نقش تعدیلکننده تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره بر رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران
محورهای موضوعی : حسابداریپرنیان جمشیدی 1 , سعید علی احمدی 2 *
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه حسابداری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2 - دانشیار گروه حسابداری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. (نویسنده مسئول)
کلید واژه: بازده سهام, شفافیت شرکت, تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره,
چکیده مقاله :
مهمترين معیار ارزيابي عملکرد موسسات در حال حاضر نرخ بازده سهام است. اين معیار به تنهايي داراي محتواي اطلاعاتي براي سرمايه‌گذاران بوده و براي ارزيابي عملکرد مورد استفاده قرار مي‌گیرد. شفافیت اطلاعات نیز می¬تواند عملکرد شرکت¬ها را تحت تاثیر قرار داده و باعث تغییرات در بازده آنها شوند. شفافیت اطلاعات مالی، سرمایه¬گذاران و مدیران را در شناسایی و ارزیابی فرصت¬هاي سرمایه¬گذاري یاري می¬کند. براي این منظور اطلاعات باید در دسترس و قابل اتکا باشند تا منابع مالی و انسانی در بخش¬هایی با بیشترین بازده سرمایه¬گذاري شوند و آنچه مورد انتظار است حاصل گردد. لذا هدف این پژوهش بررسی نقش تعدیلکننده تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره بر رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به منظور دستيابي به اين هدف سه فرضيه تدوين شد. جهت آزمون فرضيه ها نمونه اي متشکل از 130 شرکت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي سال¬هاي 1396 تا 1401 انتخاب گرديد و رگرسيون چندگانه مبتني بر دادههاي ترکيبي به کار برده شد. نتايج حاصل از پژوهش نشان مي¬دهد که شفافیت شرکت بر بازده سهام تاثیر مثبت دارد. اما تنوع جنسیتی هیئت مدیره بر بازده سهام تاثیر معنادار ندارد. همچنین تنوع جنسیتی هیئت مدیره رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام را تعدیل نمی¬کند.
The most important criterion for evaluating the performance of institutions at present is the stock return rate. This criterion alone has informational content for investors and is used to evaluate performance. Firm opacity can also affect the performance of companies and cause changes in their efficiency. Firm opacity financial helps investors and managers in identifying and evaluate investment opportunities. For this purpose, information must be available and reliable so that financial and human resources are invested in the sectors with the highest returns and what is expected is achieved. Therefore, the purpose of this research is to examine the moderating role of board gender diversity on the relationship between firm opacity and stock returns of companies listed on the Tehran Stock Exchange. To achieve this goal, three hypotheses were formulated. To test the hypotheses, a sample consisting of 130 companies admitted to the Tehran Stock Exchange during the years 2017 to 2022 was selected and multiple regression based on composite data was used. The results of the research show that firm opacity has a positive effect on stock returns. Board gender diversity does not have a significant effect on stock returns. Also, board gender diversity does not moderate the relationship between firm opacity and stock returns.
Abdellahpour, F., Barshjan, S., & Daneshyar, F. (2021). Investigating the relationship between financial reporting quality and stock portfolio returns: growth or value ? Journal of Accounting and Management Vision, 4(41), 87–105. https://www.jamv.ir/article_130920_en.html [In Persian].
Abdi, M., Kazemiolum, M., Mohammadpoorzanjani, M., & Parvizi, A. (2019). Gender Diversity within Audit Committee, Board of Directors and Chief Financial Officer and Disclosure of Corporate Social Responsibility: An Altruism Theory Test. Accounting and Auditing Review, 26(4), 544–569. https://doi.org/10.22059/acctgrev.2020.281539.1008178[In Persian].
Baig, A., Blau, B. M., & Griffith, T. G. (2021). Firm Opacity and the Clustering of Stock Prices: the Case of Financial Intermediaries. Journal of Financial Services Research, 60(2–3), 187–206. https://doi.org/10.1007/s10693-020-00341-w.
Bashirimanesh, N., & Vagfi, S. H. (2021). The effect of women’s presence on the board of directors on the quality characteristics of financial information of companies listed on the Tehran Stock Exchange. Woman in Development & Politics, 19(3), 477–500. https://doi.org/10.22059/JWDP.2021.324558.1008021[In Persian].
Bushman, Robert M. and Smith, A. J. (2003). Transparency, Financial Accounting Information, and Corporate Governance. Economic PolicyReview.https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=795547.
Espinosa, M., & Trombetta, M. (2007). Disclosure interactions and the cost of equity capital: Evidence from the Spanish continuous market. Journal of Business Finance and Accounting, 34(9–10), 1371–1392. https://doi.org/10.1111/j.1468-5957.2007.02064.x.
Feizabadi, F. (2022). The moderating role of women in the audit committee and effectiveness of expertise Committee Members to Earnings management. Professional Auditing Research, 2(7), 8–33. https://doi.org/10.22034/JPAR.2022.548963.1076 [In Persian].
Firth, M., Wang, K., & Wong, S. M. L. (2015). Corporate transparency and the impact of investor sentiment on stock prices. Management Science, 61(7), 1630–1647. https://doi.org/10.1287/mnsc.2014.1911.
García Lara, J. M., Penalva, J., & Scapin, M. (2022). Financial reporting quality effects of imposing (gender) quotas on boards of directors. Journal of Accounting and Public Policy, 41(2), 106921. https://doi.org/10.1016/j.jaccpubpol.2021.106921.
Gerami, A., Qamar, L., Jafari, N., & Eslami, S. (2022). Gender of board members, financing decisions and free cash flow. Journal of Accounting and Management, 5(67), 42–52. http://www.jamv.ir/&url=http://www.jamv.ir/article_158568.html?lang=en%0Ahttp://www.jamv.ir/article_158568_e328b702878843ea14ae00cfe5fc5b03.pdf [In Persian].
Gul, F. A., Hutchinson, M., & Lai, K. M. Y. (2013). Gender-diverse boards and properties of analyst earnings forecasts. Accounting Horizons, 27(3), 511–538. https://doi.org/10.2308/acch-50486
Harakeh, M., Leventis, S., El Masri, T., & Tsileponis, N. (2023). The moderating role of board gender diversity on the relationship between firm opacity and stock returns. British Accounting Review, 55(4), 101145. https://doi.org/10.1016/j.bar.2022.101145
Hermalin, B. E., & Weisbach, M. S. (2012). Information disclosure and corporate governance. Journal of Finance, 67(1), 195–233. https://doi.org/10.1111/j.1540-6261.2011.01710.x.
Jabbarzadeh Kangarluie, S., & Radi, Y. (2019). Investigating the Impact of Managerial Capacity on Corporate Transparency, Emphasizing the Moderation of Weaknesses in Internal Controls in Companies Acquired in Tehran Stock Exchange. Financial Accounting Research, 11(1), 55–80. https://doi.org/10.22108/FAR.2019.110456.1248 [In Persian].
Jones, J. J. (1991). Earnings Management During Import Relief Investigations. Journal of Accounting Research, 29(2), 193. https://doi.org/10.2307/2491047.
Lang, M., & Lundholm, R. (1993). Cross-Sectional Determinants of Analyst Ratings of Corporate Disclosures. Journal of Accounting Research, 31(2), 246. https://doi.org/10.2307/2491273.
Lin, H.-C., & Huang, J.-C. (2020). the Effect of Information Transparency on Stock Prices of Financial Institutions: Evidence From Taiwan. IJOI The International Journal of Organizational Innovation. http://www.ijoi-online.org/.
Lybaert, N., & Creemers, N. (2019). Women on the Board of Directors: Linked to a More Transparent Policy? International Conference on Gender Research, 371–377, XIX. https://www.proquest.com/conference-papers proceedings/women-onboarddirectorslinkedmoretransparent/docview/2288610154/se2?accountid=15172%0Ahttp://wa4py6yj8t.search.serialssolutions.com/directLink?&atitle=Women+on+the+Board+of+Directors%3A+Linked+to.
Malkiel, B. G., & Fama, E. F. (1970). Efficient Capital Markets: a Review of Theory and Empirical Work. The Journal of Finance. https://doi.org/10.1111/j.1540-6261.1970.tb00518.x.
Mehranian, M., & dehkordi, khodamorad. (2023). Examining the moderating role of gender diversity of the board of directors on the relationship between the lack of transparency of financial information and the stock returns of companies listed on the Tehran Stock Exchange. The 6th International Conference on New Developments in Management, Economics and Accounting. https://civilica.com/doc/1861605/certificate/print/ [In Persian].
