آثار اجرای علنی حدود در پیشگیری از جرم با تأکید بر مجازات علنی درآیه 2 سوره مبارکه نور
محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامیاحمد غرایی فرد 1 , مرضیه پیله ور 2 , محمد جواد رجبی سلمان 3
1 - دانشجوی دکتری الهیات فقه و مبانی حقوق ، دانشگاه آزاد همدان
2 - استاد یارو عضو هیات علمی دانشگاه آزاد همدان
3 - استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد همدان
کلید واژه: مجازات علنی, جرائم, حدود, پیشگیری, عبرت,
چکیده مقاله :
یکی از عوامل اصلی در پیشگیری از وقوع جرم و جنایت اجرای حدود است. در میان فقها و حقوق دانان در مسئله اجرای علنی حدود ، اختلاف نظر فراوانی وجود دارد. برخی معتقد به وجوب و برخی معتقد به استحباب اجرای علنی حدود بوده و در مقابل ایشان گروهی مخالف اجرای علنی حدود هستند. ووهن دین را دلیل مخالفت خود با اجرای علنی حدود می دانند. این پژوهش با هدف تبیین آثار اجرای علنی حدود در پیشگیری از جرم در پاسخ به این سوال که اجرای علنی حدود چگونه می تواند در کاهش جرایم تاثیر گذار باشد؟ با روش پژوهش تحلیلی – انتقادی و با تاکید بر دلالت آیه 2 سوره مبارکه نور وادله موجود و استناد به نظرات برجسته فقهاء ، به این نتایج دست یافته است که ، موارد اجرای علنی مجازات در منابع فقهی قرآن و روایات محدود است ولیکن می توان با تنقیح مناط در مواردی که جرم باعث جریجه دار شدن افکار عمومی گردد، مجازات ، علنی اجرا گردد تا عاملی باشد برای پیشگیری از جرم و فساد در جامعه ، همچنین اثبات نظریه تاثیر گذاری اجرای علنی حدود در کاهش جرایم و نقد ادله مخالفان آن از نتایج این پژوهش است.
One of the main factors in preventing crime is the enforcement of limits. There are many differences of opinion among jurists and legal scholars on the issue of the public implementation of limits. Some believe in the incumbency and some believe in the desirability of the public implementation of limits, and in contrast to them, there is a group that opposes the public implementation of limits. Wohn considers religion as the reason for his opposition to the public implementation of limits. This research aims to explain the effects of the public implementation of limits in crime prevention in response to the question, how can the public implementation of limits be effective in reducing crimes? With the analytical-critical research method, by emphasizing the meaning of Holy Qur'an (verse 2 of Surah Noor), the available evidences and citing the prominent opinions of jurists, we reached these results that the cases of public implementation of punishment in the jurisprudential sources of the Qur'an and hadiths are limited. However, by ascertainment in cases where the crime causes public opinion to be humiliated, the punishment can be carried out publicly to be a factor in preventing crime and corruption in the society. Also, proving the theory of the effectiveness of the public enforcement of limits in reducing crimes and criticizing the arguments of its opponents, are among the results of this research.
- قرآن کریم
- ابوالحسنی، رحیم.(¬1380¬).اجرای علنی مجازات¬ها از دیدگاه حقوق اسلام ؛¬مجله رواق اندیشه ، ش 6.
- اصفهانی، بانوی ، اصفهانی، امین . (1361. مخزن العرفان، نهضت زنان مسلمان، تهران .
- بروجردی، سید ابراهیم. (1341).جامع ،انتشارات صدر، تهران، چاپ سوم .
- بغدادی شیخ مفید، محمد. (1410).المقنعه، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ دوم .
- بکاریا¬،¬سزار.(1393).رساله جرایم و مجازات¬ها، ترجمه محمد علی اردبیلی، چ 7 ؛تهران، میزان .
- جرجانی¬، ابوالمحاسن¬.(1337). تفسیر گارز، دانشگاه تهران ، ج 6.
- حاجی حسینی¬، حسین¬.(1394). بررسی مستندات اجرای علنی حدود در فقه شیعه ،رسایل ، شماره 3 .
- حر عاملی، محمد بن حسن.(1391).وسایل الشیعه ، ج،4 بیروت¬،¬دار¬الحیا التراث العربی.
- حسن بن یوسف¬، (علامه حلی). (1419). قواعد الاحکام، موسسه نشر اسلامی، قم، چاپ اول.
- حسینی اشکوری¬، سید علی و یهنام دارابی.¬(1393).اجرای علنی مجازاتها از دیدگاه فقه مقارن و تاثیر مقتضیات زمان،فقه مقارن.
- حسینی، سید محمد .(1380). انوار درخشان، کتابفروشی لطفی، تهران .
- خالقی¬، علی. (1383). علنی بودن دادرسی در پرتو اسناد بین المللی و حقوق داخلی ، شهر دانش ش 5.
- خسروی، شاهزاده .(1397).خسروی، چاپ اسلامیه، تهران.
- خمینی ، روح الله.(1421).تحریر الوسیله ، تهران ؛ موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- راغب اصفهانی¬،¬حسین¬.(1416). ¬مفردات ،غلامرضا خسروی، انتشارات مرتضوی، چ 3 .
- زحیلی ، وهبه مصطفی¬¬،(1385)¬، الفقه الاسلامی و ادلّته ، احسان ، چ 3.
- سیوطی، جلال الدین. (1382).البهجه المرضیه ، قم ، دار التفسیر، چ3 .
- طبرسی، ابوالفضل. (1360).ترجمه مجمع البیان، انتشارات فراهانی، تهران، چاپ اول.
- طیب، سید عبدالحسین .(1366). اطیب البیان، انتشارات اسلام، تهران، چاپ سوم.
- علوی، محمد کریم.(1396). کشف الحقایق، حاج عبدالمجید- صادق نوبری، تهران.
- فتحی¬،¬حجت الله.(1381).بررسی فقهی حقوقی اجرای علنی حدود و گستره آن ، رواق اندیشه 8 .
- فلاح¬، حسن و چالی بابلی¬، احمد.(1386). اجرای حدود و مجازاتها از منظرعقل و نقل ، فقه و مبانی حقوق، 8.
- قریشی، سید علی اکبر .(1366).احسن الحدیث، واحد تحقیقات اسلامی، تهران، چاپ اول .
- کاشانی، فتح الله. (1344). منهج الصادقین ، کتابفروشی اسلامیه، تهران، چاپ دوم.
- لاهیجی، بهاء الدین محمد¬.(1363). شریف لاهیجی ، مؤسسه مطبوعات علمی، تهران.
- محمد بن الحسن بن محمد اصفهانی. (1405). کشف اللئام¬، ¬مکتب آیت الله العظمی مرعشی نجفی، قم، چاپ دوم
- مکارم شیرازی، ناصر. (1374).نمونه ، دارالکتب اسلامیه، تهران، چاپ چهاردهم .
- نجفی، محمد جواد .(1364).¬آسان¬، کتابفروشی اسلامیه، تهران، چاپ اول.
- واعظ کاشفی، حسین. (1317).مواهب¬، کتابفروشی اقبال، تهران، چاپ اول.
-ابن قدامه¬، عبد الله ابن احمد.( 1414¬). الکافی فی الفقه الامام الحنبل ، بیروت، چ 1 .
-دهخدا¬، علی اکبر. (1385). لغت نامه دهخدا، تهران ، انشارات دانشگاه .
-فاضل موحدى لنكرانى،محمد.(1381). تفصیل الشریعه، قم،مرکر فقه الائمه الاطهار.
-کلینی¬،¬محمد¬بن¬یعقوب.¬(1390).¬اصول کافی¬،¬حسین استاد ولی، تهران: انتشارات دار‌الثقلین.
