تحلیل اثرات مناطق نمونه گردشگری در توسعه جوامع محلی (مطالعه موردی: روستای قوری قلعه در استان کرمانشاه)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی روستایی و عشایری
داود جمینی
1
*
,
فرهاد جوان
2
,
بیتا حیدریان
3
1 - استادیار گروه ژئومورفولوژی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران؛ پژوهشگر پاره وقت پژوهشکده کردستان شناسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
2 - استادیار گروه مدیریت جهانگردی، دانشکدۀ میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه ژئومورفولوژی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
کلید واژه: گردشگری, ژئوتوریسم, توسعه روستایی, اجتماعات محلی, مناطق نمونه گردشگری, روستای قلعه قوری, کرمانشاه,
چکیده مقاله :
مقدمه: در راستای کاهش چالشهای فزاینده سکونتگاههای روستایی بهویژه در کشورهای درحال توسعه، توسعه گردشگری گزینه ای است که اکثر اندیشمندان بر روی آن اتفاق نظر دارند. ژئوتوریسم از مهمترین زیربخشهای صنعت گردشگری است که یکی از اهداف اصلی آن، توسعه جوامع محلی است. منطقه نمونه گردشگری قوری قلعه به واسطه جاذبه‌های طبیعی و انسانی، طی سالهای اخیر همواره پذیرای تعداد قابل توجهی از گردشگران بوده است.
هدف: با توجه به ماهیت ژئوتوریسم، بررسی چگونگی اثرگذاری آن بر ابعاد کلیدی توسعه روستایی و شناسایی عوامل موثر بر توسعه اثرگذاری ژئوتوریسم، هدف اصلی پژوهش حاضر است.
روششناسی تحقیق: به لحاظ روششناسی این مطالعه در گروه پژوهشهای توصیفی ـ تحلیلی قرار دارد. جامعه آماری شامل تمامی فعالان عرصه گردشگری است که در میان آنها 119 نفر به صورت کاملاً تصادفی انتخاب شدهاند. ابزار اصلی جهت گردآوری دادههای میدانی، پرسشنامه محقق‌ساخته است که روایی و پایایی آن بر اساس اصول پژوهشهای میدانی مورد بررسی و تأیید قرار گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها، از آمار توصیفی و استنباطی در نرمافزار SPSS استفاده شد.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: این مطالعه در منطقه نمونه گردشگری قوری قلعه (واقع در استان کرمانشاه) انجام گرفته است.
یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد اثرگذاری ژئوتوریسم بر بعد اقتصادی توسعه روستایی با میانگین 928/2، پایینتر از سطح متوسط بوده و در بعد اجتماعی و زیستمحیطی بهترتیب با میانگین 31/3 و 337/3، بالاتر از سطح متوسط بوده است. یافتههای بررسی وضعیت کلی اثرگذاری ژئوتوریسم بر جامعه محلی نشان داد میانگین حاصل شده با مقدار 124/3، بالاتر از سطح متوسط بوده است. یافتههای مدل رگرسیونی برازش شده نهایی نشان داد حدود 28 درصد از واریانس متغیر وابسته بهواسطه سه متغیر همکاری فعالانه اهالی در زمینه گردشگری (473/0 = Beta)، حمایت مالی بخش دولتی (429/0 = Beta) و همکاری فعال مدیران روستایی با اهالی روستا (228/0 = Beta) تبیین شده است.
نتایج: توسعه ژئوتوریسم معلول عوامل مختلفی است و در این میان مشارکت جامعه محلی، حمایت پایدار بخش دولتی و مدیریت روستایی کارآمد، نقش کلیدی را در توسعه ژئوتوریسم ایفا مینمایند. در مجموع توسعه ژئوتوریسم در گرو مدیریت جامع توسعه ژئوتوریسم در مقاصد گردشگری است.
Introduction: In order to reduce the increasing challenges of rural settlements, especially in developing countries, tourism development is an option that most scholars agree on. Geotourism is one of the most important subsectors of the tourism industry; one of its main goals is the development of local communities. The Qori Qale tourism sample area has always welcomed a significant number of tourists in recent years due to its natural and human attractions.
