تحلیل عوامل موثر بر تشکیل و گسترش بدلندها در حوضه ماملو، جاجرود
محورهای موضوعی : اقلیم شناسیعیسی جوکار سرهنگی 1 , رضا اسماعیلی 2 , نرگس مرتضایی 3
1 - دانشیار دانشکده علوم انسانی واجتمایی، گروه جغرافیا، دانشگاه مازندران، ایران
2 - دانشیار دانشکده علوم انسانی واجتمایی، گروه جغرافیا، دانشگاه مازندران، ایران
3 - کارشناسی ارشد هیدروژئومورفولوژی، دانشگاه مازندران، ایران
کلید واژه: بدلند- ماملو- فرسایش آبی- روش همبستگی,
چکیده مقاله :
بدلند مرحله گسترده و نهایی فرسایش آبی است که تحت شرایط خاص محیطی به وجود می آید. در این تحقیق نقش عوامل محیطی شامل سازندهای زمین شناسی، ارتفاع، شیب، جهت دامنه و پوشش گیاهی و کاربری در فرسایش بدلند و پهنه بندی آن در حوضه ماملو مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور تهیه نقشه حساسیت فرسایش بدلند در ابتدا نقشه پراکنش بدلندهای منطقه با استفاده از تصاویر ماهواره ای و برداشت های میدانی تهیه شد. سپس نقشه های هر کدام از عوامل به عنوان متغیرهای مستقل تهیه و طبقه بندی گردید. در مرحله بعد، نقشه بدلندهای منطقه به عنوان متغیر وابسته بر روی هر یک از عوامل موثر هم پوشانی شد و تراکم سطح بدلندها به دست آمد. برای تهیه نقشه پهنه بندی با استفاده از روش همبستگی، وزن هر عامل نیز به دست آمد. نتایج نشان داد که بدلندها در مناطق با گل سنگ، مارن، گچ و کنگلومرای قرمز، ارتفاع کمتر از 1400 متر، شیب 10- 5 درصد با پوشش گیاهی و کاربری پارک خجیر و مرتع بیشترین تراکم را به خود اختصاص داده اند. همچنین محاسبه میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و وابسته نشان داد که به ترتیب عوامل شیب، ارتفاع، پوشش و کاربری اراضی و جنس سنگ بیشترین تاثیر را در فرسایش بدلند منطقه مورد مطالعه دارا می باشند. ارزیابی نقشه های پهنه بندی با استفاده از شاخص نسبت تراکمی نشان داد که مقدار شاخص جداکردن طبقات حساسیت در روش تراکم سطح 5/2 و در روش همبستگی 69/2 می باشد، بنابراین روش همبستگی دقت بیشتری در تفکیک طبقات حساسیت فرسایش بدلند در منطقه دارد.
بدلند مرحله گسترده و نهایی فرسایش آبی است که تحت شرایط خاص محیطی به وجود میآید. در این تحقیق نقش عوامل محیطی شامل سازندهای زمین شناسی، ارتفاع، شیب، جهت دامنه و پوشش گیاهی و کاربری در فرسایش بدلند و پهنه بندی آن در حوضه ماملو مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور تهیه نقشه حساسیت فرسایش بدلند در ابتدا نقشه پراکنش بدلندهای منطقه با استفاده از تصاویر ماهواره ای و برداشت های میدانی تهیه شد. سپس نقشه های هر کدام از عوامل به عنوان متغیرهای مستقل تهیه و طبقه بندی گردید. در مرحله بعد، نقشه بدلندهای منطقه به عنوان متغیر وابسته بر روی هر یک از عوامل موثر همپوشانی شد و تراکم سطح بدلندها به دست آمد. برای تهیه نقشه پهنه بندی با استفاده از روش همبستگی، وزن هر عامل نیز به دست آمد. نتایج نشان داد که بدلندها در مناطق با گل سنگ، مارن، گچ و کنگلومرای قرمز، ارتفاع کمتر از 1400 متر، شیب 10- 5 درصد با پوشش گیاهی و کاربری پارک خجیر و مرتع بیشترین تراکم را به خود اختصاص داده اند. همچنین محاسبه میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و وابسته نشان داد که به ترتیب عوامل شیب، ارتفاع، پوشش و کاربری اراضی و جنس سنگ بیشترین تاثیر را در فرسایش بدلند منطقه مورد مطالعه دارا میباشند. ارزیابی نقشههای پهنه بندی با استفاده از شاخص نسبت تراکمی نشان داد که مقدار شاخص جداکردن طبقات حساسیت در روش تراکم سطح 5/2 و در روش همبستگی 69/2 میباشد، بنابراین روش همبستگی دقت بیشتری در تفکیک طبقات حساسیت فرسایش بدلند در منطقه دارد.