The effects of public enforcement of limits in crime prevention with emphasis on public punishment in Holy Qur'an (verse 2 of Surah Noor)
Abstract
One of the main factors in preventing crime is the enforcement of limits. There are many differences of opinion among jurists and legal scholars on the issue of the public implementation of limits. Some believe in the incumbency and some believe in the desirability of the public implementation of limits, and in contrast to them, there is a group that opposes the public implementation of limits. Wohn considers religion as the reason for his opposition to the public implementation of limits. This research aims to explain the effects of the public implementation of limits in crime prevention in response to the question, how can the public implementation of limits be effective in reducing crimes? With the analytical-critical research method, by emphasizing the meaning of Holy Qur'an (verse 2 of Surah Noor), the available evidences and citing the prominent opinions of jurists, we reached these results that the cases of public implementation of punishment in the jurisprudential sources of the Qur'an and hadiths are limited. However, by ascertainment in cases where the crime causes public opinion to be humiliated, the punishment can be carried out publicly to be a factor in preventing crime and corruption in the society. Also, proving the theory of the effectiveness of the public enforcement of limits in reducing crimes and criticizing the arguments of its opponents, are among the results of this research.
Key words: public punishment, crimes, limits, prevention, lesson.
آثار اجرای علنی حدود در پیشگیری از جرم با تأکید بر مجازات علنی درآیه 2 سوره مبارکه نور
چکیده
یکی از عوامل اصلی در پیشگیری از وقوع جرم و جنایت اجرای حدود است. در میان فقها و حقوق دانان در مسئله اجرای علنی حدود،اختلاف نظر فراوانی وجود دارد. برخی معتقد به وجوب و برخی معتقد به استحباب اجرای علنی حدود بوده و در مقابل ایشان گروهی مخالف اجرای علنی حدود هستند. وهن دین را دلیل مخالفت خود با اجرای علنی حدود می دانند. این پژوهش با هدف تبیین آثار اجرای علنی حدود در پیشگیری از جرم در پاسخ به این سؤال که اجرای علنی حدود چگونه می تواند در کاهش جرایم تاثیر گذار باشد؟ با روش پژوهش تحلیلی– انتقادی و با تأکید بر دلالت آیه 2 سوره مبارکه نور وادله موجود و استناد به نظرات برجسته فقهاء، به این نتایج دست یافته است که، موارد اجرای علنی مجازات در منابع فقهی قرآن و روایات محدود است ولیکن می توان با تنقیح مناط در مواردی که جرم باعث جریجه دار شدن افکار عمومی گردد، مجازات، علنی اجرا گردد تا عاملی باشد برای پیشگیری از جرم و فساد در جامعه، همچنین اثبات نظریه تأثیرگذاری اجرای علنی حدود در کاهش جرایم و نقد ادله مخالفان آن از نتایج این پژوهش است.
کلید واژگان: مجازات علنی، جرائم، حدود، پیشگیری، عبرت
1- طرح مسئله
در منابع فقهی و دینی، برای برخی از معاصی حدود خاصی اشاره شده است. در صورت ارتکابتوسط افراد باید حدود الهی جاری گردد. اگر حاکم شرع و متصدیان این امر، عامل بر اجرای حدود باشند، درصد آمار جرم و جنایات در حد قابل توجهی کاسته خواهد شد؛ یکی از بهترین راههای مؤثر برای کاهش جرایم ، اجرای علنی حدود است. آموزه هاي ديني ما براي اجراي علنی حدود ، آثار مثبتی قايل شده اند. برای پاکسازی جامعه باید همانگونه که گناه برملا شده مجازات نیز برملا شود. این واقعیت را نیز نباید از نظر دور داشت که بسیاری از مردم برای حیثیت و آبروی خود ، بیش از مسأله تنبیهات بدنی اهمیت قائلند و همین علنی شدن ، ترمز نیرومندی بر روی هوسهای سرکش آنان است. در این پژوهش سعی بر آن است که به 2 سؤال با رویکرد تحلیلی– انتقادی پاسخ داده شود که 1- چرا منابع فقهی( قرآن و روایات) تاکید بر اجرای علنی حدود دارند؟و2- مهم ترین چالش تشکیل اجرای علنی حدود چیست؟ فرضیات این تحقیق آن است که دلیل تأکید ائمه معصومین (علیه السلام)در خصوص اجرای علنی حدود، عامل بازدارندگی و کاهش آثار جرم وفساد در جامعه است و همچنین مهم ترین چالش اجرای علنی حدود معارضه اجرای علنی مجازاتها با قوانین حقوق بشری و وهن اسلام است. در این پژوهش با تاکید بر مضمون آیه 2 سوره نور و استناد به تفاسیر ارزشمند علماء و استناد به روایات، اجماع و عقل در جهت اثبات این فرضیات اقدام خواهیم نمود. از آنجایی که اجرای علنی حدود حدود عاملی بسیار مهم و بازدارنده برای ارتکاب جرایم و پاکسازی افراد جامعه است باید به چالش هایی همچون اجرای علنی باعث وهن اسلام است در مواردی بنا به مصلحت مهم تری، اعتناء نکرد. زیرا اجرای علنی آثار مثبت بسیاری در جامعه در پی دارد از جمله : افزایش سطح امنیت اجتماعی و روانی در مردم، مرهم نهادن بر قلوب جریحه دار مردم ....
2-مفهوم حد و جنایت
در کتب لغت، حد به معنای مرز، پایان، خاتمه، انتها و منتهی آمده است راغب اصفهانی در مفردات می گوید حد عبارت است از واسطه میان دو چیز که از اختلاف آندو جلوگیری می کند (اصفهانی،1374،ج1،ص.456). لذا مرز را از آن جهت حد میگویند که میان دو شی واقع شده و مانع از اختلاط است و به تصریح راغب علت تسمیه حد زنا، حد خمر، آن است که مرتکب را از ارتکاب جدید باز می دارد و دیگران را نیز از ارتکاب منع می کند.
در اصطلاح شرع نیز حد مجازاتی است که نوع و میزان آن را شرع معین و مقدر کرده است مانند حد زنا و شرب خمر، سرقت (عقوبه مقدره وجبت حق الله تعالی عقوبه تتعلق بایلام البدن عین الشارع کیفیها) بخلاف تعزیر که آن نیز مانند حد، مجازات بدنی است ولی مقدار آن به نظر حاکم محول شده و مقدار آن در کتاب الله ذکر نشده است.
جنایت در لغت: جنایت به معنای گناه کردن است در اصل معنای جنایت چیدن میوه از درخت می باشد که بعد از آن به ایجاد و احداث شر و سپس بخود شر و بعد از آن بفعل حرام انتقال داده شده است(دهخدا، 1385 ،ص.1).
جنایت در فقه اسلامی: معنای مشهور جنایت در منابع فقهی هرگونه فعل یا ترک فعل یا تسبیب است که موجب وارد آمدن خسارت جانی و بدنی بر دیگری شود و عقوبتی برای آن مقرر شده باشد (زحیلی، 1984،ج 6،ص.215) .
3- فلسفه حدود
برای بسیاری از مردم این سؤال مطرح است که چرا اسلام در برابر برخی از گناهان با صلابت و بدون ترحم و عطوفتی حدود خاص را جاری مینماید و میفرمایند فلسفه کیفر و اجرای علنی حدود در آموزهای اسلامی چیست؟
نگارنده به سه دلیل کلی می پردازد:
1- کفاره آن گناه است. سُئِل عن ابا عبدالله عن رَجلِ اُقیم علیه الحد فی الدنیا اَیُعاِقب فی الاخره فقال : اللهَ اکرم من ذلک. شخصی از امام صادق سوال کرد اگر شخصی در این دنیا به خاطر معصیتی که کرده حد بخورد آیا در آخرت نیز معاقب و عذاب می شود؟ امام فرمودند خیر، الله اکرم من ذلک (کلینی،1385،ج7،ص. 265).
