بازتعریف الهیاتی عهد ابراهیمی و تحول رابطه خدا و انسان در سنت یهودی
محورهای موضوعی : یهودیت
قاسم باباجانی پور
1
*
,
علی فارسی مدان
2
1 - دانش آموخته دکتری مطالعات تطبیقی ادیان (الهیات مسیحی)، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران،
2 - استادیار گروه حقوق و فقه مقارن، دانشکدۀ مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
کلید واژه: عهد الهی, حضرت ابراهیم(ع), یهودیت, توحید, رابطه انسان و خدا, ادیان ابراهیمی,
چکیده مقاله :
این مقاله با رویکردی الهیاتی و درون‌دینی به تحلیل تحول رابطه میان انسان و خدا در سنت یهودی پرداخته و بر نقش بنیادین حضرت ابراهیم (ع) در بازتعریف این ارتباط در قالب «عهد الهی» متمرکز است. در این چارچوب، تحول مفهومی عهد از یک مناسک آیینی در جوامع چندخدایی به یک پیمان دوسویه مبتنی بر ایمان و وفاداری در سنت یکتاپرستانه مورد تحلیل قرار می‌گیرد. مقاله با بررسی سه عهد اصلی میان خدا و ابراهیم در کتاب پیدایش، نشان می‌دهد که این عهدها چگونه هویت دینی و فرهنگی بنی‌اسرائیل را شکل داده و مفاهیم توحید، مسئولیت اخلاقی، و ارتباط شخصی با خداوند را تثبیت نموده‌اند. همچنین، با رویکردی تطبیقی، به انعکاس این تحول در مسیحیت و اسلام نیز اشاره شده و نقش ابراهیم به‌عنوان بنیان‌گذار سنت معنوی مشترک در ادیان ابراهیمی برجسته می‌شود. تحلیل حاضر با تکیه بر متون مقدس، تفسیرهای یهودی و منابع تاریخی-الهیاتی، تبیینی نظام‌مند از نحوه شکل‌گیری یک الگوی نوین رابطه الهی-انسانی در اندیشه دینی یهودی ارائه می‌دهد.
This study offers a theological and emic examination of the transformation of the relationship between God and humanity within the Jewish tradition, focusing on the foundational role of the patriarch Abraham in redefining this connection through the concept of the "divine covenant." It analyzes how the notion of covenant evolved from a ritualistic practice in polytheistic societies into a bilateral pact grounded in faith and loyalty within monotheistic frameworks. By exploring the three primary covenants between God and Abraham as narrated in the Book of Genesis, the article demonstrates how these covenants shaped the religious and cultural identity of the Israelites and consolidated the notions of monotheism, moral responsibility, and personal relationship with the divine. Furthermore, through a comparative lens, the study briefly traces the echoes of this covenantal transformation in Christianity and Islam, highlighting Abraham as the spiritual forefather of all Abrahamic faiths. Drawing on scriptural texts, rabbinic interpretations, and historical-theological sources, this article presents a systematic exposition of the emergence of a renewed paradigm of divine–human interaction in Jewish religious thought.
1. اسماعیلی، محسن. (۱۳۹۳). تاریخ ادیان ابراهیمی. تهران: دانشگاه تهران.#
2. رحمانی، احمد. (۱۳۹۳). پیامبران و توحید در اسلام. تهران: سمت.#
3. . طباطبایی، سید محمدحسین. (۱۳۷۴). المیزان فی تفسیر القرآن (جلد ۱). قم: دفتر انتشارات اسلامی.#
4. طبری، محمد بن جریر. (۲۰۰۱). جامع البیان عن تأویل آیه القرآن (جلد ۱). قاهره: دار المعارف.#
5. مطهری، مرتضی. (۱۳۸۱). آشنایی با قرآن (جلد ۳). تهران: صدرا.#
6. هادوی تهرانی، مهدی. (۱۳۹۶). «بررسی مفهوم عهد در قرآن و سنت». فصلنامه مطالعات دینی تطبیقی، ۸(۲)، ۶۵–۹۰.
7. قرآن مجید.ترجمه ایت الله مکارم شیرازی#
8. انجمن کتاب‌مقدس ایران. (۱۳۸۶). کتاب مقدس: عهد عتیق و عهد جدید (ترجمهٔ مژده برای عصر جدید). تهران: انجمن کتاب‌مقدس ایران.#
9. حیدری، ا. (۱۳۹۴). مسیحیت و تفاوت‌های آن با یهودیت (ج ۱). قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.#
10. مطهری، م. (۱۳۷۹). خدمات متقابل اسلام و ایران (ج ۳). تهران: صدرا.#
11. Assmann, J. (2001). The Mind of Egypt: History and Meaning in the Time of the Pharaohs. Harvard University Press.#
12. Bockmuehl, M. (2010). The Idea of Covenant in the New Testament. Cambridge University Press.#
13. Bomer, J. (1998). Circumcision in the Ancient World. Leiden: Brill.#
14. Bowker, J. (1993). Abraham: The Father of Faiths. Cambridge University Press.#
15. Brueggemann, W. (1997). Theology of the Old Testament: Testimony, Dispute, Advocacy. Fortress Press.#
16. Buber, M. (1958). I and Thou (R. G. Smith, Trans.). Charles Scribner's Sons.#
17. Carr, D. M. (1996). Reading the Fractures of Genesis. Westminster John Knox Press.#
18. Cook, M. (2000). The Koran: A Very Short Introduction. Oxford University Press.#
19. Davidson, J. (2008). The New Covenant: A Christian Perspective. HarperCollins.#
20. Firestone, R. (1997). Abraham’s journey and its impact on Abrahamic religions. Islam and Christian-Muslim Relations, 8(1), 19–34.#
21. Klein, W. (2010). Covenant Theology: A Biblical Perspective. Baker Academic.#
22. Levenson, J. D. (2012). Inheriting Abraham: The Legacy of the Patriarch in Judaism, Christianity, and Islam. Princeton University Press.#
23. Maimonides. (1998). Mishneh Torah: The Book of Knowledge (M. Hyamson, Trans.). Yale Judaica Series.#
24. Paul, M. (2010). Letter to the Romans and Christian Doctrines. Cambridge University Press.#
25. Sanders, E. P. (1977). Paul and Palestinian Judaism. Fortress Press.#
26. Sasson, J. M. (1995). Civilizations of the Ancient Near East. Scribner.#
27. Smith, M. S. (2001). The Origins of Biblical Monotheism. Oxford University Press.#
28. Walzer, M. (1985). Exodus and Revolution. Basic Books.#
29. Weinfeld, M. (1970). The covenant of grant in the Old Testament and the ancient Near East. Journal of the American Oriental Society, 90(2), 184–203.#