مکان یابی واحدهای صنایع چوب در استان خوزستان به روش فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) در محیط GIS

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

کاظم رنگزن ¹ (دانشیار گروه سنجش از دور و GIS، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران)
عظیم صابری ² (کارشناسی ارشد سنجش از دور و GIS، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران)
محسن بختیاری ³ (دانشجوی دکتری سنجش از دور و GIS، دانشگاه تهران، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1392/10/10 تاریخ پذیرش : 1394/01/21 تاریخ انتشار : 1394/01/01

کلید واژه: خوزستان, فرآیند تحلیل شبکه ای, مکان یابی صنایع چوب, سیستم های اطلاعات جغرافیایی,

چکیده مقاله :

توسعه­ی صنعتی اگرچه­ تأثیراتی عظیم و انکارنشدنی بر تمامی جنبه­های زندگی بشری از خود به جای گذارده است، ولی بعضاً عدم به­کارگیری روش­های هدفمند و مبتنی بر توسعه­ی پایدار منجر به عدم تداوم توسعه و بحران­های زیست­محیطی شده است. یکی از مواردی که در این عرصه مورد غفلت واقع شده نحوه استقرار مکانی واحد­های صنایع می­باشد. هدف این تحقیق بررسی قابلیت­های روش فرآیند تحلیل شبکه­ای در مکان­یابی واحدهای صنایع چوب استان خوزستان با تکیه بر توابع تحلیلی نرم­افزار GIS است. عدم دقت در مکان­یابی صنایع چوب کشور منجر به بروز مشکلاتی ناخواسته چون افزایش هزینه حمل و نقل و توقف خط تولید شده است. روش ANP  با طبیعت شبکه­ای خود در برخورد با مسائل چند معیاره از قبیل مکان­یابی، پتانسیل قابل قبولی در انتخاب بهترین مکان بر مبنای داده­ها و دقت به کارگیری شده دارد. در این مطالعه، با جویا شدن نظرات کارشناسی، عوامل مختلف دخیل در مکان­یابی صنایع و فرآورده­های چوبی از منابع گوناگون شناسایی و جمع­آوری شدند و پس از اصلاحات لازم، وارد محیط GIS گردید. سپس لایه­های اطلاعاتی با به کارگیری روش ANP جهت تعیین اوزان و رتبه­های متناسب، با هم تلفیق شدند و نقشه­ای تحت عنوان اولویت استقرار مکانی صنایع و فرآورده­های چوبی استان خوزستان حاصل شد. این نقشه پس از تحلیل حساسیت لایه­های ورودی تأیید شد. بر اساس نقشه حاصل، مناسب­ترین مکان­های احداث و توسعه­ی صنایع چوب در حدود 8 درصد مساحت استان را در برگرفته­اند. این مطالعه قابلیت­های بالای تحلیل­های GIS، تصمیم گیری چند معیاره و روش تحلیل شبکه به علت برخورد شبکه‌ای با مسائل مکانی را در مکان­گزینی صنایع به خوبی نشان می­دهد و از طرفی برای آنالیز حساسیت نتایج، روشی بهبودیافته را به کار گرفته است.

چکیده انگلیسی:

      Although industrial development has huge and undeniable impact on all aspects of the human life, but sometimes without use of purposeful and sustainable development-based approaches has led it to lack of continuity of sustainable development and environmental crises. The aim of this investigation is studying capabilities of Network Analytical Process method, as one of the newest approaches of multi-criteria decision making, in site selection of wood industry units in Khuzestan province relied on functional analysis of Geographic Information System. Uncertainty in site selection of our country wood industries has led to the emergence of undesirable problems such as; increasing of transportation cost and stop of production line. The nature of ANP approach has an acceptable potential in dealing with multiple criteria in choosing the best place site selection issues. In this study, based on expert opinions, various factors involved in locating wood industries were identified and entered into GIS environment after necessary reformations. Then, information layers, based on ANP method, were incorporated together to determine the appropriate weights and ranks for designing a map for spatial establishment of wood industries and products in Khuzestan province. Based on the resulting map, the best places for construction and development of wood industries consist of have taken about 8 percent of the province's area. This study has shown the capabilities and the results sensitivity analysis of the GIS and the multi-criteria decision-making of ANP approach for network dealing with spatial localization industries.