2- به خاطر عقوبت آن عمل و جزای آن کار ناپسند.
3- دیگران نیز عبرت بگیرند و از انجام آن معصیت دوری کنند.
4- موارد اجرای علنی حدود
بررسی منابع فقهیگویای این است که موارد اجرای علنی مجازات، محدود است اما با این حال، نمی توان مدعی شد که اجرای علنی مجازات، به همین موارد منحصر است، زیرا با تنقیح مناط از متون قرآن و روایات میتوان این نکته را استنباط کرد که هر گاه جرم مذکور باعث جریحه دار شدن افکار عمومی گردد و مردم از اجرای آشکار مجازات، خشنود باشند، در آن صورت میتوان حکم مزبور را در ملا عام اجرا کرد.
1-4- مجازات شخص محارب
از موارد اجرای علنی حدود،مجازات شخص محارب است زیرا کسی که مفسد فی الارض شناخته شود یکی از انواع مجازاتهایش که حاکم در مجازاتش مخیر است،این است که او را ابتدا به قتل برساند و بعد جسد وی را به مدت سه روز به صلیب بکشد و یا اینکه زنده وی را به صلیب کشیده و پس از کشته شدن سه روز بالای دار نگه داشته شود. پرواضح است که مسأله صلیب کشیدن او صرفاً به منزله اعلان و عبرت گیری مردم است و یکی دیگر از مجازاتهای شخص محارب تبعید کردن است و تبعید نیز به صورت علنی باید انجام گیرد.
2-4- مجازات مرتد
در بعضی از روایات نیز دیده شده که مجازات مرتد را در ملاعام انجام دادهاند و جمعیت نیز در اجرای حد مشارکت داشته اند.چنان که در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده که علی علیهالسلام دو نفر مسلمان را که در کوفه بت پرست شده بودند حاضر کرد و از آنها خواست توبه کنند، ولی آنها حاضر به توبه نشدند.به همین سبب حضرت در ملأعام آتش افروخت و آندو را در آتش افکند(حر عاملی،بیتا،ص.556).
3-4- مجازات لواط کار
از دیگر موارد اجرای علنی،مجازات لواط کار است، از روایتی استفاده میشود که حضرت علی (علیه السلام) بر شخصی که اقرار به عمل لواط کرده بود چالهای کند و خواست این فرد لاطی را در حضور مردم آتش بزنند، که این نشان از این است که اجرای حد لواط نیز می تواند در حضور مردم باشد (حر عاملی،1391، ص.5).
نکته مهم: کیفر و مجازات هیچ یک از گناهان کبیره به پاى مجازات و کیفر این عمل کثیف نمىرسد، تا آنجا که در اسلام در هیچ مورد سوزاندن با آتش تجویز نشده، ولى در این مورد تجویز شده است و حاکم اسلام مخیر است شخص لواط کننده را به یکى از طرق کشتن، سنگباران کردن،پرتاب از بلندى به طورى که استخوانهاى او را در هم بشکند، یا سوزاندن، مجازات کند.
4-4- مجازات شراب خوار
با مراجعه به روایت بدست میآید که مجازات شراب خوار نیز، باید علنی جاری شود از جمله : در روایت زراره از امام باقر (علیهالسلام) نقل شده که فرمود در زمان خلافت عثمان وقتی که مردم در حضور خلیفه شهادت دادند ولیدبن عقبه شراب نوشیده است، عثمان به حضرت علی (علیه السلام) گفت بین ولید و این جمعیت حاضر قضاوت کند در اینجا حضرت علی (ع) او را تازیانه زد و در حضور جمع حد را بر او اجرا کرد (کلینی، 1385، ج 7،ص.215).
و این واقعه نشان می دهد که آن حضرت مجازات را بدون هیچ ملاحظه ای در ملأعام اجرا میکردند چرا که حضرت عالمند بر اینکه اجرای علنی حدود تأثیر بسزایی در کاهش جرایم می گذارد.
5-4- مجازات شخص زنا کار
یکی دیگر از موارد اجرای علنی حدود مجازات شخص زنا کار استکه مفصل در قسمت ادله وجوب اجرای علنی حدود بحث خواهد شد.
موارد دیگری با مراجعه به روایت بدست می آید که امامان در عصر حضور مجازات را به شکل علنی اجرا می کردند از جمله ساب النبی، قیادت (واسطه شدن بین دو طرف برای عمل فحشاء که این کار از گناهان کبیره می باشد. و اگر کسی قوادی کند جرم او هفتاد و پنج ضربه تازیانه است ).
5- بیان دیدگاه ها در مورد اجرای علنی یا غیر علنی حدود
در خصوص نحوه اجرای حدود بین فقهاء و حقوق دانان اختلاف نظر خاصی حاکم است. گروهی معتقد به اجرای علنی حدود هستند که البته برخی قائل به وجوب و برخی قائل به استحباب هستند درمقابل گروهی مخالف اجرای علنی حدود هستند.
5-1- معتقدین وجوب اجرای علنی حدود و ادله آنها
شیخ مفید در المقنعه و ابن ادریس در سرائر به وجوب علنی بودن اجرای حدود فتوا داده اند. (محمد بغدادی،1410،ص.780 ؛ حلی،1411،ص.453).
علامه حلّی در قواعد الاحکام می گوید: «یَنبَغی لِلامام اذا استَوفی حَداً ان یَشعر الناسَ و یَأمُرهم بالحضور و یَجب حضور طائفه : برای امام سزاوار است هرگاه حدی را اجرا می کند مردم را آگاه سازد و به آنان امر کنند تا حاضر شوند و حضور طائفه ای از مردم واجب است» (حلی، 1419،ص. 529).
فاضل هندی در کشف اللثام (اصفهانی، 1405،ص.401) و مقدس اردبیلی نیز حضور مردم را واجب دانسته اند. مرحوم آیت الله خوئی نیز وجوب عدهای از مؤمنان را به هنگام اجرای حد زنا لازم می دانند. در کتاب الدرالمنثور نیز آمده است که ظاهر فعل امر در آیه بر وجوب دلالت دارد. از این رو، به ناچار باید گفت که حضور جمعی در هنگام اقامه حد واجب است فقیهان مذهب حنبلی یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنت نیز با استناد به ظاهر این آیه شریفه تصریح نمودهاند که امر در کلمه لیشهد ظهور در وجوب عده ای از مؤمنان هنگام اجرای حد زنا دارد (عبدالله بن قدامه،1414، ص. 96) .قائلین به اجرای علنی حدود برای اثبات ادعای خود ، به قرآن ، روایات ، اجماع و عقل تمسک نموده اند.
1-1-5- قرآن
نص آیه مورد بحث این آیه شریفه است الزانیۀُ و الزانی فَاجلِدوا کُل واحدٍ مِنهُما مِائهُ جلده و لا تَاخُذکُم بِهِما رَأفهٌ فِی دِینِ الله اِن کُنتُم تُؤمِنون بِاللهِ و الیَومِ الاخِر و لیَشهَد عَذابَهُما طائفهٌ مِن المُؤمِنین (نور/2).
عواقب شومی که این عمل زنا دامان فرد و جامعه را می گیرد بر کسی پوشیده نیست مانند: 1- پیدایش این عمل زشت بدون شک نظام خانواده را برهم میریزد. 2- رابطه فرزند و پدر را مبهم و تاریک می کند. 3- فرزندان فاقد هویت را که طبق تجربه تبدیل به جنایتکاران خطرناکی می شوند در جامعه زیاد می کند.4- این عمل زشت سبب انواع برخوردها و کشمکشها در میان هوسبازان است.5- بیماریهای روانی و آمیزشی که از آثار شوم آن است بر کسی پنهان نیست. 6- باعث کشتن فرزندان و سقط جنین و جنایاتی از این قبیل می شود(مکارم شیرازی،1374، ص.367).