1- آزاد بخت، ب، (1388): شناسایی شکل‌های ژئومرفولوژیک به‌منظور مدیریت محیط، مطالعه موردی ورقه تخت سلیمان. مجله علوم زمین، شماره 80، صص 126-119.
2- احمدی، ح، (1386): ژئو مرفولوژی کاربردی. جلد 1 فرسایش آبی، انتشارات دانشگاه تهران، ص 575.
3- ثروتی، م.ر، قدوسی، ج دادخواه، م، (1387): عوامل مؤثر در شکل‌گیری و گسترش فرسایش خندقی در لس ها. مجله منابع طبیعی. شماره 78، صص 33-20.
4- جعفری گرزین، ب، دو مهری، ر، صفایی، م، احمدیان، س.ح، (1384): معرفی مدل‌هایی برای پیش‌بینی رشد حجم خندق مطالعه موردی: حوضه آبخیز سرخ‌آباد – مازندران. مجله منابع طبیعی. شماره 75، صص 117-108.
5- جوادی، م، زهتابیان، غ، احمدی، ح، (1389): مقایسهوبرآوردپتانسیلتولیدروانابورسوبمعلقدرواحدهایکاریمختلف بااستفادهازباران ساز (مطالعهموردی: حوزه آبخیزنومهرود)، فصلنامهعلوموفنونمنابعطبیعی.سالششم،شمارهدوم، صص 14-1.
6- رضایی لیواری و (1391): کاربرد سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در تغییرات زمانی مشخصات کمی بدلند. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، 104 ص.
7- رفاهی، ح، (1375): فرسایش آبی و کنترل آن، انتشارات دانشگاه تهران، 668 ص.
8- زنگنه اسدی، م.ع، سدیدی، ج، کوشانفر، ع، (1388): ارزیابی فرسایش آبی حوضه آبریز سراب سفید ونایی بروجرد با استفاده از مدل پسیاک. فصل‌نامه جغرافیایی چشم‌انداز زاگرس، شماره 2، صص 64-55.
9- قدیمی عروس محله، ف، (1376): شناخت و طبقه‌بندی مارن‌ها و بدلندها در حوضه آبخیز. طرح پژوهشی، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان مرکزی.
10- مشهدی، ن، (1379): مطالعه اشکال شبه کارست با تأکید بر فرسایش پای پینگ (مطالعه موردی جنوب سمنان)، مجله بیابان، شماره 20، صص 64-51.
11- نیازی، ی، اختصاصی، م.ر، طالبی، ع، آرخی، ص، مختاری، م.ح، (1389): ارزیابی کارایی مدل آماری دومتغیره در پیش‌بینی خطر زمین‌لغزش (مطالعه موردی: حوزۀ سد ایلام)، مجله علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، شماره 10، صص 20-9.
_||_12- Azam, Sh; Khan, F., (2013): Geohydrological Properties of Selected Badland Sediment in Saskatchewan, Canada, Bulletin of Engineering Geology and Environmental (Springer link).
13- Battani, M.C; Grismer, M., (2000): Rainfall Runoff and Erosion in NapaV vineyards Effect of slope cover and surface roughness, Hydrological Process, Vol. 14. P. 1289-1304.
14- Campbell, I.A., (1989): Stream discharge Suspended Sediment and Erosion Rates in The Red Deer River Basin Alberta Canada, P. 244.
15- Cerda, A; Carcia, P., (1997): The Influence of Slope Angleon Sediment Water and Seed Losses on Badland Landscapes. Elsevier, Pp. 77-90.
16- Ciccacci, S; Galliano, M; Roma, M.A; Salvatore, M.C., (2009): Morph Dynamics and Morphological Changes of The Last 50 Years in a Badland Sample Area of Southern Tuscany (Italy), Zeitschrift fur Geomorphologie, p. 273-297.
17- Deshmukh, D.S; Chaube, U.C; Tignath, S; Pingale, S.M., (2011): Geomorphological Analysis and Distribution of Badland Around The Confluence of Narmada and Sher River India, European Water 36. P. 15-26.
18- Grubin, M.K; Bryan, R., (2006): Lithological Properties and Weathering Response on Badland hill Slopes. Elsevier, P. 68 – 78
19- Howard, A. D., (2009): Badlands and Gullying, Geomorphology of Desert Environmental (Springer link), P. 265-299
20-Howard, A. D., (1994): Geomorphology of Environmental (Badland), P. 213-242.