منابع و مأخذ:

1. آل شیخ، علی اصغر، هادوی، سیدمحمد مهدی، فرشچی، پروین و محمدرضا کمالی (1388): «تعیین معیارها و ارایه مدل مکان­یابی واحدهای صنعتی استخراج فلزات استراتژیک با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره (MCDA) و فرآیند تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی (AHP)»، همایش ژئوماتیک، تهران.


2.  پولاددژ، محمد (1365): مکان­یابی و کارایی پروژه صنعتی، چاپ و نشر بنیاد، چاپ اول، تهران.


3.  حاله، حسن و حسن کریمیان (1389): «انتخاب مناسب­ترین ساختار برای بهبود قابلیت اعتماد سیستم با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه­­ای (ANP)»، نشریه مهندسی صنایع و مدیریت تولید، شماره 3، تهران، صص 32-24.


4.  حبیبی، کیومرث و جواد کوهساری (1386): «تهیه مدلی یکپارچه به وسیله تلفیق روش تصمیمگیری چند معیاره (MCDM) با GIS به منظور حل مسائل تصمیم گری در شهرسازی»، همایش ژئوماتیک، تهران.


5.  عزیزی، مجید، امیری، سعید و عزیزاله معماریانی (1385): «مطالعه مکان­یابی واحدهای صنایع چوب (تخته چندلا و روکش) و شناسایی استان­های مستعد کشور برای استقرار این صنعت»، مجله منابع طبیعی، شماره 2، تهران، صص 447 - 456.


6.  عظیمی­حسینی، محمد، نظری­فر، محمدهادی و رضوانه مؤمنی (1390): کاربرد GIS در مکان­یابی، انتشارات مهرجرد، مهرگان قلم، چاپ اول، تهران.


7.  فرجی سبکبار، حسنعلی، نصیری، حسین، حمزه، محمد، طالبی، سمیه و یوسف رفیعی (1390): «تعیین عرصه­های مناسب برای تغذیه مصنوعی برپایه­ی تلفیق روش­های ANP و مقایسه زوجی در محیط GIS، مطالعه موردی دشت گربایگان فسا»، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، شماره 4، اصفهان، صص 166-143.


8. کمالی، محمدرضا، مهاجرزاده، سید محمد و رحیم معصومی (1389): اصول و معیارهای مکان­یابی صنایع راهبردی، انتشارات مبنای خرد، تهران.


9.  مرکز آمار ایران (1385): سرشماری نفوس و مسکن شهرستانهای استان خوزستان، تهران.

10. Aronoff, S. (1989): Geographic Information System: A Management Perspective, WDL Publication. Ottawa.

1. 11.  Batzias, F.A., Sidiras, D.K., Spyrou, E.K. (2005): Evaluating livestock manures for biogas production: a GIS based method. Renewable Energy, 30, pp: 1161-1176.

12. Birks, D.F. & Nasrin, S. (2003): Factors influencing GISproject implementation failure in the UK retailing industry. Journal of Information Management, 23, pp:73-82.

13. Booth, B., Crosier, S., Clark, J. & MacDonald, A. (2002): Building a Geodatabase GIS by ESRI. 380 New York Street. Redlands, CA  92373-8100, USA.

1. 14.  Eldrandaly, K., Eldin, N., and Sui, D. (2003): A COM-based spatial decision support system for industrial site selection, Journal of geographic information and decision analysis,14, pp: 72-92.


2. 15.  MacCauley C.K., Caulfield J.P. (1990): Using mixed integer programming to determine the optimal location for an oriented strandboard plant in Alabama, Forest Products Journal, 46, pp: 71-78.


3. 16.  Michael, J.H., Teitel, J., Granskong, and J.E.: (1998): Production facility site selection factors for Texas value-added wood producers. Forest Products Journal, 48, pp: 27-32.


4. 17.  Saaty, T. L., (2005): Theory and applications of analytic network process, Pittsburgh, PA: RWS Publications, 4922 Ellsworth Avenue, Pittsburgh.


5. 18.  Mohajeri, N & Gholam R. A.: (2010): Railway station site selection using hierarchy process and data envelopment analysis, computers and industrial engineering, 59, pp: 107- 114.