Mohammadi, M., & Yousefvand, D. (2020). Investigating the Impact of Gender Diversity of the Board of Directors and the Audit Committee on Management Ability and Transparency in Companies Listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of New Research Approaches in Management and Accounting, 5(16), 114–137. https://majournal.ir/index.php/ma/article/view/660 [In Persian].
Nikbakht, M. R., Weysihesar, S., & Fateri, A. (2020). Investigating the Relationship between CEO’s Tenure and Lack of Transparency in Company Information. Financial Management Strategy, 8(1), 87–106. https://doi.org/10.22051/JFM.2019.24567.1970 [In Persian].
Peni, E., & Vähämaa, S. (2010). Female executives and earnings management. Managerial Finance, 36(7), 629–645. https://doi.org/10.1108/03074351011050343.
Seddighi, R., Alifamian, M., & ... (2018). The Relationship between Information Asymmetry and Firm Value: The Role of Financial Leverage and Growth Opportunities. Journal of Iranian Accounting, 5(17), 81–96. https://doi.org/10.22055/JIAR.2018.23741.1164 [In Persian].
Srinidhi, B., Gul, F. A., & Tsui, J. (2011). Female directors and earnings quality. Contemporary Accounting Research, 28(5), 1610–1644. https://doi.org/10.1111/j.1911-3846.2011.01071.x.
سال یازدهم، شماره دوم، تابستان 1404
نقش تعدیلکننده تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره بر رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران
پرنیان جمشیدی1، سعید علیاحمدی2
مهم‌ترین معیار ارزيابي عملکرد مؤسسات در حال حاضر نرخ بازده سهام است. اين معیار به‌تنهایی داراي محتواي اطلاعاتي براي سرمايه‌گذاران بوده و براي ارزيابي عملکرد مورد استفاده قرار مي‌گیرد. شفافیت اطلاعات نیز میتواند عملکرد شرکتها را تحت تأثیر قرار داده و باعث تغییرات در بازده آنها شوند. شفافیت اطلاعات مالی، سرمایهگذاران و مدیران را در شناسایی و ارزیابی فرصتهاي سرمایهگذاري یاري میکند. براي این منظور اطلاعات باید در دسترس و قابل اتکا باشند تا منابع مالی و انسانی در بخشهایی با بیشترین بازده سرمایهگذاري شوند و آنچه مورد انتظار است حاصل گردد. لذا هدف این پژوهش بررسی نقش تعدیلکننده تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره بر رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به‌منظور دستيابي به اين هدف سه فرضيه تدوين شد. جهت آزمون فرضیهها نمونه‌ای متشکل از 130 شرکت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي سالهاي 1396 تا 1401 انتخاب گرديد و رگرسيون چندگانه مبتني بر دادههاي ترکيبي به کار برده شد. نتايج حاصل از پژوهش نشان ميدهد که شفافیت شرکت بر بازده سهام تأثیر مثبت دارد؛ اما تنوع جنسیتی هیئت مدیره بر بازده سهام تأثیر معنادار ندارد. همچنین تنوع جنسیتی هیئت مدیره رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام را تعدیل نمیکند.
واژهای کليدي: بازده سهام، شفافیت شرکت، تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره.
طبقهبندی موضوعی: M31, M21
مقدمه
در هر سازمان، وجود یک سازوکار راهبری شرکتی اثربخش، به‌منظور حفاظت از حقوق سرمایهگذاران برای دستیابی به اطلاعات درست و منصفانه در مورد شرکت، حیاتی است. شفافیت و افشای اطلاعات، از کارکردهای اصلی حسابداری و اجزای اساسی راهبری شرکتی است. هدف نظام راهبری شرکتی، کسب اطمینان از عدم وقوع رفتار فرصتطلبانه است. این امر به‌واسطه شفافیت و افشای اطلاعات امکانپذیر است و به کاهش مشکلات نمایندگی و اطلاعات نامتقارن بالقوه بین مدیر (نماینده) و ذینفعان مختلف (سهامداران، اعتباردهندگان و ...) منجر میشود. افشای گسترده میتواند سبب جلب اعتماد سرمایهگذاران در مورد جنبههای مختلف عملکرد یا عملیات شرکت شود و به کاهش شکاف اطلاعاتی بین استفادهکنندگان و توزیع متوازن اطلاعات بین آنان یا به گفتهای، کاهش هزینههای اطلاعاتی سرمایهگذاران بیانجامد (Hermalin & Weisbach, 2012). شرکتهایی که سیاست افشای بالاتری دارند، اطلاعات شفافتر و با واقعیت فاصله کمتری دارد و سرمایهگذاران تمایل بیشتری به خرید سهم آن شرکت پیدا خواهند کرد، درنتیجه بازده سهام افزایش خواهد یافت (Lang & Lundholm, 1993).
بر اساس تئوری نمایندگی، مدیران غالباً افرادی فرصتطلب بوده که برای تأمین منافع شخصی خود، ممکن است اطلاعات مهم شرکت را پنهان نمایند. بااین‌وجود، مکانیزمهای حاکمیتی اثربخش از طریق بهبود شفافیت مالی و عملیاتی شرکت و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و مالکان، موجب افزایش بازدهی سهام شرکت میشوند. حضور زنان در هیئت مدیره باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران گشته و مسائل نمایندگی را به حداقل میرساند. بر پایه ادبیات نظری موجود، با حضور مدیران زن در ترکیب هیئت مدیره شرکتها به دلیل حساسیت و تأکید بیشتر آنان نسبت به مسائل اخلاقی در فرآیند گزارشگری مالی، شفافیت صورتهای مالی و کیفیت اطلاعات ارائه‌شده از سوی شرکت، بهبود یافته که این به‌نوبه خود موجب کاهش عدم اطمینان سرمایهگذاران و درنتیجه، افزایش بازدهی سهام شرکت میگردد (Gerami et al., 2022).
براساس تئوریهای جنسیتی، وجود زنان در برخی مشاغل موجب ایجاد، رشد و تحولات اقتصادی فراوانی شده است. علاوه بر این در مقایسه با هیئتهایی که تمام مدیران آن مرد هستند زنها میتوانند دیدگاههای مختلفی را در هیئت مدیره مطرح کنند و تصمیمات آگاهانهتری را بگیرند و منجر به افزایش شفافیت در سطح هیئت مدیره شوند (Feizabadi, 2022). وجود تنوع جنسیتی در هیئت مدیره درواقع میتواند باعث افزایش محتوای اطلاعات قیمت سهام شود. درنتیجه، هرچه نسبت مدیران زن بزرگتر باشد، اطلاعات مشخصتری در مورد قیمت سهام موجود است. در این میان، شفافیت اطلاعات به‌طور قابل ملاحظهای بر اطلاعرسانی در مورد قیمت سهام تأثیر میگذارد، به این معنی که قیمت سهام شرکتهای با شفافیت بالاتر حاوی اطلاعات خاص است. مطالعات بیشتر نشان میدهد که بین تنوع جنسیتی هیئت مدیره و بازده سهام رابطه وجود دارد. ادبیات مربوطه نشان میدهد، شرکتهایی که شفافیت گزارشگری مالی کمتری دارند، بیشتر در معرض سقوط قیمت سهام هستند (Gul et al., 2013; Srinidhi et al., 2011) و حضور مدیران زن در هیئت‌مدیره تأثیر منفی عدم شفافیت شرکت قبل از بحران بر بازده سهام در طول بحران را بهبود می‌بخشد (Harakeh et al., 2023).
