نیایش در صحیفه‌ سجّادیه

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

لیلا مرادی ¹ , سیدمحمد امیری ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
2 - دانشیار زبان و ادبیات عربی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

تاریخ دریافت : 1398/11/15 تاریخ پذیرش : 1399/01/19 تاریخ انتشار : 1399/02/15

کلید واژه: ادبیات غنایی, نیایش, صحیفۀ سجّادیّه,

چکیده مقاله :

گفتگو با یک نیروی غیبی که از دیرباز مورد توجّه انسان بدوی قرار گرفته بود، با ادیان ابراهیمی حالت قانونمند گرفت و به صورت مناجات و نیایش درآمد. نیایش با خدا یکی از موارد ارزشمند و مهم در دین اسلام است و در متون مربوط به آموزه های شریعت و متون صوفیّه بسیار مورد توجّه قرار گرفته است. یکی از مهمترین کتابهای دینی که در آن علاوه بر آموزه های مذهبی به مسائل عرفانی و ادبی هم پرداخته شده، کتاب صحیفۀ سجّادیّه از امام سجّاد(ع) است. این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی جایگاه نیایش در کتاب صحیفۀ سجّادیّه می پردازد. محورهای اصلی تحقیق عبارتند از: بیان حبّ و محبّت، عشق، توکّل، صبر، رضا، فنا، ذکر، فقر، شکر، توحید. برآیند پژوهش نشان می دهد که امام سجّاد(ع) که در متن کتاب صحیفۀ سجّادیّه مملو از حس و عاطفه بوده اند بیشتر به رویکردهای مبتنی بر عشق توجّه داشته اند و حتی عشق را مرتبۀ والاتر از محبّت می دانند و معتقد هستند تا محبّت نباشد وصول به عشق صورت نمی گیرد و امام(ع) محبّت به خویشتن را اولین مرتبه عشق می دانند و همان دعاها و انابه و تضرعی که در دعاهایشان وجود دارد، محبّت به خویشتن است. واژگان کلیدی: صحیفه سجّادیّه، نیایش، ادبیات غنایی.

چکیده انگلیسی:

Conversation with an unseen force, which had long been of interest to the primitive man, became lawful with the Abrahamic religions and became a form of prayer. Prayer with God is one of the most valuable and important things in Islam, and has received a lot of attention in the texts related to the teachings of the Shari'a and the Sufi texts. One of the most important religious books in which, in addition to religious teachings, mystical and literary issues are discussed is the book of Sahifa Sajjadieh by Imam Sajjad (AS). This analytical-descriptive article examines the place of prayer in Sahifa Sajjadieh's book. The main axes of research are repentance, patience, gratitude, hope, holy fear, voluntary poverty, abnegation, dependence on God, love and unity of God. The results of the research show that Imam Sajjad (AS), who was full of feelings and emotions in the text of Sahifa Sajjadieh's book, paid more attention to approaches based on love and even considered love to be higher than kindness and believed that kindness is the prerequisite of attaining love. Imam (AS) also considers kindness to one’s self as the first stage of love, as the exact same prayers, functions, and supplications that exist in his prayers are realizations of love of self.  

منابع و مأخذ:

قرآن کریم، ترجمۀ الهی قمشه‌ای.

ابراهیمی، مهدی (1383)، «جلوه­های عرفانی دعا در صحیفۀ سجّادیّه»، فصل‌نامۀ اندیشۀ دینی، شماره 13، صص1-16.

انصاری، خواجه عبدالله (1371)، منازل السائرین، قم: نشر بیدار، چاپ دوم.

بختیار، مریم (1383)، عرفان در صحیفۀ سجّادیّه، اهواز، خاتم سبز.

خان محمدی، محمدحسن (1394)، چشم اندازی بر ادبیات غنایی ایران، قم: مهر امیرالمؤمنین.

خرمشاهی، بهاءالدین (1377)، حافظ‌نامه، تهران: سروش، چاپ سوم.

دهخدا، علی اکبر (1379)، لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران،چاپ دوم.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1390)، المفردات فی غریب القرآن، ترجمۀ حسین خداپرست، قم: دفتر نشر نوید اسلام، چاپ سوم.

رستگار فسایی، منصور (1380)، انواع شعر فارسی، شیراز: نوید.

ری شهری، محمد (1385)، دانشنامۀ عقاید اسلامی، جلد5، مترجم مهدی مهریزی، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، چاپ دوم.

زینی وند، تورج (1393)، اخلاق در قرآن کریم و صحیفۀ سجّادیّه، اصفهان: حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی، شعبه استان اصفهان.

