رفتارشناسی شخصیت‌های داستان بیژن و منیژه بر پایۀ تئوری انتخاب ویلیام گلسر

محورهای موضوعی : حماسه

محمد طاهرخانی ¹ , مهری تلخابی ^{2 *} , حسین آریان ³

1 - محمد طاهرخانی دانش آموخته زبان و ادبیات فارسی،واحد زنجان،دانشگاه آزاد اسلامی ،زنجان .ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران. نویسنده مسئول
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد زنجان ،دانشگاه آزاد اسلامی،زنجان،ایران.

تاریخ دریافت : 1403/03/09 تاریخ پذیرش : 1403/04/10 تاریخ انتشار : 1403/11/15

کلید واژه: ویلیام گلسر, تئوری انتخاب, ماشین رفتار, مسئولیت‌پذیری, شخصیت, شاهنامه فردوسی,

چکیده مقاله :

چکیده بررسی شاهنامه فردوسی، بر پایه نظریه‌های روان‌شناسی، یکی از روش‌های بایسته برای آشنایی بیشتر با ابعاد متنوع این اثر بزرگ است. موضوع این پژوهش، بررسی رفتار شخصیت‌های داستان بیژن و منیژه برمبنای تئوری انتخاب ویلیام گلسراست. پرسش بنیادین این مقاله آن است که چگونه می‌توان خوانشی روان‌شناختی، بر پایۀ تئوری انتخاب از رفتار شخصیت‌های این داستان داشت؟ هدف این پژوهش بررسی رفتار شخصیت‌ها، بر پایۀ ارکان اساسی این رویکرد؛ یعنی، نیازهای اساسی، مسئولیت‌پذیری و واقعیت پذیری است. همچنین، نقش فردوسی را به‌عنوان یک راوی قدرتمند در طرح موقعیت‌های پاسخگو به نیازهای اساسی مورد تحلیل قرار خواهیم داد. اهمیت این پژوهش آن است که با بررسی رفتار در شاهنامه، مبتنی بر انتخاب و مسئولیت، از زاویه دید نظریۀعلمی خاص، در پی برخورد علمی با مقوله‌ای به نام ادبیات است. ضرورت انجام این پژوهش، مدیون آن است که بررسی و تحلیل رفتار شخصیت‌های یک اثر ادبی از منظر تئوری انتخاب، به‌واسطۀ امکان همذات پنداری مخاطبان با این شخصیت‌ها، بی‌تردید سبب آشنایی درست با نیازها، خواسته‌ها، ادراک، رفتار و مسئولیت‌پذیری و درنهایت خودکنترلی می‌شود. بنا بر این نتایج، شاهنامه بازتابی از تمام نیازهای بشری است که شخصیت‌ها با شناخت و درک واقعیت برای رسیدن به هدف، دست به انتخاب می‌زنند.

چکیده انگلیسی:

Abstract Examining Ferdowsi's Shahnameh, based on psychological theories, is one of the necessary methods to learn more about the various dimensions of this great work. The subject of this research is to investigate the behavior of the characters in the story of Bijan and Manijeh based on William Glaser's theory of choice. The fundamental question of this article is how to have a psychological reading based on the choice theory of the behavior of the characters in this story? The purpose of this research is to investigate the behavior of characters, based on the basic elements of this approach; That is, the basic needs are responsibility and realism. Also, we will analyze Ferdowsi's role as a powerful narrator in designing situations that respond to basic needs. The importance of this research is that by examining the behavior in the Shahnameh, based on choice and responsibility, from the perspective of a specific scientific theory, it seeks a scientific approach to a category called literature. The necessity of conducting this research is due to the fact that investigating and analyzing the behavior of the characters of a literary work from the perspective of selection theory, due to the possibility of identification of the audience with these characters, undoubtedly leads to proper familiarization with the needs, desires, perception, behavior and responsibility and ultimately self-control.According to these results, the Shahnameh is a reflection of all human needs that the characters choose by knowing and understanding the reality to reach the goal. Abstract

منابع و مأخذ:

