جستاری تحلیلی بر دو رسالۀ تمثیلی: حی بن یقظان و مونس العشاق

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

علی محمد صابری ¹

1 - گروه ادبیات فارسی ، دانشکده شهدای مکه ، دانشگاه فرهنگیان

تاریخ دریافت : 1399/12/22 تاریخ پذیرش : 1399/12/22 تاریخ انتشار : 1400/01/01

کلید واژه: تمثیل, ابن سینا, Avicenna, allegory, حی بن یقظان, مونس العشاق و سهروردی, HAYE_ IBN_YAQZAN, REALITY of love Sohrevardi,

چکیده مقاله :

این مقاله جستاریست تحلیلی از دو رسالۀ رمزی و تمثیلی حی بن یقظان ابن سینا و مونس العشاق سهروردی. شایسته است بگوییم: هر دو قصه مطابقت و مساوقت وجودی با هم دارند. چرا که هر دو، مسیر سفر روحانی سالکی را نشان می‌دهند که تا رسیدن به وطن اصلی خود دیدار با راهنمای روشن ضمیری دارند و در این مسیر مراحل و موانعی را در پیش رو می‌بینند. همچنین هر دو حکیم تمام جزئیات اندیشۀ خود را بیان نکرده و مقصود خود را به صورت رمز و استعاره گفته‌اند. به همین دلیل نوعی همزبانی و همفکری و همدلی بین آن دو وجود دارد. هر چند هر دو متفکر بنابر آبشخور فکری خود (فلسفی، کلامی یا عرفانی) صورت بندی و رمز گشایی خاصی به دست داده‌اند اما هر دو با هنر راه جستن از صورت به معنا و از قالب به محتوا، به معانی باطنی صورت حکایات خود توجه داشته‌اند. و در دستور کار خود ادراک و فهم یقینی را مد نظر داشته‌اند. همچنین هر دو متفکر تمام اندیشه‌های خود را در قالب حکایت بیان نموده‌اند و تمثیل را قوی‌ترین حجت در زبان راز آمیز خود دانسته‌اند از این رو این دو قصۀ تمثیلی از منظر این خداوندگاران اندیشه پیمانه و ظرفی بیش نیست برای دست یابی به محتوای پیمانه که شراب جان افزاییست برای نیل به جانان. آنچه در دو رساله بدیهی است: این که سالک می‌باید از زندان تن خود یعنی نفس و زندان دنیا خارج گشته و روحش در عروج به سوی وطن و جایگاه اصلی خود موانع نفسانی را کنار زده تا به عالم عقول مجرده یا عالم حقیقت صعود کند. این مقاله به روش تحلیلی و توصیفی تدوین شده است.

چکیده انگلیسی:

This article is an analysis of the symbolic and allegorical biennial of HAYE _ IBN _ YAQZAN Avicenna, Reality of Love sohrevardi. It is worth saying that both stories have an existential correspondence with each other. Because both Paths of the seeker clergy show that the fear of returing to their original homeland has a clear conscience. And in this way,they see obstacles in front of them that they must overcome. Both sages have spoken in the language of metaphor and irony and have expressed their intentions in language. What is clearly stated in the year book is that: the seeker must be released From the prison of his body and soul and his soul must fly to his original and heavenly homeland.

منابع و مأخذ:

1. سینا، ابوعلی، (1386) الاشارات و التنبیهات مع شرح نصیرالدین طوسی، به کوشش دکتر سلیمان دنیا. مصر: (بی نا)


2. مولوی، جلال الدین محمد، (1382) مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، نشر هرمس/ همچنین دیوان شمس، تصحیح فروزانفر، تهران: نشر جاویدان


3. نسفی، عزیزالدین، (1362) الانسان کامل، تصحیح ماریژان موله، تهران: انستیتو ایران و فرانسه


4. سینا، ابوعلی، (1341). رسالۀ نفس، موسی عمید، تهران: (بی نا)


5. ایزوتسو، توشی هیکو، ساختمان اساس تفکر فلسفی در اسلام، ترجمۀ غلامرضا اعوانی از جمله دائره المعارف اسلامی.


6. پورنامداریان، تقی، (بی تا) رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی


7. تدین، مهدی، مقالۀ تفسیر و تأویل مجلۀ علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان. دوره دوم شماره 41 / تابستان 1384


8. گنآبادی، سلطان علیشاه، (بی تا) بیان السعاده فی مقامات العباده، ج ششم و هفتم، تهران: نشر آشنا.


9. سهروردی، شیخ شهاب الدین یحیی، (1355) مجموعه مصنفات شیخ الاشراق تصحیح هانری کربن. ج 1. انجمن فلسفه/همچنین تصحیح سید حسن نصر ج 3 انجمن فلسفه


10. صابری، علی محمد، (1389) حدیث عشق نزد چهار متفکر، تهران: نشر علم


11. کربن، هانری، (1331) ابن سینا و تمثیل‌های عرفانی، قصه‌های حی بن یقظان متن عربی به همراه ترجمه وشرح فارسی، تهران: انجمن آثار ملی
    
    
    1. Palacios Asin. IBNE ARABI Translated by: Morris
    
    
    2. Pierunek.FAKHR –AL- DIN -ERAGHI Publication1987
    
    
    3. IZUTSU,Unicit existence on mystique Islamique