واکاوی ریشه‌های انسان‌شناسانه نقد بوم‌گرا
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسیمهدی خسروی 1 , مریم محمودی 2 , پریسا داوری 3
1 - دانشجوی دکتری زبان وادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.
کلید واژه: آنیمیسم, اکوفوبیا, مادرتباری, نقدبوم‌گرا, مدرنیسم,
چکیده مقاله :
در پی ظهور مدرنیسم و آسیب‌های جدی قرن بیست و بیست و یکم به طبیعت به‌عنوان زیست‌بوم انسان‌ها و خطر نابودی آن، پژوهش‌گران حوزه ادبیات نقد بوم‌گرا را به¬عنوان دانشی نو معرفی کردند. رویکردی که به ارتباط ادبیات و هنر و طبیعت و تأثیر متقابل آن‌ها می‌پردازد تا شاید با تمرکز بر این موضوع ملاحظاتی در خصوص حفظ و حراست از زیستگاه از سوی جامعه انسانی در نظر گرفته شود. هرچند کنش و رفتار انسان با دگرگونی نظام ساختار اجتماعی و تحت تأثیر فلسفه نگاه به زندگی تغییر می‌کند اما آنچه سبب رابطه رفاقتی یا رقابتی با طبیعت، یگانه شدن یا تفوق بر آن می‌شود، ریشه‌هایی در روان انسان دارد که پیشینی و بسیار بنیانی‌تر از روساخت‌هاست. در این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است، سعی بر آن بوده که ریشه آسیب به طبیعت که سبب شکل گرفتن نقد بوم‌گرا شده مورد بررسی قرار گیرد. مؤلفه‌هایی چون ترس از طبیعت، جاندارپنداری طبیعت، وجود و حضور نظام مادر تبار و بالاخره مدرنیته که هرکدام در برهه خاص زمانی حد و حدود و چرایی و چگونگی رابطه و رفتار را تعیین کرده‌اند و البته نقش و مناسبات قدرت در این تأثیر و تاثر نیز قابل توجه است.
Following the emergence of modernism and the serious damages of the 20th and 21st century to nature as the habitat of humans and the danger of its destruction, researchers in the field of ecological criticism literature introduced it as a new science. An approach that deals with the relationship between literature, art and nature and their mutual influence, so that maybe by focusing on this issue, considerations regarding the preservation and protection of the habitat by the human society can be considered. Although human action and behavior changes with the transformation of the social structure system and under the influence of the philosophy of looking at life, but what causes a friendly or competitive relationship with nature, becoming unique or superior to it, has roots in the human psyche that are more primitive and more fundamental than superstructures. In this article, which has been done in a descriptive-analytical way, an attempt has been made to investigate the root of damage to nature, which has caused the formation of ecological criticism. Components such as fear of nature, animism of nature, the existence and presence of the maternal descent system, and finally modernity, each of which has determined the limits, limits, why and how of the relationship and behavior at a specific time, and of course the role and relations of power in this influence and impression can also be is attention
• آزادگان، جمشید.(1372). ادیان ابتدایی تحقیق در توتمیسم، تهران: موسسه مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل.
• افلاطون.(1357). دوره آثار افلاطون، ترجمه محمدحسن لطفی، چاپ سوم، تهران، انتشارات خوارزمی.
• پارساپور، زهرا.(1392). نقد بوم‌گرا، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• __________.(1392). ادبیات سبز، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• __________.(1392).درباره نقدبوم‌گرا، ترجمه عبدالله نوروزی و حسین فتحعلی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• پالس، دانیل.(1389). هفت نظریه در باب دین، ترجمه: محمد عزیز بختیاری، قم: موسسه امام خمینی.
• خسروی، رکن‌الدین. (1366).سیمرغ و جادو، چیستا، آبان، شماره 43، تهران: صفحات 269-274.
• خواجه گیر، علیرضا.(1394). بررسی دیدگاه ادوارد تایلر و جیمز فریزر درباره خاستگاه و تکامل دین، الهیات تطبیقی، سال ششم شماره چهاردهم، صفحات 149- 162.
• کانت، امانوئل.(1401). نقد عقل محض، ترجمه بهروز نظری، تهران: ققنوس.
• کمبل، جوزف.(1400). الهه‌ها (اسرار الوهیت زنانه)، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
• __________.(1377). قدرت اسطوره، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
• زرشناس، شهریار.(1386). واژه‌نامه فرهنگی، سیاسی، تهران: کتاب صبح، چاپ دوم.
• سعادت، الهام و همکاران.(1399). واکاوی مفهوم انسان شناسانه وطن در شاهنامه (بر اساس ساختارهای تحلیل مکان)، پژوهش‌های انسان‌شناسی، دوره 10 شماره 20، پاییز و زمستان 99، صفحات157-177.
• __________. (1399). نقد و تحلیل مفاهیم حماسی شاهنامه در آثار حماسی دیگر، پایان‌نامه دکتری دانشگاه اصفهان.
• شایگان، داریوش. (1375). ادیان و مکتب‌های فلسفی هند، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
• صانع پور، مریم.(1384). اومانیسم و حق‌گرایی، مجله علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی، شماره 29.
• صفری، فاطمه.(1401). تقابل زمین سوژگی و انسان سوژگی در ادبیات طبیعت‌گرا، فصلنامه علمی-تخصصی شیرین و شکر سال اول، شماره اول، بهار، صفحات 146-125.
• فدریچی، سیلویا.(1400). کالیبان و ساحره (زنان، بدن و انباشت بدوی)، ترجمه مهدی صابری، تهران: نشرچرخ.
• فریزر، جیمز جرج. (1394). شاخه زرین، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: انتشارات آگاه.
• فرامرزی، محمدتقی.(1357). بازتاب کار و طبیعت در هنر، گفتارهایی در زیباشناسی و هنر، تهران: ساوالان.
• موس، مارسل.(1397) نظریه عمومی جادو، ترجمه حسین ترکمان نژاد، تهران: نشر مرکز.
• نامورمطلق، بهمن.(1392). درآمدی بر اسطوره‌شناسی، تهران: انتشارات سخن.
• همتی، همایون.(1379). شناخت دانش ادیان، تهران: نقش‌جهان.
• Bachofen, J.J.(1999). Myth, Religion, and Mother Right, translated by Ralph Manheim, Princeton University Press: Mythos.
• Estok, Simon (2020). The ecophobia hypothesis. Routledge.
• Estok, Simon C. (2009).“Theorizing in a Space of Ambivalent Openness: Ecocriticism and Ecophobia.” ISLE 16.2: 203–25) 2018.(The Ecophobia Hypothesis. Routledge
• Fisher، Michae.(2017).Ecocriticism, Ecophobia and the Culture of Fear: Autobiographical Reflections, Technical Paper No. 67.
• Frazer, James, George (1974).new encyclopedia britaninca, Published by Encyclopaedia Britannica,vol 4.
• Frazer, James, George (1974). the golden bough, a study in magic and religion, newYork,the macmillan company.
• Gimbutas, Marija.(1989). The language of the goddess, san Francisco, California:
• harper and row.
• varky, Ajit.(2013).Denial: self-deception, false beliefs and the origin of the human mind,new York: TWELVE