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
نخستین گام در سنجش عملکرد یک واحد تجاري، محاسبه بازدهی به‌دست‌آمده با توجه به اهداف از قبل تعیین شده براي آن است. از آنجایی که افزایش ثروت سهامداران بهعنوان هدف اصلی واحدهاي تجاري مطرح گردیده است، لذا یک واحد تجاري باید بهگونهاي عمل کند که با کسب بازده مناسب، ثروت سهامداران را افزایش دهد؛ بنابراین، یکی از معیارهای اساسی برای تصمیمگیری در بازار بورس، بازده سهام است. بازده سهام خود به‌تنهایی دارای محتوای اطلاعاتی است و بیشتر سرمایهگذاران بالفعل و بالقوه، در تجزیه‌وتحلیل مالی و پیش‌بینی‌ها، از آن استفاده مینمایند. اطلاعات حسابداري یکی از مهم‌ترین منابع اطلاعاتی است که سرمایهگذاران به‌منظور تصمیمگیري در مورد خریدوفروش سهام شرکتها در تعیین ارزش از آن استفاده میکنند. ازاین‌رو یکی از مهم‌ترین عوامل در تصمیمگیري صحیح، داشتن اطلاعات مناسب و مرتبط با موضوع تصمیمگیري است که اگر به‌درستی فراهم و پردازش نشود، اثرات منفی براي تصمیمگیرندگان در پی خواهد داشت (Seddighi et al., 2018). شفافیت شرکتی عبارت است از «در دسترس بودن گسترده اطلاعات کافی، مرتبط و قابل اعتماد در مورد عملکرد دورهای، وضعیت مالی، فرصتهای سرمایهگذاری، حاکمیت، ارزش و ریسک شرکتها» (Bushman, Robert M. and Smith, 2003). فرضیه بازارهای کارا نشان میدهد که در بازار سهام با قوانین صحیح، شفافیت بالا و رقابت مؤثر، تمام اطلاعات ارزشمند؛ بلافاصله و بی‌طرفانه در قیمت‌ها ازجمله ارزش فعلی و آتی شرکت منعکس میشوند(Malkiel & Fama, 1970). زمانی که شفافیت شرکتی بهبود یابد، انتشار اطلاعات مرتبط و قابل اعتماد درباره شرکتها میتواند دقیق‌تر و به‌موقع‌تر باشد و به بازار سهام اجازه دستیابی به بازار کارآمد را میدهد. با بهبود شفافیت شرکتی که در یک بازار کارآمد عمل میکند، شرکتها به‌نوبه خود میتوانند توجه بیشتری را از بازار سرمایه جلب کنند و درنهایت ارزش شرکت را بهبود بخشند (Firth et al., 2015). کیفیت افشا بهعنوان یکی از شاخصهای اندازهگیری کیفیت گزارشگری مالی از عوامل مؤثر در دستیابی به بازار کارای سرمایه است. به‌طوری‌که شرکتها میتوانند، با افشای اطلاعات خصوصی و بهبود کیفیت افشا، عدم تقارن اطلاعاتی، هزینه مبادله اوراق بهادار و هزینه سرمایه را کاهش و درنتیجه بازده خود را بهبود بخشند (Espinosa & Trombetta, 2007)
یكی از عوامل تأثیرگذار بر سلامت فرآیند حسابداری و گزارشگری مالی، ترکیب اعضای هیئت مدیره است. ادبیات زیادی وجود دارد که نشان میدهد تنوع جنسیتی هیئت مدیره عدم تقارن اطلاعاتی را کاهش میدهد و کیفیت گزارشگری مالی را افزایش میدهد (Gul et al., 2013; Srinidhi et al., 2011). مطالعات تفاوتهای جنسیتی اجرایی در محافظهکاری و رفتار اخلاقی نشان میدهد که مدیران مالی زن از شیوههای گزارشگری مالی محافظهکارانهتری پیروی میکنند، و بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر میگذارند(Peni & Vähämaa, 2010). حراکه و همکاران (Harakeh et al., 2023) دریافتند که شرکتهایی با هیئت‌های متفاوت جنسیتی با دقت بالاتر (پراکندگی کمتر) پیش‌بینی‌های سود تحلیلگران مرتبط هستند، بنابراین استنباط میکنند که هیئت‌های دارای تنوع جنسیتی به شفافیت و دقت گزارشهای مالی می‌افزایند. همچنین نشان دادند تنوع جنسیتی هیئت مدیره به‌طور مثبت (منفی) با کیفیت گزارشگری مالی (عدم شفافیت گزارشگری مالی) مرتبط است. بنابراین انتظار میرود تنوع جنسیتی هیئت مدیره، بازده سهام را افزایش و تأثیر عدم شفافیت گزارشگری مالی بر بازده سهام را کاهش دهد.
با توجه به مطالب فوق، هدف اصلی پژوهش پاسخ به این سؤال است که تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره بر رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران چه تأثیری دارد؟
پیشینه تحقیق
حراکه و همکاران (2023) پژوهشی با عنوان «نقش تعدیلکننده تنوع جنسیتی هیئت مدیره بر رابطه بین عدم شفافیت شرکت و بازده سهام» انجام دادند. بدین منظور اطلاعات 430 شرکت پذیرفته‌شده در بورس ویتنام طی سالهای 2014 الی 2016 به روش رگرسیون گشتاورهای تعمیم‌یافته انجام دادند. نتایج نشان داد شرکتهایی دارای عدم شفافیت، بیشتر شاهد بازده منفی سهام بودند. شرکتهای دارای تنوع جنسیتی شاهد بازده منفی کمتری بودند. درنهایت نتایج نشان داد تنوع جنسیتی هیئت مدیره بر رابطه بین عدم شفافیت شرکت و بازده سهام نقش تعدیلکننده دارد (Harakeh et al., 2023).
گارسیا لارا و همکاران (2022) در پژوهشی با عنوان «اعمال سهمیه (جنسیتی) در هیئت مدیره و کیفیت گزارشگری مالی» طی سالهای 2002 تا 2010 به بررسی این موضوع پرداختند که آیا تصویب یک قانون نروژی که حداقل 40 درصد از زنان را در هیئت مدیره شرکتهای دولتی الزامی میکند، بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر میگذارد یا خیر. نتایج با کاهش کیفیت گزارشگری مالی برای شرکتهایی که بیشتر تحت تأثیر تصویب قانون قرار گرفتند و اثرات نسبتاً کوتاه‌مدت همخوانی دارد. همچنین شواهد نشان داد که ویژگیهای اعضای هیئت مدیره، فراتر از جنسیت، به دلیل این قانون تغییر کرده است. به‌طورکلی، نتایج نشان داد که اجباری کردن تغییرات بزرگ در ترکیب هیئت‌مدیره در یک دوره زمانی نسبتاً کوتاه بر گزارشگری مالی تأثیر منفی میگذارد (García Lara et al., 2022).
بایگ و همکاران (2021) پژوهشی با عنوان «تأثیر شفافیت اطلاعات و افشا بر ارزش شرکتهای فهرست شده: شواهدی از ویتنام» با استفاده از اطلاعات 430 شرکت پذیرفته‌شده در بورس ویتنام طی سالهای 2002 الی 2015 به روش رگرسیون با اثرات ثابت انجام دادند. نتایج نشان داد به دلیل عدم شفافیت، خوشهبندی قیمت سهام شرکتهای مالی بیشتر از قیمت سهام شرکتهای غیرمالی است. همچنین نتایج نشان داد که شرکتهای مالی با عدم شفافیت کمتر، نسبت به آن دسته از شرکتهای مالی که غیرشفاف‌تر هستند، بیشترین کاهش را در خوشهبندی قیمت در طول دوره پس از اجرای قانون ساربنز آکسلی3 تجربه کردند (Baig et al., 2021).
لین و هوآنگ (2020) پژوهشی با عنوان «تأثیر شفافیت اطلاعاتی بر قیمت سهام مؤسسات مالی» انجام دادند. بدین منظور اطلاعات 171 موسسه مالی را در بازه زمانی 2009 الی 2012 مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاکی از آن است که اثر شفافیت اطلاعاتی دارای بازده سهام مثبت قابل توجهی برای مؤسسات مالی است. علاوه بر این، مؤسسات مالی با شفافیت بالا واکنش مثبت قیمت سهام دارند، درحالی‌که برای مؤسسات مالی با شفافیت پایین پاسخ منفی وجود دارد. شواهد نشان داد که بازار سهام بین مؤسسات مالی با شفافیت بالا و مؤسسات با شفافیت پایین تفاوت قائل میشود (Lin & Huang, 2020).
نادینه و نائومی (2019) پژوهشی با عنوان «زنان در هیئت مدیره و شفافیت اطلاعات» انجام دادند. بدین منظور گزارشهای سالانه 60 شرکت بلژیکی را در سالهای 2011 و 2015 مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاکی از آن است که هیچ حمایتی مبنی بر اینکه حضور زنان در هیئت مدیره تأثیر مثبتی بر میزان گزارش‌دهی داوطلبانه اطلاعات دارد، حتی زمانی که این زنان مستقل هستند یا در این فهرست حضور دارند، وجود نداشته است. کمیته حسابرسی تحلیل‌های تکمیلی نشان داد که تأثیر منفی و معنادار آماری بر گزارش‌دهی داوطلبانه اطلاعات مالی قابل مشاهده است. در مجموع، نتایج نشان داد که ارتباط شفافیت اطلاعات و زنان در هیئت مدیره، بیشتر بر اساس شخصیت اعضای هیئت مدیره است تا جنسیت آنها (Lybaert & Creemers, 2019).
