توان سنجی اقلیمی مناطق مستعد کشت گندم دیم و نیشکر مطالعه موردی: استان خوزستان)

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

سید عرفان مومن پور ¹ , سعید بازگیر ²

1 - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران، ایران
2 - استادیار هواشناسی کشاورزی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

تاریخ دریافت : 1399/02/20 تاریخ پذیرش : 1400/02/27 تاریخ انتشار : 1400/04/01

کلید واژه: پهنه بندی, نیشکر, خوزستان, اقلیمی-کشاورزی,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش، توان سنجی اقلیمی-کشاورزی کشت گندم دیم و نیشکر با استفاده از سه روش فائو، پاپاداکیس و یونسکو در مناطق استان خوزستان است و از دو روش فائو و پاپاداکیس برای شناسایی مناطق کشت هر دو محصول و از روش یونسکو برای مشخص کردن مکان‌های مستعد کشت گندم دیم استفاده شده است. برای این منظور از آمار 23 ساله (1994-2016) داده‌های اقلیمی روزانه مربوط به دما، بارش، ساعت آفتابی، رطوبت نسبی و سمت و سرعت باد 10 ایستگاه همدیدی استان استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بخش‌های عمده‌ای از مناطق شمالی و شمال شرق استان برای کشت گندم دیم مناسب بوده و بخش‌های جنوبی و جنوب غربی از این نظر نامناسب بوده‌اند. در این میان کارآیی دو روش فائو و پاپاداکیس نسبت به روش یونسکو بهتر بود. از نتایج قابل توجه این مطالعه می‌توان به شناسایی مناطق مستعدّ کشت نیشکر در استان خوزستان به واسطه نتایج دو روش فائو و پاپاداکیس اشاره کرد. براساس نتایج این دو روش بخش‌های مرکزی، جنوب و جنوب غربی استان برای کشت نیشکر مناسب بوده درحالی که براساس واقعیّات منطقه، تنها در شهرستان اهواز این گیاه کشت می‌شود. در مورد نیشکر هیچ یک از دو روش فائو و پاپاداکیس از نظر کارآیی بر یکدیگر برتری نداشته‌اند.

چکیده انگلیسی:

The aim of this study is climatic-agricultural empowerment of rain-fed wheat and sugarcane cultivation using three methods FAO, Papadakis and UNESCO in Khuzestan province. Areas prone to dryland wheat cultivation have been used. For this purpose, 23-year statistics (1994-2016) daily climatic data related to temperature, precipitation, sundial, relative humidity and wind direction and speed of 10 synoptic stations in the province were used. The results of this study showed that most parts of the northern and northeastern regions of the province are suitable for dryland wheat cultivation and the southern and southwestern parts were unsuitable in this regard. In the meantime, the efficiency of the two methods of FAO and Papadakis was better than that of UNESCO. One of the remarkable results of this study is the identification of potential areas for sugarcane cultivation in Khuzestan province by the results of two methods, FAO and Papadakis. According to the results of these two methods, the central, southern and southwestern parts of the province are suitable for sugarcane cultivation, while according to the realities of the region, this plant is cultivated only in Ahvaz city. In the case of sugarcane, neither FAO nor Papadakis has been superior in efficiency.

منابع و مأخذ:

1- احمدی، حمزه و فلاح قالهری، غلامعباس(1394): طبقه بندی اقلیم کشاورزی شمال شرق ایران براساس شرایط گرمایی و رطوبتی. نشریه هواشناسی کشاورزی، جلد3، شماره 1، صص81-67.

2- امیدی نرگسی، لیلا (1394): تعیین مکان‌های مناسب کشت نیشکر در استان خوزستان با تاکید بر محیط طبیعی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر حسنعلی غیور، رشته اقلیم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان واحد نجف آباد.

3- بازگیر، سعید (1378): بررسی پتانسیل اقلیمی زراعت گندم دیم، مطالعه موردی استان کردستان. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.

4- برنا، رضا و علیزاده، افسانه (1395): پهنه بندی اقلیمی کشاورزی کشت مرکّبات در استان خوزستان با روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، نشریه هواشناسی کشاورزی، جلد 4، شماره 1، صص 21-12.

5- حجازی زاده، زهرا .، سلیقه، محمّد، بلیانی، یدا…، حسینی، مصطفی و ماهوتچی، محمّدحسن (1392): مکان یابی کشت زیتون با استفاده از پارامترهای اقلیمی و زمینی به روش تحلیل سلسله مراتبی مطالعه موردی؛ استان فارس. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره 30، صص 190-171.

6- خالدی، شهریار و روشنی، احمد (1387): پتانسیل یابی مناطق بهینه کشت و پرورش درخت سیب بر پایه پارامترهای اقلیمی مطالعه موردی: شهرستان دماوند. مجلّه جغرافیا (انجمن جغرافیایی ایران). شماره 16 و 17.

7- عزیزی، قاسم و شائمی، اکبر(1383): ارزیابی تنوّع و استعدادهای کشاورزی ایران به روش پاپاداکیس،نشریۀ پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 49 : صص 92-71.

8- عسکری، محمد صادق، سرمدیان، فریدون، خدادادی، مارال و نوروزی، علی اکبر (1388): پهنه بندی اکولوژیکی کشاورزی با استفاده از سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) در منطقه تاکستان، نشریه تحقیقات آب و خاک ایران، سال دوم، شماره 40، صص 104-93.

