکت 350 نفر (165 دختر و 185 پسر) انجام شد. میانگین و انحراف معیار سنی شرکت کنندگان 14/16 (53/1) بود. میانگین سنی دختران 29/16 (71/1) و میانگین سنی پسران 12/16 (33/1) بود. 237 نفر از شرکت کنندگان دانش آموز متوسطه اول و 113 نفر دانش آموز متوسطه دوم بودند.

در جدول شماره 1، میانگین، انحراف معیار و همبستگی بین متغیرهای پژوهش در گروه نمونه به نمایش درآمده است.

جدول شماره 1- میانگین، انحراف معیار و ضرایب همبستگی متغیرهای پژوهش

		میانگین	انحراف معیار	1	2	3	4	5	6	7
1	میزان استفاده از شبکه مجازی	86/138	07/63	1
2	سازگاری اجتماعی	26/13	81/3	**594/0-	1
3	کنترل خشم	82/22	29/6	**401/0-	**228/0	1
4	کنترل خلق افسرده	40/27	77/7	**318/0-	**363/0	**240/0	1
5	کنترل اضطراب	00/45	02/9	**419/0-	**353/0	**425/0	**274/0	1
6	کنترل عاطفه مثبت	94/45	53/6	**486/0-	**180/0	**193/0	**197/0	**235/0	1
7	کنترل عواطف کل	17/141	95/19	**599/0-	**432/0-	**665/0	**654/0	**770/0	**571/0	1

 

*P<0/ و 05 **P<0/01

بر اساس نتایج جدول شماره 1 مشاهده می‌شود، میانگین نمرات میزان استفاده از شبکه های مجازی 86/138، و میانگین سازگاری اجتماعی 26/13 می باشد. همچنین میانگین نمره کل کنترل عواطف و زیرمقیاس های آن شامل کنترل خشم، خلق افسرده، اضطراب و عاطفه مثبت به ترتیب برابر است با 17/141، 82/22، 40/27، 00/45 و 94/45. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان می دهد میزان استفاده از شبکه‌های مجازی رابطه منفی و معناداری با سازگاری اجتماعی (594/0- r=) و کنترل عواطف (599/0- r=) (و زیرمقیاس های آن: کنترل خشم (401/0- r=)، کنترل خلق افسرده (318/0- r=)، کنترل اضطراب (419/0- r=) و کنترل عاطفه مثبت (486/0- r=)) دارد (01/0P<).

جدول شماره 2- نتایج تحلیل رگرسیون برای پیش بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی  بر اساس سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف 

متغیر پیش بین	F	R	R2	R2 تعدیل شده	ضریب b	SE	ضریب β	T	P
سازگاری اجتماعی					-812/6	697/0	-412/0	-767/9	0001/0
کنترل عواطف(کل)	556/171	705/0	497/0	494/0	-331/1	133/0	-421/0	-97/9	0001/0

با توجه به جدول 2 مشاهده می‌شود که ضریب تعیین برای پیش بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی  بر اساس سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف برابر با 494/۰ می‌باشد، یعنی 4/49 درصد از واریانس میزان استفاده از شبکه‌های مجازی  بر اساس سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف قابل تبیین است. آزمون معناداری t در رگرسیون برای ضرایب رگرسیون سازگاری اجتماعی با مقدار بتای (412/0=Beta) و کنترل عواطف با مقدار بتای (421/0=Beta) در سطح کمتر از ۰۱/۰ معنادار است. کنترل عواطف با مقدار بتای 421/0 بیشترین سهم یگانه را در پیش بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی دارد.

جدول شماره 3- نتایج تحلیل رگرسیون برای پیش‌بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی  بر اساس مولفه های کنترل عواطف 

متغیر پیش بین	F	R	R2	R2 تعدیل شده	ضریب b	SE	ضریب β	T	P
کنترل خشم					-098/2	47/0	-210/0	-461/4	0001/0
کنترل خلق افسرده	015/56	627/0	394/0	387/0	-121/1	36/0	-138/0	-111/3	0001/0
کنترل اضطراب					-437/1	334/0	-206/0	-307/4	0001/0
کنترل عاطفه مثبت					-57/3	422/0	-370/0	-455/8	0001/0

 

