تحلیل آماری پای‌گاه اجتماعی زنان شاه‌نامه
محورهای موضوعی :
سمیه بخشنده زحمتی
1
(کارشناس ارشد رشته مطالعات زنان، دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد رودهن، دانش‌کدة علوم اجتماعی، رودهن، ایران.)
کلید واژه: اعتبار اجتماعی ـ پای‌گاه اجتماعی ـ زن ـ شاه‌نامه ـ مشورت‌خواهی ـ ملیت (ایرانی و غیرایرانی),
چکیده مقاله :
زنان نیمی از پیکرة هر اجتماع را در همة ادوار تشکیل می‌دهند که در مورد مقام آنان و جای‌گاه و پای‌گاه اجتماعی در همه حوزه‌ها اعم از علوم مختلف روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، ارتباطات و... از جمله حوزة ادبیات هم‌چنان جای مطالعه و بررسی وجود دارد. پژوهش حاضر با هدف شناخت پای‌گاه اجتماعی زنان شاه‌نامه تلاشی آکادمیک است برای پاسخ به پرسش‌های زیر: ـ زنان عصر ساسانی در اثر ماندگار شاه‌نامه چه پای‌گاه اجتماعی داشته‌اند؟ ـ کدام زنان از پای‌گاه اجتماعیی بالاتر برخوردار بوده‌اند؟ ـ دیدگاه فردوسی (شاعر بنام عرصة ادبیات) به عنوان مرد جامعة مردسالارانة قرن 4 و 5 به مقام زن و جای‌گاه او چگونه بوده است؟ جامعة آماری در پژوهش حاضر شامل همه زنان شاه‌نامه، اعم از زنان بنام و نقش‌آفرین و اثرگذار، زنان کم‌تأثیر با نقش‌آفرینی اندک و کم‌رنگ، ایزدبانوها و نیز زنان جادوست. جهت دقت افزون تحقیق و نیز ارائة مطالعة علمی نو، از میان جمعیت آماری، دو گروه زنان ایرانی و غیرایرانی، به عنوان نمونة آماری انتخاب شده‌اند. (تاکنون پژوهشی در حوزة ادبیات بویژه در زمینة موضوعات شاه‌نامه و جای‌گاه زن با این نمونة آماری، انجام نشده است.) مقولة پای‌گاه اجتماعی به عنوان تنها متغیر پژوهش با دو مؤلفة اعتبار اجتماعی ـ مشورت‌خواهی مورد مطالعه و بررسی در خصوص نمونة آماری، قرار گرفته است. پس از گردآوری مطالعات و داده‌ها از طریق اسنادی ـ کتاب‌خانه‌ای، یافته‌های حاصل با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا مورد ارزیابی و تحلیل و تفسیر قرار گرفته است و در پایان، محقق به یک نتیجه‌گیری نهایی دست یافته است و آن این‌که: هر دو گروه زنان ایرانی و غیر ایرانی با وجود جامعة مردسالار عصر ساسانی در قرن 4 و 5 هجری دارای پای‌گاه اجتماعیی نسبتاً خوب و بالا بوده‌اند، با ذکر این نکته که: زنان با ملیت‌های غیرایرانی در مقولة پای‌گاه اجتماعی در مرتبه‌ای بالاتر نسبت به زنان ایرانی قرار داشتند و از پای‌گاه اجتماعیی بالاتر برخوردار بوده‌اند. کوتاه سخن آن‌که؛ زنان شاه‌نامة فردوسی دارای پای‌گاه اجتماعیی بالا و مناسب بوده‌اند.
The purpose of this article is to recognize the social standpoint of women in Shahnameh by answering the following questions: -What was the social standpoint of women in the Sassanid era in Shahnameh? -Among the women, who has occupied the highest social position? -What was Ferdousi’s standpoint towards women and her position as a man in a male-dominated society of the 4th and 5th century? The statistical society in this research includes all women in Shahnameh from renowned influential characters to less influential ones goddesses and witches. For more precision and also representation of new scientific data, among the statistical examples two groups Iranian women and non-Iranian ones have been chosen. Social standpoint, the only variant in this study with two features of social credit, and seeking consultation were analyzed. After collecting the data via library –documentary approach, using the method of “content analysis” the data was analyzed, interpreted and the final result was determined. Despite being in a patriarchal society at the time, both groups of women enjoyed high social position, the non-Iranian ones occupied slightly higher positions.
- اسلامی ندوشن، محمدعلی، زندگی و مرگ پهلوانان در شاه‌نامه، شرکت سهامی انتشار، چاپ هفتم، تهران، 1385.
10.«جای‌گاه و منزلت زن در شاه‌نامه فردوسی»، نشریه زن روز، 1798 به نقل از فصل‌نامه شورای فرهنگی و اجتماعی زنان، ش 10.
_||_