بیان ناپذیری تجربه عرفانی با نظر به آرای مولانا در باب «صورت» و «معنا»
محورهای موضوعی : اسطوره
منظر سلطانی
1
(دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی)
سعید پورعظیمی
2
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی)
کلید واژه: عرفان, زبان, مولانا, صورت و معنی, خاموشی,
چکیده مقاله :
بیان ناپذیری تجربه عرفانی امری است که صوفیان با استعانت از رمزها و تمثیل های متعدد و یا به‌صراحت از آن سخن گفته‎اند. به عقیده آنها، عظمت و کمال معنی به اندازه ای است که صورت ظاهر به هیچ‌رو نمی تواند آن را بیان کند. زبان عرفانی در بطن خود تناقض صورت و معنی را بازتاب می دهد؛ تناقضی که از ادراک صوفیان نسبت به راز سرچشمه می گیرد. رازی در عمق معنی نهفته است که زبان نمی تواند آن را بیان کند و به مخاطب انتقال دهد. صوفی نیز می کوشد این راز را پنهان نگاه دارد. وسوسه بیان معنی از یک سو، و اصرار بر ناتوانی زبان در بیان معنی از سوی دیگر، بنیان بخش عمده ای از میراث سخن صوفیه است. بحث صورت و معنی در آثار مولانا نیز به شکلی گسترده مطرح شده است. تأکید مولانا بر محال بودن بیان تجربه عرفانی، سرانجام او را به ساحت خاموشی کشانده است. مقاله حاضر به این موضوع اختصاص دارد.
The mystics, implicitly or explicitly- through suing symbols and allegories- have referred to inexplicability of mystical experience. They believe that the importance and perfection of "meaning" is such that "form" cannot express it. According to them, meaning and form are contradictory; and this contradiction is rooted in their view concerning “secret”. The mystics believe that there is a "secret" about "meaning" which human language is unable to express, and at the same time, they want to hide it. The temptation of expressing, on one hand, and inability of language in expressing the 'meaning', on the other, leads to a deep contradiction that is a part of the heritage of mysticism. The relationship of form and meaning has been widely proposed by Jalāl al-Din Rūmi, and his meditations have led to delicate and exact lingual results. His emphasis on inexplicability of mystical experience, leads him to the kingdom of "silence ."
کتابنامه
احسائی، محمدبن علی. 1304 ق. عوالی اللئالی العزیزه فی الاحادی الدینی . ه تحقیقمجتبی عراقی. ج 3. قم: سیدالشهداء.
. استی ، والتر ترن . 1471 . عرفان و فلسف . ه ترجمة بهاءالدین خرمشاهی. چ 9تهران: سروش.
افلاکی العارفی، شم الدین احمد. 1479 . مناقب العارفی . ن به کوشش تحسینیازیجی. تهران: دنیای کتاب.
بهاء ولد، محمدبن حسین. 1419 . معار . ف تصحیح بدیع الزّمان فروزانفر. 9ج.تهران: طهوری.
.» تأملی در غزل رؤیاهای مولانا « . پورنامداریان، تقی و پورعظیمی، سعید. 1490. نشریة مطالعات عرفان . ی ش 14
خرقانی، ابوالحسن. 1483 . نوشته بر دری.ا گزینش و ترجمة محمدرضا شفیعیکدکنی. تهران: سخن.
روزبهان بقلی شیرازی. 1470 . شرح شطحیا . ت تصحیح و مقدمه هانری کربن.تهران: طهوری.
سلطان ولد. 1476 . معار . ف به کوشش نجیب مای هروی. تهران: مولی.
سنایی غزنوی، ابوالمجدمجدودبن آدم. 1479 . مکاتی . ب تصحیح نذیر احمد.تهران: کتاب فرزان.
شبستری، شیخ محمود. 1461 . گلشن را . ز به اهتمام احمد مجاهد و محسن کیانی.تهران: منوچهری.
شم تبریزی، محمدبن علی. 1479 . مقالا . ت تصحیح و تعلیق محمدعلی موحد.تهران: خوارزمی.
عزالدین کاشانی، محمودبن علی. 1476 . مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه.ت صحیحجلال الدین همائی. تهران: مؤسسه نشر هما.
عین القاات همدانی. 1466 . نامه ها. به اهتمام علینقی منزوی و عفی عُسیران.4ج. تهران: اساطیر.
غزّالی، احمدبن محمد. 1460 . مجموعه آثار فارسی احمد غزّالی. با اهتمام احمدمجاهد. تهران: دانشگاه تهران.
مولوی، جلال الدین محمد. 1479 . فیه ما فیه. تصحیحات و حواشی بدیع الزمانفروزانفر. تهران: امیرکبیر.
