اسطوره‌کاوی "عاشقانۀ خسرو و شیرین" در متون ادبی-هنری ایران (با تاکید بر دوره معاصر)

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

مرضیه گلابگیر اصفهانی ¹ , زهرا فنایی ^{2 *}

1 - - دانش‌آموخته رشتۀ پژوهش هنر، گروه پژوهش هنر، مرکز تحقیقات افق های نوین در معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
2 - استادیارگروه هنر،‌ مرکز تحقیقات افق های نوین در معماری و شهرسازی،‌ واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

تاریخ دریافت : 1399/06/05 تاریخ پذیرش : 1399/09/12 تاریخ انتشار : 1399/11/01

کلید واژه: اسطوره‌کاوی, متون ادبی, متون هنری, عاشقانۀ خسرو و شیرین,

چکیده مقاله :

روایت‌های اسطوره‌ای و اسطورۀ نام‌ها در طول زمان متاثر از حوضچه‌های معنایی است که در آن تکوین می‌یابند. ازاین‌رو، یک متن در دوره‌های گوناگون دارای دلالت‌پردازی‌های متفاوتی می‌شود. متن‌های ادبی-هنری در بستر شکل‌گیری‌شان بهتر شناخته شده و مناسب‌تر رمزگشایی می‌شوند؛ این امر شناخت کامل‌تری از الگووارۀ حاکم بر فرهنگ هر دوره را در پی دارد. عاشقانۀ خسرو و شیرین، در دوره‌های مختلف ایران تا دورۀ معاصر همواره مورد توجه قرار گرفته؛ نگارگران، شاعران و نویسندگان زیادی به آن پرداخته‌اند و یکی از پرکاربردترین اسطوره‌های متون ادبی-هنری به شمار می‌آید. پژوهش حاضر با هدف شناسایی تاثیر عوامل معاصر؛ زمان، فرهنگ جامعه و نوع نگرش خالق بر ارائۀ روایت به مطالعۀ بینامتنی و اسطوره‌کاوی این روایت در متون متفاوت دورۀ معاصر می‌پردازد. این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی به جست‌وجوی عوامل تاثیرگذار بر آثار معاصر و نحوۀ استفادۀ هنرمند از آن‌ها برای پاسخ به این پرسش می‌پردازد: بستر زمان، فرهنگ معاصرِ جامعه و نوع نگرش آفریننده چه تاثیراتی بر نحوه ارائۀ روایت و استفاده از خرده‌روایت‌ها ایجاد کرده است؟ نتایج نشان می‌دهد تحولات، وقایع، ارتباطات و تغییر جامعه به‌طورِمستقیم بر نحوه تفکرِ آفریننده تاثیر گذاشته و خرده‌روایت‌های جدیدی را در ارائه عاشقانۀ خسرو و شیرین در آثار معاصر ایران باعث شده است.

چکیده انگلیسی:

Mythological narratives and myths of names are influenced by the semantic pools in which they develop over time. Hence, a text has different meanings in different periods. Literary-artistic texts are better known and more appropriately decoded in the context of their formation; This leads to a more complete understanding of the pattern governing the culture of each period. Khosrow and Shirin's romance has always been considered in different periods of Iran up to the contemporary period; It has been studied by many painters, poets and writers and is one of the most widely used myths in literary and artistic texts. The present study aims to identify the impact of contemporary factors; The time, culture of the society and the type of the creator's attitude towards presenting the narrative deal with the intertextual study and myth-mining of this narrative in different texts of the contemporary period. This research descriptively-analytically seeks the factors influencing contemporary works and how the artist uses them to answer the question: "Has he created sub-narratives?" The results show that developments, events, communications and changes in society have directly affected the creative thinking and have caused new sub-narratives in the romantic presentation of Khosrow and Shirin in contemporary Iranian art works.

منابع و مأخذ:

1. اتحاد محکم، سحر، (1392)، تجلی کلامی و تصویری داستان خسرو و شیرین نظامی در دورۀ قاجار با مطالعۀ اسطوره­کاوی، استاد راهنما: دکتر بهمن نامورمطلق، دکتر مجتبی عطارزاده استاد مشاور: دکتر بهار مختاریان.


2. پور شفیع، عبدالله (1374)، بازسازی جغرافیایی شهری قصر شیرین، تهران، انتشارات آناهیتا.


3. تناولی، پرویز (1339)، «فرهاد و آهو»، قابل دسترسی در سامانۀ: http://vac.farhangi.sharif.edu/parviz-tanavoli/


4. رضایی نبرد، امیر، (1396)، در کارگه خیال (بررسی جایگاه خیال در آثار استاد محمود فرشچیان)، تهران: سوره مهر.


5. ستاری، جلال، (1383)، سایه ایزوت و شکرخند شیرین، تهران، نشر مرکز.


6. سعیدی سیرجانی، علی­اکبر، (1367)، سیمای دو زن، تهران: نشرنو.


