تأثیر ترومای کودکی بر نشانه¬های اختلال وسواسی- جبری با نقش واسطه¬ای خودتنظیم¬گری در بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- جبری
محورهای موضوعی : بالینیفرناز رادمهر 1 , خدامراد مومنی 2 , جهانگیر کرمی 3 , عمران داوری نژاد 4
1 - دکتری روان شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
2 - استاد گروه روان شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
3 - دانشیار گروه روان شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
4 - دانشیار گروه روان پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران.
کلید واژه: خودتنظیم¬گری, ترومای کودکی, اختلال وسواسی- جبری,
چکیده مقاله :
این پژوهش با هدف بررسی تأثیر ترومای کودکی بر نشانههای اختلال وسواسی- جبری با نقش واسطهای خودتنظیمگری در بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- جبری انجام گرفت. در اين پژوهش توصیفی از نوع همبستگی، 300 نفر بیمار مبتلا به اختلال وسواسی- جبری(161 نفر زن و 139 نفر مرد) مراجعهکننده به کلینیکهای عمومی و خصوصی روانپزشکی در سطح شهر کرمانشاه با توجه به معیارهای ورود و خروج و دريافت تشخيص اختلال وسواسی- جبری توسط روانپزشک و بر اساس مصاحبه بالینی ساختاريافته(DSM-5) به شیوه تصادفی با توجه به شماره پروندههای پزشکی آنان، انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل مصاحبه بالینی ساختاریافته(SCID-V)، پرسشنامه بازنگری شده اختلال وسواسی- جبری فوا و همکاران(2002) و فرم کوتاه پرسشنامه ترومای کودکی برنشتاین و همکاران(2003) بود. دادهها به وسيله تحليل معادلات ساختاري و نرمافزارهای SPSS-22 و AMOS-24 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. يافتهها نشان داد كه مدل پيشنهادي، برازش مناسبي با دادهها دارد. در این مدل، معناداری اثر مستقیم و معنادار هر یک از متغیرهای ترومای کودکی(405/0) و خودتنظیمگری(163/0-) بر اختلال وسواسی- جبری و نیز اثر غیرمستقیم و معنادار ترومای کودکی بر اختلال وسواسی- جبری(712/0) با مقادیر مذکور نشان داده شد(001/0all P s<).
The aim of this study investigated the effect of childhood trauma on the symptoms of obsessive-compulsive disorder with a mediating role of self-regulation in patients with obsessive-compulsive disorder. In this descriptive correlational study, 300 patients with obsessive-compulsive disorder (161 females and 139 males) referred to public and private psychiatric clinics in Kermanshah according to the inclusion and exclusion criteria and receiving a diagnosis Obsessive-compulsive disorder was selected by a psychiatrist based on structured clinical interview (DSM-5) randomly according to the number of their medical records. The instruments used in this study included Structured Clinical Interview (SCID-V), Revised Obsessive-Compulsive Disorder Questionnaire by Foua et al. (2002) and the short form of Bernstein et al.'s (2003) Child Trauma Questionnaire. Data were analyzed by structural equation analysis in SPSS-21 and AMOS-24 software. The findings showed that the proposed model has a good fit with the data. In this model, the significant and direct effect of each of the variables of childhood trauma (0.405) and self-regulation (-0.163) on obsessive-compulsive disorder and also the indirect and significant effect of childhood trauma on obsessive-compulsive disorder (0.712) 0) was shown with the mentioned values (all P s <0.001).
Adams, T. G., Kelmendi, B., Brake, C. A., Gruner, P., Badour, C. L., & Pittenger, C. (2018). The role of stress in the pathogenesis and maintenance of obsessive-compulsive disorder. Chronic Stress, 2: 2470547018758043.
Akbari Renani N. (2018). Examination of Casual Model of Childhood Trauma in Adulthood Somatization Symptoms with Mediating Role of Percieved Social Support and Cognitive Emotion Regulation Strategies. Master Thesis in Clinical Psychology, Shahid Bahonar University of Kerman Faculty of Faculty of Humanities & Literature.
American Psychiatric Association. (2013).Diagnostic and statistical manual of mental disorder (5th Ed- DSM-5). Washington, DC: Author.
Angelakis, I., Gooding, P., Tarrier, N., & Panagioti, M. (2015). Suicidality in obsessive compulsive disorder (OCD): a systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review. 39(1): 1-15.
Arya, S., Filkowski, M.M., Nanda, P., Sheth, S.A. (2019). Deep brain stimulation for obsessive-compulsive disorder. Bulletin of the Menninger Clinic. 83(1):84-96.
Ay, R., Erbay, L.G. (2018). Relationship between childhood trauma and suicide probability in obsessive-compulsive disorder. Psychiatry Research. 261:132-136.
Bermudez, J. (1999). Personality and health-protective behavior. European Journal of Personality. 13(2):83-103.
Besharat, M.A. (2011). Investigating the psychometric properties of the short form of the self-regulation scale in a sample of Iranian society, Clinical and Counseling Psychology Research, 1(2): 53-70.
Bernstein, D. P., Stein, J. A., Newcomb, M. D., Walker, E., Pogge, D., Ahluvalia, T., Stokes, J., Handelsman, L., Medrano, M.., Desmond, D., Zule, W. (2003). Development and validation of a brief screening version of the Childhood Trauma Questionnaire. Child Abuse & Neglect, 27(2): 169–190.
Brennan, B. P., Rauch, S. L., Jensen, J. E., & Pope Jr, H. G. (2013). A critical review of magnetic resonance spectroscopy studies of obsessive-compulsive disorder. Biological Psychiatry. 73(1), 24-31.
Brodsky, B.S., Mann, J. J., Stanley, B., Tin, A., Oquendo, M., Birmaher, B. (2008). Familial transmission of suicidal behavior: Factors mediating the relationship between childhood abuse and offspring suicide attempts. Journal Clinical Psychiatry, 69(4) 584-596.
Brown, L. A., Wakschal, E., Russman-Block, S., Boisseau, C. L., Mancebo, M. C., Eisen, J. L., & Rasmussen, S. A. (2019). Directionality of change in obsessive compulsive disorder (OCD) and suicidal ideation over six years in a naturalistic clinical sample. Journal of Affective Disorders, 245, 841-847.
Carver, C.S., & Scheier, M.F. (2011). Self-regulation of action and affect In Vohs KD & Baumeister RF, Handbook of Self-Regulation (2nd ed., pp. 3–21). New York: The Guilford Press.
Ebrahimi, H., Dejkam, M., Seghatoleslam, T. (2014). Childhood Traumas and Suicide Attempt in adulthood. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology; 19 (4): 275-282
Fisher PL, Wells A. (2005). How effective are cognitive and behavioral treatments for obsessive-compulsive disorder? A clinical significance analysis. Behaviour Research and Therapy. 43(12):1543–1558.
Foa, E. B., Huppert, J. D., Leiberg, S., Langner, R., Kichic, R., Hajcak, G., Salkovskis, P. M. (2002). The obsessive- compulsive inventory: Development and validation of a short version. Psychological Assessment, 14, 485-496.
Franzen, S.M. (2019). The Impact of trauma-informed strategies on self-regulation and sense of belonging in elementary students. Retrieved from Sophia, the St. Catherine University repository.
Hofer, P.D., Wahl, K., Meyer, A.H., Miche, M., Beesdo-Baum, K., & Lieb, R. (2020). Parental emotional warmth interacts with traumatic life events in predicting the onset of obsessive-compulsive disorder. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 26, 1-6.
Hofer, P.D., Wahl, K., Meyer, A.H., Miche, M., Beesdo-Baum, K., Wong, S.F., Grisham, J.R., Wittchen, H.U., Lieb, R. (2018). Obsessive-compulsive disorder and the risk of subsequent mental disorders: A community study of adolescents and young adults. Depression and Anxiety. 35(4):339-345.
Hosseini, K., Solimani, E. (2020). Investigating the differential role of childhood trauma and cognitive istortions associated with clinical symptoms of obsessive-compulsive disorder. JOURNAL OF THOUGHT & BEHAVIOR IN CLINICAL PSYCHOLOGY, 14 (54), 17-26.
Lau, J.Y.F., Gregory, A.M., Rijsdijk, F., McGuffin, P., Eley, T.C. (2007). Pathways to childhood depressive symptoms: The role of social, cognitive, and genetic risk factors. Development Psychology. 43(6):1402-1414.
