تحلیل عامل پیش برندۀ روایت در داستان فریدونِ شاهنامۀ فردوسی

محورهای موضوعی :

مختار ابراهیمی ¹ (گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/02/10 تاریخ پذیرش : 1399/07/27 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه: فریدون, ایران, سلم و تور, ایرج, کینه جویی و کین خواهی,

چکیده مقاله :

چکیده در این مقاله با توجه به زیرساختِ کینه جوییِ اهریمنانه و کین خواهیِ دلیرانه که به عنوان قطعیت و انگاره ای اسطوره ای به شمار می رود داستان فریدون در پیوندی که با داستان جمشید و ضحاک می‌یابد، مورد تحلیل قرار گرفته است. آن‌چه سبب تحوّل داستان به سوی فاجعۀ مرگ نخستین قهرمان ملی، ایرج می شود اگرچه در ظاهر داستان آزمندیِ سلم و تور است، امّا با توجه به ویژگی های شخصیتیِ آن دو برادر که کینه‌جویی اهریمنی است، ژرف ساخت داستان رقم می خورد و سرانجامِ کینه جویی آن دوگانه به مرگ برادری خردمند می انجامد؛ دلیری مهربان که از هر جهت با آن دو بسیار متفاوت است. از این رو باید گفت یکی از زیرساخت های داستان های شاهنامه به ویژه این داستان، کینه‌جویی و کینه کشی است که ریشه در باورها و وجه شخصیتی قهرمانان دارد. نکتة مهم در این تحلیل، تضاد دیرینه و همیشگی اسطورة خوبی اهورایی و بدی اهریمنی است که سرانجام در نبرد فریدون با توران و روم به تضادی سرزمینی و سیاسی و ملی بدل می‌گردد و پس از آن نیز این وجه ادامه می‌یابد.

چکیده انگلیسی:

Abstract In view of the deep structure of diabolical malevolence and courageous vengeance regarded as a certainty and recognized as a mythological notion this article is concerned with the analysis of the tale of Feraydun where it becomes intertwined with the tale of Jamshid and Zahhak.  What makes the story move towards the tragedy of the death of the first national hero, Iraj although at first glance is Salm and Tur’s greed, however taking into account the characteristic feature of the two brothers that is their satanic malevolence, is the factor which shapes the deep structure of the tale, and eventually lead to the death of a wise brother a kind hero who in all respects differs from the other two.  Therefore it must be mentioned that one of the deep structures of the tales in Shahnameh in particular the tale of Feraydun is the concept of vengeance and retribution which in inherent in the beliefs and characteristic features of the heroes.  The important point in this analysis is the antiquated opposition between the myth of divine good versus diabolical bad which eventually in the battle of Feraydun with Turan and Rum turns into the dispute over lands with opposing political and national interests and ever since this aspect lingers on.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

- ابوالقاسمی، محسن. (1386). دین­ها و کیش­های ایرانی، تهران: آرش.

- اردستانی ­رستمی، حمیدرضا. (1394). زروان در حماسة ملی ایران، تهران: شیرازه.

- اسماعیل­ پور، ابوالقاسم. (1393). اسطوره بیان نمادین، تهران: سروش.

- اوستا. (1379) گزارش و ویرایش جلیل دوست­خواه، تهران: مروارید.

- اوشیدری، جهان­گیر. (1378). دانش ­نامه مزدیسنا، تهران: مرکز.

- بروسیوس، ماریا. (1388). ایران باستان، ترجمۀ عیسا عبدی، تهران: ماهی.

- بهار، مهرداد. (1376). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه.

- بیرونی، ابوریحان. (1367). التفهیم، تصحیح جلال­ الدین همایی، تهران: هما.

- بی­ نیاز، فتح‌الله. (1388). داستان­ نویسی و روایت­ شناسی، تهران: افراز.

- پیرنیا، حسن. (1388). عصر اساطیر تاریخ ایران، تهران: هیرمند.

- تفضلی، احمد. (1393). تاریخ ادبیات پیش از اسلام، تهران: سخن.

- تسلیمی، علی و دیگران. (1384). «نگاه اسطوره­ شناختی به داستان ضحاک و فریدون بر مبنای تحلیل ساختاری آن»، مجلۀدانش­ کدةادبیاتوعلومانسانیمشهد، شمارۀ 3، صص 157-176.

- جمالی، حمید. (1389). «داستان فریدون در گذر زمان»، نامة پارسی، شمارۀ 52، صص 146-166.

- رستگار فسایی، منصور. (1383). پیکرگردانی در اساطیر، تهران: پژوهش­گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

- سرکاراتی، بهمن. (1393). سایه­ های شکار شده، تهران: طهوری.

- شمیسا، سیروس. (1396). شاهِ نامه­ ها، تهران: هرمس.

- طایفی، شیرزاد و خجسته، الناز. (1392). «تحلیل ساختارگرایی داستان فریدون و پسرانش»، هفتمینهمایشپژوهش‌هایزبانوادبیاتفارسی، دانش­گاه هرمزگان، صص 1247-1256.

- فردوسی، ابوالقاسم. (1389). شاهنامه (دفتر یکم)، تصحیح جلال­ خالقی ­مطلق، تهران: دایره­ المعارف بزرگ ایران.

- لوفلر- دلاشو، مارگریت. (1386). زبان رمزی افسانه­ ها، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.

- مشایخی، عادل. (1395). تبارشناسی خاکستری است، تهران: ناهید.

- مهر، فرهنگ. (1375). دیدی نو از دینی کهن، تهران: جام.

- مؤذن جامی، محمّدمهدی. (1379). ادب پهلوانی، تهران: قطره.

- نرماشیری، اسماعیل. (1394). «تحلیل داستان فریدون بر پایة دو انگاری»، فصل­نامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال 11، شمارۀ 39، صص 329-350.

- وِرمازِرن، مارتین. (1387). آیین مهر، ترجمة بزرگ نادرزاده، تهران: چشمه.

-Olejnic zak Lobsien, Verena. (2010). Transparency and Dissimulation: Configurations of Neoplatonic in Early Modern English Literature, De Gruyter, New York.