Research Aim: Considering the nature of geotourism, the main objective of the present study is to investigate how it affects key dimensions of rural development and to identify factors affecting the development of the impact of geotourism.
Methodology: In terms of methodology, this study is in the descriptive-analytical research group. The statistical population includes all tourism sector activists, among whom 119 people were selected completely randomly. The main tool for collecting field data is a researcher-made questionnaire, the validity and reliability of which have been examined and confirmed based on the principles of field research. Descriptive and inferential statistics were used in SPSS software to analyze the data.
Studied Area: This study was conducted in the Quri Qaleh tourism sample area (located in Kermanshah province).
Results: The research findings showed that the impact of geotourism on the economic dimension of rural development was lower than the average level with an average of 2.928, and in the social and environmental dimensions, it was higher than the average level with an average of 3.31 and 3.337, respectively. The findings of the study on the overall impact of geotourism on the local community showed that the average obtained with a value of 3.124 was higher than the average level. The findings of the final fitted regression model showed that about 28 percent of the variance of the dependent variable was explained by the three variables of active cooperation of residents in the field of tourism (Beta = 0.473), financial support from the government sector (Beta = 0.429), and active cooperation of rural managers with rural residents (Beta = 0.228).
Conclusion: Geotourism development is influenced by various factors, and among them, local community participation, sustainable support from the government sector, and efficient rural management play a key role in geotourism development. Overall, geotourism development depends on comprehensive management of geotourism development in tourism destinations.
اسدی کرم، رخساره. (1395). تحلیلی بر شناخت توانمندی‌ها و برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری (مطالعه موردی : روستای نمونه گردشگری دلفارد در شهرستان جیرفت). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، 11(37)، 150-125.
https://sanad.iau.ir/Journal/jshsp/Article/1030603/FullText
اکبریان، محمد. (1400). ارزیابی اثرات زیستمحیطی توسعه ژئوتوریسم در جزیره هرمز. پژوهشهای ژئومورفولوژی کمّی، 10(1)، 39-20. https://www.geomorphologyjournal.ir/article_134549.html?lang=fa.
جمینی، داود؛ جوان، فرهاد و حیدریان، بیتا . (1403). شناسایی چالش‌ها و راهکارهای توسعه ژئوتوریسم در سکونتگاه های روستایی منتخب در استان های کردستان، کرمانشاه و همدان. برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 13(51)، 237-215.
https://doi.org/10.22080/jtpd.2024.28159.3943
جمینی، داود؛ سالاری، ممند و شهابی، هیمن. (1396). تبیین اثرات ژئوتوریسم بر توسعه کارآفرینی در روستا ـ شهرِ قوری قلعه با رویکرد معادلات ساختاری. جغرافیا و پایداری محیط، 7(1)، 110-97. https://ges.razi.ac.ir/article_757.html.
خسروی، سمیه. (1391). توانمندیهای ژئوتوریسم در توسعة روستای ابیانه. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی سپهر، 21(84-1)، 47-43.
خسروی، محمود؛ مهدی نسب، مهدی و شفیعی، بهمن. (1392). مکانیابی پهنه های اکوتوریستی شهرستان پلدختر در فصول سال بر اساس GIS با تأکید بر زاویه تابش خورشید. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، 8(24)، 71-55.
https://sanad.iau.ir/fa/Article/1032625
دربان آستانه، علیرضا؛ محمدزاده لاریجانی، فاطمه؛ اصفهانی، مجید و غلامی، علی. (1400). نقش گردشگری دانش محور در توسعه جوامع محلی (مطالعه موردی: ژئوپارک قشم). گردشگری و توسعه، 10(1)، 202-189.
https://doi.org/10.22034/jtd.2019.190583.1770
دیوسالار، اسداله. (1392). بررسی نقش ژئوتوریسم در توسعه پایدار فرهنگی شهرهای ساحلی. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 3(8)، 98-79. https://gps.gu.ac.ir/article_5666.html
ذکاوت، میثم؛ مومنیان، آرزو؛ دولتشاهی، زینب و حبیبی، میرسالار. (1403). آینده پژوهی پیشرانهای خلاقانه مدیریت محلی ژئوسایت و ژئوتوریسم در استان لرستان. چشم انداز شهرهای آینده. ۵ (۲)، 199-۱75. http://jvfc.ir/article-1-386-fa.html.