Middleton, S. E. (2011). Do punitive ostracism experiences add to our understanding of obsessive compulsive beliefs and their relationship to obsessive compulsive symptoms? An exploratory study and pilot of a new measure. Thesis submitted in the Degree of Doctor of Psychology (clinical) University of Hull.
Miller, M. L., & Brock, R. L. (2017). The effect of trauma on the severity of obsessive-compulsive spectrum symptoms: A meta-analysis. Journal of Anxiety Disorders, 47, 29–44.
Nouie, Z. (2007). Comparison of primary maladaptive schemas and parental roots of these schemas in obsessive-compulsive personality disorder, obsessive-compulsive disorder and non-clinical group. Master's Thesis in Clinical Psychology, Institute of Psychiatry: Tehran.
Nordahl, H., Havnen, A., Hansen, B., Ost, L.G., Kvale, G. (2018). Sleep disturbances in treatment-seeking OCD-patients: Changes after concentrated exposure treatment. Scandinavian Journal of Psychology, 59(2): 186–191.
Ost, L.G., Havnen, A., Hansen, B., Kvale, G. (2015). Cognitive behavioral treatments of obsessive-compulsive disorder. A systematic review and meta-analysis of studies published 1993-2014. Clinical Psychology Review. 40,156-69.
Ozhiganova, G.V. (2018).Self-regulation and self-regulatory capacities: components, levels, models. RUDN Journal of Psychology and Pedagogics, 15(3): 255-270.
Panlilio, C.C., Ferrara, A., MacNeill, L. (2019). Trauma, self-regulation, and learning. In: Panlilio C.(eds) trauma-informed schools. Child Maltreatment Solutions Network. Springer, Cham (pp.61-78).
Pauls, D. L., Abramovitch, A., Rauch, S. L., & Geller, D. A. (2014). Obsessive–compulsive disorder: An integrative genetic and neurobiological perspective. Nature Reviews Neuroscience, 15, 410–424.
Posner, M. I., & Rothbart, M. K. (2000). Developing mechanisms of self-regulation. Development and Psychopathology, 12(3): 427-441.
Renkema, T.C., deHaan, L., Schirmbeck, F., Alizadeh, B.Z., GROUP Investigators. (2020). Childhood trauma and coping in patients with psychotic disorders and obsessive-compulsive symptoms and in un-affected siblings. Child Abuse & Neglect, 99, 104243.
Robinson, L.J., Freeston, M.H. (2014). Emotion and internal experience in obsessive compulsive disorder: reviewing the role of alexithymia, anxiety sensitivity and distress tolerance. Clinical Psychology Review.34 (3):256-571.
Roy, A. (2011). Combination of family history of suicidal behavior and childhood trauma may represent correlate of increased suicide risk. Journal of Affective Disorders, 130(1-2): 205-208.
Sarafraz, M.R., Hemati, S., Asadi-Lari, H. (2020). The relationship between perfectionism and obsessive compulsive disorder (OCD): Self-regulation processes as moderator. International Journal of School Health, 7(2): 30-36.
Shalev, I., Sulkowski, M.L. (2009). Relations between distinct aspects of self-regulation to symptomsof impulsivity and compulsivity. Personality and Individual Differences 47(2):84–88.
Shields, G.S., Moons, W.G., Slavich, G.M. (2017). Inflammation, self-regulation, and health: An immunologic model of self-regulatory failure. Perspectives on Psychological Science. 12(4):588-612.
Shirzadi, M., Jozanifard, Y., Eskandari, S., Farhang, S., Khazaei, H. An epidemiological survey of psychiatric disorders in Iran: Kermanshah. Asian Journal of Psychiatry. 2019; 43:67-69.
Simmen-Janevska, K., Forstmeier, S., Krammer, S., Maercker, A. (2015). Does trauma impair self-control? Differences in delaying gratification between former indentured child laborers and nontraumatized controls. Violence and Victims. 30(6):1068-1081.
Simpson, H.B., Franklin, M.E., Cheng, J., Foa, E.B., Liebowitz, M.R. (2005).Standard criteria for relapse are needed in obsessive-compulsive disorder. Depress Anxiety. 21(1):1–8.
Sunde, T., Hummelen, B., Himle, J.A., Walseth, L.T., Vogel, P.A., Launes, G., Haaland, V.O., Haaland, A.T. (2019). Early maladaptive schemas impact on long-term outcome in patients treated with group behavioral therapy for obsessive-compulsive disorder. BMC Psychiatry. 26; 19(1):318-330.
Tibi, L., vanOppen, P., vanBalkom, A.J.L.M., Eikelenboom, M., Hendriks, G.J., Anholt, G.E. (2020). Childhood trauma and attachment style predict the four year course of obsessive compulsive disorder: Findings from the Netherlands obsessive compulsive disorder study. Journal of Affective Disorders. 264,206-214.
Toftdahl, N.G., Nordentoft, M., Hjorthoj, C. (2016). Prevalence of substance use disorders in psychiatric patients: a nationwide Danish population-based study. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 51(1): 129–140.
Veale, D., Roberts, A. (2014). Obsessive-compulsive disorder. British Medical Journal. 2014; 7; 348.
Wang, P., Zhao, Q., Xu, T., Gu, Q., Liu, Q., Wang, Y., Lin, G.N., Wang, Z. (2020). Interaction between PGRN gene and the early trauma on clinical characteristics in patients with obsessive-compulsive disorder. Journal of Affective Disorders, 263, 134-140.
Weidner, G., Sieverding, M., Chesney, M.A. (2016).The role of self-regulation in health and illness. Psychology, Health & Medicine. 21(2):135-137.
Whittal, M.L., Thordarson, D.S. & MacLean P.D. (2004). Treatment of obsessive compulsive disorder: cognitive behavioural therapy vs. exposure and response prevention. Behaviour, Research and Therapy. 43, 1559-1574.
تأثیر ترومای کودکی بر نشانههای اختلال وسواسی- جبری... / 87
تأثیر ترومای کودکی بر نشانههای اختلال وسواسی- جبری با نقش واسطهای خودتنظیمگری در بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- جبری
فرناز رادمهر
دکتری روان شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
*خدامراد مومنی
استاد گروه روان شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
جهانگیر کرمی
دانشیار گروه روان شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
عمران داوری نژاد
دانشیار گروه روان پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران.
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی تأثیر ترومای کودکی بر نشانههای اختلال وسواسی- جبری با نقش واسطهای خودتنظیمگری در بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- جبری انجام گرفت. در اين پژوهش توصیفی از نوع همبستگی، 300 نفر بیمار مبتلا به اختلال وسواسی- جبری(161 نفر زن و 139 نفر مرد) مراجعهکننده به کلینیکهای عمومی و خصوصی روانپزشکی در سطح شهر کرمانشاه با توجه به معیارهای ورود و خروج و دريافت تشخيص اختلال وسواسی- جبری توسط روانپزشک و بر اساس مصاحبه بالینی ساختاريافته(DSM-5) به شیوه تصادفی با توجه به شماره پروندههای پزشکی آنان، انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل مصاحبه بالینی ساختاریافته(SCID-V)، پرسشنامه بازنگری شده اختلال وسواسی- جبری فوا و همکاران(2002) و فرم کوتاه پرسشنامه ترومای کودکی برنشتاین و همکاران(2003) بود. دادهها به وسيله تحليل معادلات ساختاري و نرمافزارهای SPSS-22 و AMOS-24 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. يافتهها نشان داد كه مدل پيشنهادي، برازش مناسبي با دادهها دارد. در این مدل، معناداری اثر مستقیم و معنادار هر یک از متغیرهای ترومای کودکی(405/0) و خودتنظیمگری(163/0-) بر اختلال وسواسی- جبری و نیز اثر غیرمستقیم و معنادار ترومای کودکی بر اختلال وسواسی- جبری(712/0) با مقادیر مذکور نشان داده شد(001/0all P s<).
