بررسی میزان فرسودگی شغلی و عوامل مرتبط با آن در بین کارکنان سازمان تامین اجتماعی استان کهگیلویه و بویراحمد

محورهای موضوعی : تربیتی

علیرضا افشانی ¹ , صادق جهانبخش گنجه ² , سحر جهانبخش گنجه ³

1 - دانشیار و عضو هیئت‌علمی گروه تعاون و رفاه اجتماعی دانشگاه یزد
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان ، تهران ، ایران
3 - دکترای روان‌شناسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

تاریخ دریافت : 1393/07/08 تاریخ پذیرش : 1396/09/11 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: سلامت عمومی, رضایت شغلی, حمایت اجتماعی, تعهد سازمانی, فرسودگی شغلی,

چکیده مقاله :

هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی نقش تعهد سازمانی، حمایت اجتماعی، سلامت عمومی و رضایت شغلی در پیش‌بینی فرسودگی شغلیدر بین کارکنان سازمان تأمین اجتماعی استان کهگیلویه و بویراحمد بود. روش این پژوهش رابطه‌ای بود. جامعه آماری پژوهش، شامل کلیه کارکنان (302 نفر) سازمان تأمین اجتماعی استان کهگیلویه و بویراحمد در سال 1391 بود. 184 نفر از آنان با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش عبارت بودند از پرسشنامه‌های تعهد سازمانی (آلن و مایر 1984)، رضایت شغلی (بری فیلد و روث 1951)، سلامت‌عمومی GHQ (گلدبرگ، 1972)، فرسودگی شغلی (مسلش و جکسون 1993) و حمایت اجتماعی (زیمت، داهلم، زیمت و فارلی،1988). تحلیل داده‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام‌به‌گام انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که متغیرهای حمایت اجتماعی، رضایت شغلی، تعهد سازمانی و سلامت عمومی با فرسودگی شغلی رابطه منفی معناداری دارند (۰۱/0>P) و به‌صورت منفی معناداری قادر به پیش‌بینی فرسودگی شغلی هستند (05/0>P).

چکیده انگلیسی:

The aim of this study was examination of the role of organizational commitment, social support, general health and job satisfaction in predicting burnout among the staff of Social security organization at Kohgiluyeh and Boyer Ahmad.The method of this study was correlational. The statistic population was all staff of Social security organization (302 persons) at Kohgiluyeh and Boyer Ahmad in 2012.  184 persons of them were selected as sample using simple random sampling method.. The Research tool are organizational commitment questionnaire (Allen and Mayer, 1984), job satisfaction questionnaire (Brifield and Roth, 1951), general health questionnaire (Goldberg, 1972), Burnout questionnaire (Maclash and Jackson, 1993) and society support (Zimet, Dahlem, Zimet & Farley, 1988). Data were analyzed by Pearson correlation and multiple regression. The result of this research showed that variables such as social support, job satisfaction, organization commitment and general health had negative and significant relationship with Burnout (p<0/ 01), and negatively able to predict burnout (p<0/ 05).

منابع و مأخذ:

احیاکننده، م.، شفیع‌آبادی، ع؛ و سودانی، م. (1387). رابطه سلامت و فرسودگی شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان، مجلة اندیشه و رفتار، ۳،۱۰، 107-99.

باقری، م.، و تولایی، ر. (1389). بررسی تعهد سازمانی بر عملکرد سازمان‌ها، دوماهنامه توسعه انسانی پلیس، ۷،۳۰، 96-73.

بیانی، ع.آ. (1393). نقش استرس شغلی و فرسودگی شغلی بر سلامت روانی معلمان ابتدایی: آزمون یک مدل فرضی، فصلنامة علمی پژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، 2،4، 321-312.

بیرامی، م.، موحدی، م.، عزیزی، ت.، و محمدزادگان، ر. (1393). نقش مولفه‌های حمایت اجتماعی ادراک شده در پیش‌بینی فرسودگی شغلی پرستاران، فصلنامه مدیریت پرستاری، 3،1، 34-27.

پاشا، غ.ر.، و خدادادی‌اندریه، ف. (1387). رابطة بین ویژگی‌های شخصیتی و ویژگی‌های شغلی کارکنان با تعهد سازمانی آنها در سازمان آب و برق اهواز، یافته‌های نو در روان‌شناسی، ۲،۶، 65-54.

پیامی، م. (1379). بررسی وضعیت حمایت‌های اجتماعی و ارتباط آن با فرسودگی شغلی پرستاران مراقبت‌های ویژه، مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان زنجان، شماره 33،57-52.

