تبیین راهبردهای سامان¬دهی اقامتگاه¬های بومگردی در چارچوب معماری بیوفیلیک با رهیافت توسعه اکوتوریسم پایدار (محدوده مطالعه: دماوند)
محورهای موضوعی : معماری
شوکا خوشبخت بهرمانی
1
*
,
سیده لبابه قلعه بندی
2
,
حسین سلطان زاده
3
1 - استادیار گروه معماری ، واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران .
2 - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.
3 - استاد گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.
کلید واژه: معماری بیوفیلیک, اقامتگاه بوم¬گردی, اکوتوریسم پایدار, راهبردهای ساماندهی, شهر دماوند,
چکیده مقاله :
چکیده فارسی
با وجود دستورالعمل‌ها و استاندردهای مدون طراحی و مرمت اقامتگاههای بومگردی، بسیاری از این اماکن بی‌توجه به اصول فنی و مهندسی احداث و بازسازی شدهاند و این مسئله به عنوان عاملی جدی در کاهش استقبال گردشگران و افول سطح اکوتوریسم مطرح است. از این‌رو مطالعه حاضر درنظر دارد با ساماندهی وضعیت معماری این فضاها برمبنای رویکرد بیوفیلیک که اهداف و آرمان‌های توسعه پایدار را دنبال می‌کند، به بهبود و توسعه بومگردی در مقاصد مستعد کمک نماید. در راستای نیل به هدف مذکور، از رویکرد روش‌شناسی آمیخته مبتنی بر دو شیوه کیفی (گرندد تئوری) و کمی (آماری) بهره گرفته شد. دادههای موردنیاز با اتکا بر راهبردهای کتابخانهای و میدانی و با استفاده از ابزارهای پیمایشی پرسشنامه و مصاحبه حاصل شدهاند. جامعه پاسخدهنده به سوالات پرسشنامه را گردشگران بومگرد با حجمی معادل 384 نفر و گروه شرکتکننده در مصاحبه را متخصصان و کارشناسان با تعدادی برابر با 19 نفر تشکیل میدهند. نتایج آماره تی در نرمافزار spss، حکایت از وضعیت مطلوب شاخصهای «تنوع زیستی، تغییرپذیری حواس» در اقامتگاه آرتین، شاخصهای «تغییرپذیری حواس، احساس سرزندگی» در اقامتگاه روژان، و شاخصهای «چشمانداز، تغییرپذیری حواس، احساس سرزندگی، جاذبه» در اقامتگاه خورشید دارد و باقی شاخصها با مقادیر معناداری بیشتر از 05/0 و t منفی نامطلوب ارزیابی شدهاند. همچنین یافتههای آماری بر انطباق نسبی مجموعههای بومگردی با شاخصهای زمینهای زیستبوم دماوند تاکید دارد. نتایج تحلیل کیفی نیز بر یافتههای آماری صحه گذاشته و حاکی از وضعیت نامطلوب اقامتگاههای بومگردی از حیث شاخصهای بیوفیلیک میباشد. حضور حداقلی شاخصهای بیوفیلیک در اقامتگاههای مورد مطالعه و عدم انطباق صددرصدی این فضاها با شرایط زمینهای زیستبوم، موجب شده تا این مجموعهها نقش موثری در رشد و توسعه اکوتوریسم ایفا نکنند. با عنایت به یافته‌ها، راهبردهایی در راستای ساماندهی چالش‌های کالبدی اقامتگاههای موردنظر در چارچوب معماری بیوفیلیک پیشنهاد گردید.