با توجه به جدول 3 مشاهده می‌شود که ضریب تعیین برای پیش بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی  بر اساس مولفه‌های کنترل عواطف برابر با 387/۰ می‌باشد، یعنی 7/38 درصد از واریانس میزان استفاده از شبکه‌های مجازی  بر اساس مولفه های کنترل عواطف قابل تبیین است. آزمون معناداری t در رگرسیون برای ضرایب رگرسیون کنترل خشم با مقدار بتای (210/0=Beta)، کنترل خلق افسرده با مقدار بتای (138/0=Beta) و کنترل اضطراب با مقدار بتای (206/0=Beta)، و کنترل عاطفه مثبت با مقدار بتای (370/0=Beta) در سطح کمتر از ۰۱/۰ معنادار است. کنترل عاطفه مثبت با مقدار بتای 37/0 بیشترین سهم یگانه را در پیش بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی دارد.

 

نتیجه گیری

این پژوهش با هدف پیش‌بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی بر اساس سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف در نوجوانان سال اول و دوم متوسطه انجام شده است. نتایج نشان می‌دهد که میزان استفاده از شبکه‌های مجازی با سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف در نوجوانان رابطه ندارد. نتایج تحلیل رگرسیون برای پیش‌بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی‌ بر اساس سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف نشان داد که ضریب تعیین برای پیش‌بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی  بر اساس سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف برابر با 494/۰ می‌باشد، یعنی 4/49 درصد از واریانس میزان استفاده از شبکه‌های مجازی  بر اساس سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف قابل تبیین است. کنترل عواطف با مقدار بتای 421/0 بیشترین سهم یگانه را در پیش‌بینی میزان استفاده از شبکه‌های مجازی دارد. به عبارتی با افزایش سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان، پیش‌بینی می‌شود عضویت آنها در شبکه‌های اجتماعی کاهش یابد. به این ترتیب، پژوهش حاضر به رابطه منفی دست یافت. این یافته‌ها همسو با پژوهش لی و بونک¹¹ (2016)، بونک و خو¹² (2014)، اسکات¹³ (2013)، چابرا و شارما¹⁴ (2013)، خو (2010) و خو و کوویه¹⁵ (2011)، جوادی‌نیا (1392) بوده است. در پژوهش کالپیدو، کاستین و موریس¹⁶ (2011) نیز رابطه مثبت عضویت در شبکه‌های مجازی با سازگاری اجتماعی یادگیرندگان تائید نشد. در پژوهش احمدی، خادمی و فتاحی بیات (1390) رابطه بین استفاده از شبکه‌های اجتماعی و سازگاری دانش‌آموزان معنادار نبود؛ اما مشخص شد با افزایش مدت زمان استفاده از شبکه مجازی، سازگاری دانش‌آموزان بهبود می‌یابد. در پژوهش غلام‌پور (1393) نشان داد که دانش‌آموزانی که کنترل عواطف بهتری دارند از سازگاری اجتماعی خوبی برخوردار است و میتواند احساسهای خود را بدون وحشت به صورت صریح و آشکار بیان کند. بنابراین والدین می‌توانند با شرکت دادن فرزندانشان در دوره‌های آموزشی سازگاری اجتماعی فرزندانشان را بالا ببرند تا عضویت در شبکه‌های اجتماعی و پیامدهای آن به حداقل ممکن کاهش یابد. در پژوهش حاضر، میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی به عنوان شاخص‌ای برای سنجش متغیر سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف در نظر گرفته شده بود و تاکید بر سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف نوجوانان، آن را از سایر پژوهش‌ها در این حوزه متمایز ساخته است. به همین جهت این پژوهش شبکه‌های مجازی را از جنبه‌های مختلف مورد کنکاش و ارزیابی قرار داد. با توجه به اینکه سلامت روانی نوجوانان یکی از مقوله‌های مهم در مباحث روانشناسی وجامعه شناسی محسوب می‌شود همچنین با توجه به این مسأله که امروزه بسیاری از نوجوانان به استفاده از شبکه‌های مجازی دسترسی دارند و از آن استفاده‌های مختلفی به عمل می‌آورند باید به این موضوع توجه بیشتری داشت. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که کنترل عواطف با سازگاری اجتماعی نوجوانان ارتباط دارد. گوداستاین و لانیون¹⁷ سازگاری را مفهوم عامی می‌دانند که همه راهبردهای اداره کردن موقعیت‌های استرسزای زندگی، اعم از تهدیدهای واقعی و غیرواقعی را شامل می‌شود هرگاه تعادل جسمی و روانی فرد به گونه‌ای دچار اختلال شود که حالت ناخوشایندی به وی دست دهد، برای ایجاد توازن نیازمند به کارگیری نیروهای درونی و حمایت خارجی است و این‌صورت اگر در به کارگیری ساز و کارهای جدید موفق شود و مساله را به نفع خود حل کند، فرایند سازگاری ایجاد شده است، بنابراین بدون شک داشتن سازگاری اجتماعی و کنترل عواطف میتواند نقش به سزایی در زندگی افراد داشته باشد و رابطه بین این دو متغیر تایید می‌شود (نوابخش و فتحی، 1390). محدودیت این پژوهش مربوط به ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش است. ابزارهای مورد استفاده پرسشنامه است چه بسا استفاده از سایر ابزارها از جمله مصاحبه، یافته‌ها را متفاوت نماید. به همین دلیل پیشنهاد میشود که سایر محققان علاقمند به این حوزه در مطالعات خود از ابزارهای متفاوت از پرس‌شنامه جهت مطالعه‌های عمیق استفاده نمایند. با توجه به محدودیت تعمیم نتایج این پژوهش (به ویژه در خصوص نمونه تحقیق) پیشنهاد می‌شود که مطالعات طولی با حجم نمونه‌های بزرگ در سایر مناطق شهر کرج و دیگر شهرهای ایران صورت گیرد تا با دقت بیشتری بتوان نتایج به دست آمده را به سایر جمعیت‌ها تعمیم داد.