. 1488 . فیه ما فیه )و پیوست های نویافته.( تصحیح وتوضیح توفیق سبحانی. تهران: کتاب پارسه.
. 1474 . کلیّات شم تبریز . ی تصحیحات و حواشیبدیع الزمان فروزانفر. تهران: امیرکبیر.
. 1466 . مثنوی معنو . ی تصحیح رینولد نیکلسن. به اهتمام نصرا پورجوادی. تهران: امیرکبیر.
. 1461 . مکتوبا . ت تصحیح توفیق سبحانی. تهران: مرکزنشر دانشگاهی.
یونگ، کارل گوستاو. 1488 . روانشناسی و دی . ن ترجمة فؤاد روحانی. تهران: علمیو فرهنگی.
References
Aflāki Al 'Arefi, Shams-oddin Ahmad. (1983/1362SH). Manāqeb-ol-'ārefin. Ed. By Ta'hsin Yāziji. Tehran: Donyā-ye ketāb.
Bahā-e Valad, Mohammad ibn Hasan. (1973/1352SH) Maꞌāref. Ed. by Badiꞌ-ozzamān Frouzānfar. vol. 2. Tehran: Tahouri.
Ehsāei, Mohammad ibn Ali. (1982/1403AH). ‘Awāli-ol-la’āli al-azizah fi-l-ahādis-el-diniyah. Researched by Mojtabā Iraqi. Vol.2. Qom: Seyed-oshohadā.
'Ein-ol-Qozāt Hamedāni. (1998/1377SH). Nāme-hā. Ed. by 'Afif 'Oseirān and Alinaqi Monzavi. 3Vols. Tehran: Asātir.
‘Ezz-oddin Kāshāni, Mahmoud. (1988/1367SH). Mesbā’h-ol-hedāyah wa meftā’h-ol-kefāyah. Ed. by Jalāl-oddin Homāei. 4th ed. Tehran: Homā.
Ghazāli, Ahmad ibn Mohammad. (1991/1370SH). Majmou'e-ye āsār-e fārsi-e Ahmad Ghazzāli. Ed. By Ahmad Mojāhed. Tehran: university of Tehran.
Jung, Carl Gustav. (2009/1388SH). Ravānshenāsi o din (Psychology and Religion). Tr. by Fo’ād Rouhāni. Tehran: Elmi o farhangi.
Kharaqāni, Abo-l-Hassan. (2005/1384SH). Neveshte bar daryā. Ed. By Mohammad Rezā Shfi'ei kadkani. Tehran: Sokhan.
Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (1984/1363SH). Kolliāt-e Shams. Ed. by Badi’-ozzamān Forouzānfar. Tehran: Amirkabir.
Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (1992/1371SH). Maktoubāt. Ed. by Towfiq Sobhāni. Tehran: Markaz-e nashr-e dāneshgāhi.
Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (1998/1377SH). Masnavi Ma’navi. Ed. by R. A. Nicholson. With the Efforts of Nasr-ollāh Pourjavādi. Tehran: Amirkabir.
Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (2009/1388SH). Fih mā fih. Ed. by Towfiq Sobhāni. Tehran: Ketāb-e Pārseh.
Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (1983/1362SH). Fih mā fih. Ed. by Badiꞌ-ozzamān Frouzānfar. Tehran: Amir kabir.
Pournāmdāriān, Taqi & Saeed Pour’azimi. (2011/1390SH). “Ta’ammoli dar ghazal royā-hā-ye Mowlānā”, The Journal of Motāle’āt-e ‘erfāni. No. 13.
Rouzbahān-e Baqli-e Shirāzi. (1981/1360SH). Shar'h-e Shat'hiāt. Ed. by Hanry Corbin. Tehran: Tahouri.
Sanāei-e Ghaznavi, Abu-lmajd Majdoud ibn Ādam. (1983/1362SH). Makātib. With the Efforts of Nazir Ahmad. Tehran: Ketāb-e Farzān.
Shabestari, Mahmoud. (1992/1371SH). Golshan-e rāz. Ed. by Ahmad Mojāhed & Mohsen Kiāei. Tehran: Manouchehri.
Shams-e Tabrizi, 'Ali ibn Mohammad. (1990/1369SH). Maqālāt. Ed. By Mohammad 'Ali Mowa'hed. Tehran: khārazmi.
Soltān-e Valad. (1988/1367SH). Ma’āref. With the Efforts of Najib Māyel Heravi. Tehran: Mowlā.
Stace, Walter Trance. (1982/1361SH). ‘Erfān o falsafeh (Mysticism and Philosophy). Tr. By Bahā-oddin Khorramshāhi. Tehran: Soroush.