Abstract
Despite the written instructions and standards for the design and restoration of ecotourism residences, many of these places have been built and renovated without regard to technical and engineering principles, and this issue is considered as a serious factor in reducing the reception of tourists and the decline of ecotourism. In order to achieve the stated goal, a mixed methodology approach based on two qualitative and quantitative methods was used. The required data were obtained based on library and field methods by using questionnaires and interviews. 384 ecotourists answered the questions in the questionnaire and 19 experts participated in the interview. The results of t-statistics in SPSS indicate the desirability of "biodiversity, variability of senses" indicators in Artin residence, "variability of senses, feeling of vitality" in Rozhan residence, "view, changeability of senses, feeling of vitality, attraction" in Khurshid residence and the rest of the indicators have been evaluated as unfavorable with significant values greater than 0.05 and negative t. Also, the statistical findings emphasize the relative compatibility of the ecotourism residences with the contextual indicators of the Damavand ecosystem. The results of the qualitative analysis also confirm the statistical findings and indicate the unfavorable situation of the residences in terms of biophilic indicators. The minimal presence of biophilic indicators in the selected residences and the 100% non-compliance of these spaces with the ecological conditions made these complexes not play an effective role in the growth and development of ecotourism. Considering the findings, strategies were proposed in order to organize the physical challenges of the desired residences in the framework of biophilic architecture.
منابع
1. پورصادقی، سوده، فیضی، محسن، عظمتی، حمیدرضا (1395)، "رده¬بندی شاخص¬های استاندارد جهانی LEED در طراحی فضای ویژه درمان بر پایه ویژگی¬های زیست¬بوم منطقه¬ای؛ بررسی موردی: کلانشهر مشهد"، نامه معماری و شهرسازی، سال نهم، شماره 17، 79-98.
2. تردست، زهرا، مشکینی، ابولفضل، رجبی، آزیتا (1400)، "تبیین الگوی برنامه‌ریزی راهبردی گردشگری بیوفیلیک مطالعه موردی: کلانشهر تهران"، گردشگری شهری، دوره 8، شماره 2، 65-79.
3. حشمتی، مسیب، نعمتی، عادل، قیطوری، محمد، احمدی، محمد، محبی، علی (1402)، "ارزیابی عوامل تهدیدکننده اکوتوریسم و زیرساخت¬های موردنیاز آن به منظور پایداری منابع طبیعی در استان کرمانشاه"، مدیریت جامع حوزه¬های آبخیز، سال سوم، شماره 1، 1-15.
4. خداوردی¬جعفری، ناصر، یوسفی، عاطفه (1396)، "معماری بیوفیلیک و توسعه پایدار"، انتشارات سیمای دانش، چاپ اول، تهران، ایران.
5. ذوالفقاری طهرانی، مهدیه، مهدوی‌نژاد، محمدجواد، منصوری، بهروز، انصاری، مجتبی (1401)، "توسعه زیست سازگار در جغرافیای دارای میراث طبیعی؛ نمونه مطالعاتی: روستای گردشگری ابیانه"، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 54، شماره 2، ۴۷۹ – ۴۹۸.
6. رستم¬پیشه، مریم، نصیرسلامی، سیدمحمدرضا، تیزقلم زنوزی، سعید (1398)، "ارزیابی و تحلیل تطبیقی ساختار کالبدی اقامتگاه¬های بوم¬گردی (مورد مطالعه: اقامتگاه¬های بوم¬گردی تلارخانه بردبار و دیلمای گشت؛ استان گیلان)"، برنامه¬ریزی توسعه کالبدی، سال چهارم، شماره 2 (سری جدید)، پیاپی 14، 111-132.
7. رییسی¬نژاد، امیرافشین، میرحسینی، سیدمحمّد، جهانبخش، حیدر (1400)، "بررسی ارتباط ساختار معماری اقامتگاه¬های بوم¬گردی با میزان رضایتمندی گردشگران (مطالعه موردی: اقامتگاه¬های بوم¬گردی روستای جنت رودبار، رامسر، استان مازندران)"، گردشگری و توسعه، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 26، 81-94.
8. سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، ۱۳۹۵.
9. عنابستانی، علی¬اکبر، گیاهی، حسن، جوانشیری، مهدی (1397)، "بررسی و تحلیل آثار ایجاد اقامتگاه-های بوم¬گردی بر توسعه سکونتگاه¬های روستایی (نمونه: روستای رادکان شهرستان چناران)"، برنامه-ریزی فضایی (جغرافیا)، سال هشتم، شماره دوم (پیاپی 29)، 1-24.
10. کلانتری، زهرا، دلفندی، همتا (1397)، "معماری بیوفیلیک و نمود آن در شهر و بنا"، انتشارات ویهان، چاپ اول، تهران، ایران.