 

منابع

اخوان ملایری، فائزه؛ نوغانی، محسن؛ مظلوم خراسانی، محمد. شبکه های اجتماعی مجازی و شادکامی. مطالعات بین رشته ای در رسانه و فرهنگ، 4(2): 24-1.

اعیادی، نادر؛ عباسی، مسلم؛ پیرانی، ذبیح؛ تقوایی، داود. (1395). رابطه کنترل عواطف و تحمل پریشانی با استفاده آسیب زا از تلفن همراه در میان دانشجویان. فصلنامه فناوری ارتباطات و ارتباطات در علوم تربیتی، 7(1): 162-145.

احمدی، پروین؛ خادمی، عزت و فتاحی بیات، صدیقه. (1390). بررسی تأثیر اینترنت بر سازگاری دانشآموزان سال دوم دبیرستانهای تهران. مجله اندیشه های نوین تربیتی، 3(9): 36-9.

برات دستجردی، نگین؛ داوورپناه، هدایت؛ اسماعیلی، معصومه. (1395). بررسي رابطه بين ميزان استفاده از شبکه اجتماعي فيس بوک و سلامت اجتماعي دانشجويان دانشگاه اصفهان. مجله جامعه شناسی کاربردی، 27(61): 143-156.

بخشی پور، عباس و دژکام، محمود. (1384). تحلیل عاملی مقیاس عاطفه مثبت و منفی. مجله روان شناسی، 36(3)، 365-351.

بهامین، معصومه و کوروش‌نیا، مریم. (1396). رابطه بین مهارتهای اجتماعی و سازگاری اجتماعی به واسطه احساس تنهایی در نوجوانان. مجله روشها و مدلهای روان شناختی، 8(3): 253-268.

بگیان کوله مرز، محمدجواد؛ نریمانی، محمد؛ سلطانی، ساناز؛ مهرابی، علیرضا. (1393). مقايسه نارسايي هي اني وكنترل عواطف در سوءمصرف كنندگان مواد و افراد سالم. فصلنامه اعتیاد پژوهی سوئ مصرف مواد، 8(29): 34-25.

بنده‌پور، اکرم. ( 1387 ) بررسی اثربخشی آموزشهاي خودگویی‌هاي مثبت بر افزایش سازگاري اجتماعی، تحصیلی، عاطفی در دختران دانش آموز اول دبیرستان آموزش و پرورش منطقه 2 شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران.

جوادی‌نیا؛ علیرضا. (1392). الگوی استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. طب و تزکیه، 22(2): 44-39.

