زن و روابط عاشقانه ی آن در اشعار نظامی گنجوی و سهراب سپهری
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
رامین خسروی اقبال
1
(دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه زبان و ادبیات فارسی، تهران، ایران.)
کلید واژه: نظامی گنجوی, زن, سهراب سپهری, روابط عاشقانه,
چکیده مقاله :
هدف در این مقاله مقایسه روابط عاشقانه از دیدگاه دو شاعر متعلق به دو دوره ی مختلف ادبی و تاریخی ایران زمین تعلق داشته، بود. این دو شاعر نگرش های متفاوتی از نظر جامعه شناسی، روان شناسی و ادبی به جایگاه زن و روابط عاشقانه داشتند. تفاوت های معرفتی این دو شاعر در نوع دیدشان به روابط اخلاقی و عاشقانه تأثیر گذاشته و تعریف و شناختی از زن را شکل داده است. روش به کار رفته روشی مقایسه ای و توصیفی است و با تکیه بر آثار دو شاعر مورد نظر به روابط عاشقانه پرداخته شده است. یافته ها نشان داد که نظامی، با توجه به روحیات شخصی و سوانح زندگی خویش و اوضاع اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به نگرشی مختص به خود چونان سبکی شخصی از زن و روابط آن رسیده و به همین سان سهراب سپهری با همه ی مؤلفه های زندگی در عصر نو و تجربیات فردی خویش، تصویری منحصر به فرد از روابط عاشقانه را به مخاطب عرضه کرده است. در نهایت این نتیجه بدست آمد که روابط عاشقانه در داستان های غنایی نظامی در سه منظومه ی خسرو و شیرین، لیلی و مجنون و هفت پیکر بیشتر رنگ و صبغه ی جسمانی و زمینی گرفته است و معطوف به آن رویکرد می باشد. شاعر با در دست داشتن ابزار قوی توصیف های شگرف و خیال انگیز، خواننده را به سوی بزم و عیش و نوش و شادخواری برده است در حالیکه روابط عاشقانه در اشعار سهراب سپهری، به نوع روحانی و روانی آن محدود گشته و معشوقی اثیری در روح شاعر و عوالم آن مشاهده می شود.
The purpose of this research was to compare the romantic relationships from the viewpoints of Nezami Ganjavi and Sohrab Sepehri, who belonged to the two different literary and historical periods of Iran country. The two poets had different attitudes toward romance in terms of sociology, psychology and literature. The epistemic differences between the two poets had influenced their point of view toward moral and romantic relationships and shaped the recognition and definition of "woman". The applied method was a comparative and descriptive one, and was based on the works of the two poets concerned to romantic relationships. The findings showed that Nezami Ganjavi, according to personal and experiences of his own life, and social, economic and political conditions, reached a particular attitude toward woman and her relations as a personal style, and in other hand, Sohrab Sepehri regarding all components of modern life and his personal experiences had presented a unique viewpoint on romantic relationships. Eventually, the research concluded that the romantic relationships in Nezami’s lyrics stories has been often carnal and terrestrial so that the poet with a powerful tool in describing dramatic and imaginative, would take the readers to the feast, pleasure and jollity, while the ”love” in Sepehri’s poems had been limited to spiritual and mental aspects and we are facing an ethereal beloved in poet’s soul and worlds.
- جمشیدیان، همایون. (1385). «بانوی باد گون، بررسی و تحلیل آنیما در شعر سهراب سپهری»، در فصلنامه ی پژوهش های ادبی، شماره 12 و 13 ، تابستان و پاییز، صص 99-83 .
- جلّابی هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (465 ق؟). کشف المحجوب، به تصحیح دکتر محمد عابدی .(1386). چاپ چهارم، تهران، انتشارات سروش.
- جودی نعمتی، اکرم. (1380). « زن در آیینه ی شعر فارسی» ، در مجله ی مطالعات راهبردی زنان، شماره 12، صص 142-125
- خسرو شاهی، جلال. (1379). ادای دین به سهراب، چاپ دوم، تهران، انتشارات نگاه.
- دانامونو، میگویل. (1990). درد جاودانگی. ترجمه بهاءالدین خرمشاهی. (1370). چاپ اول، تهران، نشر البرز.
- ریاحی، لیلی. (1376). قهرمانان خسرو و شیرین، چاپ دوم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
- زرین کوب، عبدالحسین. (1374). پیر گنجه در جستجوی ناکجا آباد، چاپ دوم، تهران، انتشارات سخن.
- سپهری، پری دخت. (1382). هنوز در سفرم، چاپ سوم، تهران، نشر فرزان روز.
- سپهری، سهراب. (1389). هشت کتاب، چاپ پنجم (رقعی)، تهران، انتشارات طهوری.
- ستاری، جلال. (1373). سیمای زن در فرهنگ ایران، چاپ اول، تهران، نشر مرکز.
- شمیسا، سیروس. (1382). نگاهی به سپهری، چاپ هشتم، تهران، صدای معاصر.
- صفا، ذبیح اله. (1339). تاریخ ادبیات در ایران، جلد دوم، چاپ سوم، تهران، کتابفروشی ابن سینا.
- فرخ زاد، پوران. (1383). زن شبانه موعود، چاپ اول، تهران، انتشارات نگاه.
- قوام، ابوالقاسم و واعظ زاده، عباس. (1388). « تنهایی در برخی صوفیانه های شعر فارسی با رویکرد ویژه به شعر سهراب سپهری»، در مجله ی مطالعات عرفانی، دانشکده ی علوم انسانی دانشگاه کاشان، شماره 9، بهار و تابستان، صص 132- 99.
- نظامی گنجوی، الیاس. (602 ق). خمسه، براساس نسخه ی وحید دستگردی، به کوشش دکتر سعید حمیدیان. (1382). چاپ اول، تهران، نشر قطره.
- یوسفی، غلامحسین. (1383). چشمه ی روشن، چاپ دهم، تهران، انتشارات علمی.
_||_