11. لهونیان، وریا، سالم، محمد دانا، منوچهری، سوران (1402)، "تحلیلی بر شرایط توسعه و عملکرد اثربخش اقامتگاههای بومگردی در نواحی روستایی پیرامون تالاب زریوار شهرستان مریوان مبتنی بر رویکرد سیستمی مدیریت گردشگری"، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دوره 34، شماره 4 (پیاپی 92)، 43-68.
12. محمدی‌گرفمی، علیرضا، آمار، تیمور، قریشی، محمدباسط (1403)، "تبیین نقش اقامتگاههای بومگردی در نظام گردشگری باتاکید بر بعد اقتصادی (مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان رشت)"، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دوره 19، شماره 1 (پیاپی 66)، 199-212.
13. مویدفر، سعیده، دهقان‌پور، زهره، پاک‌گوهر، علیرضا، دهقانی، مطهره (1402)، "بررسی نقش اقامتگاههای بومگردی در گردشگری پایدار و حفظ فرهنگ بومی (شهر میبد)"، کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، دوره 11، شماره 2، 57-78.
14. Almusaed, A. (2004), "Intelligent sustainable strategies upon passive bioclimatic houses", Arkitektskole in Aarhus, Denmark.
15. Anabestani, AliAkbar, Giyahi, Hassan, Javanshiri, Mahdi. (2017), "An Analysis of the Effects of Establishing Ecotourism Residence on Development of Rural Settlements (A Case Study of Radakan Village, Chenaran County)", Spatial Planning (Geography), 8(2), Ser (29), 1-24. (in Persian)
16. Andersen, D. (1993), "A Window to the Natural World: The design of ecotourism facilities", In K. Lindberg & D. Hawkins (Eds.), Ecotourism: A guide for planners and managers, 116-133. Vermont: The Ecotourism Society.
17. Anup, K.C. (2016), "Ecotourism and its Role in Sustainable Development in Nepal", INTECH Open Science, 31–59.
18. Baud-Bovy, Manuel, Lawson, Fred (1977/1998), "Tourism and Recreation Handbook of Planning and Design", (2nd ed). Oxford: Architectural Press. (Original publicado em 1977 como Tourism and Recreation Development).
19. Beyer, D., Elber, B., Spring, F., Revell, G., Anda, M. & Ho, G. (2003), "Challenges for Sustainable Regional Tourism: A best practice model for low-impact nature-base tourism facilities in remote areas", In P. Newman (Ed.), Proceedings of the International Sustainability Conference in Perth, Western Australia, 17-19.
20. Blamey, Russell K. (2001), "Principles of Ecotourism. Encyclopedia of Ecotourism", David B. Weaver (ed.) Cabi Publishing: Cambridge, MA.
21. Briggs, JR. (1987), "Environmental control of modern records, In: Guy Petherbridge (Ed.) Conservation of Library and Archive Materials and the Graphic Arts", Butterworths, London.
22. Browning, W., O. Ryan, Catherine, Clancy, Joseph (2014), "14 Patterns of Biophilic Design Improving Health and Well-Being in the Built environment", Terrapin Bright Green LLC, New York NY, Washington DC.
23. Ceballos-Lascurain, Hector (1987), "The future of ecotourism", Mexico Journal January, 13-14.
24. El Anssary, A. (2016), "Interior design for the ecolodge: utilizing design tools in eco-tourism", Environmental Science, Business.
25. Explain the Strategic Planning Model of Biophilic Tourism Case Study: Tehran Metropolis,
26. Grazuleviciute-Vileniske, Indre, Daugelaite, Aurelija, Viliunas, Gediminas (2022), "Classification of Biophilic Buildings as Sustainable Environments", Buildings, 12(10), 1542.
27. Hawkins, D. E. (2004), "A protected areas ecotourism competitive cluster approach to catalyze biodiversity conservation and economic growth in Bulgaria", Journal of Sustainable Tourism, 12(3), 219-244.
28. Hawkins, D., Wood M., Bittman S., (1995), "The Ecolodge Sourcebook for Planners & Developers", North Bennington, VT: Ecotourism Society.