جمالی‌مقدم، ن.، و سلیمانی، س. (1391). بررسی سندرم فرسودگی شغلی و ارتباط آن با حمایت اجتماعی در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز 1389». مجله علمی علوم پزشکی صدرا، ۱،۲، 76-69.

حسینایی، ع.(۱۳۸۸). بررسی میزان و عوامل فرسودگی شغلی کارکنان بنیاد شهید و امور ایثارگران کشور و ارائه راهکارها، بنیاد شهید و امور ایثارگران تهران، دفتر مطالعات و تحقیقات.

حسین‌زاده، ع.آ.، و سپاه‌منصور، م. (1390). رابطة حمایت اجتماعی و عزت‌نفس با سبک‌های هویت دانشجویان، پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، ۱،۱: 88-74.

حمید،ن.، چرخ آبی، م.، امان‌الله نژاد، م. (1390). ارتباط میان ابعاد فرسودگی شغلی با سلامت روانی در پزشکان بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه جندی‌شاپور اهواز، فصلنامة تازه‌های روان‌شناسی صنعتی و سازمانی، 2،6، 16-9.

خمرنیا، م.، تورانی، س.، و محمدی.،ر.(۱۳۹۰). بررسی تأثیر ابعاد سرمایه اجتماعی بر فرسودگی شغلی در پرستاران زن بیمارستان هاشمی نژاد ۱۳۸۹، مجله پزشکی هرمزگان، ۱۵،۳، ۲۱۷-۲۰۹.

راهپیما، ن.، کاظمی، س.ع.، و سهرابی، ن. (1391). رابطة بین سلامت عمومی و رضایت زناشویی با فرسودگی شغلی زنان شاغل در استانداری و فرمانداری‌های تابعه در استان فارس، جامعه‌شناسی زنان، ۳،۲، 162-137.

رحیمی،غ.ر.(۱۳۸۹). سازمان بهداشت جهانی (WHO)، مجلة دانشکده پیراپزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، ۵،۱، ۵۶-۵۳.

رضایی، آ.، و خلیل زاده، آ. (1388). رابطه بین هوش اجتماعی مدیران با رضایت شغلی معلمان مدارس، فصلنامه علوم تربیتی، ۲،۷، 145-121.

زمینی، س.، حسینی نسب، د.، زمینی، س.، و زارعی، پ.(۱۳۹۰). بررسی رابطه فرهنگ‌سازمانی با رضایت شغلی و فرسودگی شغلی در میان کارکنان دانشگاه تبریز، فصلنامه سلامت کار ایران، ۸،۱، ۴۰-۳۰.

                       

                          

1.      Luckman and Sorensen

   زهراکار،. ک.(1384). بررسی اثربخشی تلقیح استرس در کاهش اختلالات روان‌شناختی ناشی از آن در بین کارکنان ایران‌خودرو، مجلة دانش و پژوهش در روانشناسی دانشگاه آزاد خوراسگان، 22، 72-60.

 

سپاه منصور، م.، شهریاری احمدی، م.، و شهامی، ن.(۱۳۹۱). رابطة بین کیفیت زندگی، رضایت شغلی و فرسودگی شغلی معلمان، فصلنامة تحقیقات مدیریت آموزشی، ۳،۳، ۱۱۰-۹۱.

سلیمی، ع.، جوکار، ب.، و نیک‌پور، ر. (1388). ارتباطات اینترنتی در زندگی: بررسی نقش ادراک حمایت اجتماعی و احساس تنهایی در استفاده از اینترنت،فصلنامة مطالعات روان‌شناختی، ۵،۳، 102-81.

شاکری‌نیا، ا.، و محمدپور، م. (1389). رابطة استرس شغلی و تاب‌آوری با فرسودگی شغلی در پرستاران زن، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه،۱۴،۲، 169-161.

شعبانی بهار، غ.ر.، و کونانی، م.ز. (1391). رابطة بین فرسودگی شغلی با سلامت عمومی معلمان تربیت‌بدنی استان لرستان». پژوهش‌های مدیریت ورزشی و علوم حرکتی، ۲،۳، 91-77.

شهنازدوست، م.، مقصودی، ش.، تبری، ر.، کاظم نژاد لیلی، آ. (1390). ارتباط فرسودگی شغلی و حمایت پرستاران، مجلة دانشگاه علوم پزشکی گیلان، 20­،80، 59-49.