منابع آیدنلو، سجاد. (1390). دفتر خسروان، برگزیدۀشاهنامه فردوسی، تهران: انتشارات سخن.
امینی، آناهیتا و سرامی، قدمعلی.(1401). «کارکرد تربیتی اسطورۀفریدون و ضحاک برمبنای تئوری انتخاب گلاسر»، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، دورۀ 14، شمارۀ 51، صص 59-84
امینی، آناهیتا، سرامی، قدم علی و اشرف زاده، رضا. (1400). «پیوند عقل و عشق در داستان زال رودابه با تکیه‌بر تئوری انتخاب و نگاره ماندالا»، ادب حماسی، سال هفدهم، شماره اول، پیاپی 31، صص 63-88
اشرف زاده، رضا و امینی، آناهیتا. (1400). «انواع رفتار در شاهنامه بر مبنای تئوری انتخاب گلاسر و میل»، شاهنامه و زبان فارسی، مشهد، 1505698/https://civilica.com/doc(21/10/1402، ساعت 10:30)
ترکمانی باراندوزی، وجیهه.(1400). «بررسی نیازهای اساسی در شخصیت ویس با استفاده از نظریۀانتخاب ویلیام گلاسر»، مطالعات و تحقیقات ادبی، سال 12، شمارۀ 2(پیاپی 20)،صص 31-52
ترکمانی باراندوزی، وجیهه و بهارچتنی، فاطمه. (1397). «بررسی نیازهای اساسی انسان در اشعار فروغ فرخزاد بر اساس تئوری انتخاب ویلیام گلسر»، زبان و ادبیات فارسی، دوره 14، شماره 15، صص 38-64
ثامنی‌کیوانی، فرناز و ترکمانی باراندوزی، وجیهه. (1400). «بررسی نیازهای اساسی انسان در شخصیت شیخ صنعان بر اساس تئوری انتخاب گلاسر»، مجلۀادبیات فارسی، دورۀ 18، شمارۀ 30، صفحات 27-39
جیحونی، مصطفی. (1380). شاهنامه فردوسی (کتاب صفر)، اصفهان: انتشارات شاهنامه پژوهی.
حمیدیان، سعید. (1372). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: نشر مرکز.
خالقی مطلق، جلال. (1388). سخن‌های دیرینه مجموعه مقالات دربارۀفردوسی و شاهنامه، به کوشش علی دهباشی، تهران: نشر افکار.
خُلدانی، آصف. (1396). تاریخ و فرهنگ باستانی ایرانیان و شاهنامۀفردوسی، تهران: ققنوس.
رحیمی، مصطفی. (1376). تراژدی قدرت در شاهنامه، تهران: انتشارات نیلوفر.
سرامی، قدمعلی. (1383). از رنگ گل تا رنج خار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
شاملو، سعید. (1382). روانشناسی شخصیت، تهران: رشد.
شمیسا، سیروس. (1396). شاه نامه‌ها، تهران، انتشارات هرمس.
شولتز، دوان و الن شولتز، سیدنی. (1390). نظریه‌های شخصیت، ترجمۀیحیی سید محمدی، تهران: ویرایش.
گلاسر، ویلیام. (1401). نظریه انتخاب روان‌شناسی نوین آزادی شخصی، مترجم، مهرداد فیروز بخت، تهران: رسا.
گلسر، ویلیام و گلسر، کارلین. (1401). زبان نظریه انتخاب، ترجمۀعلی صاحبی، تهران: سایه سخن.
گلسر، ویلیام. (1400 الف). درآمدی بر روان‌شناسی امید تئوری انتخاب، ترجمۀ علی صاحبی، تهران: سایه سخن.
گلسر، ویلیام. (1400 ب). واقعیت درمانی، ترجمۀعلی صاحبی، تهران: سایه سخن.
گلسر، ویلیام. (1390). مدیریت بدون زور و اجبار، ترجمۀعلی صاحبی، تهران: سایه سخن.
صاحبی، علی و سلطانی فر، عاطفه. (1401). فرایند گام‌به‌گام واقعیت درمانی دعوت به مسئولیت‌پذیری، تهران: سایه سخن.
فردوسی، ابوالقاسم. (1394). شاهنامه، پیرایش جلال خالقی مطلق، جلد 1، تهران: انتشارات سخن.
فردوسی، ابوالقاسم. (1394). شاهنامه، پیرایش جلال خالقی مطلق، جلد 2، تهران: انتشارات سخن.
فردوسی، ابوالقاسم. (1394). شاهنامه، پیرایش جلال خالقی مطلق، جلد 3، تهران: انتشارات سخن.
محجوب، محمدجعفر. (1389). سی قصه از شاهنامه (آفرین فردوسی)، تهران: انتشارات مروارید.
گوستاویونگ، کارل. (1400). روان‌شناسی ضمیر ناخودآگاه، مترجم محمدعلی امیری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
یغمایی، اقبال. (1375). ز گفتار دهقان شاهنامۀفردوسی به نظم و نثر، تهران، انتشارت توس.