29. Hawkins, D.E. (2004), "A protected areas ecotourism competitive cluster approach to catalyse biodiversity conservation and economic growth in Bulgaria, Journal of Sustainable Tourism, Vol 12, No 3, 219-244.
30. Heerwagen, J., Hase B. (2001), "Building biophilia: connecting people to nature", Environmental Design and Construction, 30-34.
31. Heshmati, Mosayeb, Nemati, Adel, Gheitury, Mohammad, Ahmadi, Mohammad, Mohebi, Ali (1402), "Evaluation factors threatening ecotourism and its needed infrastructure for sustainable natural resources in Kermanshah province, Iran", Integrated Watershed Management, 3(1), 1-15. (in Persian)
32. Ibenna Paul O.; Obiadi Bons N.; Onuorah I. M.; Mbah P. U.; Kikanme E. I.; Okafor C. C., Aniako C. U. (2023), "The Architecture of Biophilic Tourism, and the Positive Impact in Urban Development and Human Health", Unizik Journal of Educational Research and Policy Studies Vol.16 (1), 90-116.
33. Jafari, J. (2000), "Encyclopedia of tourism", London: Routledge.
34. Kahn, Peter H. Jr. (1999), The Human Relationship with Nature: Development and Culture", Cambridge, MA, MIT Press.
35. Kalantari, Zahra, Delfandi, Hamta. (2017), "Biophilic architecture and its appearance in the city and building, Vihan Publication", first edition, Tehran, Iran. (in Persian)
36. Kellert, S. (1997), "Kinship to Mastery, Biophilia in Human Evolution and Development", Washington, DC: Island Press.
37. Kellert, S. R. (2008), "Dimensions, Elements, and Attributes of Biophilic Design", In Biophilic Design: The Theory, Science, and Practice of Bringing Buildings to Life, Heerwagen, J., Mador, M., Eds.; Wiley: Hoboken, NJ, USA.
38. Kellert, S., O.Wilson, E. (1993), "The Biophilia Hypothesis", Washington, DC: Island Press.
39. Kellert, Stephen R. (2005), " Building for life: designing and understanding the human nature connection", Washington D.C.: Island Press.
40. Kellert, Stephen R., (2012), "Birthed: people and nature in the Modern World", United States of America. Yale university press.
41. Kellert, Stephen R., Calabrese, Elizabeth F. (2015), "The Practice of Biophilic Design".
42. Khodaverdi Jafari, Naser, Yousefi, Atefeh (2016), Biophilic architecture and sustainable development, Simaye Danesh Publication, first edition, Tehran, Iran. (in Persian)
43. Kiswantoro, Amin, Rohman, Hendra, Rudi Susanto, Dwiyono, Edi Saputro, Lilik, Nur Rohman (2022), "Sustainable Eco-Tourism Development Strategy as Tourism Alternative During Covid 19 Pandemic in Posong Tourism Area", International Journal of Tourism, 1(1), 1-17.
44. Lahonian, Vorya, Salem, Mohmmad Dana, Manoochehri, Soran (2023), "An Analysis of the Development Conditions and Effective Performance of Ecotourism Residences in the Rural Areas around the Zarivar Wetland in Marivan City", Geography and Environmental Planning, Volume 34, Issue 4- Serial Number 92, 43-68. (in persian)
45. Lawrence, E.A. (1993), "The sacred bee, the filthy pig, and the bat out of hell: animal symbolism as cognitive biophilia", In Kellert, S.R. & Wilson, E.O. (eds.), The Biophilia Hypothesis. Washington: Island Press, 301-341.
46. Mehta, H. (2004), "Ecolodges: Exploring Opportunities for Sustainable Business", International Finance Corporation.
47. Mensah, I. (2017), "Benefits and challenges of community-based ecotourism in park-fringe communities: The case of mesomagor of Kakum National Park", Ghana. Tourism Review International, 21(1), 81–98.