بی شک در قرار دادن حد برای شخص زناکار مصلحت بزرگی است، زیرا زنا باعث فقدان انساب، بیحیایی مردان و زنان، عداوت مردمان با یکدیگر، ریخته شدن خونها در راه معشوقه بازی و عدم اطمینان زوجین نسبت به همدیگر میگردد و سبب شیوع امراض مسری از قبیل سوزاک و سفلیس می شود و شارع مقدس برای جلوگیری از اینها حد را معین نموده است (بروجردی،1341،ص.457) در عرف امروز اروپا زن و مرد فقط در وقتی که به تعبیر اسلام محصن و محصنه باشند از زنا کردن ممنوعاند؛ یعنی مرد زن دار و یک زن شوهر دار حق ندارند زنا کنند، اما برای مردی که زن ندارد یا زنی که شوهر ندارد هیچ منعی نیست که زنا کنند حال چرا اینطور میگویند؟ آنها اینطور فکر میکنند که فلسفه حرمت زنای مرد و زن در این است که به زنش خیانت کرده و بالعکس و مرد و زنی که ازدواج نکرده اند تعهدی نسبت به کسی ندارد پس برای آنها اشکالی ندارد؛ ولی از نظر اسلام در اینجا دو مسأله مطرح است:
1- برای هیچ مرد و زنی در خارج از تشکیل عائله حق کامیابی جنسی نیست اسلام برای عائله آنقدر اهمیت فوق العاده ای قائل است که در خارج کانون خانوادگی ارضای کامیابی جنسی را ممنوع میداند و تنها محیط خانوادگی را جای ارضای کامیابی جنسی میداند و در محیط خارج از کانون خانوادگی به هیچ وجه اجازه نمی دهد مرد و زنی از یکدیگر استمتاع کنند.2- مسأله اجرای حدود، مجازات زن و مرد است با تمام احکام بدون تفکیک شدن بین اقسام زنا، که هر شخصی هر یک از اقسام زنا را مرتکب شود حد مخصوص خود را خواهد چشید.یکی از چیزهایی که پایه خانوادگی و محیط خانوادگی را محکم می کند همین مسأله است. و امروز هم در جامعه ما به هر نسبت که از فرنگی ها پیروی کنیم کانون خانوادگی خود را متزلزل کردهایم.
البته با توجه به مشاهدات میتوان یکی از علل آمار طلاق در جامعه که روز به روز رو به فزونی است را گسترش این گناه در بین جوانان دانست، وقتی جامعه به دستور اسلام عمل کنند و پسرها قبل از ازدواج با هیچ زنی و دختری ارتباط نداشته باشند و دخترهانیز با هیچ پسری در تماس نباشند،جوانان زندگی پایدار و مستحکمی را میتوانند بنا کنند. ازدواج در سیستم فرنگی یعنی آزاد را محدود کردند، از آزادی به محدودیت درآمدند، ولی ازدواج در سیستم اسلامی یعنی از محدودیت به آزادی آمدن، ازدواجی که پایه و خاصیت روانیاش از محدودیت به آزادی آمدن است به دنبال خود استحکام میآورد و آن که پایه اش از آزادی به محدودیت آمدن است اولاً استحکام ندارد، ثانیاً آن پسر و دختری که به تعبیر خود فرنگیها دهها نفر را تجربه کرده باشند مگر میشود با یکی پایبندش کرد. این است که اسلام زنا را تحریم کرده و اینچنین مجازاتی برای خاطئین مقرر نموده است.
این عمل منافی عفت از همه کس قبیح است، ولی از زنان زشت تر و اقبح است چرا که آنها از حجب و حیای بیشتری برخوردارند و شکستن آن دلیل برتمرد شدیدتری است، از این گذشته عواقب شوم این امر اگر چه دامنگیر هر دو میشود اما در مورد زنان عواقب شومش بیشتر است زیرا:
1- سرچشمه وسوسه این کار از ناحیه آنها صورت میگیرد و در بسیاری از موارد عامل اصلی محسوب میشوند (مکارم شیرازی،1374،ص.364). 2- حامله شدنشان زیان آورتر و شهوت آنها قوی تر است (طبرسی،1360، ذیل همین آیه). 3- تمایل بانوی هرزه گر بیشتر سبب گرایش جوانان به او و به این عمل شنیع می شود و 4- درباره زنان مستلزم جنایات دیگری است از اینکه جنین را سقط کند یا پس از تولد چه اقدام جنایتکارانهای درباره نوزاد ننماید؟ (حسینی،1380 ق،ص.328).
لفظ اجلدوا در زبان عرب صیغه امر است و امر دلالت بر وجوب می کند؛ یعنی شخص زناکار باید تازیانه بخورد و واجب است زده شود، این وجوب نیز فوری است، زیرا علمای نحو میگویند فاء دلالت بر انجام عمل بدون فاصله است (والفاءللترتیب باتصال و تعقیب) (سیوطی، 1382، ص.69). اما آیا در جامعه کنونی اگر شخصی مرتکب این عمل زشت شود و عملش نیز اثبات شود حدی بر آن، آن هم فوری اجرا و جاری میشود یا نه؟!
فاجلدوا گرچه خطاب به امت است ولی مراد رسول اکرم و ائمه میباشند که قائم مقام او هستند بلا خلاف،یعنی هر شخصی نمیتواند حد را جاری کند (نیشابوری، 1374، ذیلهمینآیه) و آقای واعظ کاشانی در تفسیر مواهب نیز مجری اجرای حدود را ائمه(علیهم السلام) میداند (کاشانی،1317،ص.262)و آقای فتح الله کاشانی در خلاصه المنهج، مجری اجرای حدودراحکام شرعمیداند(کاشانی،1344،ص.262)صاحب تفسیرمجمع البیان نیز میفرماید:مجری احکام و حدود ائمه (علیهمالسلام) و منصوبان از طرف آنهاست و هیچ یک به غیر از آن دو نمی توانند حدود الهی را در جامعه پیاده و اجرا نمایند (کاشانی، 1317،ص.262) و صاحب تفسیر انوار درخشان می فرماید قیام به این وظیفه خطیر بر حسب خطاب فاجلدوا به حکام شرع و زمامدار امور است که در زمان غیبت به عهده نائب ائمه (علیهم السلام) است(حسینی،1380،ص.328). در تفسیر جامع نیز میبینیم که صاحب این تفسیر میفرماید: گرچه در ظاهر خطاب به عموم است ولی باطناً منظور رسول اکرمائمه(علیهم السلام)ونائبان ائمه(علیهم السلام)هستند(بروجردی، 1341،ص.460).
از نقل قول این مفسران این نتیجه بدست می آید که هیچ کس جزء ائمه(علیهم السلام) و حکام شرع نمی توانند حدود الهی را اجرا نمایند. بنابرین اگر شخصی عمل زنا را انجام دهد طرف مجاز نخواهد شد خود دست به اجرای حد زند حتی در اینصورت خود فرد عامل طبق دستور اسلامی مجازات میشود.