7. صافیان اصفهانی، محمدرضا، (1396)، تحلیل ساختاری خسرو و شیرین نظامی، تهران، نشر نقش نگین.


8. عوض­پور، بهروز، (1395)، اسطوره­کاوی، تهران: کتاب­آرایی ایرانی.


9. عوض­پور، بهروز- نامورمطلق، بهمن، (1393)، ژیلبر دوران و نقد اسطوره­ای، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره­شناختی، شماره 37، زمستان 93، (از صفحۀ 205 تا 235).


10. فتحی، حسن، ثمینی، نغمه (1394)،سریال شهرزاد، به کارگردانی حسن فتحی، پخش نمایش خانگی.


11. فردوسی، ابوالقاسم، (1390)، شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان براساس چاپ مسکو، تهران: نیکا.


12. فرشچیان، محمود، (1392)، ترنم طبیعت، آثار استاد فرشچیان، تهران: خانه فرهنگ و هنر گویا.


13. کیارستمی، عباس (1387)، فیلم سینمایی شیرین.


14. معروفی، عباس، (1381)، پیکر فرهاد، تهران: ققنوس.


15. نامورمطلق، بهمن، (1392)، درآمدی بر اسطوره­شناسی، تهران: سخن.


16. نامورمطلق، بهمن، (1395)، بینامتنیت از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم ، تهران: سخن.


17. نامورمطلق، بهمن، (1398)، اسطوره­کاوی عشق در فرهنگ ایرانی، تهران: سخن.


18. نظامی گنجوی، الیاس­بن­یوسف، (1385)، کلیات نظامی گنجوی، تصحیح وحید دستگردی، تهران: میلاد.


19. وحشی بافقی، کمال­الدین، (1392)، دیوان وحشی بافقی، مقدمه سعید نفیسی، تهران: نشر ثالث.


20. وحید دستگردی، حسن (1374)، کلیات خمسه نظامی، تهران، راد.

http://vac.farhangi.sharif.edu

https://fa.wikipedia.org/wiki

https://fidibo.com/book/1242

http://vac.farhangi.sharif.edu

https://wisgoon.com/pin/8820831

1. Etehad Mohkam, Sahar (2013), Theological and Visual Manifestation of the Story of Khosrow and Shirin Nezami in the Qajar Period with the Study of Exploration Myth, M.Sc. Thesis, Supervisor: Bahman Namvar Motlagh, Isfahan University of Arts.


2. Pourshafie, Abdullah (1995), Geographical Reconstruction of Qasr Shirin, Tehran: Anahita.


3. Tanavoli, Parviz (2016), "Farhad and Gazelle", available at: http://vac.farhangi.sharif.edu/parviz-tanavoli/


4. Rezaei Nabrad, Amir (2017), in the workshop of imagination (a study of the place of imagination in the works of Mahmoud Farshchian), Tehran: Surah Mehr.


5. Sattari, Jalal (2004), Shadow of Isot and Shirin smile, Tehran: Center.


6. Saeedi Sirjani, Ali Akbar (1988), The Face of Two Women, Tehran: Nasherno.


7. Safian Esfahani, Mohammad Reza (2017), Structural Analysis of Khosrow and Shirin Nezami, Tehran: Naghshe Negin.


8. Avazpour, Behrooz (2016), Mining Myth, Tehran: ketabaraei e Irani.


9. Namvar Motlagh, Bahman (2016), Intertextuality from Structuralism to Postmodernism, Tehran: Sokhan.


10. Fathi, Hassan, Samini, Naghmeh (2015), Shahrzad series, directed by Hassan Fathi, home show broadcast.


11. Ferdowsi, Abolghasem (2011), Shahnameh, by Saeed Hamidian, Tehran: Nika.


12. Farshchian, Mahmoud (2013), Taranom e Tabiat, Works by Farshchian, Tehran: Goya House of Culture and Art.


13. Kiarostami, Abbas (2008), Shirin movie.


14. Marufi, Abbas (2002), Farhad's body, Tehran: Gognoos.


15. Namvar Motlagh, Bahman (2013), An Introduction to Mythology, Tehran: Sokhan.


16. Namvar Motlagh, Bahman (2019), The Myth of Exploring Love in Iranian Culture, Tehran: Sokhan.


17. Avazpour, Behrooz, Namvar Motlagh, Bahman (2014), "Gilbert durand and critique of myths", Quarterly Journal of Mystical Literature and Cognitive Myth, No. 37, Winter 93, pp. 205-235.


18. Nezami Ganjavi, Elias Ibn Yusuf (2006), Generalities of Nezami Ganjavi, edited by Vahid Dastgerdi, Tehran: Milad.


19. Vahshi Bafghi, Kamaluddin (2013), Divan Vahshi Bafghi, Introduction by Saeed Nafisi, Tehran: Third Edition.


20. Vahid Dastgerdi, Hassan (1374), Khamseh Nezami Generalities, Tehran, Rad.