صابری، س. م.، صدر، س.ش.، قدیانی، م.ح.، یزدی، س. م.،  بهاری، ف.، و شاهمرادی، ح. (1387). رابطة فرسودگی شغلی با سلامت عمومی قضات و دادیاران شاغل در مراجع قضایی شهر تهران، مجلة پزشکی قانونی، ۱۴،۲، 98-92.

صاحب‌الزمانی، م.، صفوی، م.، و فراهانی، ح. (1388). بررسی میزان فرسودگی شغلی و ارتباط آن با حمایت‌های اجتماعی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های روان‌پزشکی شهر تهران، مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۹،۳، 211-206.

صلاحیان، آ.، عریضی، ح.ر.، بابامیری، م.، عسکری، آ.(۱۳۹۰). عوامل پیش‌بین سندرم فرسودگی شغلی، مجلة پژوهش پرستاری، ۶،۲۳، ۳۱-۲۳.

عاطف، ل.، روح‌الامین، م.، نوری، آ.، و مولوی، ح. (1385). میزان فرسودگی شغلی و خشنودی شغلی پزشکان جراح عمومی و متخصص داخلی شهر اصفهان.، دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، شماره 29، 151-129.

عبدی ماسوله، ف.، کاویانی، ح.، خاقانی زاده، م.، مؤمنی عراقی، آ.(1386). بررسی رابطة فرسودگی شغلی با سلامت روان، مجله دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، 65،6، 75-65.  

فرح‌بخش، س. (1390). رابطه ابعاد مختلف فرسودگی شغلی و برخی از عوامل مربوط به شغل در مدیران سازمان‌های دولتی استان لرستان، مجله تحقیقات علوم رفتاری، ۹،۱، 62-56.

فیلیان، ع.(۱۳۷۱). بررسی میزان افسردگی شغلی و ارتباط آن با روش‌های مقابله‌ای به کار گرفته‌شده توسط پرستاران. [پایان‌نامة کارشناسی ارشد]، دانشگاه تربیت مدرس.

گروسی‌فرشی، م.، و صوفیانی، ح. (1387). بررسی رابطه بین ابعاد شخصیت و سلامت عمومی در دانشجویان دانشگاه تبریز، روان‌شناسی و علوم تربیتی، مطالعات تربیتی و روان‌شناسی، ۹،۲، 63-47.

گل‌پرور، م.، آقایی، آ.، و حسین‌زاده، خ.(۱۳۹۲). الگوی ساختاری رابطة تناسب فرد- شغل، با فرسودگی هیجانی و نگرش‌های شغلی، دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، ۱۴،۱، ۳۳-۲۳.

محمدی، ش. (1386). مقایسه مکانیسم‌های مقابله‌ای، فرسودگی شغلی و سلامت روان در بین دبیران ایران و هند، فصلنامة نوآوری آموزشی، 5، 16، 96-60.

محمدی، ش.(1385). فرسودگی شغلی و سلامت روان‌شناختی در دبیران، فصلنامة روان‌شناسان ایرانی، 3، 9، 23-15.

محمودی‌راد، غ.م.، و نعیم‌حسینی، ص. (1392). بررسی رابطه فرسودگی شغلی با تعهد سازمانی پرستاران شاغل در بیمارستان ولیعصر (عج) بیرجند در سال 1390،  فصلنامة مراقبت‌های نوین، ۱۰،۴، 271-264.

مروی، م. (1389). بررسی رابطه رضایت شغلی و متغیرهای جمعیت شناختی و مقایسه آن در معلمان دانش‌آموز کم‌توان ذهنی و ناشنوا مقطع راهنمایی استان مازندران، تعلیم و تربیت استثنایی، 105،20-11.

مظلومی، س.، سعیدی، م.، واحدیان، م.، جلال پور، ز.، و کیانی، م. (1391). تأثیر فرسودگی شغلی بر حمایت اجتماعی و عزت‌نفس پرسنل بهداشتی درمانی شهرستان یزد. فصلنامة علمی تخصصی طب کار، ۵، ۱، 55-45.

مقیمی، س.م.(۱۳۸۶). سازمان و مدیریت رویکرد پژوهشی، تهران: انتشارات ترمه.

میرکمالی، س.م.، حیات، ع.ا.، نوروزی، ع.، و جراحی، ن. (1388). بررسی رابطة توانمندسازی روان‌شناختی با رضایت شغلی و تعهد سازمانی در میان کارکنان دانشگاه تهران، ماهنامة علمی پژوهشی دانشگاه شاهد، ۱۶،۳۹، 30-15.