آیه کریمه می فرماید هر یک از مرد و زن زنا کار، باید صد تازیانه زده شوند و این جمله مجمل را، سنت و روایات منقوله تفصیل میدهد، زیرا زنا به اقسامی تقسیم می شود که هر یک حکم مخصوص و حد مخصوص به خود را دارد، (زنای محصنه، زنای زن شوهر دار یا مرد زن دار- زنای با محارم- زنای با اجنبی- حر یا حره باشند- عبد یا کنیز باشند- بکر یا زن- بالغ یا غیربالغ- عن علمٍ و عمد باشد یا عن شبهه) در حالیکه این آیه شریفه فقط حد یک قسم از اقسام زنا را بیان نموده که آن زناکردن مرد بالغ محصنهای با دختر بچه یا زن دیوانه است که حد آن صد ضربه تازیانه است و چون بحث اصلی ما در آثار اجرای حد است نیازی به ذکر تمام موارد آنها نیست و مطالب بیان شده مقدمهای برای کنکاش و بررسی بیشتر جملات آخر این آیه است؛لذا از ذکر تمام اقسام زنا خودداری کرده و فقط به یکی از احکام امیرالمؤمنان(ع) اشاره میشود که در یک روز پنج زناکار را پیش او آوردند و در مورد هر یک، یک حد خاص اجرا نمودند. یکی را رجم کردند، یکی را حد زدند، یکی را نیم حد بر او جاری ساختند و یکی را تعزیر و فرد دیگری را نیز رها و آزاد نمودند. جمعیت حاضر از حضرت علی(ع) پرسیدند ای مولی حادثه و عمل زشتی که آنها مرتکب شده اند یکی است چرا پنج حکم مختلف نمودید،حکمت این کار چه بوده است؟حضرت فرمودند درست که حادثه یکی است ولی احوال مختلف است، زیرا آنکس را که رجم نمودیم، محصن بود و بر شخص محصن رجم است بالاجماع و سنتوآنکه را که حد زدیم محصن نبود و آن شخص را که نیم حد جاری ساختیم بنده بود و بر بنده نیم حد آزاد است و آنکه را تعزیر نمودیم کودک بود و بر کودک حد جاری نمی شود و فقط باید او را ادب کرد که دیگر سمت این عمل زشت نرود و من نیز ادبش کردم که دیگر تکرار نکند و آنکه را که رها کردیم دیوانه بود و بر دیوانه تکلیف نیست (الجرجانی، 1337،ص.271).
شخصی که مرتکب چنین عمل زشت و منافی عفت میشود، باید به سزای عمل خویش برسد (و لا تَأخُذکُم بِهِما رأفهٌ فِی دِینِ اللهِ اِن کُنتم تُؤمِنون بِاللهِ و الیَوم الآخِر) و حال اگر حاکم شرع احساسات و عواطف بر آن غلبه کند و حدی که بر مجرم مقرر شده اجرا نکند و یا دلش بسوزد و آنطور که حکم الهی است در موردش جاری نسازد، افراد جسارت بر انجام گناه پیدا میکنند و نتیجهاش گسترش فساد و آلودگی فرد و جامعه است، که در جامعه کنونی بعینه شاهد این همه فساد و آلودگی هستیم. قرآن کریم برای خنثی کردن انگیزه های اینگونه احساسات مسأله ایمان به خدا و روز جزاء را پیش میکشد زیرا نشانه ایمان به مبدأ و معاد، تسلیم مطلق در برابر فرمان اوست.
پیامبر(ص) میفرمایند: در روز قیامت بعضی از زمامداران را که یک تازیانه از حد الهی کم کرده اند در صحنه محشر می آورند و به او گفته می شود چرا چنین کردی و یک تازیانه کم کردی ؟ می گوید برای رحمت به بندگان تو، خداوند در جواب به او می گوید آیا تو نسبت به آنها از من مهربان تر بودی ؟ دستور داده می شود او را به آتش بیافکنند. و دیگرای را می آورند که یک تازیانه بر حد الهی افزوده به او گفته می شود چرا چنین کردی؟ در پاسخ می گوید تا بندگانت از معصیت تو خودداری کنند، خداوند میگوید آیا تو از من آگاهتر و حکیم تر بودی؟ پس دستور داده می شود او را هم بر آتش ببرند. (کاشانی، 1344، ص.265).
صاحب تفسیر شریف انوار درخشان می فرماید: اجرای حدود از لوازم ایمان به آفریدگار و اعتقاد به روز رستاخیز است و امتناع از اجرای عقوبت مستلزم غضب کبریایی و نیز سلب اختلال نظام و جرأت مردم فرومایه به اعمال زشت است (حسینی، 1389، ص. 328).
دلسوزی نکنید که این بدنهای لطیف، طاقت تازیانه ندارد و سبک و خفیف بزنید،حدود الهیه باید جاری شود تا جلوگیری از این فساد بزرگ شود. امروز چون حدود الهی تعطیل شده نه قاتل را می کشند و نه لاطی و نه شاری الخمر و نه زانی را، در جامعه قاتل و لاطی و زانی،سارق و شارب الخمر فراوان شده و حتی اگر حدود الهی بر مرتد و منکرضروریات و مبدع جاری می شد این همه کفر و ضلالت بوجود نمی آمد (اطیب، 1366).
حقا که سخنی متین و شیواست، همه ما در این جامعه زندگی می کنیم و شاهد بسیاری از جنایات و جرمها هستیم و یکی از علل افزایش این همه خلاف و جرم و جنایت،تعطیل شدن احکام الهی و اجرای حدود است اگر بر زانی تازیانه میزدند و سارق دستش را قطع می کردند (که در کشورهای عرب این قانون علناً می شود و در یک منطقه خاص در یک زمان خاص دست سارقین را قطع میکنند.همین باعث شده که دیگر افراد جرأت سرقت و دستبرد زدن به اموال مردم را ندارند حتی اگر صاحب خانه یا مغازه، خانه یا مغازه را ترک گفته باشد) و اگر منکر ضروریات را می کشتند دیگر وضع جامعه اینچنین نمی شد و این همه بی امنیتی در جامعه حکم فرما نمیشد. در حالیکه ما افرادی را میبینیم آشکارا مرتکب زنا ، سرقت و...میشوند و ضروریات دین را انکار می کنند و هیچ واهمه ای از انجام این گناهان و خلافکاری ها ندارند.
اگر فردی در جامعه دست به اختلاس بزرگ مالی زند یا مفاسد اقتصادی در جامعه ایجاد نماید، مسئولین مربوطه باید تصمیم بگیرند در ملأ عام آنان را معرفی نمایند و مورد شناخت همه قرار گیرند و مجازات نمایند،چرا در انجام این کارها اهمال کاری میکنند؟ همین اهمال کاری و پشت گوش انداختن بعضی از حکمها و دستورها و عمل نکردن به آنها باعث شده افراد، بیمبالات دست به سرقتهای کلان و اختلاسهای میلیاردی بزنند.!
و یا از جمله حدودی که اسلام تعیین کرده حق بوسیدن نامحرم یا همخوابی با آنان است،که در صورت ارتکاب چند ضربه تازیانه باید زده شوند.سئوال اساسی این است که آیا در اوضاعی که بسر می بریم و شاهد اینچنین معاصی در بین مردم هستیم (درپارکها و اماکن تفریحی و زیارتی) و تا حدی قبح آن نیز شکسته شده است و متأسفانه دانشگاههای امروز ما که محل تحصیل علم و دانش است تبدیل به محل عیاشی و خوش گذرانی و خالی کردن شهوات گردیده است.حال چرا با مشاهده فراوان اینگونه صحنه ها و گناهان ، حد خاصی که مقرر شده اجرا نمیشود؟
لام در( ولیشهد عذابهما طایفه) لام امر غایب است که معنی وجوب از آن استفاده می شود ولی بعضی از مفسران و فقیهان فرموده اند حضور مؤمنان به هنگام تازیانه خوردن زناکاران واجب نیست بلکه مستحب است.
در کتاب تفسیر انوار درخشان اشاره شده که اجرای کیفر به هر یک از آن دو زناکار باید علنی باشد و حضور در آن مکان به طور آزاد اعلام گردد که سبب سرشکستگی و تأثر خاطر آن دو گردد و اجرای عقوبت به خاطره ها سپرده شود و مانع شود که بار دیگر تکرار شود و همچنین سبب تهدید افراد مبتذل خواهد شد(حسینی،1380ق، ص.328) در کتاب کشف الحقایق بیان شده برای جلوگیری از شیوع فسادهای بزرگ جامعه باید برای زن زناکار و مرد زناکار بشرح آیه حد جاری شود فی الحقیقه جای تأسف و تعجب است که این دستور مهم و ستوده چگونه متروک مانده و حال آنکه نتیجه وخیم بلااجرا ماندن چنین دستوری برای همه مشهود است (علوی،1396ق). در کتاب تفسیر مخزن العرفان نیز بیان گردیده زناکار را باید مجازات کرد و وی را در بین مردم مفتضح و رسوا، تا دیگران متنبه گردیده و چنین عمل قبیحی بین مردم دائمی نگردد (اصفهانی، 1361) .