کلید واژهها: خودتنظیمگری، ترومای کودکی، اختلال وسواسی- جبری
The effect of childhood trauma on the symptoms of obsessive-compulsive disorder with a mediating role of self-regulation in patients with obsessive-compulsive disorder
Farnaz Radmehr, Ph.D
Psychology, Faculty of Social Sciences, Razi University, Kermanshah, Iran
Khodamorad Momeni, Ph.D
Professor, Department of Psychology, Faculty of Social Sciences, Razi University, Kermanshah, Iran
Jahangir Karami, Ph.D
Associate Professor, Department of Psychology, Faculty of Social Sciences, Razi University, Kermanshah, Iran
Omran Davarinejad, MD
Associate Professor, Department of Psychiatry, Kermanshah University of Medical Sciences, Kermanshah, Iran
Abstract
The aim of this study investigated the effect of childhood trauma on the symptoms of obsessive-compulsive disorder with a mediating role of self-regulation in patients with obsessive-compulsive disorder. In this descriptive correlational study, 300 patients with obsessive-compulsive disorder (161 females and 139 males) referred to public and private psychiatric clinics in Kermanshah according to the inclusion and exclusion criteria and receiving a diagnosis Obsessive-compulsive disorder was selected by a psychiatrist based on structured clinical interview (DSM-5) randomly according to the number of their medical records. The instruments used in this study included Structured Clinical Interview (SCID-V), Revised Obsessive-Compulsive Disorder Questionnaire by Foua et al. (2002) and the short form of Bernstein et al.'s (2003) Child Trauma Questionnaire. Data were analyzed by structural equation analysis in SPSS-21 and AMOS-24 software. The findings showed that the proposed model has a good fit with the data. In this model, the significant and direct effect of each of the variables of childhood trauma (0.405) and self-regulation (-0.163) on obsessive-compulsive disorder and also the indirect and significant effect of childhood trauma on obsessive-compulsive disorder (0.712) 0) was shown with the mentioned values (all P s <0.001).
Keywords: self-regulation, childhood trauma, obsessive-compulsive disorder
مقدمه
اختلال وسواسی-جبری1 چهارمین اختلال شایع روانپزشکی است( (Veale & Roberts,2014، که خصیصه اصلی آن؛ وجود افکار ناخواسته، تکراری، مزاحم واضطرابزا و رفتارهای تکراری، میباشد(Arya, Filkowski, Nanda & Sheth,2019). این اختلال به عنوان یکی از ده علت اصلی ناتوانی در سراسر جهان ذکر شده است(Murray & Lopez, 1996؛ به نقل از Robinson & Freeston, 2014). اختلال وسواسی-جبری در پنجمین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی2، انجمن روانپزشکی امریکا3(2013)، به عنوان مجموعهای از الگوهای ذهنی و رفتاری میباشد که طی آن، فرد تقریباً در همه جنبههای زندگی به فکر نظم، ترتیب، کمالگرایی، کنترل شخصی و میانفردی است و در این میان، انعطافپذیری، گشاده نظری و صرفهجویی در وقت و انرژی، رنگ میبازند. این وضعیت قبل از اوایل بزرگسالی شروع شده است و در شرایط مختلف حضور دارد. وسواس‌های فکری و عملی دو ویژگی اصلی در این اختلال هستند که ممکن است هر کدام به صورت تنهایی یا با هم، نمود پیدا کنند(American Psychiatric Association, 2013). پنجمین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، نرخ شیوع یک ساله این اختلال را در سطح جهان 1/1 تا 8/1 درصد گزارش کرده است(American Psychiatric Association 2013). همچنین میزان شیوع این اختلال در کرمانشاه 6/4 درصد گزارش شده است(شیرزادی، جوزانیفرد، اسکندری، فرهنگ و خزایی، 2019). در این راستا؛ بیتوجهی در آسیب شناسی و درمان این اختلال موجب پیامدهای منفی از جمله اقدام به خودکشی(Brown, Wakschal, Russman-Block, Boisseau, & Mancebo et al, 2109)، مشکلات ارتباطی و شغلی(Brennan, Rauch, Jensen & Pope, 2013)، اختلالات هیجانی و وابستگی به مواد، کاهش کیفیت زندگی و اختلال در کارکردهای فردی، خانوادگی، و اجتماعی(Angelakis, Gooding, Tarrier & Panagioti, 2015) و نرخ بالای همبودی با سایر اختلالهای روانشناختی میشود(Hofer, Wahl, Meyer & Miche et al, 2018; Nordahl, Havnen, Hansen, Ost & Kvale, 2018; Toftdahl, Nordentoft & Hjorthoj, 2016).
با وجود مدلهای درمانی بیشمار درمورد این اختلال، از جمله دارو درمانی، رفتار درمانی و درمان شناختی، اما درصد قابل توجهی از بیماران، بهره بسیار کمی از این مدلهای درمانی میگیرند و بالغ بر 40 تا 60 درصد بیماران نتیجه محسوسی را گزارش نمیدهند. براي مثال حدود 30 درصد از بیماران به دارودرمانی جواب نمیدهند(Middleton, 2011)؛ حدود 33 درصد به درمان شناختی و 41 درصد به درمان رفتاري پاسخ نمیدهند(Whittal, Thordarson & MacLean, 2004). همچنین درمان شناختی-رفتاری، که به عنوان درمان روانشناختی انتخاب شده برای اختلال وسواسی-جبری محسوب میشود(مرکز همکاری سلامت روان، 2006؛ به نقل از Sunde, Hummelen, Himle & Walseth ET AL, 2019)، و 60 تا 70 درصد بیماران با این درمان بهبود مییابند(Ost, Havnen, Hansen & Kvale, 2015) ولی فقط 25 درصد بیماران، معیارهای بهبودی کامل بعد از درمان دارند(Fisher & Wells, 2005)، و تا 50 درصد آنها نرخ عود دارند(Simpson, Franklin, Cheng, Foa, Liebowitz, 2005). بنابراین آنچه در مرحله اول اولویت دارد، شناسایی دقیق عوامل دخیل در شروع و حفظ اختلال وسواسی- جبری میباشد و سپس طراحی مدل درمانی بر اساس متغیرهای تأثیرگذار بر شروع و ماندگاری این اختلال که در این راستا ترومای کودکی و خودتظیمگری مهمترین سازههایی هستند که در ایجاد و گسترش اختلال وسواسی- جبری نقش بسزایی دارند(Wang, Zhao, Xu, Gu, Liu, Wang, Lin, & Wang, 2020, و سرافراز، همتی و اسدیلاری، 2020). در ادبیات روانشناسی، دوران کودکی بسیار مهم است، تـا جاییکه ریشه اختلالهاي روانشناختی را در دوران کـودکی میدانند(Lau, Gregory, Rijsdijk, McGuffin, Eley, 2007). ترومای کودکی، یکی از عوامل مهمی است که در ایجاد وحفظ اختلال وسواسی-جبری نقش مهمی دارد(Tibi, vanOppen, vanBalkom, Eikelenboom, Hendriks, & Anholt, 2020, Renkema, deHaan & Schirmbeck, Alizadeh et al, 2020, Ay & 2020;Erbay, 2018, Miller & Brock, 2017,،(Hosseini & Solimani،که نتایج پژوهش آنها، حاکی از قدرت پیشبینیکنندگی ترومای کودکی در ایجاد علایم اختلال وسواسی-جبری در سالهای بعدی بوده است. تروما کودکی یک اصطلاح عمومی است که براي توصیف تمامی اشکال کودك آزاري، غفلت، آزار جسمی، آزار جنسی، بیتوجهی، آزار هیجانی و حتی خشونت خانوادگی به کار می رود و به انواع مختلفی تقسیم میشود که مهمترین آنها شامل: سوءاستفاده4(هیجانی، جنسی، فیزیکی) و غفلت5(هیجانی و فیزیکی) میباشد(Bernstein, Stein, Newcomb & Walker et al, 2003). Rachman (1997, 1998) یک نظریه شناختی را مطرح کرد که نشان میدهد وسواسها، هنگامی که فرد در معرض شرایط استرسزا قرار میگیرد و محرکهای بیرونی ممکن است افکار وسواسی را تحریک کنند، تجربه میشوند. وی بیان کرد که سطح استرسزایی محرکهای بیرونی با فراوانی افکار وسواسی و پریشانی مرتبط با آنها، ارتباط دارد. علاوه بر این، راچمن اظهار داشت كه وسواس عملی با گمان فردی در ارتباط است كه وی مسئولیت خاصی دارد تا از بروز مجدد یك واقعه ناخواسته مانند حادثه ناخوشایند زندگی، جلوگیری كند(Rachman, 2002؛ به نقل از Hofer, Wahl, Meyer, & Miche et al, 2020). در نتیجه، یک فرد ممکن است با انجام اعمال وسواسی، پاسخ دهد؛ تا از بروز یک وضعیت ترسناک جلوگیری کند. علاوه بر نظریه شناختی، یک مدل عصبزیستشناختی از اختلال وسواسی-جبری مطرح شده است که در آن یک رویداد آسیبزا(تروما) ممکن است خطر ابتلا به اختلال وسواسی-جبری را از طریق تغییر و تبدیل نحوه ارتباط ژنهای مربوط به سیستمهای گلوتامات، سروتونین و دوپامین افزایش دهد(Pauls, Abramovic, Rauch & Geller, 2014)، این تغییرات ممکن است به عدم تعادل بین گرههای مستقیم و غیرمستقیم مدار کورتیکواستریاتال-تالاموکورتیکال6 کمک کند، که مشخص شد با علایم اختلال وسواسی- جبری مرتبط است(Adams, Kelmendi, Brake & Gruner et al, 2018, Pauls et al, 2014).