مهرانیان و دهکردی (1402) پژوهشی با عنوان «تنوع جنسیت اعضای هیئت مدیره و کیفیت گزارشگری مالی» طی سالهای 1396 الی 1400 با استفاده از اطلاعات 172 شرکت به روش رگرسیون مبتنی بر دادههای تلفیقی مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که عدم شفافیت اطلاعات مالی بالاتر بر بازده سهام شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر منفی و معنادار دارد. همچنین تنوع جنسیتی هیئت مدیره میتواند نقش مهمی در تضعیف عدم شفافیت مالی و ارتباط منفی بازده سهام شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران ایفا نماید (Mehranian & dehkordi, 2023).
بشیریمنش و وقفی (1400) پژوهشی با عنوان «تأثیر حضور زنان در هیئت مدیره بر ویژگیهای کیفی اطلاعات مالی شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران» طی سالهای 1392 الی 1398 با استفاده از اطلاعات 125 شرکت به روش رگرسیون چندمتغیره مبتنی بر دادههای ترکیبی مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که وجود زن در ساختار مديريت شركتهاي بورسي موجب افزايش كيفيت اطلاعات شركت شده است. بدين شكل كه حضور زنان بين اعضاي هيئت مديره، كه تنوع جنسيتي اعضاي هيئت مديره است، تأثیر مستقيم و معناداري بر بيان صادقانة گزارشهای مالي و به‌موقع بودن گزارشهاي مالي دارد و همچنين باعث افزايش قابليت مقايسة صورتهاي مالي ميشود (Bashirimanesh & Vagfi, 2021).
محمدی و یوسفوند (1400) پژوهشی با عنوان «بررسی تأثیر تنوع جنسیتی هیئت مدیره و کمیته حسابرسی بر توانایی مدیریت و شفافیت در شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران» انجام دادند. بدین منظور نمونه‌ای متشکل از 145 شرکت را طی سالهای 1393 الی 1398 به روش رگرسیون مبتنی بر دادههای ترکیبی مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد حضور زنان در کمیته حسابرسی تأثیر معناداری بر توانایی مدیریت دارد. همچنین تنوع جنسیتی هیئت مدیره تأثیر معناداری بر توانایی مدیریت و شفافیت دارد (Mohammadi & Yousefvand, 2020).
روش‌شناسی پژوهش
به علت اينکه نتايج این پژوهش در فرآيند تصميمگيری به کار میرود از نظر هدف کاربردی است. همچنین از لحاظ جمعآوری اطلاعات، پژوهشی پسرویدادی و از نظر ماهيت توصيفی – همبستگی است. در پژوهش حاضر برای جمعآوری دادهها، اطلاعات و پیشینه پژوهش ابتدا از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است. ابزار گردآوری اطلاعات، استفاده از بانکهای اطلاعاتی از قبیل سایت کدال و برای برخی از متغیرها نرم‌افزار رهآورد نوین است. برای آزمون فرضيههای پژوهش از روش رگرسيون خطی چند متغيره استفاده شده است. برای توصیف و تلخیص دادههای جمعآوری شده از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. در بخش آمار استنباطی قبل از آزمون فرضیهها، پیشآزمونهای اف لیمر و هاسمن و برای برازش مدل و فرضیههای پژوهش از آماره تی و اف فیشر استفاده شده است. برای تجزیه‌وتحلیل نهايی به‌منظور واکاوی دادهها از نرم‌افزارهای اکسل و ايويوز (Eviews) استفاده شده است. جامعه آماری مربوط به این پژوهش شامل شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران است. برای نمونه‌گیری از روش حذف سیستماتیک استفاده شده است. به‌عبارت‌دیگر کل شرکتهای عضو جامعه آماری که دارای ویژگیهای مورد نظر باشند بهعنوان نمونه انتخاب شدهاند که شرایط آن به‌صورت زیر تعریف شده است:
1- سهام شرکت از سال 1396 تا 1401 در بورس اوراق بهادار تهران معامله شده باشد.
2- سال مالی شرکت به پایان اسفندماه ختم شود و در دوره مورد مطالعه تغییر سال مالی نداده باشد.
3- اطلاعات مالی شرکت در دوره مورد مطالعه در دسترس باشد.
4- جزو بانک‌ها و مؤسسات مالی (شرکتهای واسطهگری مالی و لیزینگها) نباشد.
5- قبل از سال 1396 وارد بورس شده باشند.
با توجه به شرايط و محدودیت‌های اعمال‌شده و با استفاده از روش حذف سیستماتیک، از بين شرکتهاي پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در مجموع تعداد 130 شرکت بهعنوان نمونه انتخاب شده است.
فرضیههای پژوهش
1- شفافیت شرکت بر بازده سهام تأثیر مثبت دارد.
2- تنوع جنسیتی هیئت مدیره بر بازده سهام تأثیر مثبت دارد.
3- تنوع جنسیتی هیئت مدیره رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام را تعدیل میکند.
متغیرهای پژوهش
متغیر وابسته
متغیر وابسته پژوهش حاضر بازده سهام است.
به استناد پژوهش حراکه و همکاران (2023) بازده سهام به شرح رابطه (1) محاسبه شده است.
رابطه (1)
که در آن، R برابر بازده واقعی سهام است.
متغیر مستقل
متغیر مستقل پژوهش حاضر شفافیت شرکت است. به استناد پژوهش حراکه و همکاران (2023) از دو معیار اقلام تعهدی و عدم تقارن اطلاعاتی برای محاسبه شفافیت شرکت استفاده شده است.
اقلام تعهدی:
به استناد پژوهش حراکه و همکاران (Harakeh et al., 2023) و نیکبخت و همکاران(Nikbakht et al., 2020) برای اندازهگیری شفافیت شرکت از قدرمطلق اقلام تعهدی اختیاری با استفاده از مدل تعدیل‌شده جونز (Jones, 1991) به شرح رابطههای (2) و (3) استفاده شده است.
رابطه (2)
TACit = OEit - CFOit
TACit: جمع كل اقلام تعهدي شرکت i در سال t که برابر با سود خالص عملیاتی منهای جریان نقد حاصل از فعالیتهای عملیاتی است؛ OEit: سود عملیاتی شرکت i در سال t؛ CFOit: جریانهای نقدی عملیاتی شرکت i در سال t.
برای به دست آوردن اقلام تعهدی غیراختیاری از رابطه شماره (3) استفاده شده است.
رابطه (3)
α0 [ 
TACit: جمع كل اقلام تعهدي شرکت i در سال t؛ Assetit-1: ارزش دفتری جمع كل داراييهای شرکت i در سال t-1؛ ΔREVit: تغيير در درآمد شرکت i در سال t؛ ΔRECit: تغییر در خالص حسابهای دریافتنی شرکت i در سال t؛ PPEit: اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات شرکت i در سال t؛ ROAit-1: بازده دارایی شرکت i در سال1 –t که برابر است با سود خالص تقسیم بر جمع داراییهای سال گذشته؛ εit: باقیمانده رگرسیون. قدرمطلق باقیمانده رابطه شماره (3)، اقلام تعهدی اختیاری را نشان میدهد.
عدم تقارن اطلاعاتی
به استناد پژوهش حراکه و همکاران (2023) و جبارزاده کلگرلوئی و رادی (Jabbarzadeh Kangarluie & Radi, 2019)، برای محاسبه شفافیت شرکتی از اختلاف قیمت پیشنهادی خریدوفروش (عدم تقارن اطلاعاتی)، به شرح رابطه (4) استفاده میشود.
رابطه (4)
SPREAD =
SPREAD: اختلاف قیمت پیشنهادی خریدوفروش نسبی روزانه سهام؛ AP: قيمت پيشنهادي فروش سهام شرکت i در هر روز؛ BP: قيمت پيشنهادي خريد سهام شرکت i در هر روز.
متغیر تعدیلکننده
متغیر تعدیلکننده پژوهش حاضر تنوع جنسیتی هیئت مدیره است. به استناد پژوهش حراکه و همکاران (Harakeh et al., 2023 و عبدی و همکاران (Abdi et al., 2019)، تنوع جنسیتی هیئت مدیره، یک متغیر مجازی است، به‌طوری‌که اگر حداقل یک مدیر زن در هیئت مدیره حضور داشته باشد برابر است با یک و در غیر این صورت صفر.