و در تفسیر احسن الحدیث نسبت به مورد بحث اشاره شده که و لیشهد عذابها صریح است در اینکه تازیانه زدن باید در حضور عده ای از مؤمنان باشد تا از آن عبرت گیرند ( قریشی ، 1366).
در آیه شریفه از کلمه طایفه استفاده شده است این کلمه از کلمه طوائف مشتق شده به معنی این است که مردم در اطراف چیزی جمع شوند؛ یعنی لازم است به هنگام تازیانه خوردن زناکاران گروهی از مؤمنان حضور داشته باشند و شاهد اجرای حد باشند. اما درخصوص اینكه مراد از طائفه ، چند نفر باشد، اختلاف نظر دارند. عدّ های قائلند که مقصود از طائفه حدّاقل، یک نفر است. برخی، حداقل دو نفر؛ برخی دیگر، سه نفر و برخی نیز ده نفر را مطرح کرد ه اند. بعضی دیگر این امر را به عرف واگذار کرده اند.
آیه می فرماید در اجرای حد بر زناکاران طائفه ای نیز از مؤمنان حضور داشته باشند که شاهد اجرای حد باشند. حال چرا مشاهده را مقید به افراد مؤمنان کرده و نفرمود هر کس که می خواهد اعم از مؤمن و کافر می توانند شاهد باشند. اگر چه فقط خدا می داند، ولی شاید بتوان گفت برای این است که چون کافران دشمنان اسلامند و از دیدن اینگونه منظره ها مسرور و خوشحال می شوند؛ لذا اسلام نمی خواهد کافران که نسبت به اسرار اسلام نامحرم هستند از دیدن اینگونه منظره ها شاد شوند، همانگونه که کافران به بعضی دیگر از اسرار اسلام نامحرمند مثلاً از قبیل اینکه زنان کفار به زنان مسلمان نامحرمند چرا ممکن است آن زیباییها و اسراری که آنان از زنان مسلمان مشاهده می کنند برای شوهرانشان و دیگر کفار نقل کنند (نجفی،1364،ص.15).
فاضل مقداد قید مؤمنین را قید احتزاری دانسته و تصریح نموده که بایستی طائفه شرکت کننده به هنگام اجرای حد از جمع مؤمنان باشد نه کفار، تا اینکه اجرای حد در منظر کفار مانع گرایش و پیوستن آنان به اسلام نگردد اگر مؤمن به صحنه اجرای حد نظاره کند نه تنها ناراحت و متنفر نمی شود بلکه بواسطه اجرای حد خرسند میشود.
دستور حضور جمعی از مؤمنان در صحنه مجازات تنها هدفش این نیست که تنها گنه کار عبرت گیرد بلکه هدف آنست که مجازات او سبب عبرت دیگران هم بشود با توجه به بافت زندگی اجتماعی بشر آلودگیهای اخلاقی در یک فرد جمع نمی شود و به جامعه نیز سرایت می کند برای پاکسازی باید همانگونه که گناه برملا شده مجازات نیز برملا شود و به این ترتیب پاسخ این سؤال که چرا اسلام اجازه می دهد آبروی انسانی در جمع بریزد روشن می شود، زیرا مادامی که گناه آشکار نگردیده و به دادگاه اسلامی کشیده نشده است. خداوند ستارالعیوب، راضی به پرده دری نیست؛ اما بعد از ثبوت جرم و بیرون افتادن راز از پرده استتار و آلوده شدن جامعه و کم شدن اهمیت گناه باید به گونه ای مجازات صورت گیرد که اثرات منفی گناه خنثی شود و عظمت گناه به حالت نخستین برگردد،این واقعیت را نیز نباید از نظر دور داشت که بسیاری از مردم برای حیثیت و آبروی خود بیش از مسأله تنبیهات بدنی اهمیت قائلند و همین علنی شدن ترمز نیرومندی بر روی هوسهای سرکش آنهاست (شیرازی، 1374) .
پس این جمله اخیر آیه امر می کند مبادا اجرای حکم در پشت دیوارها و دور از چشم مردم انجام شود. باید در حضور مردم باشد و خبرش همه جا پخش شود تا بدانند اسلام نسبت به اینگونه مسائل حساسیت خرج می دهد چون اصل اجرای حد و دستورات جزائی برای تأدیب و تربیت اجتماع است. اگر زنی زنا کند و محرمانه او را ولو اعدام هم کنند اثری در اجتماع نمی بخشد در صدر اسلام هم هر وقت چنین چیزی اتفاق می افتاد که البته کم هم اتفاق افتاده چون این قوانین را اجرا می کردند زنا کم اتفاق می افتاد، اعلام عمومی می کردند. بنابراین در مجازات زنا علاوه بر خود مجازات کیفیت اجرا نیز معلوم گردیده و حضور مردم لازم دانسته شده است، از نظر فقهی نیز اعلان عمومی برای حضور مردم در مراسم اجرای حد مطلوب و شایسته است.
2-1-5- روایات
روایات فراوانی وجود دارد که دلیل وجوب حضور و اجرای علنی را تقویت می کند که در قسمت موارد اجرای حدود علنی برخی از آن روایات بیان گردید. در این قسمت نیز به بیان 2 مورد اشاره شده است . زنی در حضور امیرالمؤمنان(ع) چهار مرتبه اقرار به زنا کرد حضرت به غلامشان دستور دادند برو مردم را دعوت کن، غلام رفت و مردم را به مسجد دعوت کرد حضرت در آن مجلس بلند شدند و فرمودند ای مردم فردا صبح این خانم را برای اجرای حد به بیرون کوفه می برند برای مشاهده آن بیایید(نجفى، ج41، ص.353). در این روایت بر حضور مردم تأکید دارند و می فرماید که در هنگام اجرای حد حضور یابند. حتی گاهی حضرت على علیه السلام اجراى حد را به روز جمعه تاخیر مىانداخت، تا حکم الهى در میان اجتماع انبوه مردم به اجرا گذاشته شود (عاملى،1391، ص.514) .
3-1-5-ادله عقلی
قائلین وجوب اجرای علنی حدود برای اثبات مدعای خود علاوه بر قرآن و سنت،به ادله های عقلی نیز تمسک جستنه اند از جمله:
الف- ارعـاب و اصـلاح جامعـه
از مهم ترین اهداف اجرای مجازات آن هم به شکل علنی همین ترساندن و اصلاح جامعه است همان طور که امام خمینی( ره) هم اجرای علنی حدود را موجب اصلاح جامعه می داند و درباره اجرای علنی مجازات می فرماید اگر چهار تا دزد، در مجمع عمومی دستش را ببرند، دزدی تمام می شود(موسوی خمینی ،1421،ص. 7)
ب- عبرت پذیری و بازدارندگی عمومی
از دیگر اهداف اساسی اجرای علنی مجازات، عبرت پذیری مجرم وبازدارندگی عمومی است با اجرای مجازات علنی هم خودش دیگر دست به ارتکاب جرم نمی زند و هم برای دیگران درس عبرتی بزرگی می شود . سزار بكاریا در رساله جرایم ومجازاتها می فرمایید که مجازات باید حتمی و اجرای آن، سریع و آشكار باشد (بکاریا،1393).
