بررسی ویژگی‌های نثر روزنامه‌نگاری ده‌خدا

محورهای موضوعی :

محمدنوید بازرگان ¹ (استادیار دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد رودهن، ایران.)
علی غلامی ² (دانش‌جوی دوره دکتری دانش‌گاه تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1390/08/03 تاریخ پذیرش : 1390/08/03 تاریخ انتشار : 1390/06/01

کلید واژه: نثر روزنامه‌نگاری ـ زبان‌گونه ـ انقلاب زبانی ـ زبان محاوره‌ای ـ ده‌خدا ـ نثر ده‌خدا,

چکیده مقاله :

با پیروزی انقلاب مشروطه، روزنامه‌نگاری از انحصار دربار خارج شد و شیوة متکلف آن در انزوا قرار گرفت. به این ترتیب هم‌زمان با خارج شدن زبان به عنوان ابزار قدرت از سلطة دربار، آزادی بیان نیز دوران کوتاه درخشش خود را آغاز کرد. ده‌خدا که از بزرگ‌ترین نویسندگان و ادبای عصر خود بشمار می‌رفت، در مبارزة سیاسی به ابزار زبان و قلم توسّل جست. او گونه‌های زبانی موجود در فضای جامعه را در نثر خود معرفی کرد و در مقابل زبان تک صدایی دربار قرار داد. وی با بهره‌گیری از زبان محاوره‌ای، فاصله‌ای را که قرن‌ها میان زبان گفتار و نوشتار ایجاد شده بود، از میان برد و راه را برای ساده‌سازی سبک نگارش فارسی هموار ساخت. این نوشتار به بررسی سبک نثر روزنامه‌نگاری ده‌خدا پرداخته و شیوه‌هایی که وی در مبارزة زبانی خویش از آنها استفاده نموده، نشان داده است.

چکیده انگلیسی:

Upon the victory of Constitutional Revolution, journalism came out of the monopoly of the court, and its adorned style soon fell out of favor.  In this way at the same time that language as a means of power was set free from the influence of the court, freedom of speech began its short illuminating period.  Dehkhoda who was regarded as one of the key literary figures of his time, in his political struggle, resorted to language and writing.  He introduced in his prose variety of language genres that existed in that social climate and set it against the unique language of the Court.  Taking advantage of the colloquial language, he removed the gap that existed for centuries between the written and spoken language and in this way paved the way for simplifying the Farsi writing style.  This article is concerned with the study of Dehkhoda’s journalistic prose style and it demonstrates the different styles he has employed in his fight through the language.

منابع و مأخذ:

الف) کتاب‌ها

1. آجودانی، ماشاءالله، یا مرگ یا تجدد: دفتری در شعر و ادب مشروطه، تهران، نشر اختران، 1382.
   
2. آرین‌پور، یحیی. از صبا تا نیما: تاریخ 150 سال ادب فارسی، 2 جلد، تهران، انتشارات زوار، 1382.
   
3. آژند، یعقوب. تجدد ادبی در دورة مشروطه، تهران، انتشارات مؤسسه تحقیقات و توسعة علوم انسانی، 1385.
   
4. براون، ادوارد. تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران در دوره مشروطیت، ترجمه و تحشیه به قلم: محمد عباسی، ج 2، تهران، کانون معرفت، 1341-1335.
   
5. پروین، ناصرالدین. تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، 2 جلد، تهران، مرکز نشر دانش‌گاهی، 1379-1377.
   
6. ده‌‌خدا، علی‌اکبر. مقالات، به کوشش دکتر محمد دبیرسیاقی، تهران، انتشارات اخوان خراسانی، 1382.
   
7. صدر هاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران، 4 جلد، اصفهان، انتشارات کمال، 1363.
   
8. طباطبایی، استاد محیط. تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، تهران، انتشارات بعثت، 1366.
   
9. عابدی، کامیار. صوراسرافیل و علی‌اکبر ده‌خدا، تهران، نشر کتاب نادر، 1379.
   

10. کامشاد، حسن. پایه‌گذاران نثر جدید فارسی، تهران، نشر نی، 1384.

11. مدرسی، یحیی. درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1368.

 

ب) جراید

1. روزنامة دولت علیه ایران، 2 جلد، تهران، کتاب‌خانة ملی جمهوری اسلامی ایران، 1370.
   
2. روزنامة صوراسرافیل، دورة کامل، انتشارات رودکی، تهران، 1361.
   
3. لوایح آقا شیخ فضل‌الله نوری، به کوشش هما رضوانی، تهران نشر تاریخ ایران، 1362.