متغیرهای کنترلی
ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام (BVE): نسبت ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام به کل داراییها
وجه نقد (CASH): نسبت وجه نقد به کل داراییها
اهرم مالی (LEV): مجموع بدهی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم بر کل داراییها
جریان نقد عملیاتی (OCF): نسبت جریان نقد عملیاتی به کل داراییها
بازده دارایی (ROA): سود خالص شرکت تقسیم بر کل داراییها
انحراف معیار بازده سهام (VOLAT): انحراف معیار 5 ساله بازده سهام
رشد قیمت سهام (VOLAT): رشد قیمت سهام نسبت به سال گذشته
اندازه هیئت مدیره (BODSIZE): تعداد اعضای هیئت مدیره
عضویت هم‌زمان مدیر عامل در هیئت مدیره (DUALITY): متغیر مجازی است. به‌طوری که عضویت هم‌زمان مدیرعامل در هیئت مدیره برابر است با عدد 1 و در غیر این صورت برابر است با صفر.
مدیران مستقل هیئت مدیره (INDEP): نسبت مدیران مستقل هیئت مدیره به کل اعضای هیئت مدیره
مدل پژوهش
به استناد پژوهش حراکه و همکاران (Harakeh et al., 2023) برای آزمون فرضیههای پژوهش، از رگرسیون چندمتغیره مبتنی بر دادههای ترکیبی به شرح رابطههای (5)، (6) و (7) استفاده شده است.
فرضیه اول:
رابطه (5)
RETit: بازده سهام شرکت i در سال t ؛ OPACit: شفافیت شرکت i در سال t؛ BVEit: ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام شرکت i در سال t؛ CASHit: وجه نقد شرکت i در سال t؛ LEVit: اهرم مالی شرکت i در سال t؛ OCFit: جریان نقد عملیاتی شرکت i در سال t؛ ROAit: بازده دارایی شرکت i در سال t؛ VOLATit: انحراف معیار بازده سهام شرکت i در سال t؛ MOMENTit: رشد قیمت سهام شرکت i در سال t؛ BODSIZEit: اندازه هیئت مدیره شرکت i در سال t؛ DUALITYit: عضویت هم‌زمان مدیرعامل در هیئت مدیره شرکت i در سال t؛ INDEPit: استقلال هیئت مدیره شرکت i در سال t.
چنانچه ضریب β1 در سطح اطمینان مورد نظر (95 درصد) مثبت و معنادار باشد، فرضیه اول پژوهش تأیید میشود.
فرضیه دوم
رابطه (6)
BGDit: تنوع جنسیتی شرکت i در سال t
چنانچه ضریب β1 در سطح اطمینان مورد نظر (95 درصد) مثبت و معنادار باشد، فرضیه دوم پژوهش تأیید میشود.
فرضیه سوم
رابطه (7)
چنانچه ضریب β3 در سطح اطمینان مورد نظر (95 درصد) مثبت و معنادار باشد، فرضیه سوم پژوهش تأیید میشود.
یافته‌ها
1-8. آمار توصیفی
همان‌طور که در جدول (2) مشاهده میشود ميانگين متغیر بازده سهام برابر با 844/1 است که نشان ميدهد بيشتر دادههاي مربوط به اين متغير در حول اين نقطه تمرکز يافته‌اند. ميانه این متغير برابر با 793/0 است که نشان ميدهد نیمی از شرکتهای مورد بررسی بازده سهام بالاتر از 79 درصد دارند و نیمی دیگر پایینتر از 79 درصد است. انحراف معيار بازده سهام 466/3 است که نشان میدهد به این میزان از میانگین پراکندگی دارد. ميانگين متغیر شفافیت شرکت (اقلام تعهدی) برابر با 338/0 است که نشان ميدهد بيشتر دادههاي مربوط به اين متغير در حول اين نقطه تمرکز يافته‌اند به عبارتی متوسط شفافیت شرکت (اقلام تعهدی) 33 درصد است. ميانه این متغير برابر با 261/0 است که نشان ميدهد نیمی از شرکتهای مورد بررسی شفافیت شرکت (اقلام تعهدی) بالاتر از 26 درصد دارند و نیمی دیگر پایینتر از 26 درصد است. انحراف معيار شفافیت شرکت (اقلام تعهدی) 326/0 است که نشان میدهد به این میزان از میانگین پراکندگی دارد. ميانگين متغیر شفافیت شرکت (عدم تقارن اطلاعاتی) برابر با 041/0 است که نشان ميدهد بيشتر دادههاي مربوط به اين متغير در حول اين نقطه تمرکز يافته‌اند به عبارتی متوسط شفافیت شرکت (عدم تقارن اطلاعاتی) 4 درصد است. ميانه این متغير برابر با 042/0 است که نشان ميدهد نیمی از شرکتهای مورد بررسی شفافیت شرکت (عدم تقارن اطلاعاتی) بالاتر از 4 درصد دارند و نیمی دیگر پایینتر از 4 درصد است. انحراف معيار شفافیت شرکت (عدم تقارن اطلاعاتی) 008/0 است که نشان میدهد به این میزان از میانگین پراکندگی دارد.
جدول (1) توصیف فراوانی و درصد فراوانی متغیرهای ساختگی
نام متغير | نماد متغير | کل مشاهدات | حالت | فراوانی | درصد فراوانی |
تنوع جنسیتی |
BGD | 780 | مشاهدات دارای یک | 58 | 07/0 |
780 | مشاهدات دارای صفر | 722 | 93/0 | ||
عضویت هم‌زمان مدیرعامل در هیئت مدیره | DUALITY | 780 | مشاهدات دارای یک | 538 | 68/0 |
780 | مشاهدات دارای صفر | 242 | 38/0 |
جدول (2): آمار توصيفي متغيرهاي پژوهش
نام متغير | نماد متغير | ميانگين | ميانه | بيشينه | کمينه | انحراف معيار | چولگي |
بازده سهام | RET | 844/1 | 793/0 | 240/26 | 965/0- | 466/3 | 419/3 |
شفافیت شرکت معیار (1) | TAC | 338/0 | 261/0 | 545/3 | 001/0 | 326/0 | 651/3 |
شفافیت شرکت معیار (2) | SPREAD | 041/0 | 042/0 | 061/0 | 014/0 | 008/0 | 126/1- |
تنوع جنسیتی | BGD | 074/0 | 0 | 1 | 0 | 262/0 | 244/3 |
ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام | BVE | 485/0 | 482/0 | 974/0 | 005/0 | 209/0 | 090/0 |
وجه نقد | CASH | 050/0 | 034/0 | 599/0 | 0002/0 | 053/0 | 148/3 |
اهرم مالی | LEV | 519/0 | 519/0 | 173/1 | 025/0 | 220/0 | 134/0 |
جریان نقد عملیاتی | OCF | 125/0 | 095/0 | 521/1 | 372/0- | 164/0 | 988/1 |
بازده دارایی | ROA | 186/0 | 165/0 | 681/0 | 0001/0 | 145/0 | 810/0 |
انحراف معیار بازده سهام | VOLAT | 804/2 | 847/1 | 970/18 | 043/0 | 128/3 | 020/3 |
رشد قیمت سهام | MOMENT | 914/0 | 246/0 | 464/11 | 988/0- | 051/2 | 514/2 |
اندازه هیئت مدیره | BODSIZE | 016/5 | 5 | 7 | 4 | 192/0 | 686/9 |
عضویت هم‌زمان مدیرعامل در هیئت مدیره | DUALITY | 348/0 | 0 | 1 | 0 | 476/0 | 634/0 |
استقلال هیئت مدیره | INDEP | 652/0 | 6/0 | 1 | 0 | 182/0 | 232/0- |
2-8. تجزیه‌وتحلیل استنباطی دادهها
برای تجزیه‌وتحلیل دادههای هر یک از مدلهای بیان شده نیاز است قبل از پردازش آنها و آزمون فرضیهها، فروض کلاسیک مدل آزمون شود.
1-2-8. تعيين نوع دادههای ترکيبي (آزمون اف ليمر و آزمون هاسمن)
همان‌طور که در جدول (3) مشاهده میشود سطح معناداري محاسبه‌شده براي مدلهای پژوهش کمتر از سطح خطاي 5 درصد است، بنابراين از دادههاي تابلویی براي برآورد مدل استفاده شده است. همچنین سطح معناداری محاسبه‌شده برای آزمون هاسمن، برای همه مدلهای پژوهش بیشتر از سطح خطای 5 درصد است، بنابراین از دادههای با اثرات تصادفی برای برآورد مدل استفاده شده است.