ج-سایر ادله عقلی :از این ادله های عقلی می توان به افزایش سطح امنیت اجتماعی و روانی در مردم، به نمایش گذاشتن اقتدار نظام اسلامی، مرهم نهادن بر قلوب جریحه دار مردم، پیشگیری از تباهی های احتمالی در اجرای حدود و مجازات ها اشاره کرد (فلاح و چالی ، 1386)
4-1-5- اجماع
با توجه به ادله های موجود اعم از نقلی (آیات و روایات) و عقلی که بر ضرورت اجرای علنی وجود دارد، در اصل موضوع اختلافی نیست و همگان بر ضرورت اجرای آن اتفاق نظر دارند. شیخ طوسی از عبارت بلاخلاف استفاده کرده و آیت الله فاضل لنكرانی نیز از شیخ طوسی عدم خلاف در زمینه وجوب حضور طایفه هایی از مؤمنان را در زمان اجرای حد نقل کرده است (لنکرانی، 1381،ص. ۲۳۶).
2-5 – معتقدین استحباب اجرای علنی حدود و ادله آنها
برخی فقیهان حضور عده ای را به هنگام اجرای حد زنا مستحب دانسته اند از جمله :محقق حلی دیدگاه استحباب را اختیار کرده و در شرایع می گوید: «یَنبغی ان یعلم الناس لِیتوفروا علی حضوره و یَستحب ان یَحضُر اقامهَ الحد طائفه : سزاوار است که مردم از اقامه حد آگاه شوند تا در محل اقامه حد اجتماع کنند و مستحب است در هنگام اقامه حد عدهای حاضر شوند» (محقق حلی،1403، ص.157) .از فقیهان شافعی و مالکی و برخی فقیهان حنفی نیز قائل به استحباب حضور عده ای به هنگام اجرای حد زنا شده اند. (حسن بن مسعود، 1418، ص. 326).
قائلین به استحباب برای اثبات دیدگاه خود ادله ای را بیان نموده اند که البته به دلایل آنها نقدهایی نیز وارد است از جمله:
1-2-5-اصل عدم وجوب
شهید ثانی در تعلیل دیدگاه شهید اول مبنی بر استحباب اجرای علنی حدود به اصل عدم وجوب اشاره نموده است.
2-2-5- احتزاریت قیود مؤمنان
متن سخن فاضل مقداد در صفحات گذشته طرح گردید که ایشان قید مذکور را قید احتزاری دانسته اند و تصریح نموده اند که حتما طائفه شرکت کننده به هنگام اجرای حد زنا از جمع مؤمنان باشد نه از کفار، برخی با استناد به همین سخن فاضل مقداد علنی بودن اجرای حدود در عصر حاضر را از آن جهت که مانع جدی گرایش کفار به اسلام است، نپذیرفته اند.
3-5- معتقدین عدم جواز اجرای علنی حدود و ادله آنها
برخی قائلند هیچ گونه دلیل شرعی بر لزوم یا رجحان اجرای علنی مجازات و دعوت از عموم به عنوان تماشاگر هر چند با هدف ارعاب و پیشگیری صورت گیرد وجود ندارد .در ادامه می فرمایند آیه شریفه و لِیشهد و روایت مربوط به این باب نه تنها دلالتی بر اجرای مجازات در ملأعام ندارند ، بلکه با توجه به قیود الطائفه و من المؤمنین در آیه شریفه و عبارت لا یقیم الحد من الله علیه الحد در عبارت روایات و تعابیر فقیهان نسبت به اینکه مؤمن شرکت کننده به هنگام اجرای حد بایستی افراد برگزیده و عادل باشند و همچنین احادیثی که حاکی از واکنش حضرت علی (ع) نسبت به حضور جمعیت فراوان و همچنین حضور افراد لابالی استفاده می شود که مجازات نبایستی در ملأعام و بطور علنی اجرا گردد و در ادامه می فرمایند فلسفه حضور این عده به هنگام اجرای حد در برخی مجازاتها گواهی دادن نسبت به اجرای آن است و لزوم یا استحباب گواهی دادن چند نفر عادل و مورد اعتماد نسبت به اجرای حدود الهی زمینه پیشگیری عام را فراهم می سازد زیرا قطعیت و حتمیت اجرای مجازات که از نظرات دقیق چند نفر ثقه و مورد اعتماد و انعکاس خبر آن در جامعه حاصل می شود تا تأثیر شگرفی در پیشگیری عمومی داشته و اثرگذاری آن از اجرای مجازاتهای شدید و خشن و به نمایش گذاردن آن بیشتر خواهد بود. ادلههایی مختلفی نیز برای این نظریه ( مخالف اجرای علنی حدود)ارایه کرده اند از جمله: 1- اجرای علنیمجازات موجب وهن دین است و جایز نیست ،2- بر خلاف اصل شخصی بودن مجازات است ،3- اجرای علنی مجازاتها موجب تحمیل مجازات مضاعف بر مجرم می گردد، 4- معارضه اجرای علنی مجازاتها با قوانین حقوق بشری
6- نقد دیدگاه استحباب و مخالفین اجرای علنی حدود
برای هریک از دو دیدگاه استحباب و مخالفین اجرای علنی حدود، نقدهایی وارد است، بالاخص نسبت به ادله مخالفین، که در ادامه به چند نقد اساسی به ادله این دو دیدگاه اشاره شده است
1-6- نقد دیدگاه استحباب
1- پس از اثبات ظهور امر در وجوب دیگر جایی برای اصل عدم وجوب نمی ماند
2- لزوم حضور مؤمنان در آیه شریفه و احتزاری بودن این قید محرز است اما این امر هیچ ملازمه ای به غیر از علنی بودن حدود در عصر حاضر ندارد زیرا دلیلی برای ملاکی که ذکر شد نداریم.
2-6- نقد مخالفین اجرای علنی حدود
1. قطعاً دیدن صحنه مجازات بازدارندگی بیشتری نسبت به شنیدن اجرای مجازات دارد.
2. این حکم مخالف ظاهر روایات فراوانی است که عموم مردم را برای نظاره اجرای حکم فرا می خوانند.
3. برخی جرائم فقط باید به صورت علنی انجام شود و برخی مجازاتها نیز به گونه ای است که باید در منظر عموم صورت گیرد مانند به صلیب کشیدن. طبق قوانین کیفری اسلام یکی از مجازاتهای که قاضی می تواند در مورد فرد محارب اختیار نماید به صلیب کشیدن وی به مدت سه روز است به نظر می رسد حکمت این حکم علاوه بر پیشگیری عام، ترمیم احساسات و عواطف است که تحت تأثیر ارتکاب جرم محاربه لطمه جدی دیده است.
4. این سخن شما مخالف با برداشت اکثر فقیهان است، زیرا فقیهان نیز حضور عده ای از مردم را بازدارندگی اجرای حدود و دیدن این منظره دانسته اند.
5- سؤال اساسی این است که آیا به طور مطلق، اجراي علنی در تمامی حدود موجب وهن دین است؟ مسلما و بدون شک پاسخ منفی است.
6-درست است که هر کسی ، مسئول عمل خویش است اما این به این معنا نیست که مجازات باید چنان باشد که هیچ کس غیر از مجرم آزرده نشود چون در این صورت، تقریبا هیچ مجازاتی قابلیت اجرا پیدا نمی کند در تمام مجازات ها ممكن است بستگان و خانواده مجرم و تعدادی از افراد جامعه هم متأثر شوند یا زیان ببینند، امّا این آثار با اصل شخصی بودن مجازات ها منافات ندارد( فتحی،1381)
7-یكی از شیو ه های مجازات علنی، اجرا کردن مجازات است که این بخشی از مجازات است، نه مجازاتی جداگانه برای مجرم که قائل ، به مجازات مضاعف ، برای مجرم باشیم.