ستوده، غلامرضا (1364)، درآمدی بر تحمیدیّه در ادب فارسی، تهران: ماجد.

سجادی، سیدجعفر (1375)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، ویراست2، تهران: طهوری، چاپ چهاردهم.

سروش، عبدالکریم (1388)، قمار عاشقانه، تهران: نشر مؤسسه فرهنگی صراط، چاپ چهاردهم.

صفا، ذبیح الله (1374)، حماسه سرایی در ایران، تهران: فردوس.

طباطبایی، محمدحسین (1360)، تفسیرالمیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم: دارالاحیاء التراث العربی.

عزّالدین کاشانی، محمود بن علی (1367)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، به تصحیح جلال الدین همایی، تهارن: چاپخانه سنایی، چاپ دوم.

علی بن حسین^(ع) (1394)،صحیفۀ سجّادیّه، ترجمۀ سیدصدرالدین بلاغی، مقدمه از آیت الله مرعشی نجفی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

قشیری، عبدالکریم بن هوازن (1374)، الرساله القشیریه، چاپ عبدالحلیم محمود و محمود بن شریف، قم: چاپ افست.

مجلسی، محمدباقربن محمد تقی (1290ق)، تفسیرالمیزان، جلد 75، ناشر دار احیا التراث العربی.

معین، محمد (1378)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چاپ دوّم.

ملک ثابت، مهدی، (1385)، «نوع ادبی مناجات­های منظوم»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارۀ 179، صص 131-142.

ممدوحی کرمانشاهی، حسن (1385)، شهود و شناخت (ترجمه و شرح صحیفۀ سجّادیّه)، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.

نراقی، مهدی بن ابی‌ذر (1967)، جامع السعادات، بیروت، چاپ محمد کلانتر.

هجویری، علی بن عثمان (1383)، کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، تهران: سروش.

Quran                                                                                                                                                  

Alesfahani, Hossein ibn Mohammad agheb (2011), Almofradat fi Gharib al Quran, Trans. Hossein Khodaparast, Qom: Nashre Navide Islam Publications, 3^rd ed.

Bakhtiar, Maryam, (2004), Mythicism in Sahifeh Sajadieh, Ahvaz, Khatam Sabz publications.

Dehkhoda, Ali Akbar, (2000), Loghat Nameh, 6^th Vol., Tehran University Publications.

 HajooBari, Ali bn Osman, (2004), Kashf ul Mahjoob, Tehran, Mahmood Abedi Publications.

 Kasahni, Ez ul Din Mohammad bn Ali, (1997), Mebah ul Hedayah and Meftah ul Kefayah, Jalal ul Din Homaee ed., Tehran, Sanaee Publications, 2^nd Print.

Khan Mohammadi, Mohammad Hasan, (2015), A Brief History of Lyrics in Iran, Amir al Momenin Publications.

Khoramshahi, Bahadin, (1998), Hafez Nameh, Tehran: Soroush Publications, 3^rd ed.

Malek Sabet, Mahdi, (2006), “Literary Styles in Poetic Prayers,” College of Literature and Humanities Journal, pp. 131-142.

 Mamdoohi Kermanshahi, Hasan, (2006), Apotheosis and Knowledge ( A Translation and Interpretation of Sahifeh Sajadieh), 2^nd Print, Qom: Boostan Ketab.

Moein, Mohammad, (1999), Moein Dicrionary, Vol. 3, Theran: Amir Kabir Publications, 2^nd Print.

Rastgary Fasaee, Mansoor, (2001), Types of Persian Poetry, Shiraz, Navid.

Reishahri, Mohammad, (2006), Encyclopedia of Islamic Beliefs, Vol. 5, Trans. Mehdi Mehrizi, Qom: Dar ul Hadis Publications, 2^nd ed.

 Safa, Zabi ul Allah, (1995), Epic in Iran, Tehran: Ferdows Publications.

Sahifeh Sajadieh, Trans. Sayed Sadr ul din Bolaghi with an Introduction by Ayat ul Allah Marashi Najafi, Tehran: Dar ul Maktab ul Islamieh.

Sajadi, Sayed Jafar, (1996), A dictionary of Mystical Terms, 2^nd ed., Tehran: Tahoori Publications, 14^th print.

 Zainivand, Tooraj, (2014), Ethics in Quran al Karim and Sahifeh Sajadieh, Isfahan, Qom Religious School, Islamic Propaganda Office, Isfahn Province Branch.

 Zarinkoob, Abd ul Hossein, (1992), Truthful poetry, Unmasked poetry, Tehran: Elmi Publications