جدول (3): نتایج آزمون اف لیمر و هاسمن
مدل | F ليمر | تشخيص | هاسمن | تشخيص | ||
آماره | سطح معناداري | آماره | سطح معناداري | |||
اول (معیار اول) | 665/0 | 9976/0 |
تلفیقی
|
دادههای تلفیقی نیاز به آزمون هاسمن ندارند | ||
اول (معیار دوم) | 670/0 | 9972/0 | ||||
دوم | 655/0 | 9982/0 | ||||
سوم (معیار اول) | 669/0 | 9973/0 | ||||
سوم (معیار دوم) | 666/0 | 9975/0 | ||||
2-2-8. آزمون ناهمسانی واریانس
در اين پژوهش به‌منظور بررسي ناهمساني واريانس از آزمون بروش پاگان گادفری استفاده شده است. نتايج مندرج در جدول (4) نشان ميدهد که سطح معناداري محاسبه شده براي مدلهای پژوهش کمتر از 5 درصد است، ازاین‌رو فرضيه صفر آزمون مبني بر همساني واريانس رد ميشود. لذا ميتوان گفت ناهمساني واريانس وجود دارد و برای رفع ناهمسانی واریانس از روش تخمين مدل به‌صورت رگرسيون حداقل مربعات تعمیم‌یافته (GLS) استفاده شده است.
جدول (4): نتایج آزمون ناهمسانی واریانس
نتيجه | آماره آزمون | سطح معناداري | نام آزمون | فرض کلاسيک | مدل |
ناهمساني واريانس GLS | 623/7 | 0000/0 | بروشپاگانگادفری | همساني واريانس | اول (معیار اول) |
587/7 | 0000/0 | اول (معیار دوم) | |||
572/7 | 0000/0 | دوم | |||
400/6 | 0000/0 | سوم (معیار اول) | |||
388/6 | 0000/0 | سوم (معیار دوم) |
3-8. نتایج آزمون مدلهای پژوهش
پس از انجام آزمون‌های آماری لازم، به‌منظور تعیین به‌کارگیری دادهها و اطمینان از صحت الگوی برازش شده، نتایج نهایی حاصل از تخمین مدلهای پژوهش در ادامه ارائه میگردد.
1-3-8. نتايج آزمون فرضیه اول (معیار اول) پژوهش
همان‌طور که در جدول (5)، مشاهده میشود سطح معناداری آماره LR در مدل برابر با 0000/0 است. چون اين مقادير کمتر از سطح خطاي 5 درصد است، بنابراين فرض صفر در سطح اطمينان 99 درصد رد ميشود، يعني مدل معناداري وجود دارد؛ به عبارتي مدل مورد بررسي داراي اعتبار است.
جدول (5): نتايج حاصل از آزمون مدل اول (معیار اول) پژوهش
| |||||
متغیرها | نماد | ضرایب | خطای استاندارد | آماره Z | سطح معناداری |
شفافیت شرکت معیار (1) | TAC | 689/1 | 756/0 | 233/2 | 0255/0 |
ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام | BVE | 242/13- | 651/5 | 343/2- | 0191/0 |
وجه نقد | CASH | 060/1 | 605/4 | 230/0 | 8180/0 |
اهرم مالی | LEV | 915/13- | 543/5 | 510/2- | 0121/0 |
جریان نقد عملیاتی | OCF | 045/0 | 694/1 | 026/0 | 9788/0 |
بازده دارایی | ROA | 927/2- | 110/2 | 387/1- | 1653/0 |
انحراف معیار بازده سهام | VOLAT | 959/0 | 079/0 | 055/12 | 0000/0 |
رشد قیمت سهام | MOMENT | 242/1 | 115/0 | 731/10 | 0000/0 |
اندازه هیئت مدیره | BODSIZE | 291/0 | 235/1 | 235/0 | 8136/0 |
حضور هم‌زمان مدیرعامل در هیئت مدیره | DUALITY | 128/0 | 521/0 | 245/0 | 8059/0 |
استقلال هیئت مدیره | INDEP | 201/0- | 408/1 | 201/0- | 8861/0 |
عرض از مبدأ | C | 668/10 | 333/8 | 280/1 | 2005/0 |
آماره LR | 542/323 | سطح معناداری LR | 0000/0 | ||
فرضيه اول پژوهش بیان میدارد که شفافیت شرکت (معیار اول) بر بازده سهام تأثیر مثبت دارد.
همان‌طور که در جدول (5) ملاحظه ميشود، سطح معناداري محاسبه شده براي متغير شفافیت شرکت (معیار اول) برابر با 0255/0 است که نشان ميدهد تأثیر اين متغير در سطح اطمينان 95 درصد به‌صورت معنادار است. همچنين ضريب برآورد شده متغير ذکر شده برابر با 689/1 است که نشان ميدهد تأثیر مورد بررسي به‌صورت مثبت و مستقیم است؛ بنابراین با توجه به سطح معناداری و ضریب برآورد شده متغير شفافیت شرکت (معیار اول)، ميتوان گفت شفافیت شرکت (معیار اول) بر بازده سهام تأثیر مثبت دارد و بر اساس اين نتايج، فرضيه اول پژوهش بر اساس معیار اول رد نميگردد.
2-3-8. نتايج آزمون فرضیه اول (معیار دوم) پژوهش
همان‌طور که در جدول (6) مشاهده ميشود؛ سطح معناداری آماره LR در مدل برابر با 0000/0 است. چون اين مقادير کمتر از سطح خطاي 5 درصد است، بنابراين فرض صفر در سطح اطمينان 99 درصد رد ميشود، يعني مدل معناداري وجود دارد؛ به عبارتي مدل مورد بررسي داراي اعتبار است.
جدول (6): نتايج حاصل از آزمون مدل اول (معیار دوم) پژوهش
| |||||
متغیرها | نماد | ضرایب | خطای استاندارد | آماره Z | سطح معناداری |
شفافیت شرکت معیار (2) | SPREAD | 859/63- | 423/27 | 328/2- | 0199/0 |
ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام | BVE | 687/13- | 654/5 | 420/2- | 0155/0 |
وجه نقد | CASH | 042/1 | 602/4 | 226/0 | 8208/0 |
اهرم مالی | LEV | 118/15- | 538/5 | 729/2- | 0063/0 |
جریان نقد عملیاتی | OCF | 098/0 | 691/1 | 058/0 | 9533/0 |
بازده دارایی | ROA | 804/3- | 064/2 | 843/1- | 0653/0 |
انحراف معیار بازده سهام | VOLAT | 995/0 | 078/0 | 646/12 | 0000/0 |
رشد قیمت سهام | MOMENT | 301/1 | 118/0 | 945/10 | 0000/0 |
اندازه هیئت مدیره | BODSIZE | 409/0 | 235/1 | 331/0 | 7403/0 |
حضور هم‌زمان مدیرعامل در هیئت مدیره | DUALITY | 206/0 | 522/0 | 395/0 | 6922/0 |
استقلال هیئت مدیره | INDEP | 296/0- | 409/1 | 210/0- | 8333/0 |
عرض از مبدأ | C | 123/14 | 407/8 | 679/1 | 0930/0 |
آماره LR | 158/324 | سطح معناداری LR | 0000/0 | ||
فرضيه اول پژوهش بیان میدارد که شفافیت شرکت (معیار دوم) بر بازده سهام تأثیر منفی دارد.
همان‌طور که در جدول (6) ملاحظه ميشود، سطح معناداري محاسبه شده براي متغير شفافیت شرکت (معیار دوم) برابر با 0199/0 است که نشان ميدهد تأثیر اين متغير در سطح اطمينان 95 درصد به‌صورت معنادار است. همچنين ضريب برآورد شده متغير ذکر شده برابر با 859/63- است که نشان ميدهد تأثیر مورد بررسي به‌صورت منفی و مستقیم است؛ بنابراین با توجه به سطح معناداری و ضریب برآورد شده متغير شفافیت شرکت (معیار دوم)، ميتوان گفت شفافیت شرکت (معیار دوم) بر بازده سهام تأثیر منفی دارد و بر اساس اين نتايج، فرضيه اول پژوهش بر اساس معیار دوم رد نميگردد.
8-3-3- نتايج آزمون فرضیه دوم پژوهش
همان‌طور که در جدول (7) مشاهده ميشود سطح معناداری آماره LR در مدل برابر با 0000/0 است. چون اين مقادير کمتر از سطح خطاي 5 درصد است، بنابراين فرض صفر در سطح اطمينان 99 درصد رد ميشود، يعني مدل معناداري وجود دارد؛ به عبارتي مدل مورد بررسي داراي اعتبار است.
