مفهوم «احساس» در آثار نخستین شلایرماخر

محورهای موضوعی : مسیحیت

بابک برومندفر ¹ (دانشجوی دکتری ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
شهرام پازوکی ² (استاد مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران)
سید مسعود زمانی ³ (استادیار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران)
فاطمه لاجوردی ⁴ (استادیار گروه ادیان و عرفان، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/09/28 تاریخ پذیرش : 1399/09/28 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: شلایرماخر, احساس, ارسطو, خیر اعلی, کانت,

چکیده مقاله :

در نظام الاهیاتی شلایرماخر، مفهوم احساس جایگاه مهمی دارد و شالودة تجربة دینی در نگاه او مبتنی بر آن است. سؤال پژوهشی مقالة حاضر، دربارة مفهوم احساس (Gefühl) از نگاه شلایرماخر با توجه به آثار او تا سال 1792 میلادی است. شلایرماخر در زمانه ای زیسته که مواجهة فیلسوفان با مسائل مابعدالطبیعه و الاهیات، نسبت به دوران باستان و قرون وسطی تفاوت های چشمگیری یافته است. هرچند موضوعات اصلی فلسفه هم‌چون خدا، نفس و جاودانگی آن، محوریت خود را از دست نداده بودند، اما فیلسوفان از افقی دیگر به آن‌ها می‌نگریستند و این سبب انقلابی در نظام های الاهیات مدرسی شد. شلایرماخر از یک سو در ردای کشیش مسیحی پا به میدان می‌نهد که متأثر از جریان فلسفة کانتی و اندیشه های اوست؛ از سوی دیگر او به دنبال تعریفی دوباره از دین با توجه به مفهوم احساس است تا بتواند دین را از فروکاست به اخلاق کانتی برهاند. او در رساله های نخستین خویش با تأثیرگرفتن از ارسطو و فیلسوفان یونانی و جریان فلسفة استعلایی کانت، حول مفهوم احساس می کوشد دینداری و الاهیات مسیحی را از سیطرة اندیشه های کانت و عقل گرایی دورة روشنگری نجات دهد؛ در این مقاله می کوشیم با تأکید بر آثار اولیه شلایرماخر تا سال 1792 سیر تحولات مفهوم احساس را بررسی کنیم.

چکیده انگلیسی:

In Schleiermacher’s theological system, the concept of Feeling (Gefühl) has a significant role and the foundation of Religious Experience, in his view, is based on it. In this article, the most important question is related to the concept of Feeling from Schleiermacher’s viewpoint with emphasis on his works up to 1792 C.E. Schleiermacher lived in a time when philosophers were faced with a kind of metaphysics and theology, that was so different from those of antiquity and the middle ages. Although the main themes of philosophy, such as God, the soul and its immortality, had not lost their focus; philosophers, looked at them from a different perspective, and this led to a revelation in the systems of Scholastic Theology. On the one hand, Schleiermacher is known as a famous priest, and on the other hand, he is known as a philosopher who is influenced by Kantian philosophy. He seeks to redefine religion according to the concept of “Feeling” in his philosophical theology to rescue it from its decline into Kantian morality. In his early treatises, under the influence of Aristotle and Greek philosophers, and the Kant’s transcendental philosophy, he tries to save Christian theology from the domination of Kant’s ideas and Enlightenment rationalism.

منابع و مأخذ:

• Lamm, Julia, “The Early Philosophical Roots of Schleiermacher's Notion of Gefühl, 1788–1794”, Harvard Theological Review (HTR), 8­­­­­7 (1), January 1994.


• Lamm, Julia, “Schleiermacher's Post-Kantian Spinozism: The Early Essays on Spinoza, 1793-94”, The Journal of Religion, vol.74, no.4, Oct., 1994.


• Aristotle Nicomachean Ethics (translated by. Rackham, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1947.


• Blackwell, Albert L, “Schleiermacher's Early Philosophy of Life: Determinism, Freedom, and Phantasy”, Harvard Theological Studies, vol XXXIII, 1982. 