ترومای کودکی بر خودتنظیمگری تأثیرگذار است (Franzen, 2019, Simmen-Janevska, Forstmeier, Krammer & Maercker, 2015). به طوری که ترومای کودکی از طریق نقض در خودتنظیمگری میتواند، اثر غیر مستقیمی بر ایجاد اختلال وسواسی-جبری بگذارد. شکایت عمده بیماران مبتلا به اختلال وسواسی-جبری، ناتوانی در تنظیم و کنترل افکار، هیجان و رفتارهای وسواسی میباشد. خودتنظیمگری موضوعی خیلی مهمی در روانشناسی است که بر نقش فعالی که افراد میتوانند برای ارتقاء سلامتی و جلوگیری و یا بهبود اثرات بیماری داشته باشند، تأکید می کند (Weidner, Sieverding & Chesney, 2016). در واقع، خودتنظیمگری میانجی بین شخصیت و سلامت است (Bermudez, 1999). خودتنظیمگری یک سازه چند بُعدی است که شامل فرآیندهای شناختی، انگیزشی-عاطفی، رفتاری تاثیرگذار بر کنترل فعال اعمال هدفمند، میباشد(Posner & Rothbart, 2000)، که با فرایندهای درونی و یا عملیاتی مرتبط است که فرد را قادر می سازد تا فعالیتهای هدفمند را در طول زمان و در شرایط متغیر انجام دهد. خودتنظیمگری افکار، عاطفه، رفتار را از طریق استفاده عمدی یا خودکار از مکانیسمهای خاص و فرامهارتهای حمایتی، کنترل میکند، همچنین تلاش می کند تا افکار ، عاطفه، رفتار را از طریق یک مسیر خاص به یک هدف برنامهریزی شده، هدایت کند (Ozhiganova 2018; Carver & Scheier 2011). از سویی دیگر، پژوهشگران معتقدند که خودتنظیمگری، میتواند نقش میانجی در رابطه بین بدرفتاری و سازگاری داشته باشد (Panlilio, Ferrara, MacNeill, 2019). به طوری که مطالعاتی که بر ویژگیهای بالینی اختلال وسواسی-جبری انجام شده، بیانگر آن است که نقض در خودتنظیمگری، ویژگی اصلی اختلال وسواسی-جبری به شمار میرود؛ بنابراین براي افزایش دانش درمورد نقش خودتنظیمگری در جهت درک اختلال وسواسی-جبری، مطالعات بیشتری برای کشف ارتباط بین این سازهها، ضروري به نظر می‌رسد (Shalev & Sulkowski 2009؛Sarafraz et al, 2020 ). چرا که خودتنظیمگری بالا، سلامتی در طول عمر را پیش بینی میکند و خودتنظیمی ضعیف، شانس ابتلای فرد را برای نتایج منفی در حوزه سلامتی افزایش میدهد (Shields, Moons, Slavich, 2017). توانایی به کارگیری خودتنظیمگری در حوزههای شناختی، انگیزشی-عاطفی، رفتاری از ویژگیهای روانشناختی فرد است که در اتخاذ و حفظ رفتارهای بهداشتی و مسیرهای سلامتی در طول زندگی، تأثیرگذار است. لذا؛ چالش متخصصان سلامت، یافتن راههایی برای ارتقاء مهارتهای خودتنظیمگری، برای تسهیل کسب عادتهای سلامتی مادام العمر در افراد، جهت حفظ سلامتی، پیشگیری از بیماری، کندی پیشرفت بیماری و افزایش کیفیت زندگی میباشد (Weidner et al, 2016). در این راستا، به دلیل شیوع بالای اختلال وسواسی- جبری و هزینههای اقتصادی و اجتماعی زیادی را که بر فرد تحمیل میکند و همچنین اثرات زيانباري که بر فرد و جامعه ميگذارد و از سوی دیگر؛ به دلیل اهمیت بالاي نقش خودتنظیمگری در ایجاد اختلال وسواسی-جبری و از طرف دیگر، نقش آن در درمان این اختلال، ضرورت انجام این پژوهش را دو چندان میکند. بنابراین این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا ترومای کودکی بر نشانههای اختلال وسواسی- جبری با نقش واسطهای خودتنظیمگری در بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- جبری تأثیر دارد؟(شکل شماره 1).
[1] .obsessive compulsive disorder
[2] .Diagnosis and Statistical Manual of Mental Disorder(DSM-5)
[3] . American Psychiatric Association
[4] .abuse
[5] . neglect
[6] . corticostriatal-thalamocortical
شکل1- مدل مفهومی پژوهش
روش
روش پژوهش، جامعه آماری و نمونه: روش این پژوهش توصیفی- همبستگی از نوع مدلسازي معادلات میباشد. جامعه آماری پژوهش را کلیه بیماران مبتلا به اختلال وسواسی-جبری مراجعهکننده به کلینیکهای عمومی (بیمارستان فارابی، کلینیک شهید فتاحی، کلینیک مهدیه) و خصوصی(دکتر داورینژاد، دکتر شاکری و دکتر تاتاری)، روانپزشکی در سطح شهر کرمانشاه در سال 1400 بود. با توجه به نظر Stevens(1996) که معتقد است در نظر گرفتن 15 مورد براي هر متغیر پیشبین در تحلیل رگرسیون چندگانه با روش کمترین مجذورات استاندارد یک قاعده سرانگشتی، خوب به شمار میرود و چون مدلسازي در برخی جنبهها کاملاً مرتبط با رگرسیون چندمتغیري است، تعداد 15 مورد به ازاي هر متغیر اندازهگیري شده در مدلسازي غیرمنطقی نیست بنابراین حجم نمونه پژوهش با عنایت به نظرات و توصیههاي مطرح شده 300 نفر (161 نفر زن و 139 نفر مرد با دامنه سنی 55-18 سال) كه ملاکهای ورود به پژوهش را داشتند، به روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب شدند. به این شکل که در هر مرکز درمانی، از روی لیست شماره پروندههای پزشکی بیماران با تشخیص اختلال وسواسی- جبری، به طور متوسط 50 بیمار مبتلا به اختلال وسواسی- جبری انتخاب و در هنگام مراجعه بیمار به مطب پزشک جهت ارزیابیهای روتین، در صورت رضایت بیمار، پس از ارزیابی معیارهای ورود و خروج پژوهش، بیمار وارد مطالعه گردید. ملاکهای ورود به پژوهش شامل کلیه زنان و مردان مبتلا به اختلال وسواسی-جبری، دريافت تشخيص اختلال وسواسی-جبری(خنثیسازی ذهنی، احتکار، شستشو، وارسی، نظم و وسواس فکری) توسط روانپزشک و بر اساس مصاحبه بالینی ساختاريافته(DSM-5)، رضايت آگاهانه جهت شرکت در پژوهش؛ حداقل سطح تحصیلات دوره متوسطه، دامنه سنی 55-18 و ملاکهای خروج از پژوهش شامل عدم رضایت برای شرکت در پژوهش، وجود علایم حاد و شدید اختلال وسواسی-جبری که مشارکت بیمار در مطالعه حاضر را دشوار یا تقریباً غیر ممکن بسازد، ناقص بودن پرسشنامه، ابتلا به سایر اختلالات روانپزشکی بود. بعد از انتخاب گروه نمونه، مرحله اجراي پرسشنامهها بود كه به صورت انفرادي تكميل شد. ملاحظات اخلاقي پژوهش به اين صورت بود كه براي پاسخگويي بیماران شركتكننده به پرسشنامههاي پژوهش، به آنها اين اطمينان داده شد كه اصل رازداري رعايت شود، سلامت روانشناختي آنها در اولويت قرار گيرد، اگر تمايل به شركت در روند پژوهش نداشته باشند، به درخواست آنها احترام گذاشته شود و ميتوانند در هر مرحلهاي از پاسخگويي، همكاري در پژوهش را ادامه ندهند.
