ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی بر توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی بخش مرکزی شهرستان رشت

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

مریم علینقی پور ¹ , عیسی پوررمضان ²

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

تاریخ دریافت : 1394/05/21 تاریخ پذیرش : 1394/05/21 تاریخ انتشار : 1393/12/01

کلید واژه: روستا, طرح هادی, مسکن روستایی, شبکه معابر, بهداشت محیط, کاربری اراضی,

چکیده مقاله :

امروزه طرح هادی روستایی مهمترین ابزار مدیریت توسعه روستایی در ایران است که عمدتاً جنبه های کالبدی روستاها را بیشتر از جنبه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار می دهد به طوریکه بخش عمده قابل اجرا این طرح ها نیز جنبه کالبدی دارد. ساختار کالبدی روستاها که در طول زمان و بنا بر مقتضیات گوناگون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شکل گرفته اند با اجرای طرح هادی روستایی و احداث ساخت و سازهای جدید، خانه های بادوام، تعریض معابر ، ایجاد پارک و فضای سبز، ایجاد کاربری های مورد نیاز از قبیل آموزشی، درمانی، نظامی و انتظامی و ... متحول شده و سبب رونق نسبی و افزایش حس امنیت در روستاییان می گردد. هدف از این مطالعه بررسی اثرات طرح های هادی روستایی بر توسعه کالبدی روستاها می باشد. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است و برای گردآوری اطلاعات از روش های میدانی و اسنادی استفاده شده و بر اساس آن و با توجه به جامعه آماری (8251 نفر)، حجم نمونه بر اساس فرمول شارپ - کوکران 368 نفر بوده است که به روش نمونه گیری تصادفی در بین روستاهای مورد مطالعه توزیع شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد بیشترین اثر گذاری طرح های هادی بر نظارت بر نحوه ساخت و ساز و بهسازی و مقاوم سازی مساکن روستایی (متغیر مسکن) و سپس بر تسهیل عبور و مرور در معابر روستایی (متغیر معابر) بوده و در سایر متغیرها، بهداشت محیط و کاربری اراضی توفیق چندانی حاصل نشده و تنها عملکرد مطلوبی در جمع آوری زباله و نحوه توزیع و مکانیابی مناسب خدمات دیده می شود. به طور کل می توان گفت طرح هادی بر توسعه کالبدی روستا مؤثر بوده ولی میزان این تأثیر در ابعاد و مکان های مختلف، متفاوت است و این نشانگر ضعف این طرح در مرحله تهیه و یا اجرا می باشد که البته تخصیص اعتبارات کافی، جلب رضایت و در نتیجه مشارکت روستاییان، گسترش فرهنگ روستا و روستانشینی، حفظ کاربری اراضی به خصوص اراضی کشاورزی، رعایت اصول ساخت مسکن، رعایت ضوابط و حرایم مربوط به راههای موجود روستا، حفظ محیط زیست روستا جهت افزایش میزان تأثیر گذاری پیشنهاد می گردد.

چکیده انگلیسی:

Today's Rural Plainsawn important tool in the management of rural development which mainly will be considered physical aspects of rural more than economic, social and cultural aspect so much applicable part of this project is the physical aspect. Physical structure of villages that have evolved over time and the various requirements of economic, social and cultural changed with the implementation of the Rural guiding plan and building new construction, sustainable homes, widening of streets, parks and green space, make required functions such as education, medical, military,... and cause relative prosperity and increased sense of security in the village. The purpose of this study is reviewed the effects of rural guiding plan on the physical development of villages. The research method is descriptive-analytical and to collect information used athletics and documents methods and based on that and according to the statistical society (n = 8415), the sample size was based on a formula Sharp - Cochrane have been 368 people which is randomly distributed in the villages studied. The findings show that maximum impact of guiding plan has been on the supervision of construction and reform and retrofitting rural housing (housing variables) and then facilitate the passage in rural places (roads variables) and the other variables, environmental health and land use not achieved much success and only seen good performance in garbage collection and proper distribution and localization services. In general it can be said guiding plan was effective on Villages physical development but the extent of this impact is different on aspects and different locations, and this is a sign of weakness in preparation or implementation of this plan. The course is recommended allocate sufficient funds ,satisfaction , thereby participation the villagers, development of rural culture ,preservation of land use especially agricultural land, housing principles ,observance terms and privacy policy of village existing roads, village environmental protection to increase the amount of influence.

منابع و مأخذ:

1. احمدی، محمد رضا، 1375، برنامه­ریزی روستایی بر پایه توسعه روستایی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.

2. آسایش، حسین، 1375، اصول و روش­های برنامه­ریزی روستایی، انتشارات پیام نور، تهران.

3. آسایش، حسین، 1385، برنامه­ریزی روستایی ایران،چاپ هفتم، انتشارات پیام نور، تهران.