چیت ساز، محمد علی. (1395). بررسی جامعه شناختی اثرات شبکه های مجازی جدید بر زندگی فردی و اجتماعی. فصلنامه مهندسی فرهنگی، 10(86): 34-43.

خدایاری، کلثوم؛ دانشور حسینی، فاطمه؛ سعیدی، حمیده. (1393). میزان و نوع استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی. فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، 1(77): 167-192.

ساریخانی، ناهید؛ همایی، لیلا. (1393). عوامل موثر بر سازگاری اجتماعی مهاجران. فصلنامه مطالعات جامعه شناختی ایران، 4(13): 83-67.

شاهی، زهرا؛ اوجی نژاد، احمدرضا. (1393). اثربخشی آموزش به شیوه رویکرد راه حل محور بر افزایش میزان سازگاری اجتماعی و حل بحران هویت نوجوانان دختر. فصلنامه علمی پژوهشی زن و جامعه، 5(1): 27-18.

عبدالملکی، سالار؛ فرید، ابوالفضل؛ حبیبی، رامین. (1395). بررسي رابطه جو عاطفي خانواده و كنترل عواطف با گرايش به اعتياد. فصلنامه خانواده پژوهی، 12(48): 662-649.

علی‌آبادی، خدیجه؛ رجبیان ده‌زیره، مریم؛ درتاج، فریبا. (1396). بررسی رابطه بین میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی در دانش‌آموزان. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 10(5): 345-357.

غلام پور، نیره؛ سهرابی، فرامرز؛ برجعلی، احمد. (1393). بررسی رابطه الگوهای ارتباطی والدین با سازگاری اجتماعی کودکان پیشدبستانی. پژوهشهای روانشناسی اجتماعی، 4(14): 67-14.

گل محمدیان، محسن؛ نظری، حسن؛ پروانه، آذر. (1395). اثربخشی معنادرمانی گروهی بر اضطراب مرگ و سازگاری اجتماعی سالمندان. مجله روانشناسی پیری، 2(3): 167-150.

مصلحی جویباری، میترا؛ میرهاشمی، مالک. (1395). تاثیر آموزش مهارتهای مقابله ای با رویکرد شناختی-رفتاری مثبت گرا بر سازگاری دانش آموزان دارای مشکلات سازگاری. فصلنامه نسیم تندرستی، 5(2): 46-53.

موسوی، فرانک؛ عمران، بدری. (1395). رابطه آگاهی‌های فراشناختی با خودپنداره تحصیلی، نگرش نسبت به مدرسه و سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان. مجله رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 7(1):171-190.

نیرومند، لیلا؛ ذهابی، شایسته. (1393). بررسی رابطه بین میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی در دانش آموزان. مطالعات رسانه ای.، 9(26): 126-119.

یزدان بخش، کامران. (1394). اثربخشی مرور زندگی بر افزایش سازگاری اجتماعی سالمندان بازنشسته. مجله روانشناسی پیری، 1(3): 185-179.

 

Bonk, C.J. & Khoo, E. (2014). Adding Some TEC-VARIETY: Activities for Motivating and Retaining Learners Online. Open World Books.com and Amazon Create Space Retrieved from: http://www.tec-variety.com

Cheung, C., Chiu, P-Y., & Lee, M. (2010). Online social networks: Why do students use Facebook? Computers in Human Behavior, 27(4), 1337-1343.

Chhabra, R. & Sharma, V. (2013). Applications of Blogging in Problem Based Learning. Education And Information Technologies, 2(8), 78-88.

Cooper cp, Gelb ca, Rim sh. (2012). Physicians who use social media and other internet-based communication technologies. J am med inform assoc, 16(6): 960-4.

Ellison N. B., Lampe, C., & Steinfield, C. (2009). Social network sites and society: Current trends and future possibilities. Interactions, 16(1), 6-9.

Ellison, NB. (2007). Social network sites: Definition, history, and scholarship. Journal of computer‐mediated Communication, 1;13(1):210-30.

Ellison, N. B., & Stein Field, C. (2016). The benefits of Facebook "friends": Social capital and college students’ use of online social network sites. ComputerMediated Communication, 12(4): 1143-1168.

Ganai MY, Mir MA. (2013). A Comparative Study of Adjustment and Academic Achivement of College Students. Journal of Educational Research and Essays, 11(2): 5-8.