ابزار سنجش
پرسشنامه بازنگری شده اختلال وسواسی- جبری1(OCI-R): پرسشنامه بازنگري شده اختلال وسواسی- جبری توسط فوآ2 و همکاران در سال 2002 با هدف سنجش علایم اين اختلال ساخته شده است. اين پرسشنامه داراي 18 گویه است که علایم اختلال وسواسی-جبری را ميسنجند. نسخه بازنگري شده، شامل 6 خردهمؤلفه است که هر یک به طور مساوی 3 گویه دارد. سؤالات در طیف 5 درجهای لیکرت(0= هیچ وقت تا 4= بیش از حد) تنظیم شده است. دامنه نمرات، برای کل مقیاس بین صفر تا 72 و برای خردهمؤلفهها بین 0 تا 12میباشد که نمرات بالاتر نشان دهنده گرایش بیشتر به اختلال وسواسی- جبری است. تفسير نمرات اين پرسشنامه به صورت نمره بین 0 تا 24: ميزان اختلال وسواسی-جبری پايين است. نمره بین 24 تا 36: ميزان اختلال وسواسی-جبری متوسط است. نمره بالاتر از 36: ميزان اختلال وسواسی-جبری بالا است. نمره برش این پرسشنامه 21 میباشد. همسانی درونی این پرسشنامه توسط (Foa, Huppert, Leiberg, Langner, Kichic, Hajcak, Salkovskis, (2002)) . برای مقیاس کلی بین 81/0 تا 93/0 و برای خردهمؤلفهها بین 65/0 تا 90/0 به استثنای آلفای 34/0 برای خردهمؤلفه خنثیسازی ذهنی در گروه کنترل گزارش شده است. همچنین پایایی آزمون-بازآزمون آن خوب تا عالی به دست آمده است(بین 57/0 تا 91/0)، روایی افتراقی آن خوب و روایی همگرای آن رضایت بخش بوده است. بنابراین؛ نسخه انگليسي آن از روايي و پايايي مطلوبي برخوردار است(Foa, Huppert, Leiberg, Langner et al 2002). براي ارزيابي پايايي نسخه فارسي OCI-R، همسانی درونی با ضريب آلفاي كرونباخ محاسبه شد که این ضريب آلفاي كرونباخ OCI-R برای کل مقیاس برابر با 85/0، برای خردهمؤلفههای وارسی 66/0، نظم 69/0، وسواس فکری 72/0، شستشو 69/0، احتکار 63/0 و خنثیسازی ذهنی 50/0 به دست آمده است. همچنین همبستگي بين گویهها محاسبه شده براي هر يك از خردهمؤلفهها، ميزان اثر متوسط به شيوه كوهن(1988): شستشو: 46/0=r، وسواس فکری: 46/0=r، احتکار: 37/0=r، نظم: 43/0=r، وارسی: 40/0=r، خنثیسازی ذذهنی: 25/0=r، همانند نسخه انگلیسی، همبستگيها بين زيرمقياسها در نسخه فارسي نيز معنادارند(57/0 تا 25/0=r) میباشد. بین خردهمؤلفههاو نمره کل مقياس همبستگي پیرسون محاسبه شد که مقادیر آن معنادارند(80/0 تا 61/0=r) همچنین اعتبار بازآزمايي آن با محاسبه ضريب همبستگي اسپيرمن-برآون براي گروه اختلال وسواسی-جبری بين 74/0 تا 91/0 و برای گروه کنترل(گروه غیر بالینی) بین 57/0 تا 67/0 محاسبه شد. همچنين در مطالعهاي ديگر همساني دروني براي كل مقياس، 91/0 و برای خردهمؤلفهها وارسی، نظم، شستشو، و خنثیسازی ذهنی به ترتیب 86/0، 72/0، 79/0، 82/0، 63/0، 71/0 گزارش شده است. پايايي آزمون - بازآزمون با فاصله ي دو هفته، برابر 81/0 بود(نوعی، 1387).
فرم کوتاه پرسشنامه ترومای کودکی3(CTQ): این پرسشنامه توسط (Bernstein et al, 2003) طراحی شد و در سال 1995 نسخه 53 گویهاي آن ارایه و در نهایت در سال 1998 نسخه 34 گویه آن طراحی شد. اما اخیراً (Bernstein et al, 2003) فرم 25 سئوالی آن را طراحی نمودهاند که براي دامنه سنی 12 و بالاتر قابل اجراست و 5 حوزه آسیبهاي کودکی را به ترتیب: سوء استفاده فیزیکی(سؤالات 2، 9، 10، 12، 13)، سوء استفاده جنسی(سؤالات 16، 17، 22، 23، 24)، سوء استفاده هیجانی(سؤالات 4، 11، 19، 20، 21)، غفلت فیزیکی(سؤالات 1، 3، 5، 8، 15)، غفلت هیجانی (سؤالات 6، 7، 14، 18، 25) پوشش میدهد. این سؤالات در طیف 5 درجهای لیکرت(هرگز=1، همیشه=5) نمرهگذاری میشود. دامنه نمرات براي هرکدام از زیر مقیاسها از 5 تا 25 میباشد و دامنه نمرات برای کل پرسشنامه 25 تا 125 میباشد. سؤالات 3، 5، 6، 7، 14، 15، 18، 25 به طور معکوس نمرهگذاری میشوند. نمرات بالاتر نشان دهنده ترومای کودکی بالایی در فرد است. پایایی این آزمون به دو روش آزمون- بازآزمون و آلفاي کرونباخ در دامنه 79/0 تا 94/0 قرار دارد(Brodsky , Mann, Stanley, Tin, Oquendo & Birmaher 2008, Roy 2011). همچنین روایی همزمان آن با درجهبندي درمانگران از میزان تروماهای کودکی در دامنه 59/0 تا 78/0 قرار داشت(Bernstein et all, 2003). در ایران (Ebrahimi, Dejkam, Seghatoleslam. (2014)). آلفای کرونباخ را برای فرم کوتاه از 81/0 تا 98/0 برآورد نمودهاند که نشان میدهد از همسانی درونی بسیار خوبی برخوردار است.
پرسشنامه خودتنظیمگری4(SRQ): پرسشنامه خودتنظیمی توسط Ibanez, Ruiperez, Moya, Marques, Ortet (2005) ساخته شده است. یک آزمون 25 گویهای است و خودتنظیمگری را در پنج زمینه عملکرد مثبت، مهارپذیری، آشکارسازی احساسات و نیازها، قاطعیت و بهزیستیطلبی در طیف 5 درجهای لیکرت (1= کاملاً مخالفم تا 5= کاملاً موافقم) میسنجد(Ibanez et al, 2005). حداقل نمره آزمودنی 25 و حداکثر آن 125 است. نمره بالاتر نشاندهنده سطوح بالاتر خودتنظیمگری و مهارتهای مرتبط با این سازه است. ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه خودتنظیمگری در پژوهشهای مقدماتی خارجی مورد تأیید قرار گرفته است. Grossart-Matic and Eiseng (1995) روایی پیشبین پرسشنامه را در رابطه با علت مرگ در بیماران مبتلا به سرطان و بیماریهای قلبی در یک پژوهش 15 ساله نشان دادند. ضرایب آلفای کرونباخ از 68/0 تا 84/0 همسانی درونی پرسشنامه را تأیید نمودند (2005) . Marcus et al پایایی بازآزمایی پرسشنامه خودتنظیمگری را در یک دوره یک ماهه 87/0 گزارش کردند. روایی همگرا و تشخیصی پرسشنامه خودتنظیمگری از طریق رابطه خودتنظیمگری با برونگرایی، ثبات هیجانی(نوروزگرایی پایین) و کنترل تکانه(پسیکوزگرایی پایین) تأیید شد. در اعتباریابی فرم فارسی این پرسشنامه برای تعداد 357 نفر(150 مرد و 207 زن)، پایایی بازآزمایی برای نمره کل خودتنظیمگری87/0=r و برای عملکرد مثبت 82/0=r ، مهارپذیری 72/0=r، آشکارسازی احساسات و نیازها 78/0=r، قاطعیت 81/0=r و بهزیستیطلبی 85/0=r به دست آمد که نشانه پایایی بازآزمایی رضایتبخش پرسشنامه خودتنظیمگری و زیرمقیاسهای آن میباشد. همچنین همسانی درونی برای نمره کل خودتنظیمگری 93/0=a و زیر مقیاسهای خودتنظیمگری به ترتیب 87/0، 91/0، 85/0، 92/0 و 90/0 محاسبه شد که این ضرایب نشانه همسانی درونی رضایتبخش زیر مقیاسهای خودتنظیمگری است. روایی محتوایی پرسشنامه خودتنظیمگری بر اساس داوری 6 نفر از متخصصان روانشناسی بررسی و ضرایب توافق کندال برای خودتنظیمگری(نمره کل) و زیر مقیاسهای عملکرد مثبت، مهارپذیری، آشکارسازی احساسات و نیازها، قاطعیت و بهزیستیطلبی به ترتیب 77/0، 83/0، 80/0، 71/0، 80/0 و 70/0 ارایه شده است که مورد تأیید قرار گرفت. روایی همگرا و تشخیصی(افتراقی) پرسشنامه خودتنظیمگری از طریق محاسبه ضرایب همبستگی زیرمقیاسهای آن با ابعاد اصلی شخصیت و شاخصهای سلامت روانی در مورد آزمودنیها بررسی شد که نتایج نشان داد بین نمره آزمودنیها در زیرمقیاسهای خودتنظیمگری با شاخصهای برونگرایی و بهزیستی روانشناختی همبستگی مثبت و معنادار و با شاخصهای نوروزگرایی و درماندگی روانشناختی همبستگی منفی و معنادار وجود داشت. این نتایج، روایی همگرا و سنجش پرسشنامه خودتنظیمگرایی را تأیید میکنند (Besharat, 2011).