در نتیجه با نقدهایی که به دو دیدگاه استحاب اجرای علنی حدود و مخالفین اجرای علنی حدود وارد گردید، نظر قائلین به وجوب اجرای علنی حدود با استناد به ادله چهار گانه قرآن ، سنت، اجماع و عقل که باعث پیشگیری و کاهش جرایم می گردد به اثبات رسید.
نتیجه گیری
اسلام برای مرتکبان بعضی از گناهان حد و کیفر خاصی مقرر نموده است که در صورت ارتکاب باید به شکل علنی بر شخص خاطی اجرا شود، موارد اجرای علنی مجازات، در منابع فقهی، محدود است اما نمی توان اجرای علنی مجازات را به همین موارد منحصر ساخت زیرا با تنقیح مناط استنباط میشود، که هر گاه جرم مذکور باعث جریحه دار شدن افکار عمومی گردد و مردم از اجرای آشکار مجازات، خشنود باشند، در آن صورت میتوان حکم مزبور را علنی اجرا کرد و برای کسانی که زمینه فساد در آنها هست عامل پیشگیری بسیار مهمی است . حد در لغت به معنای منع است چون اجرای حد موجب منع از ارتکاب مجدد جرم می شود، چرا که وقتی حد بر شخص خاطی جاری شود عاملی بازدارنده برای ارتکاب جرم و جنایت است. رؤیت صحنه اجرای حدود الهی،درس عبرتی بزرگی برای دیگران نیز میباشد که مواظب هوسهای سرکش باشند که مرتکب اعمال ناشایست نگردند. در احادیث و منابع فقهی، ضمن تأکید بر اجرای علنی حدود و فواید متعدد آن، به حکمت تشریع احکام مربوط به حدود نیز اشاره شده و از جمله دلایل اهتمام به اجرای حدود، پیشگیری از تعدی به ارکان جامعه و مصالح عمومی است. اجرای مخفیانه حدود اثر بازدارندگی خاصی ندارد و پیامدهای وخیم عدم اجرا بر کسی پوشیده نیست. متصدیان امور نیز نباید نسبت به اجرای احکام ترحمی از خود نشان دهند، وَلَا تَأْخُذْكُمْ بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَلَا تَأْخُذْكُمْ بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ۖ (سوره نور آیه 2 سوره نور)چنانچه سیره اهل بیت (علیهم السلام) هم در برخورد با شخص مجرم و اجرای حدود بدون ترحم بوده است. از جمله خانمی در حضور امیرالمؤمنین علیه السلام چهار مرتبه اقرار به زنا کرد. حضرت به غلامشان قنبر دستور دادند برو مردم را دعوت کن. رفت مردم را به مسجد دعوت کرد، حضرت در آن اجتماع بلند شدند و پس از ثنای الهی فرمودند: ای مردم! امام شما امیرالمؤمنین فردا صبح این خانم را برای اجرای حد، به بیرون کوفه می برد. برای مشاهده آن بیایید(شیخ حر عاملی،بیتا،ص.53 )
در این پژوهش با استناد به ادله چهارگانه قرآن ، سنت، اجماع و عقل، تأثیرگذاری اجرای علنی حدود در کاهش جرایم و نظریه قائلین به وجوب اجرای علنی حدود اثبات و نقدهای اساسی به مخالفین اجرای علنی حدود وارد گردید. پژهشگران علاقمند به تحقیق در موضوعات و مسائل مرتبط میتوانند میزان تأثیر گذاری اجرای علنی حدود در برخی جرایم را به طور مصداقی بررسی کنند.
فهرست منابع
- قرآن کریم
- ابوالحسنی، رحیم.(1380).اجرای علنی مجازاتها از دیدگاه حقوق اسلام ؛مجله رواق اندیشه ، ش 6.
- اصفهانی، بانوی ، اصفهانی، امین . (1361. مخزن العرفان، نهضت زنان مسلمان، تهران .
- بروجردی، سید ابراهیم. (1341).جامع ،انتشارات صدر، تهران، چاپ سوم .
- بغدادی شیخ مفید، محمد. (1410).المقنعه، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ دوم .
- بکاریا،سزار.(1393).رساله جرایم و مجازاتها، ترجمه محمد علی اردبیلی، چ 7 ؛تهران، میزان .
- جرجانی، ابوالمحاسن.(1337). تفسیر گارز، دانشگاه تهران ، ج 6.
- حاجی حسینی، حسین.(1394). بررسی مستندات اجرای علنی حدود در فقه شیعه ،رسایل ، شماره 3 .
- حر عاملی، محمد بن حسن.(1391).وسایل الشیعه ، ج،4 بیروت،دارالحیا التراث العربی.
- حسن بن یوسف، (علامه حلی). (1419). قواعد الاحکام، موسسه نشر اسلامی، قم، چاپ اول.
- حسینی اشکوری، سید علی و یهنام دارابی.(1393).اجرای علنی مجازاتها از دیدگاه فقه مقارن و تاثیر مقتضیات زمان،فقه مقارن.
- حسینی، سید محمد .(1380). انوار درخشان، کتابفروشی لطفی، تهران .
- خالقی، علی. (1383). علنی بودن دادرسی در پرتو اسناد بین المللی و حقوق داخلی ، شهر دانش ش 5.
- خسروی، شاهزاده .(1397).خسروی، چاپ اسلامیه، تهران.
- خمینی ، روح الله.(1421).تحریر الوسیله ، تهران ؛ موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- راغب اصفهانی،حسین.(1416). مفردات ،غلامرضا خسروی، انتشارات مرتضوی، چ 3 .
- زحیلی ، وهبه مصطفی،(1385)، الفقه الاسلامی و ادلّته ، احسان ، چ 3.
- سیوطی، جلال الدین. (1382).البهجه المرضیه ، قم ، دار التفسیر، چ3 .
- طبرسی، ابوالفضل. (1360).ترجمه مجمع البیان، انتشارات فراهانی، تهران، چاپ اول.
- طیب، سید عبدالحسین .(1366). اطیب البیان، انتشارات اسلام، تهران، چاپ سوم.
- علوی، محمد کریم.(1396). کشف الحقایق، حاج عبدالمجید- صادق نوبری، تهران.
- فتحی،حجت الله.(1381).بررسی فقهی حقوقی اجرای علنی حدود و گستره آن ، رواق اندیشه 8 .
- فلاح، حسن و چالی بابلی، احمد.(1386). اجرای حدود و مجازاتها از منظرعقل و نقل ، فقه و مبانی حقوق، 8.
- قریشی، سید علی اکبر .(1366).احسن الحدیث، واحد تحقیقات اسلامی، تهران، چاپ اول .
- کاشانی، فتح الله. (1344). منهج الصادقین ، کتابفروشی اسلامیه، تهران، چاپ دوم.
- لاهیجی، بهاء الدین محمد.(1363). شریف لاهیجی ، مؤسسه مطبوعات علمی، تهران.
- محمد بن الحسن بن محمد اصفهانی. (1405). کشف اللئام، مکتب آیت الله العظمی مرعشی نجفی، قم، چاپ دوم
- مکارم شیرازی، ناصر. (1374).نمونه ، دارالکتب اسلامیه، تهران، چاپ چهاردهم .
- نجفی، محمد جواد .(1364).آسان، کتابفروشی اسلامیه، تهران، چاپ اول.
- واعظ کاشفی، حسین. (1317).مواهب، کتابفروشی اقبال، تهران، چاپ اول.
-ابن قدامه، عبد الله ابن احمد.( 1414). الکافی فی الفقه الامام الحنبل ، بیروت، چ 1 .
-دهخدا، علی اکبر. (1385). لغت نامه دهخدا، تهران ، انشارات دانشگاه .
-فاضل موحدى لنكرانى،محمد.(1381). تفصیل الشریعه، قم،مرکر فقه الائمه الاطهار.
-کلینی،محمدبنیعقوب.(1390).اصول کافی،حسین استاد ولی، تهران: انتشارات دار‌الثقلین.