Hahji, o. sanderz, k,. Dikson, d. (2011). social skilss in interpersonal com. Munication.

Heiberger, G., & Junco, R. (2011). Meet your students where they are: Social media. Journal of Higher Education Advocate, 28(5), 6-9.

Kalpidou, M., Costin, D. & Morris, J. (2011). The relationship between facebook and the well-being of undergraduate college students. Cyberpsychology, Behavior and Social Networking, 14(4), 183-189.

Khoo, E. & Forret, M. (2011). Evaluating an Online Learning Community: Intellectual, Social and Emotional Development and Transformations, Waikato Journal of Education, 16(1), 123-142.

Khoo, E. G. L. (2010). Developing an Online Learning Community: A Strategy For Improving Lecturer and Student Learning Experiences. Unpublished Doctoral Dissertation, University of Waikato, Hamilton, New Zealand. Retrieved From: http://www.researchcommons.

Kitzmann, J.H. Hermkens, K, McCarthy IP, Silvestre BS. (2011). Social Media/get serious I Undrstanding the functional building blocks of social media. Business Horizon, 54(3): 251-241.

Kret, M.E, Denollet, J. Grèzes, J, Gelder, B. (2011). The role of negative affectivity and social inhibition in perceiving  social threat: An fMRI study. Neuropsychologia; 49: 1187-93.

Lamp, K. (2013). Personal and Contextual Resilience Factors and Their Relations to Psychological Adjustment Outcomes across the Lifespan: A Meta – Analysis. Ph.d. Thesis in Counseling Psychology. University of Illionis at Chicag.

Lee, J. & Bonk, C.J. (2016). Social Network Analysis of Peer Relationships and online Interactions in a Blended class Using Blogs. Internet and Higher Education, 28(1), 35-44.

Masic I. E. (2010). learning as new method of medical education, Acta inform med, 16(2): 102-17.

Ranney, J. D., & Troop-Gordon, W. (2012). Computer mediated communication with distant friends: Relations with adjustment during students’ first semester at college. Educational Psychology, 104, 848-861.

Salaway, G., Caruso, J. B., & Nelson, M. R. (2008). The ECAR study of undergraduate students and information technology. Boulder, CO: Edu causen Center for Applied Research.

Sinha, AK,. Singh RP. (1993). The adjustment Inventory for school students (AISS). Agra (India): National Psychological Corporation.

Scott, J. (2013). Social network Analysis (3rd ed.). LA: SAGE Publications.

Williams, K. E., Chambless, D. L., & Ahrens, A. H. (1997). Are emotion frightening? Anextension of the fear consept. Behaviour Research and Therapy, 35(4), 239-245.

Vandana, S. (2013). A study on adjustment of higher secondary school students of drug district. Journal of Research & Method in Education (IOSR-IRME).; 1(1): 50-52.

 

 

Abstract

Considering the importance of cybernetic pathology in the development of societies, our society has also received considerable attention in recent years in information and communication technology. The purpose of this study was to predict the use of virtual networks based on social adjustment and emotional control in adolescents. The research method was correlation and the statistical population of this study was 350 first and second high school students of Karaj in 2012-2013. They were selected by random sampling method. Data were collected using a social adjustment questionnaire for high school students (1993) and emotional control questionnaire (1997). Data analysis was done through multi-variable regression and analyzed by SPSS-23 software. The findings showed that the use of virtual networks has a negative and significant relation with social adjustment and emotional control (P> 0.01). Therefore, it can be concluded that due to the lack of a relationship between the amount of use of virtual networks, social compatibility and emotional control cannot predict each other.

Keywords: virtual networks, social compatibility, emotional control

---

[1]  Ellison

[2]  Stein field

[3]  Darwin

[4]  Ganai & Mir

[5]  Ranney & troop-gordoon

[6] 1 Salavay

[7]  Adjustment Inventory for high School Students

[8]  Effective control scale

[9]  Sinha, A.K, Singh, R.P

[10]  Williams, K. E., Chambless, D. L., & Ahrens, A. H

[11]  Lee, J. & Bonk, C.J

[12]  Bonk, C.J. & Khoo, E

[13]  Scott, J 

[14]  Chhabra, R. & Sharma, V

[15]  Khoo, E. & Koie, L  

[16]  Kalpidou, M., Costin, D. & Morris, J.

[17]  Goodstein & Lanyon

---