روش اجرا و تحلیل دادهها:
برای تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش، از روش‌های آماری توصیفی (ميانگين، انحراف معيار، فراوانی، درصد)، همبستگی پیرسون و تحلیل معادلات ساختاری با استفاده از نرمافزارهای آماری SPSS ویراست 21 و AMOS نسخه 23 استفاده شد.
یافتهها
جدول1 ضرایب همبستگی بین متغیرهای جمعيت شناختي با نشانههای اختلال وسواسی- جبری در بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- جبری را نشان میدهد.
[1] .Obsessive-Compulsive Inventory-Revised(OCI-R)
[2] .Foa
[3] .Childhood Trauma Questionnaire(CTQ(
[4] .self-regulation question(SRQ)
جدول-1. ماتریس همبستگی بین متغیرهای جمعيت شناختي با نشانههای اختلال وسواسی- جبری در بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- جبری
متغیر | خنثیسازی ذهنی | احتکار | شتشو | وارسی | نظم | وسواس فکری |
همبستگی(sig) | همبستگی(sig) | همبستگی(sig) | همبستگی(sig) | همبستگی(sig) | همبستگی(sig) | |
جنسیت | 07/0)091/0) | 09/0)089/0) | 47/0)036/0) | 62/0)025/0) | 97/0)002/0) | 36/0)046/0) |
وضعیت تأهل | 95/0)003/0) | 71/0)017/0) | 86/0)008/0) | 79/0)012/0) | 25/0)053/0) | 37/0)041/0) |
سن | 96/0)002/0) | 35/0)025/0) | 83/0)009/0) | 50/0)028/0) | 24/0)049/0) | 40/0)035/0) |
سطح تحصیلات | 68/0)019/0) | 11/0)074/0) | 88/0)006/0) | 51/0)030/0) | 93/0)004/0) | 34/0)044/0) |
وضعیت اشتغال | 73/0)016/0) | 77/0)014/0) | 50/0)032/0) | 91/0)005/0) | 99/0)001/0) | 62/0)023/0) |
وضعیت اقتصادی | 98/0)001/0) | 44/0)036/0) | 15/0)067/0) | 08/0)079/0) | 09/0)078/0) | 68/0)019/0) |
سابقه اختلال وسواسی-جبری در خانواده و بستگان درجه یک | 49/0)034/0) | 43/0)040/0) | 81/0)012/0) | 93/0)004/0) | 35/0)047/0) | 84/0)010/0) |
همانطور که نتایج جدول 1 نشان میدهد، بین متغیرهای جمعيت شناختي با نشانههای اختلال وسواسی- جبری در بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- جبری رابطه معناداری وجود ندارد.
به منظور اجرای مدل معادلات ساختاری، جهت بررسی نقش میانجیگری خودتنظیمگری در رابطه بین ترومای کودکی و اختلال وسواسی- جبری، با تعریف متغیر میانجی خودتنظیمگری بین متغیر پیشبین ترومای کودکی و متغیر وابسته اختلال وسواسی- جبری، مدل مفروض زیر طراحی و به دادهها برازش داده شد (شکل 2).
شکل 2. خروجی نرم‌افزار ایموس به‌منظور محاسبه ضرایب مسیر و معناداری برای متغیرهای پژوهش
پس از بررسی برازش مدل و داشتن برازش مناسب مدل، فرضیههای پژوهش بررسی و آزمون شدند. میزان اثرات مستقیم، غیرمستقیم و اثرات کلی استاندارد شده متغیرهای پژوهش در جدول 2 آمده است.
جدول 2: میزان اثرات مستقیم، غیرمستقیم و اثرات کلی استاندارد شده متغیرهای مستقل خودتنظیم گری و ترومای
کودکی بر متغیر وابسته اختلال وسواسی- جبری
متغیرها | اثر مستقیم | اثر غیرمستقیم | اثر کل | AVE | CR |
خودتنظیمگری | 0.163- | --- | 0.163- | 720/0 | 690/0 |
ترومای کودکی | 0.405 | 0.071 | 0.476 | 642/0 | 720/0 |
همانطور که جدول2 و شکل2 نشان میدهد، پس از اجرای مدل، بررسی ضرایب رگرسیونی و سطح معناداری آنها نشان داد که میزان تاثیر مستقیم متغیر مستقل ترومای کودکی بر متغیر وابسته اختلال وسواسی جبری، با توجه به ضریب رگرسیونی برآورد شده در رابطه مثبت و قویا معنادار ترومای کودکی با اختلال وسواسی- جبری(001/0>P، 405/0=β)، برابر 405/0 میباشد. از طرفی رابطه ترومای کودکی با خودتنظیمگری نیز با ضریب استاندارد 437/0- یک ارتباط منفی و معنادار گزارش گردید(001/0>P، 437/0- =β). همچنین خودتنظیمگری نیز دارای رابطه منفی و معناداری با اختلال وسواسی جبری گزارش شد(001/0>P، 163/0- =β). این روابط نشان میدهد که میزان تأثیر مستقیم متغیر مستقل خودتنظیمگری بر متغیر وابسته اختلال وسواسی- جبری برابر 163/0- و میزان تأثیر غیرمستقیم ترومای کودکی بر اختلال وسواسی جبری برابر 712/0 میباشد(شکل 2 و جدول 2).
