آراء سعدالدین حمویی در عرفان نظری

محورهای موضوعی : مسیحیت

عالیه نوری ¹ (رشتة عرفان اسلامی، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
محمدجواد شمس ² (دانشگاه بین المللی امام خمینی)
محمد تقی فعّالی ³ (گروه عرفان اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/07/27 تاریخ پذیرش : 1396/07/27 تاریخ انتشار : 1396/07/01

کلید واژه: سعدالدین حمویی, عرفان نظری, وجودشناسی, وحدت وجود, اصالت وجود, احکام وجود,

چکیده مقاله :

نوشتار حاضر جستاری است درباب آراء عرفانی عارف نامدار سدة هفتم هجری قمری، شیخ المشایخ سعدالدین محمّد بن معین‌الدین (مؤیدالدین) محمّد بن حمویی بحرآبادی جوینی (587-649/650‌ق) از خاندان شافعی مذهب حمویی که در مدّت چهار صد سال در ایران، مصر و شام منشأ خدمات مؤثر مادی و معنوی بودند. سعدالدین حمویی از عارفان طریقت کبرویّه و در سلک مریدان برجستة شیخ نجم الدین کبری و در شمار نخستین صوفیانیست که با اعتقاد به ولایت ائمّة معصومین(ع) به عنوان اولیاء مطلق الهی، گرایشات شیعی داشته است. آثار و تألیفات وی پرشمار، و اغلب مشتمل بر سخنان رازآمیز، ارقام، دوایر، أشکال هندسی و اصطلاحات خاصّی است که گاه فهم و حلّ آنها دشوار می‌نماید. از آنجا که بیشتر تألیفات او به زبان عربی است و مشرب تأویلی دارد، هنوز در قالب نسخ خطی باقی مانده و استخراج آراء عرفانی وی در هر دو حوزة نظر وعمل را دشواریاب نموده است. این مقاله در حوزة عرفان نظری با بررسی مهم‌ترین آثار وی همچون رسالة محبوب الأولیاء، فی علوم الحقایق و حکم الدقایق، لطائف التوحید فی غرائب التفرید و المصباح فی التصوف، و نیز توجه به آثار مرید برجسته‌اش عزیزالدین نسفی، به مقولة وجودشناسی و تبیین احکام وجود اعم از وحدت شخصی وجود وتمثیلات آن، اصالت وجود و تشکیک وجود از منظر عارف حمویی پرداخته و برای تبیین بهتر، گاه با آراء عرفانی شیخ اکبر محی‌الدین عربی- عارف هم روزگار شیخ حمویی که مناسبات و مکاتبات میان ایشان در تاریخ تصوف به ثبت رسیده- سنجیده و بیان داشته است.

چکیده انگلیسی:

Saʿd al-Dīn Ḥammuyyī, the well-known mystics of the 7th/13th century, was from a Shāfi'ī family who have had a long history (about 400 years) in Egypt and Syria. Saʿd al-Dīn belonged to the Kābravi Order and was one of the prominent disciples of Shaikh Nadjm al-Dīn Kubrā. He was one of the first Sufis who explicitly confirmed the absolute sainthood of Shiite Imāms. He wrote several books and treatises contained mysterious sayings, mathematical figures and shapes and full of mystical terms, these materials are sometimes hard to understand. Most parts of his writings are unpublished and still preserve in manuscript form in the libraries and it is one of the serious obstacles to survey his mystical thoughts. In this article we review some of his main treatises such as Maḥbub al-, fī Ulum al-Ḥaqāyiq va al-Daqāyiq, Lataḥīd fī Gharā and al-Miṣbaḥ fī al-Taṣawwuf. Moreover we survey the words of his distinguished dispel, ʿAzīz al-Dīn Nasafī. We try to describe his teachings on ontology especially his ideas about the theories of oneness of Being, basicality of Being and modulation of existence. We also compare some of his teachings with his contemporary mystic, Muḥī al-Dīn Ibn al-ʿArabī.