جدول (7): نتايج حاصل از آزمون مدل دوم پژوهش
| |||||
متغیرها | نماد | ضرایب | خطای استاندارد | آماره Z | سطح معناداری |
تنوع جنسیتی هیئت مدیره | BGD | 702/0- | 944/0 | 744/0- | 4568/0 |
ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام | BVE | 122/13- | 668/5 | 315/2- | 0206/0 |
وجه نقد | CASH | 076/0 | 603/4 | 0165/0 | 9868/0 |
اهرم مالی | LEV | 564/14- | 551/5 | 623/2- | 0087/0 |
جریان نقد عملیاتی | OCF | 505/0 | 692/1 | 298/0 | 7651/0 |
بازده دارایی | ROA | 789/3- | 076/2 | 825/1- | 0679/0 |
انحراف معیار بازده سهام | VOLAT | 986/0 | 078/0 | 503/12 | 0000/0 |
رشد قیمت سهام | MOMENT | 237/1 | 116/0 | 658/10 | 0000/0 |
اندازه هیئت مدیره | BODSIZE | 593/0 | 289/1 | 460/0 | 6453/0 |
حضور هم‌زمان مدیرعامل در هیئت مدیره | DUALITY | 168/0 | 523/0 | 322/0 | 7469/0 |
استقلال هیئت مدیره | INDEP | 125/0- | 412/1 | 088/00 | 9293/0 |
عرض از مبدأ | C | 061/10 | 536/8 | 178/1 | 2386/0 |
آماره LR | 282/317 | سطح معناداری LR | 0000/0 | ||
فرضيه دوم پژوهش بیان میدارد که تنوع جنسیتی هیئت مدیره بر بازده سهام تأثیر مثبت دارد.
همان‌طور که در جدول (7) ملاحظه ميشود، سطح معناداري محاسبه شده براي متغير تنوع جنسیتی هیئت مدیره برابر با 4567/0 است که نشان ميدهد تأثیر اين متغير در سطح اطمينان 95 درصد به‌صورت معنادار نیست. همچنين ضريب برآورد شده متغير ذکر شده برابر با 702/0- است که نشان ميدهد تأثیر مورد بررسي به‌صورت منفی و معکوس است؛ اما با توجه به سطح معناداری و ضریب برآورد شده متغير تنوع جنسیتی هیئت مدیره، نميتوان گفت تنوع جنسیتی هیئت مدیره بر بازده سهام تأثیر مثبت دارد و بر اساس اين نتايج، فرضيه دوم پژوهش رد ميگردد.
8-3-4- نتايج آزمون فرضیه سوم (معیار اول) پژوهش
همان‌طور که در جدول (8) مشاهده ميشود سطح معناداری آماره LR در مدل برابر با 0000/0 است. چون اين مقادير کمتر از سطح خطاي 5 درصد است، بنابراين فرض صفر در سطح اطمينان 99 درصد رد ميشود، يعني مدل معناداري وجود دارد؛ به عبارتي مدل مورد بررسي داراي اعتبار است.
جدول (8): نتايج حاصل از آزمون مدل سوم (معیار اول) پژوهش
| |||||
متغیرها | نماد | ضرایب | خطای استاندارد | آماره Z | سطح معناداری |
شفافیت شرکت معیار (1) | TAC | 813/1 | 770/0 | 354/2 | 0185/0 |
تنوع جنسیتی هیئت مدیره | BGD | 343/0 | 525/1 | 225/0 | 8217/0 |
اثر تعاملی شفافیت شرکت معیار (1) و تنوع جنسیتی هیئت مدیره | TAC*BGD | 102/3- | 550/3 | 837/0- | 3822/0 |
ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام | BVE | 242/13- | 654/5 | 341/2- | 0192/0 |
وجه نقد | CASH | 020/1 | 610/4 | 221/0 | 8248/0 |
اهرم مالی | LEV | 000/14- | 546/5 | 524/2- | 0116/0 |
جریان نقد عملیاتی | OCF | 140/0 | 698/1 | 082/0 | 9342/0 |
بازده دارایی | ROA | 976/2- | 125/2 | 400/1- | 1615/0 |
انحراف معیار بازده سهام | VOLAT | 958/0 | 079/0 | 035/12 | 0000/0 |
رشد قیمت سهام | MOMENT | 243/1 | 115/0 | 737/10 | 000/0 |
اندازه هیئت مدیره | BODSIZE | 724/0 | 300/1 | 557/0 | 5775/0 |
حضور هم‌زمان مدیرعامل در هیئت مدیره | DUALITY | 139/0 | 522/0 | 266/0 | 7896/0 |
استقلال هیئت مدیره | INDEP | 151/0- | 411/1 | 107/0- | 9144/0 |
عرض از مبدأ | C | 515/8 | 575/8 | 993/0 | 3207/0 |
آماره LR | 567/324 | سطح معناداری LR | 0000/0 | ||
فرضيه سوم پژوهش بیان میدارد که تنوع جنسیتی هیئت مدیره رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام را تعدیل میکند.
همان‌طور که در جدول (8) ملاحظه ميشود، سطح معناداري محاسبه شده براي متغير اثر تعاملی شفافیت شرکت معیار (1) و تنوع جنسیتی هیئت مدیره برابر با 3822/0 است که نشان ميدهد تأثیر اين متغير در سطح اطمينان 95 درصد به‌صورت معنادار نیست. همچنين ضريب برآورد شده متغير ذکر شده برابر با 102/0- است که نشان ميدهد تأثیر مورد بررسي به‌صورت منفی و معکوس است؛ اما با توجه به سطح معناداری و ضریب برآورد شده متغير اثر تعاملی شفافیت شرکت معیار (1) و تنوع جنسیتی هیئت مدیره، نميتوان گفت تنوع جنسیتی هیئت مدیره رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام را تعدیل میکند و بر اساس اين نتايج، فرضيه سوم پژوهش بر اساس معیار اول رد ميگردد.
8-3-5- نتايج آزمون فرضیه سوم (معیار دوم) پژوهش
همان‌طور که در جدول (9) مشاهده ميشود سطح معناداری آماره LR در مدل برابر با 0000/0 است. چون اين مقادير کمتر از سطح خطاي 5 درصد است، بنابراين فرض صفر در سطح اطمينان 99 درصد رد ميشود، يعني مدل معناداري وجود دارد؛ به عبارتي مدل مورد بررسي داراي اعتبار است.
جدول (9): نتايج حاصل از آزمون مدل سوم (معیار دوم) پژوهش
| |||||
متغیرها | نماد | ضرایب | خطای استاندارد | آماره Z | سطح معناداری |
شفافیت شرکت معیار (2) | SPREAD | 010/66- | 510/28 | 315/2- | 0206/0 |
تنوع جنسیتی هیئت مدیره | BGD | 629/1- | 018/4 | 405/0- | 6851/0 |
اثر تعاملی شفافیت شرکت معیار (2) و تنوع جنسیتی هیئت مدیره | SPREAD *BGD | 025/22 | 216/97 | 226/0 | 8208/0 |
ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام | BVE | 669/13- | 660/5 | 415/2- | 0157/0 |
وجه نقد | CASH | 975/0 | 609/4 | 211/0 | 8324/0 |
اهرم مالی | LEV | 140/15- | 544/5 | 730/2- | 0063/0 |
جریان نقد عملیاتی | OCF | 158/0 | 695/1 | 093/0 | 9257/0 |
بازده دارایی | ROA | 695/3- | 073/2 | 782/1- | 0747/0 |
انحراف معیار بازده سهام | VOLAT | 996/0 | 078/0 | 639/12 | 0000/0 |
رشد قیمت سهام | MOMENT | 301/1 | 119/0 | 926/10 | 0000/0 |
اندازه هیئت مدیره | BODSIZE | 667/0 | 292/1 | 516/0 | 6055/0 |
حضور هم‌زمان مدیرعامل در هیئت مدیره | DUALITY | 217/0 | 522/0 | 416/0 | 6768/0 |
استقلال هیئت مدیره | INDEP | 317/0- | 411/1 | 225/0- | 8218/0 |
عرض از مبدأ | C | 962/12 | 645/8 | 499/1 | 1338/0 |
آماره LR | 265/324 | سطح معناداری LR | 0000/0 | ||
فرضيه سوم پژوهش بیان میدارد که تنوع جنسیتی هیئت مدیره رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام را تعدیل میکند.
همان‌طور که در جدول (9) ملاحظه ميشود، سطح معناداري محاسبه شده براي متغير اثر تعاملی شفافیت شرکت معیار (2) و تنوع جنسیتی هیئت مدیره برابر با 8208/0 است که نشان ميدهد تأثیر اين متغير در سطح اطمينان 95 درصد به‌صورت معنادار نیست. همچنين ضريب برآورد شده متغير ذکر شده برابر با 025/22 است که نشان ميدهد تأثیر مورد بررسي به‌صورت مثبت و مستقیم است؛ اما با توجه به سطح معناداری و ضریب برآورد شده متغير اثر تعاملی شفافیت شرکت معیار (2) و تنوع جنسیتی هیئت مدیره، نميتوان گفت تنوع جنسیتی هیئت مدیره رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام را تعدیل میکند و بر اساس اين نتايج، فرضيه سوم پژوهش بر اساس معیار دوم رد ميگردد.