• Güunter Meckenstock, Deterministische Ethik und kritische Theologie: Die Auseinandersetzung des früuhen Schleiermacher mit Kant und Spinoza 1789-1794, Berlin, Walter de Gruyter, 1988.


• Guyer, Paul, "Feeling and Freedom: Kant on Aesthetics and Morality," The Journal of Aesthetics and Art Criticism, vol.48, 1990.


• Hector, Kevin W., “Attunement and Explication: A Pragmatist Reading of Schleiermacher’s “Theology of Feeling””, in B. W. Sockness & W. Gräb (eds) Schleiermacher, the Study of Religion, and the Future of Theology, Berlin & New York, 2010.


• Helmer, Christiner, ‘Mysticism and Metaphysics: Schleiermacher and a Historical-Theological Trajectory’, Journal of Religion, no.83, 2003.


• Schleiermacher, Friedrich, On the Highest Good (Schleiermacher Studies and Translations), H. Victor Froese (translated and annotated with a scholarly postscript.), Edwin Mellen Press, 1992.


• https://www.etymonline.com/word/feel, 12 Secember, 2018.


• John P. Crossley, “The Ethical Impulse in Schleiermacher's Early Ethics”, Journal of Religious Ethics, vol.17, no.2, 1989


• Kant, Immanuel, Ctrique of Practical Reason, Tr. & Ed. by Mary J. Gregor with a revised introduction by Andrews Reath, Cambridge University Press, UK, 2015.


• Kant, Immanuel, Ctrique of Practical Reason, translated by Norman Kemp Smith, Palgrave Macmillan, UK, 2007.


• Kant, Immanuel, Religion Within the Limits of Reason Alone, translated by Theodore M. Greene and Hoyt Hudson, Harper and Row, New York, 1960.


• Schleiermacher, Friedrich, Christian Faith, Bloomsbury T&T Clark, UK, 2016.


• Schleiermacher, Friedrich, Dialektik (ed. Ludwig Jonas) in Schleiermachers sämmtliche Werke, 3.1.


• Schleiermacher, Friedrich, Kritische Gesamtausgabe/ Anmerkungen zu Aristoteles: Nikomachische Ethik 8-9, 1788, edited by Hans-Joachim Birkner and  Günter Meckenstock in KGA I/1, Walter de Gruyter, Berlin, New York, 1984.


• Schleiermacher, Friedrich, Kritische Gesamtausgabe/ Über das höchste Gut, (1789), edited by Hans-Joachim Birkner and  Günter Meckenstock in Part 1: Schriften und Entwürfe, Bd.l. .Jugendschriften 1787-1796, KGA I/1, Walter de Gruyter, Berlin, New York, 1984.


• Schleiermacher, Friedrich, Kritische Gesamtausgabe/ Über die Freiheit, (Zwischen 1790 und 1792) , edited by Hans-Joachim Birkner and  Günter Meckenstock in Part 1: Schriften und Entwürfe, Bd.l. .Jugendschriften 1787-1796, KGA I/1, Walter de Gruyter, Berlin, New York, 1984.


• Schleiermacher, Friedrich, On Freedom (Schleiermacher Studies and Translations), Schleiermacher Studies and Translations (Book 9), (tr.), Albert L. Blackwell, Edwin Mellen Pr, 1992.


• Schleiermacher, Friedrich, On Religion: Speeches to Its Cultured Despisers, trans & ed. 7 intruduction by Richard Crouter, Cmbridge University Press, Second Edition 1996, Fourteenth printing 2010.


• Schleiermacher, Friedrich, Lectures on Philosophical Ethics, Cambridge University Press, New York, USA, 2002.


• Ratcliffe, Matthew, Feelings of Being: Phenomenology, Psychiatry, and the Sense of Reality, Oxford University Press, Oxford, 2008.


• Thandeka, “Schleiermacher's Dialektik: The Discovery of the Self that Kant Lost”, Harvard Theological Review, Cambridge University Press, Volume 85, Issue 04, October 1992.


• Wallhausser, John,“Schleiermacher's Critique of Ethical Reason”, The Journal of Religious Ethics, 17, no.2, 1989.