بحث و نتیجه گیری
اين پژوهش با هدف بررسی نقش میانجی خودتنظیمگری در رابطه بین ترومای کودکی و نشانههای اختلال وسواسی- جبری صورت گرفت. شاخص هاي برازش، نشان دادند كه مدل پيشنهادي از برازش مطلوبي برخوردار ميباشد. در اين پژوهش رابطه تروماي كودكي(سوء استفاده جنسی، فیزیکی و هیجانی؛ غفلت هیجانی و فیزیکی) با خودتنظیمگری(عملکرد مثبت، مهارپذیری، قاطعیت، بهزیستیطلبی و آشکارسازی احساسات) و نشانههای اختلال وسواسی-جبری معنادار بود. متغیرهای ترومای کودکی و خودتنظیمگری توانستند نشانههای اختلال وسواسی- جبری را به صورت مستقیم پیشبینی کنند. همچنین خودتنظیمگری توانست بین ترومای کودکی و نشانههای اختلال وسواسی-جبری نقش میانجی داشته باشد. معناداری اثر مستقیم ترومای کودکی بر نشانههای اختلال وسواسی- جبری در این مطالعه با پژوهشهای Wang et al (2020)، Tibi, et al (2020)، Renkema, et al (2020) Ay & Erbay (2018)، Miller & Brock (2017) and Hosseini & Solimani (2020) همسو بود. همچنین معناداری نقش میانجی خودتنظیمگری بین ترومای کودکی با نشانههای اختلال وسواسی- جبری با مطالعه Bermudez (1999) که نشان داد خودتنظیمگری میانجی بین شخصیت و سلامت است، و Teasel and Cicchetti(2008) که نشان داد خودتنظیمگری، میتواند نقش میانجی در رابطه بین بدرفتاری و سازگاری داشته باشد(به نقل از Panlilio, Ferrara, MacNeill, 2019) همسو بود. در تبیین این یافتهها میتوان گفت ترومای کودکی پیشبینیکننده قدرتمند پیامدهای وخیم رفتاری و روانی از جمله اختلال وسواسی-جبری میباشد. به طوری که مواجهه ترومای کودکی، میتواند ابتلا به اختلال وسواسی- جبری در بزرگسالی را پیشبینی (Hosseini & Solimani, 2020). چرا که پیامدهای منفی سوءرفتاربا کودک در همان دوران پایان نمییابد. به طوری که پژوهشهای گوناگون نشان داده است که این افراد در بزرگسالی، ریسک بالاتری برای طیف گستردهای از مشکلات روانشناختی از جمله اختلال وسواسی-جبری را دارند(Akbari Renani, 2018). علاوه براین، ترومای کودکی از طریق نقض در خودتنظیمگری، اثر غیر مستقیمی بر ایجاد اختلال وسواسی-جبری دارد. به طوری که فرد با تجربه ترومای کودکی و به دنبال آن خودتنظیمگری ضعیف، به دنبال راهبردهايي براي تنظيم شناخت، هيجان و رفتار خود ميباشد كه اين راهبردها يك چرخه معيوب را شكل ميدهد و به جاي كاهش علایم، نشانههای اختلال وسواسی-جبری را پیشبینی میکند. خودتنظیمگری از یک سو میتواند نقش مهمی در درمان بیماران مبتلا به اختلال وسواسی-جبری داشته باشد و از سویی دیگر، نقض در خودتنظیمگری، میتواند یکی از عوامل مهم زمینهساز و گسترش اختلال وسواسی-جبری باشد(;Shalev, Sulkowski, 2009 Sarafraz et al,2020). خودتنظیمگری، توانایی کنترل سلامتی و تندرستی فرد با تمرکز بر جنبههای شناختی، انگیزشی-عاطفی، رفتاری و فیزیولوژیکی است(Ozhiganova 2018) که نقش مهمی در شکلگیری سلامت مادامالعمر فرد دارد(Shields, Moons & Slavich 2017). تأثیر خودتنظیمگری بر سلامتی، از دو دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته است؛ دیدگاه اول، خودتنظیمگری را به عنوان یک ویژگی فردی و یک منبع شخصی میداند، که فرد را قادر می سازد در رفتارهای هدفمند، عمل کند؛ که به نوبه خود بر سلامتی تأثیر میگذارد. از سویی دیگر، دیدگاه دوم، خودتنظیمگری را به عنوان رفتارها یا مهارتهایی که میتواند برای بهبود سلامتی و بهزیستی روانشناختی افرادی كه درگیر یك اختلال هستند، آموزش و تمرین داد(Weidner, et al, 2016). پوزنر و روتبارت اخیراً استدلال کردند که درک خودتنظیمگری، برای درک ما از رشد و آسیبشناسی روانی، بسیار مهم است(Posner & Rothbart, 2000). توانایی به کارگیری خودتنظیمگری از جمله ویژگیهای روانشناختی فرد است که در اتخاذ و حفظ رفتارهای بهداشتی و مسیرهای سلامتی در طول زندگی، تأثیرگذار است. لذا؛ چالش متخصصان سلامت، یافتن راههایی برای ارتقاء مهارتهای خودتنظیمگری، برای تسهیل کسب عادتهای سلامتی مادام العمر در افراد، جهت حفظ سلامتی، پیشگیری از بیماری، کندی پیشرفت بیماری و افزایش کیفیت زندگی میباشد (Weidner, et al, 2016).
از جمله نقاط قوت این پژوهش این است که تاکنون پژوهشی در قالب یک مدل، به بررسی اثر مستقیم و غیرمستقیم ترومای کودکی و خودتنظیمگری بر نشانههای اختلال وسواسی- جبری انجام نشده است و اینکه این مطالعه در جمعیت بالینی با حجم نمونه بالایی صورت گرفت. اين پژوهش با محدوديتهايي همراه است كه بايد در تفسير نتايج آن جوانب احتياط را رعايت نمود. از جمله اينكه طرح مطالعه يك طرح مقطعي است و نمي توان نتيجه گيري علت و معلولي استنتاج نمود، همچنين بیماران شركت كننده در پژوهش حاضر در دامنه سنی55-18شهر کرمانشاه بودند، بنابراین نتايج اين مطالعه را نمیتوان به تمامي سنين و سایر مناطق جغرافیایی تعميم داد. با توجه به نتايج حاصل، پيشنهاد ميشود كه متخصصان سلامت روان در فرايند درمان بيماران مبتلا به اختلال وسواسي-جبري سوابق مواجهه با تروماي كودكي و خودتنظیمگری آنها را در نظر گرفته و مداخلات مختص به اين مشكلات را نيز در فرايند درمان اين بيماران به كار گيرند همچنین پیشنهاد میشود در پژوهشهای آینده برای تبیین واریانس بیشتری از اختلال وسواسی- جبری با سایر متغیرهای شناختی، رفتاری و فراشناختی مدل جامعتر تدوین شود و پیشنهاد میشود نقش واسطهای خودتنظیمگری در سایر اختلالات روانشناختی مورد بررسی قرار گیرد.
تشکر و قدردانی
این مقاله برگرفته از رساله دکتری تخصصی روانشناسی نویسنده اول مقاله در دانشگاه رازی با کد اخلاق IR.KUMS.REC.1400.340 در دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه به تصویب رسیده است. میباشد. بدین وسیله نویسندگان مراتب قدردانی خود را از دانشگاه رازی و واحد توسعه و تحقیقات بالینی بیمارستان فارابی، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه و بيماران عزیز به دليل همكاري ارزشمندشان در تكميل پرسشنامههاي پژوهش، اعلام مي‌دارند.
منابع
Adams, T. G., Kelmendi, B., Brake, C. A., Gruner, P., Badour, C. L., & Pittenger, C. (2018). The role of stress in the pathogenesis and maintenance of obsessive-compulsive disorder. Chronic Stress, 2: 2470547018758043.
Akbari Renani N. (2018). Examination of Casual Model of Childhood Trauma in Adulthood Somatization Symptoms with Mediating Role of Percieved Social Support and Cognitive Emotion Regulation Strategies. Master Thesis in Clinical Psychology, Shahid Bahonar University of Kerman Faculty of Faculty of Humanities & Literature.
American Psychiatric Association. (2013).Diagnostic and statistical manual of mental disorder (5th Ed- DSM-5). Washington, DC: Author.
Angelakis, I., Gooding, P., Tarrier, N., & Panagioti, M. (2015). Suicidality in obsessive compulsive disorder (OCD): a systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review. 39(1): 1-15.
Arya, S., Filkowski, M.M., Nanda, P., Sheth, S.A. (2019). Deep brain stimulation for obsessive-compulsive disorder. Bulletin of the Menninger Clinic. 83(1):84-96.
Ay, R., Erbay, L.G. (2018). Relationship between childhood trauma and suicide probability in obsessive-compulsive disorder. Psychiatry Research. 261:132-136.
Bermudez, J. (1999). Personality and health-protective behavior. European Journal of Personality. 13(2):83-103.
Besharat, M.A. (2011). Investigating the psychometric properties of the short form of the self-regulation scale in a sample of Iranian society, Clinical and Counseling Psychology Research, 1(2): 53-70.
Bernstein, D. P., Stein, J. A., Newcomb, M. D., Walker, E., Pogge, D., Ahluvalia, T., Stokes, J., Handelsman, L., Medrano, M.., Desmond, D., Zule, W. (2003). Development and validation of a brief screening version of the Childhood Trauma Questionnaire. Child Abuse & Neglect, 27(2): 169–190.
Brennan, B. P., Rauch, S. L., Jensen, J. E., & Pope Jr, H. G. (2013). A critical review of magnetic resonance spectroscopy studies of obsessive-compulsive disorder. Biological Psychiatry. 73(1), 24-31.
Brodsky, B.S., Mann, J. J., Stanley, B., Tin, A., Oquendo, M., Birmaher, B. (2008). Familial transmission of suicidal behavior: Factors mediating the relationship between childhood abuse and offspring suicide attempts. Journal Clinical Psychiatry, 69(4) 584-596.