ناستی‌زایی، ن.، واعظی، م.، ملازهی، ا.، و هزاره مقدم، م. (1387). بررسی رابطه فرسودگی شغلی با سلامت عمومی در کارکنان اداره کل مخابرات شهر زاهدان، دانشکده بهداشت یزد، ۷،۳و ۴، 57-49.

ودادهیر، ا.ع.، ساداتی، م.ه.، و احمدی، ب.(۱۳۸۷). سلامت زنان از منظر مجلات بهداشت و سلامت در ایران (تحلیل محتوای مجلات منتخب علمی پژوهشی بهداشت و سلامت)، مجلة پژوهش زنان، ۶،۲، ۱۵۵-۱۳۳.

یعقوبی، ح.(۱۳۷۴). بررسی همه‌گیرشناسی اختلالات روانی در مناطق شهری و روستایی صومعه‌سرا- گیلان، [پایان‌نامة کارشناسی ارشد]، دانشکده روان‌شناسی، دانشگاه علوم پزشکی ایران.

Abualrub, RF. (2004). Job stress, job performance, and social support among hospital nurses. Journal of Nursing Scholarship. 36 (1): 73-78

Allen, N.J., & Meyer, J.P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization, Journal of Occupational psychology, 63: 1-18.

Anagnostopoulos,  F., Dimitris, N. (2010). Job Burnout, Health – Related Quality Of Life, And Sickness Absence In Greek Health Professionals. Journal ArticleEuropean Psychologist, 15, 132-141.

Bakker, A.B., Costa,P L. (2014). Chronic job burnout and daily functioning: A theoretical analysis, Burnout Research, 1, 1-8.

Brayfield, A.H., Rothe H.F.,(1951). An index of job satisfaction. J Applied Psychology, 35: 307-311.

Bruwer, B., Emsley R., Kidd M., Lochner C., Seedat S. (2008). Psychometric properties of the Multidimensional Scale of Perceived Social Support in youth, Comprehensive Psychiatry, 49(2), 195–201.

Consiglio, C., (2014). Interpersonal strain at work: A new burnout facet relevant for the health of hospital staff, Burnout Research,1, 69–75.

Goldberg D.P. (1972).  The Detection of Psychiatric Ilness by Questionnaire.London, Oxford University press.

Innanen, H., Tolvanen, A., Salmela-Aro, K. (2014). Burnout, work engagement and workaholism among highly educated employees: Profiles, antecedents and outcomes, Burnout Research 1, 38–49. 

Kumar, S., Fischer, J., Robinson, E., Hatcher, S., Bhagat R.N. (2007). Burn out and job satisfaction. In newzeland psychiatrics. A national study. Int J Soc psychiatry, 53:306-316.

Lock, E.A., (1976). The nature and causes of job satisfactions.  In M.D Dunnette (EDS), Journal of management, 16 (2), 399 -432.

Luckman J, Sorensen KC. (1987). Medical-Surgical Nursing: A Psychophysiologic Approach. ۳ ed, W, The Complete Works.

Martinussen, M., Richardsen, A., Burke, J. (2007). Job demands, Job Resours and Burniut among poblice Officers. Journal of Criminal Justice, 35, 239-249.

Maslach, c. (1986). Burnout inventory: manual 2^nd ed. Palo Alto CA:Consulting Psychologists Press. Inc.

Maslach, C., Jackson, S.E. (1993). Maslach Burnout Inventory Manual. 2^nd ed. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.

Melchior, M. E., Bours, g.J., Schmitz.p., & wittich, y. (1997). "Burnout in psychiatric nursing: A meta-analysis of related variables", Journal of psychiatric and Mental Health Nursing, 4: 193-201.

Miler, K. (2006). Organizational communication: approaches and process. 4th ed. Belmont, CA: Wadsworth.

Ozyurt. A, Hayrono, and sur H. (2006). "Predictors of burnout and Job satisfaction among Turkish physicians", QJM, 99: 161-169.

Pienaar, J., and Sharron, W. (2008). Burnout, Engagement, Coping And General Health Of Service Employees In The Hospitality Industry. Journal Article, 1053 – 1063.

Sarason. B.R., Sarason, I. G., Gurung, R.A.R. (1997). Close personal relationships and health outcomes: a key to the role of social support.

Spence Laschinger,H, K., Fida, R., (2014). New nurses burnout and workplace wellbeing: The influence ofauthentic leadership and psychological capital. H.K. Spence Burnout Research, 1, 19–28.

Zimet, G.D., Dehlem, N.W., Zimet, S.G., & Farley, G.K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support, Journal of personality Assessment, 52, 30-41.