48. Moayedfar, Saeedeh, Dehghanpour, Zohre, Pakgohar, Alireza, Dehghani, Motahare (1402), "Investigating the Role of Ecolodges in Sustainable Tourism and Preservation of Local Culture (Meybod City)", The Journal of Geographical Research on Desert Areas, 11(2), 57-78. (in persian)
49. Mohamadi Garfami, Alireza, Amar, Teymoor, Ghoreyshi, Mohammad Baset (2022), "Explanation the Role of Ecotourism Residencesin in the Tourism System with Emphasis on the Economic Dimension (Case Study: Rural Areas of Rasht County)", Studies of Human Settlements Planning, Vol. 19, Issue 1, 199-212. (in Persian)
50. Mollazadeh, Maryam, Zhu, Yimin (2021), "Application of Virtual Environments for Biophilic Design: A Critical Review", Buildings, 11(4), 148.
51. Narmeen, Kanwal, Usama, Awan (2021), "Role of Design Thinking and Biomimicry in Leveraging Sustainable Innovation", LUT University, Publisher: Springer, Cham.
52. O. Wilson, E. (1992), "The diversity of life". Harvard University Press.
53. O.Wilson, E. (1986), "Biophilia: The Human Bond with Other Species", Cambridge: Harvard University Press.
54. Peace, A. (2005), "Managing the Myth of Ecotourism: A Queensland case study", The Australian Journal of Anthropology, 16(3), 321-334.
55. Poursadeghi, Soodeh, Feizi, Mohsen, Azemati, Hamidreza. (2015), "The classification of global LEED standard indicators in the design of special treatment space based on the characteristics of the regional ecosystem; Case Study: Mashhad Metropolis", Architecture and Urban Design, 9(17), 79-98. (in Persian)
56. Raeisi Nejad, Amir Afshin, Mirhoseini, Seyed Mohammad, Jahanbakhsh, Heydar (2021), "Study the Relationship between Architecture Structure of Eco_tourist Residence with Tourist Satisfaction (Case Study: Residence of Janat Rudbar Village, Ramsar, Mazandaran Province)", Tourism and Development, Volume 10, Issue 1- Serial Number 26, 81-93. (in persian)
57. Rigatti, V. (2016), "How can an Eco lodge become a sustainable and successful business model: Environmental, social, and economic perspectives", Master of science dissertation in international tourism management, Modul University, Vienna.
58. RostamPisheh, M., Nasir salami, S.M., Tizqhalam Zonouzi, S. (2018), "An Elevation and Comparative Analysis of Physical Structures in Eco-Tourism Resorts (case study: Telarkhaneh Bordbar and Deylami Gasht eco-tourism residences; Gilan province)", physical development planning, 4(2) (new series), Ser (14), 111-132. (in Persian)
59. Shrestha, Bipin (2023), "Eco-Resort", Tribhuvan University, Institute of Engineering, Department of Architecture, Pulchowk Campus, Lalitpur.
60. Stewart-Pollack, Julie. (2006), "Biophilic Design for the First Optimum Performance Home", Ultimate Home Design, 36-41.
61. Tardast, Zahra, Meshkini, Abolfazl, Rajabi, Azita (2021), "Explain the Strategic Planning Model of Biophilic Tourism Case Study: Tehran Metropolis", Urban Tourism, Volume 8, Issue 2, 65-79. (in persian)
62. The International Ecotourism Society (TIES) (2015), "Ecotourism Principles ", Available at: https://www.ecotourism.org/news/ties-announces-ecotourism-principles-revision.
63. Wilson, C. (2012), "Nature-based tourism and Conservation", New Economic Insights and Case Studies, Edward Elgar Publishing, UK and USA.
64. Wood, M. E. (2002), "Ecotourism: Principles, Practices and for Sustainability", Pub: UNEP.
65. Yaghoubi, N. M., Morad Zadeh, A., Arab, A. (2018), "Evaluation of the effects of ecotourism empowering components on the network of beneficiaries", Iranian journal of management sciences, 13(50), 82-103.
66. Zolfaghari Tehrani, Mahdieh, Mahdavinejad, Mohammadjavad, Mansoori, Behrooz, Mojtaba Ansari (2022), "Biophilic Development in Natural-Heritage-Intensive Geography; Case Study: Abyaneh", Human Geography Research, Volume 54, Issue 2, 479-498. (in persian)