رومیانی، احمد؛ عباس رشید، خدیجه و خادم، فریدون. (1397). ارزیابی حمایت ساکنین روستاهای هدف گردشگری بر توسعه گردشگری پایدار (مطالعه موردی: روستاهای درسجین و گلابر، استان زنجان). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، 13(4)، 233-217.
http://jshsp.iaurasht.ac.ir/article_540513.html
شریفي‌نیا، زهرا و استعلاجي، علیرضا. (1396). بررسي پیامدهاي اجتماعي توسعه گردشگري خانه‌هاي دوم (مطالعه موردي: روستاي زیارت(. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، 13(1)، 84-69. http://jshsp.iaurasht.ac.ir/article_540505.html.
صبوری، طاهره؛ ثروتی، محمدرضا و جداری عیوضی، جمشید. (1399). تبیین تأثیر توسعه ژئوتوریسم و ایجاد ژئوپارک با تاکید بر شاخص‌های گردشگری پایدار در ناحیه درفک و دیلمان استان گیلان. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، 15(1)، 17-1.
http://jshsp.iaurasht.ac.ir/article_672849.html
صفوی، سید راشد؛ اروجی، حسن؛ علیزاده، محمد و زمانیان، احسان. (1398). سنجش و ارزیابی اثرات و ارتباطات بین ژئوتوریسم و توسعۀ روستایی مطالعۀ موردی: روستاهای پیرامون کال سردر در شهرستان طبس. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 9(34)، 173-194.
https://doi.org/10.30488/gps.2020.102609
قادرمرزی، حامد؛ جمینی، داود و جمشیدی، علیرضا. (1394). واکاوی اثرات گردشگری بر توسعه نواحی روستایی مورد: روستای قوری قلعه، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 4(14): 127-111. https://serd.khu.ac.ir/article-1-2583-fa.html.
قنبری، ابوالفضل؛ حجازی، میر اسدالله و قنبری، محمد. (1392). ارزیابی توانمندی زمین گردشگری مکان¬های ژئومورفولوژیکی موجود در روستای کندوان. مسکن و محیط روستا، ۳۲ (۱۴۱)، ۱۱۹-۱۰۹. http://jhre.ir/article-1-313-fa.html.
کریم¬پور ریحان، مجید؛ ناصری، حمیدرضا و دانش، عابد. (1398). امکانسنجی پتانسیلهای اکوتوریسم و ژئوتوریسم و تأثیر آن بر افزایش توان اقتصادی مردم بومی مناطق بیابانی (مطالعه موردی: منطقه جنوب گرمسار). فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، 9(35)، 91-81. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22286462.1398.9.3.30.8.
مختاری، داود. (1393). اصول موضوعه دانش ژئومورفولوژی و جایگاه ژئوتوریسم (نقدی در حوزه دانش ژئومورفولوژی ایران). جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 25(1)، 91-108. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085362.1393.25.1.11.3.
Bellia, C., Pilato, M., & Seraphin, H (2021). Determining tourism drivers and followers: a methodological approach, Anatolia, https://doi.org/10.1080/13032917.2021.1916549.
Carrillo-Hernández, Y. M., Ríos-Reyes, C. A., & Villarreal-Jaimes, C. A. (2024). Geotourism and Geoeducation: A Holistic Approach for Socioeconomic Development in Rural Areas of Los Santos Municipality, Santander, Colombia. Geoheritage, 16(4), 1-26. https://doi.org/10.1007/s12371-024-00974-6.
Carrión-Mero, P., Borja-Bernal, C., Herrera-Franco, G., Morante-Carballo, F., Jaya-Montalvo, M., Maldonado-Zamora, A., Paz-Salas, N., & Berrezueta, E . (2021). Geosites and Geotourism in the Local Development of Communities of the Andes Mountains. A Case Study. Sustainability, 13, no. 9: 4624. https://doi.org/10.3390/su13094624
Chen, P., Clarke, N., & Hracs, B. J. (2022). Urban-rural mobilities: The case of China's rural tourism makers. Journal of Rural Studies, 95, 402-411. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2022.09.017.