4. آمار، تیمور و صمیمی­شارمی، رضا، 1388، ارزشیابی اثرات کالبدی اجرای طرح­های هادی روستایی (مطالعه موردی رشت - بخش خمام)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 28، شماره 127، صص 55-44.

5. بحرینی، حسین،1370، مفهوم و مشخصات طرح­ریزی کالبدی، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین­المللی طرح­ریزی کالبدی (ملی و منطقه­ای)، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.

6. پاپلی­یزدی، محمد حسین  و ابراهیمی، محمد امیر، 1386، نظریه­های توسعه روستایی، چاپ سوم، انتشارات سمت، تهران.

7. ترکاشوند، احمد، مظفر، حسینی و سلیمانی، سرمدی، 1388، ارزیابی اثرات اجرای طرح­های هادی بر مناطق و محیط روستایی، مجله علوم محیطی، دوره 5، شمارۀ 3، صص 32-11.

8. تقی­لو، علی­اکبر، خسروبیگی، رضا و خدایی، یوسف، 1388، ارزیابی طرح­های هادی روستایی در ابعاد کالبدی، اجتماعی و اقتصادی از دیدگاه روستاییان (مطالعه موردی: شهرستان کمیجان، استان مرکزی)، اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه کالبدی روستا، زاهدان.

9. چراغی، مهدی، محمدی یگانه، بهروز و نباتی، عباس،1391، تبیین اثرات اجرای طرح هادی بر بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان کرانی شهرستان بیجار)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 31، شماره 139، صص 115-99.

10. حسامیان، فرخ و دیگران،1363، شهرنشینی در ایران، موسسه انتشارات آگاه، تهران.

11. حق پناه، مریم و دهقانی، مرجان، 1388، بررسی اثرات کالبدی اجرای طرح­های هادی روستایی، اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه کالبدی روستا، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدن.

12. رضوانی، محمدرضا، 1379، برنامه­ریزی توسعه و عمران روستایی در ایران: از فکر تا عمل،ارزشیابی درباره محتوای و عملکرد برنامه­های توسعه در چند دهه اخیر، پژوهش­های جغرافیایی، شماره 39، صص77-65.

13. رضوانی، محمدرضا،1380، نگرشی بر نظام برنامه­ریزی توسعه روستایی در ایران، پژوهش­های جغرافیایی، شماره 41، صص 38-35.

14. سواری، مسلم، شیری، نعمت­الله و شعبانعلی فمی، حسین، 1392، تحلیل عوامل مرتبط با رضایتمندی روستاییان ازطرح هادی، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 32، شماره 142، 82-67.

15. عزیزپور، فرهاد و حسینی­حاصل، صدیقه، 1387، مروری بر روند تحولات کالبدی روستاهای کشور با تأکید بر طرح­هادی روستایی، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 27، شماره 123، 55-42.

16. عسگری، فهمیه، 1383، طرح هادی روستایی دشتی و ارزیابی طرح­های هادی بخش مرکزی شهرستان اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای و برنامه­ریزی روستایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.

17. عظیمی، نورالدین، مولایی هشتجین، نصرالله و علیزاده، علیرضا،1390، بررسی عوامل جغرافیایی موفقیت اجرای طرح­های هادی روستایی در شرق استان گیلان، فصلنامه چشم­انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، سال ششم، شماره 16، صص 98-84.

18. عظیمی، نورالدین و جمشیدیان مجاور، مجید، 1384، بررسی اثرات کالبدی اجرای طرح­های هادی روستایی: مطالعه موردی: غرب گیلان، نشریه هنرهای زیبا، شماره 22، صص34-25.

19. عنابستانی، علی­اکبر، 1388، ارزیابی اثرات کالبدی اجرای طرح­های هادی روستایی(مطالعه موردی: روستاهای غرب خراسان رضوی)، اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه کالبدی روستا، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.

20. عنابستانی، علی­اکبر، اکبری، محمد حسن،1391، ارزیابی طرح­های هادی و نقش آن در توسعه ی کالبدی روستا ازدیدگاه روستاییان (مطالعه­ی موردی: شهرستان جهرم)، پژوهش­های انسانی، دورۀ­ 44 ، شمارۀ­ 4، صص 110-93.

21. غلامرضایی، محمد علی، 1382، ارزشیابی عملکرد طرح هادی در روستاهای استان لرستان، پایان نامه کارشناسی ارشد توسعه روستایی، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی کرمانشاه.

22. مظفر، فرهنگ، حسینی، سید باقر، سلیمانی، محمد، ترکاشوند، عباس  و سرمدی علی­اکبر، 1387، ارزیابی اثرات اجرای طرح­های هادی بر محیط زیست روستاهای ایران، علوم محیطی سال پنجم، شماره سوم، صص 32-11.

23. معاونت برنامه­ریزی استانداری گیلان،1392، سالنامه آماری 1391 استان گیلان.