9- عظیمی، فریده، شکیبا، علی رضا و سعیدی، نوشین (1388): پهنه بندی اقلیم-کشاورزی جنوب و جنوب غرب ایران با استفاده از روش تجزیۀ خوشه‌ای، نشریه جغرافیای طبیعی، سال اول، شماره 4، صص58-47.

10- غفّاری، عبدالعلی و قاسمی، وحیدرضا و دپائو، ادی(1394): پهنه بندی اقلیم کشاورزی ایران با استفاده از روش یونسکو، نشریۀ علمی-پژوهشی زراعت دیم ایران، شماره 1: صص 74-63.

11- فال سلیمان، محمود، اکبرپور، ابوالفضل، بهدانی، محمد علی و جمشیدی، کمال (1396): پهنه بندی توان اکولوژیک کشت ذرّت با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) شهرستان بوکان، سال هفتم، شماره اول، صص100-85.

12- فتوحی، فربد (1390): پهنه بندی اگروکلیمای کشت گیاه نیشکر به روش AHP در محیط GIS مطالعه موردی: استان خوزستان، استاد راهنما: دکتر محمود خسروی، رشته اقلیم شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

13- میرزا بیاتی، رضا (1383): بررسی نواحی مستعدّ کشت زعفران در دشت نیشابور با استفاده از RS و GIS، پایان­نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر منوچهر فرج زاده، رشته اقلیم شناسی، دانشگاه تربیّت مدرّس.

14- نوریان، علی محمّد (1368): کاربرد عوامل هواشناسی در مدیریت زراعی. مجلّه نیوار.

15- وزارت جهاد کشاورزی(1395)، جلد اول محصولات زراعی، انتشارات وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی، مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات (1395-1374)، صص69-30.

 

16- Adzemi, M.A And Haruna, Y (2016): Climatic Classification For Agricultural Potential In Peninsular Malaysia, Journal Of Biology, Agriculture And Healthcare, Vol. 6, No.12, Pp. 5-13.

17- Battisti, R. And Sentelhas, P.C. (2014): New Agroclimatic Approach For Soybean Sowing Dates Recommendation: A Case Study, Revista Brasileira De Engenharia Agrícola E Ambiental, Vol. 18(11), Pp. 1149–1156.

18- Falasca, S.L. Ulberich, A.C. And Ulberich, E. (2012): Developing An Agro-Climatic Zoning Model To Determine Potential Production Areas For Castor Bean (Ricinus Communis L.), Industrial Crops And Products, 40, Pp. 185-191.

19- FAO, (1996): Agro-Ecological Zoning Guidelines, FAO. Soils Bulletin (76), Pp. 1-78.

20- Fleming, J. (1996): Historical Essays In Meteorology- 1919-1995. Boston, American |Meteorological Society, Pp. 3.

21- Hutchinson, M.F. Mcintyre, S. Hobbs, R.J. Stein, J.L. Garnett, S. And Kinloch, J. (2005): Integrating A Global Agro‐Climatic Classification With Bioregional Boundaries In Australia, Global Ecology And Biogeography, 14(3), Pp. 197-212.

22- Papadakis, J. (1966): Climate Of The World And Their Agricultural Potentialities. Buennos Aires, Pp. 1-48.

23- Sentelhas, P.C. Dayana, L. Santos, D. Monteiro, A. Soares-Colletti, A. Wander, J. Filho, P. Jorge L. Donzelli, E. Arrigoni, B. (2016): Agro-Climatic Favorability Zones For Sugarcane Orange Rust As A Tool For Cultivar Choice And Disease Management, Journal Of Crop Protection, Vol. 84, Pp. 88-97.

24- Smith, L. P. (1970): Aims And Extent Of Agricultural Meteorology. Agricultural Meteorology, 7: 193.

25- Soares-Colletti, A. Clayton, A And Sentelhas, P.C. (2016): An Agro-Climatic Approach To Determine Citrus Post Bloom Fruit Drop Risk In Southern Brazil, Journal Of Biometeorol, Vol. 60, Pp. 891-905.

26- Thomas, A. (1992). Agricultural Water Balance Of Yunnan Province, PR China: Agroclimatic Zoning With A Geographical Information System. Agricultural Water Management, 21(4), Pp. 249-263.

27- UNESCO. (1979): Map Of The World Distribution Of Arid Regions. Map At Scale 1:25,000,000 With Explanatory Note. United Nations Educational, Scientific And Cultural Organization, Paris, 54 Pp. ISBN 92-3-101484-6.

28- Valeriano, T. Rolim, G. And Aparecida, L.E. (2018): A Method To Determine Agro-Climatic Zones Based On Correlation And Cluster Analyses, Journal Of Theoretical And Applied Climatology, Vol. 134, Pp 1355-1364.

29- Van Wart, J. Bussel, L.G. Wolf, J. Licker, R. Grassini, P. Nelson, A. And Cassman, K.G. (2013): Use Of Agro-Climatic Zones To Upscale Simulated Crop Yield Potential. Field Crops Research, 143, Pp. 44–55.

30- Yamada, S.M. And Sentelhas, P.C. (2014): Agro-Climatic Zoning Of Jatropha Curcas As A Subside For Crop Planning And Implementation In Brazil, Journal Of Biometeorol, Vol. 58, Pp. 1995-2010.