Ghaderzadah, H., Dehghani, A., & Jamini, D. (2023). Rural elites; the causes of migration and attracting their participation in the process of rural development with thematic analysis approach (Case Study: Kurdistan Province). Journal of Research & Rural Planning, 12(4), 79-98.
http://dx.doi.org/10.22067/jrrp.v12i4.2309-1087.
Gittins, P., & McElwee, G. (2023). Constrained rural entrepreneurship: Upland farmer responses to the socio-political challenges in England's beef and sheep sector. Journal of Rural Studies, 104, 103141. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2023.103141.
Jamini, D., & Dehghani, A. (2024). An Analysis of Rural Tourism Marketing Indicators (The Case of Quri Qaleh Village, Ravansar County). Journal of Sustainable Rural Development, 8(1), 89-102.
doi: 10.22034/jsrd.2024.446379.1182.
Krasavac, B. C., Radosavljević, K., & Bradić-Martinović, A. (2018). SWOT analysis of the rural tourism as a channel of marketing for agricultural products in Serbia. Економика пољопривреде, 65(4), 1573-1584. doi:10.5937/ekoPolj1804573K.
Liu, C., Dou, X., Li, J., & Cai, L. A. (2020). Analyzing government role in rural tourism development: An empirical investigation from China. Journal of Rural Studies, 79, 177-188.
https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2020.08.046.
Ma, D., Sun, D., & Wang, Z. (2024). Exploring the Rural Revitalization Effect under the Interaction of Agro-Tourism Integration and Tourism-Driven Poverty Reduction: Empirical Evidence for China. Land, 13(1), 60. doi:10.3390/land13010060.
Mariam, K., Singh, M., Yaja, M., & Kumar, A. (2024). Negative perception of the local community towards tourism development. Tourism and hospitality management, 30(1), 15-25.
doi:10.20867/thm.30.1.2.
Nordbø, I. (2022). Female entrepreneurs and path-dependency in rural tourism. Journal of Rural Studies, 96, 198-206. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2022.09.032.
Obradović, S., Stojanović, V., & Lukić, T. (2023). Geotourism and Local Communities: Measuring Residents’ Attitudes Toward Sustainable Tourism in the Fruška Gora National Park. Geoheritage, 15, 90. https://doi.org/10.1007/s12371-023-00860-7.
Ólafsdóttir, R., & Edita, T. (2018). Geotourism: A Systematic Literature Review. Geosciences 8(7), 234. https://doi.org/10.3390/geosciences8070234.
Qu, M., & Zollet, S. (2023). Neo-endogenous revitalisation: Enhancing community resilience through art tourism and rural entrepreneurship. Journal of Rural Studies, 97, 105-114.
https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2022.11.016.
Santi, T. K., Wisnu., Purwasito, A., Watunglawar, B., Mahfud & Widyasari, R. (2024). Development of Geotourism Module Focusing on the Historical Aspects of the Unesco Global Geopark Area (Uggp) Ijen Banyuwangi. Review of Contemporary Philosophy, 23, 330-361.
https://reviewofconphil.com/index.php/journal/article/view/62.
Verma, V., Ahlawat, R., Ghai, M., & Bansal, S. (2024). Rural tourism in Himachal Pradesh in transition: Challenges for regional sustainability. Multidisciplinary Reviews, 7(1), 2024010-2024010.
Wu, B., Geng, B., Wang, Y., McCabe, S., Liao, L., Zeng, L., & Deng, B. (2022). Reverse entrepreneurship and integration in poor areas of China: Case studies of tourism entrepreneurship in Ganzi Tibetan Region of Sichuan. Journal of Rural Studies, 96, 358-368.
https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2022.11.012.
Yang, X. S., & Xu, H. (2022). Producing an ideal village: imagined rurality, tourism and rural gentrification in China. Journal of Rural Studies, 96, 1-10.
https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2022.10.005.