تطبیق آرای روانکاوانه ی لَکان با ویژگی های ناخودآگاه زنان فرمانروا در دو داستان از نظامی گنجه ای
محورهای موضوعی : هنر و معماری
منوچهر تشکری
1
(گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید چمران اهواز)
سیده سمانه صالحی
2
(رشته ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز)
کلید واژه: خسرو وشیرین, هفت پیکر, ژک لَکان, نقد روانکاوی, Jacques Lacan, Haft peykar, Psychoanalytic critics, Nezami Ganjaei, Khosro va Shirin,
چکیده مقاله :
نوشته های روانکاوانه ی"ژک لَکان"،امکان فرضیه سازی درباره ی ناخودآگاه اجتماعی و سیاسی را که در متون ادبی جلوه گر می شوند، دراختیار منتقدان قرار می دهد. لَکان، با بازنویسی فرآیند اُدیپی"فروید" به کمک اصطلاحات زبانی، سه مرحله را در رشد روانی سوژه، دخیل می داند: مرحله ی اوّل، تحت عنوان"امر واقع"با خصیصه ی تمامیت، یک-پارچگی و فراسوی دسترسی، از زبان بی نیاز است."امر خیال" با توهّم تمامیّت و انسجام(سوء شناخت) در مرحله ی دوم قرار دارد. مرحله ی سوم با شکل گیری قانون و تمدّن توسّط پدر، کودک را وارد نظام از پیش ساخته ی "قلمرو نظم نمادینِ" متشکل از دال ها می کند. نظامی گنجه ای درعالم خیالی داستان های خود، ماجراهایی را از زنان فرمانروا در"خسرو و شیرین" و "هفت پیکر"می آفریند که می تواند در تقسیم بندی روند رشد روانی سوژه، مورد توجّه قرار گیرد. در این مقاله، نگارندگان می کوشند تا با استفاده از مباحث لَکانی، دو داستان را در مورد زنان فرمانروا از خمسه ی نظامی به عنوان نمونه ای از اندیشه ی اجتماعی وی، با آرای لکان ، مورد بررسی و تطبیق قرار دهند.
The psychoanalytical writings of Jacques Lacan offer a new possibility to critics for theorizing the social and political unconscious of literary texts. By rewriting Freud's Oedipus process through linguistic terms, Lacan recognizes three orders in the psychic growth of the subject. The first order is the” real”, which does not need language because of its wholeness, unity, and its unavailability. The “imaginary” order is the second order with its illusion of wholeness and unity. The third order, after construction of law and civilization by the father, forces the child to enter the pre-established “symbolic” order, which is the territory of signified. Nezami Ganjaei, the poet, in his imagination world, would think about adventures which can be considered in breaking down the case psychological growth procedure. In this article we have tried to review tow stories from Nezami as an example of Nezami's reflection by using Lacani's topics.
ایستوپ،آنتونی.(2009). ناخودآگاه. ترجمه شیوا رویگریان(1388). تهران: مرکز.
ایگلتون،تری.(2004). مارکسیسم و نقد ادبی. ترجمه اکبر معصوم بیگی(1383).چاپ اوّل. تهران: نشر دیگر.
ایگلتون،تری .(2005). پیش درآمدی بر نظریه ادبی.ترجمه عبّاس مخبر(1384).تهران : نشر مرکز.
برتنس،هانس.(2005). مبانی نظریه ادبی. ترجمه محمّدرضا ابوالقاسمی(1384). چاپ اوّل. تهران: نشر ماه.
ثروتیان،بهروز.(1388). هنر و اندیشه ی نظامی گنجه ای. چاپ اوّل. تهران : همشهری.
سپهری،سهراب.(1388). هشت کتاب. چاپ سوم. تهران:انتشارات طهوری.
سِلدُن،رامان.(1993). راهنمای نظریه ی ادبی معاصر. ترجمه عباس مخبر(1372). تهران: نشر هما.
طغیانی،اسحاق و معینی فرد، زهرا.(1387).«آرمان شهرزنان درخسرووشیرین نظامی».پژوهشنامه ادب غنایی.شماره 11.
کلیگز،مری.(2009). درسنامه نظریه ادبی.ترجمه جلال سخنور و الهه دهنوی و سعید سبزیان(1388).تهران:اختران.
مایرز،تونی.(2006). اسلاوی ژیژک. ترجمه احسان نوروزی(1385). تهران: نشر مرکز.
مک آفی،نوئل.(2006). ژولیا کریستوا.ترجمه مهرداد پارسا(1385). چاپ اوّل. تهران: نشر مرکز.
مکاریک، ایرناریما.(2004). دانشنامه نظریه ادبی معاصر. ترجمه محمّد نبوی و مهران مهاجر(1383). تهران: نشر آگه.
موللی، کرامت الله.(1383). مبانی روانکاوی فروید- لکان. تهران: نشر نی.
نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف.(1381). کلیات نظامی.تصحیح وحید دستگردی. چاپ چهارم. تهران: انتشارات نگاه.
Althusser, Fredric. (2003). Imaginary and Symbolic in lacan: Marxism, Psychoanaiytic Criticism and the problem of the subject. In Slavoj Zizek(ed.), Jacques Lacan: Critical Evaluation in Cultural Theory. Vol .II. New York: Routledge.
Althusser, Louise. (2003). Freud and Lacan. In Slavoj Zizek (ed.),Jacques Lacan: Critical Evaluation in Cultural Theory. Vol.II.New York: Routledge.
Rose, Jacqueline. (2003). The Imaginary. In Slavoj Zizek(ed.),Jacques Lacan: Critical Evaluation in Cultural Theory. Vol.I. New York: Routledge.
_||_