Brown, L. A., Wakschal, E., Russman-Block, S., Boisseau, C. L., Mancebo, M. C., Eisen, J. L., & Rasmussen, S. A. (2019). Directionality of change in obsessive compulsive disorder (OCD) and suicidal ideation over six years in a naturalistic clinical sample. Journal of Affective Disorders, 245, 841-847.
Carver, C.S., & Scheier, M.F. (2011). Self-regulation of action and affect In Vohs KD & Baumeister RF, Handbook of Self-Regulation (2nd ed., pp. 3–21). New York: The Guilford Press.
Ebrahimi, H., Dejkam, M., Seghatoleslam, T. (2014). Childhood Traumas and Suicide Attempt in adulthood. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology; 19 (4): 275-282
Fisher PL, Wells A. (2005). How effective are cognitive and behavioral treatments for obsessive-compulsive disorder? A clinical significance analysis. Behaviour Research and Therapy. 43(12):1543–1558.
Foa, E. B., Huppert, J. D., Leiberg, S., Langner, R., Kichic, R., Hajcak, G., Salkovskis, P. M. (2002). The obsessive- compulsive inventory: Development and validation of a short version. Psychological Assessment, 14, 485-496.
Franzen, S.M. (2019). The Impact of trauma-informed strategies on self-regulation and sense of belonging in elementary students. Retrieved from Sophia, the St. Catherine University repository.
Hofer, P.D., Wahl, K., Meyer, A.H., Miche, M., Beesdo-Baum, K., & Lieb, R. (2020). Parental emotional warmth interacts with traumatic life events in predicting the onset of obsessive-compulsive disorder. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 26, 1-6.
Hofer, P.D., Wahl, K., Meyer, A.H., Miche, M., Beesdo-Baum, K., Wong, S.F., Grisham, J.R., Wittchen, H.U., Lieb, R. (2018). Obsessive-compulsive disorder and the risk of subsequent mental disorders: A community study of adolescents and young adults. Depression and Anxiety. 35(4):339-345.
Hosseini, K., Solimani, E. (2020). Investigating the differential role of childhood trauma and cognitive istortions associated with clinical symptoms of obsessive-compulsive disorder. JOURNAL OF THOUGHT & BEHAVIOR IN CLINICAL PSYCHOLOGY, 14 (54), 17-26.
Lau, J.Y.F., Gregory, A.M., Rijsdijk, F., McGuffin, P., Eley, T.C. (2007). Pathways to childhood depressive symptoms: The role of social, cognitive, and genetic risk factors. Development Psychology. 43(6):1402-1414.
Middleton, S. E. (2011). Do punitive ostracism experiences add to our understanding of obsessive compulsive beliefs and their relationship to obsessive compulsive symptoms? An exploratory study and pilot of a new measure. Thesis submitted in the Degree of Doctor of Psychology (clinical) University of Hull.
Miller, M. L., & Brock, R. L. (2017). The effect of trauma on the severity of obsessive-compulsive spectrum symptoms: A meta-analysis. Journal of Anxiety Disorders, 47, 29–44.
Nouie, Z. (2007). Comparison of primary maladaptive schemas and parental roots of these schemas in obsessive-compulsive personality disorder, obsessive-compulsive disorder and non-clinical group. Master's Thesis in Clinical Psychology, Institute of Psychiatry: Tehran.
Nordahl, H., Havnen, A., Hansen, B., Ost, L.G., Kvale, G. (2018). Sleep disturbances in treatment-seeking OCD-patients: Changes after concentrated exposure treatment. Scandinavian Journal of Psychology, 59(2): 186–191.
Ost, L.G., Havnen, A., Hansen, B., Kvale, G. (2015). Cognitive behavioral treatments of obsessive-compulsive disorder. A systematic review and meta-analysis of studies published 1993-2014. Clinical Psychology Review. 40,156-69.
Ozhiganova, G.V. (2018).Self-regulation and self-regulatory capacities: components, levels, models. RUDN Journal of Psychology and Pedagogics, 15(3): 255-270.
Panlilio, C.C., Ferrara, A., MacNeill, L. (2019). Trauma, self-regulation, and learning. In: Panlilio C.(eds) trauma-informed schools. Child Maltreatment Solutions Network. Springer, Cham (pp.61-78).
Pauls, D. L., Abramovitch, A., Rauch, S. L., & Geller, D. A. (2014). Obsessive–compulsive disorder: An integrative genetic and neurobiological perspective. Nature Reviews Neuroscience, 15, 410–424.
Posner, M. I., & Rothbart, M. K. (2000). Developing mechanisms of self-regulation. Development and Psychopathology, 12(3): 427-441.
Renkema, T.C., deHaan, L., Schirmbeck, F., Alizadeh, B.Z., GROUP Investigators. (2020). Childhood trauma and coping in patients with psychotic disorders and obsessive-compulsive symptoms and in un-affected siblings. Child Abuse & Neglect, 99, 104243.
Robinson, L.J., Freeston, M.H. (2014). Emotion and internal experience in obsessive compulsive disorder: reviewing the role of alexithymia, anxiety sensitivity and distress tolerance. Clinical Psychology Review.34 (3):256-571.
Roy, A. (2011). Combination of family history of suicidal behavior and childhood trauma may represent correlate of increased suicide risk. Journal of Affective Disorders, 130(1-2): 205-208.
Sarafraz, M.R., Hemati, S., Asadi-Lari, H. (2020). The relationship between perfectionism and obsessive compulsive disorder (OCD): Self-regulation processes as moderator. International Journal of School Health, 7(2): 30-36.
Shalev, I., Sulkowski, M.L. (2009). Relations between distinct aspects of self-regulation to symptomsof impulsivity and compulsivity. Personality and Individual Differences 47(2):84–88.
Shields, G.S., Moons, W.G., Slavich, G.M. (2017). Inflammation, self-regulation, and health: An immunologic model of self-regulatory failure. Perspectives on Psychological Science. 12(4):588-612.
Shirzadi, M., Jozanifard, Y., Eskandari, S., Farhang, S., Khazaei, H. An epidemiological survey of psychiatric disorders in Iran: Kermanshah. Asian Journal of Psychiatry. 2019; 43:67-69.
Simmen-Janevska, K., Forstmeier, S., Krammer, S., Maercker, A. (2015). Does trauma impair self-control? Differences in delaying gratification between former indentured child laborers and nontraumatized controls. Violence and Victims. 30(6):1068-1081.
Simpson, H.B., Franklin, M.E., Cheng, J., Foa, E.B., Liebowitz, M.R. (2005).Standard criteria for relapse are needed in obsessive-compulsive disorder. Depress Anxiety. 21(1):1–8.
Sunde, T., Hummelen, B., Himle, J.A., Walseth, L.T., Vogel, P.A., Launes, G., Haaland, V.O., Haaland, A.T. (2019). Early maladaptive schemas impact on long-term outcome in patients treated with group behavioral therapy for obsessive-compulsive disorder. BMC Psychiatry. 26; 19(1):318-330.
Tibi, L., vanOppen, P., vanBalkom, A.J.L.M., Eikelenboom, M., Hendriks, G.J., Anholt, G.E. (2020). Childhood trauma and attachment style predict the four year course of obsessive compulsive disorder: Findings from the Netherlands obsessive compulsive disorder study. Journal of Affective Disorders. 264,206-214.
Toftdahl, N.G., Nordentoft, M., Hjorthoj, C. (2016). Prevalence of substance use disorders in psychiatric patients: a nationwide Danish population-based study. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 51(1): 129–140.
Veale, D., Roberts, A. (2014). Obsessive-compulsive disorder. British Medical Journal. 2014; 7; 348.
Wang, P., Zhao, Q., Xu, T., Gu, Q., Liu, Q., Wang, Y., Lin, G.N., Wang, Z. (2020). Interaction between PGRN gene and the early trauma on clinical characteristics in patients with obsessive-compulsive disorder. Journal of Affective Disorders, 263, 134-140.
Weidner, G., Sieverding, M., Chesney, M.A. (2016).The role of self-regulation in health and illness. Psychology, Health & Medicine. 21(2):135-137.
Whittal, M.L., Thordarson, D.S. & MacLean P.D. (2004). Treatment of obsessive compulsive disorder: cognitive behavioural therapy vs. exposure and response prevention. Behaviour, Research and Therapy. 43, 1559-1574.