بحث و نتیجهگیری
اين پژوهش با هدف بررسی نقش تعدیلکننده تنوع جنسیتی هیئت‌مدیره بر رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام شده است. نتايج به‌دست‌آمده حاصل از آزمون مدلهای پژوهش نشان داد که فرضيه اول برای هر دو معیار در سطح اطمينان 95 درصد رد نگرديدند، اما فرضیه دوم و فرضیه سوم برای هر دو معیار رد گردیدند.
فرضيه اول پژوهش به دنبال تعیین تأثیر شفافیت شرکت بر بازده سهام است. بر مبناي نتايج به‌دست‌آمده، فرضيه اول پژوهش رد نشده و ميتوان گفت شفافیت شرکت بر بازده سهام تأثیر مثبت دارد. شفافیت، هسته مرکزی گزارشگری مالی مدرن است. با ارتقای کیفیت شفافیت و افشای اطلاعات، اطلاعات بهتری در خصوص نحوة ادارة شرکت در اختیار ذینفعان قرار میگیرد. از مهم‌ترین عواملی که موجب جذابیت شرکت از دیدگاه سرمایهگذاران میشود؛ شفافیت است. برمبنای تحقیقات، شفافیت در گزارشگری مالی میتواند اعتماد جامعه سرمایهگذاران را افزایش دهد. شرکتهایی که سیاست افشای بالاتری دارند، اطلاعات شفافتر و با واقعیت فاصله کمتری دارد و سرمایهگذاران تمایل بیشتری به خرید سهم آن شرکت پیدا خواهند کرد، درنتیجه بازده سهام افزایش خواهد یافت. نتايج اين فرضيه از پژوهش حاضر، مطابق با پژوهشهای حراکه و همکاران (Harakeh et al., 2023)، و عبداللهپور و همکاران (Abdellahpour et al., 2021)، است.
فرضيه دوم پژوهش به دنبال تعیین تأثیر تنوع جنسیتی هیئت مدیره بر بازده سهام است. بر مبناي نتايج به‌دست‌آمده، فرضيه دوم پژوهش رد شده و نميتوان گفت تنوع جنسیتی هیئت مدیره بر بازده سهام تأثیر مثبت دارد. بر اساس نظریه توده انتقادی، (به مفهوم عملی که فقط توسط چند نفر از گروه‌های کم نمایندگی به کار گرفته میشوند) و پیامدهای مرتبط با نشان بودن (اقلیت عددی)، زمانی که تعداد کمی از زنان در هیئت مدیره شرکتها خدمت میکنند، مدیران مرد گروه غالبی هستند که دستور کار و اقدامات گروه را کنترل میکنند، درحالی‌که مدیران زن بهعنوان نشانه‌هایی در نظر گرفته میشوند که تمایل دارند نماینده گروه خود باشند، نه افراد غالب و تأثیرگذار بر گروه. آمار مربوط به گذشته، رشد حضور بیشتر زنان در هیئت مدیره را نشان میدهد، اما علی‌رغم این افزایش چشمگیر در دهه‌های گذشته، به‌طور متوسط زنان هنوز ازنظر عددی در یک سازمان کمتر حضور دارند و ادبیات قبلی همچنان تمایل دارد که کارگردان‌های زن را بهعنوان نشانه‌ها در نظر بگیرد که حاکی از آن است که معدود کارگردانان زن نسبت به همتایان مرد خود ممکن است موجب تأثیر بر مدیران و شفافیت شرکت و در پی آن افزایش بازده سهام گردند. به دلیل موانع درک شده برای اعمال نفوذ بر تصمیمات هیئت مدیره، میتوان نتیجه گرفت که در ایران زنها نقش چشمگیری بر شفافیت و بازده سهام ندارند. نتايج اين فرضيه از پژوهش حاضر، مغایر با پژوهش حراکه و همکاران (Harakeh et al., 2023)، نادینه و نائومی (Lybaert & Creemers, 2019)، و محمدی و یوسف وند (Mohammadi & Yousefvand, 2020) است.
فرضيه سوم پژوهش به دنبال تعیین تأثیر تنوع جنسیتی هیئت مدیره رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام است. بر مبناي نتايج به‌دست‌آمده، فرضيه سوم پژوهش رد شده و نميتوان گفت تنوع جنسیتی هیئت مدیره رابطه بین شفافیت شرکت و بازده سهام را تعدیل میکند. شرکتهایی با درصد پایینی از زنان در هیئت مدیره شاهد کاهش بیشتری در بازده سهام هستند، زیرا چنین شرکتهایی پتانسیل افزایش عدم تقارن اطلاعاتی را دارند. سوگیریهای جنسیتی در شرایطی که شرکتها هیچ مدیر زنی در هیئت مدیره ندارند، یا مواردی که شرکتها تنها یک زن در هیئت مدیره دارند، بیشتر رخ میدهد. سابقه کم داشتن کارگردانان زن نیز احتمالاً منجر به نظارت غیربهینه میشود. از دلایل رد این فرضیه نیز میتوان به درصد پایین حضور زنان در شرکتهای واقع در بورس اوراق بهادار تهران اشاره کرد که درصد فراوانی حضور زنان در هیئت مدیره آمار توصیفی در فصل چهارم مبین این مطلب است. نتايج اين فرضيه از پژوهش حاضر، مغایر با پژوهش حراکه و همکاران (Harakeh et al., 2023)، و مهرانیان و دهکردی (Mehranian & dehkordi, 2023) است.
بر اساس نتايج به‌دست‌آمده از فرضيه اول پژوهش، به سهامداران توصیه میشود برای افزایش کیفیت افشا، جهت دسترسی سرمایهگذاران به اطلاعات خاص شرکتها و کاهش و هم‌زمانی قیمت سهام، در انتخاب مدیران، فقط بر ویژگیهای رفتاری و قابلیتهای آنها توجه نکنند بلکه به افق دید مدیران نیز توجه ویژه داشته باشند.
فرضيه دوم و سوم پژوهش، نشان داد که تنوع جنسیتی هیئت مدیره بر بازده سهام تأثیر معناداری ندارد. همچنین تنوع جنسیتی هیئت مدیره، رابطه بین شفافیت اطلاعات و بازده سهام را تعدیل نمیکند. ازاین‌رو به سهامداران پيشنهاد ميشود، با به‌کارگیری سازوکارهای نظارتی بهتر در خصوص نحوه ارائه اطلاعات مالی، مدیران را ترغیب به ارائه شفافتر اطلاعات و افزایش بازده سهام کنند. همچنین به سرمایهگذاران پیشنهاد میشود با توجه به نقش کمرنگ زنان در هیئت مدیره، در شرکتهايی که مديريت آنها زنان میباشند سرمايهگذاری بااحتیاط انجام شود و همچنین با توجه به اینکه مديريت زنان تأثیر مستقیم بر ابعاد مختلف افشا ندارد، به سیاست‌گذاران و تدوین‌کنندگان قوانین پیشنهاد میشود، با اجرای قوانین اجباری برای حضور پررنگتر زنان در پستهای مدیریتی، همواره بر توانايی آنان در امور مديريتی توجه ويژهای نمايند.
بر اساس نتايج پژوهش پیشنهادهای زير برای پژوهشهای آتی ارائه میگردد:
بررسی تأثیر شفافیت اطلاعات مالی بر بازده غیرعادی سهام در شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، بررسی تأثیر سایر ویژگیهای هیئت مدیره (استقلال، تخصص) بر رابطه بین شفافیت اطلاعات و بازده سهام در شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، بررسی تأثیر ویژگیهای کمیته حسابرسی بر رابطه بین شفافیت اطلاعات و بازده سهام در شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران
تعارض منافع
هیچ‌گونه تعارض منافع توسط نویسندگان بیان نشده است.
References
COPYRIGHTS © 2023 by the authors. Licensee Advances in Modern Management Engineering Journal. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).
|
[1] . دانشجوی کارشناسی ارشد گروه حسابداری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
[2] . دانشیار گروه حسابداری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. (نویسنده مسئول)
saeidaliahmadi@yahoo.com
تاریخ وصول 19/3/1403 تاریخ پذیرش 16/8/1403
[3] . Sarbanes-Oxley (SOX)
-
-
اهرم نهایی و سرعت تعدیل آن در چرخه عمر شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
تاریخ چاپ : 1396/06/01