بررسی فقهی حقوقی رجوع از اقرار در دعاوی مدنی و کیفری

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامی

علی اشرف سبحانی ¹ , حسین صابری ^{2 *} , منصور امیرزاده جیرکلی ³ , مصطفی غفوریان نژاد ⁴

1 - دانشجوی دکتری فقه و حقوق اسلامی،دانشگاه ازاد اسلامی، تربت حیدریه،ایران
2 - استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3 - استادیار گروه آموزشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تربت‌حیدریّه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت‌حیدریّه، ایران
4 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق، موسسه آموزش عالی حکیم طوس، مشهد، ایران

تاریخ دریافت : 1402/07/29 تاریخ پذیرش : 1403/05/28 تاریخ انتشار : 1403/11/27

کلید واژه: دعاوی حقوقی, رجوع, إقرار, إنکار, دعاوی کیفری,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با جمع دو قاعده فقهی«إقرار» و «درء» به تحلیل فقهی و حقوقی رجوع پرداخته است. فقها إقرار را ملکه ادلّه می¬دانند با وجود إقرار دادرس نیاز به ادلّه دیگر ندارد و مقرّ ملزم به اقرار خویش است. در نتیجه، فقه و قانون إنکار بعد از إقرار را قابل استماع ندانسته، ولی عمومیت این قاعده در امور مدنی با ادعای إقرار فاسد و مصادیق آن از قبیل اشتباه، غلط، عذر موجه، اثبات کذب إقرار، إنکار بعد از إقرار را قابل استماع می¬داند و در امور کیفری با استناد به قاعده «درء» و ورود شبهه با إعمال ماده 173 قانون مجازات از میان حدود فقط رجوع از حد رجم و قتل را قابل استماع دانسته ولی درخصوص رجوع از حدود مسکوت است. پیشنهاد می¬گردد که قانونگذار با اصلاح یا وضع قانون جدید چالش¬های موجود را مرتفع نماید. در اثر حاضر، با روشی تحلیلی-توصیفی به صورت کتابخانه ای، موضوع در قالب مطالعه و بررسی نظام حقوقی رجوع از اقرار در دعاوی مدنی و کیفری و بر اساس مبانی فقهی پرداخته شده است.

چکیده انگلیسی:

The present research has referred to the jurisprudential and legal analysis by summing up the two jurisprudential rules of "confession" and "disclaimer". The jurists consider confession to be the queen of evidence, despite the fact that the judge does not need any other evidence, and the court is bound to confess itself. As a result , jurisprudence and law do not consider denial after confession to be admissible, but the generality of this rule in civil affairs with the claim of corrupt confession and its examples such as mistake, mistake, justified excuse, false proof of confession, denial after confession is admissible and In criminal cases, based on the rule of "exclusion" and the introduction of doubt, by applying Article 173 of the Penal Code, only the cases of stoning and murder are considered to be hearable, but it is silent on the cases of stoning and murder. It is suggested that the legislator solves the existing challenges by amending or enacting a new law. In the present work, with an analytical-descriptive method in the form of a library, the subject in the form of studying and examining the legal system of confession in civil and criminal lawsuits and based on the fundamentals of jurisprudence have been discussed.

منابع و مأخذ:

منابع
قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه ای
قانون آیین دادرسی مدنی
قانون آیین دادرسی کیفری مصوب1392
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
قانون مجازات اسلامی ، مصوب سال 1370 و 1392
قانون مدنی ایران
آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (1409). کفایة الاصول. قم: آل البیت.
اردبیلی، احمد بن محمد (1403). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
آذرنوش، آذزتاش (1388). فرهنگ معاصر عربی، فارسی، نشر نی.
ابن منظور، جمال الدین محمد ابن مکرم (1417). لسان عرب. بیروت: انتشارات ، دارالفکر.
ابن قدامه مقدسی، عبدالله (2004). المغنی. بیروت: بیت، الافکرا ، الدولیه.
الحنفی، محمدعلی ابن شیخ علی ابن قاضی الفارقی (1357). کشاف اصطلاحات الفنون والعلوم. بیروت.
المقداد ابن عبدالله السیوری معروف به فاضل مقداد (1369). کنز العرفان فی فقه القرآن. انتشارات مرتضوی.
امیدی، جلیل ؛ جوانمردی صاحب، مرتضی و مرادپور، ژیلا (1398). نقش علم قاضی در احراز عنف و اکراه در جرائم منافی عفّت؛ بررسی های نظری و تجربه های عملی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 11(20 )، 65-94.
اکرمی، روح اله (1399). اعتبار طریقی یا موضوعی اقرار کیفری در حقوق کشورهای اسلامی با تأکید بر حقوق ایران. حقوقی دادگستری، 84(112 )، 25-49.
امامی، سید حسن (1372). حقوق مدنی. انتشارات ابوریحان.
انصاری، مسعود و محمد علی طاهری (1388). دانشنامه حقوق خصوصی (ج 1)، انتشارات جنگل جاودانه.
ایمانی، عباس و قطمیری، امیررضا (1388). قانون اساسی در نظام حقوقی ایران، پیشینه، آموزه ها، قوانین، انتشارات نامه هستی.
تاج کوزه‌گر، وصال (1399). انکار بعد از اقرار در امور مدنی با مطالعه در حقوق ایران و فقه امامیه، فصلنامه قضاوت، (102).
جر، خلیل (1363). المعجم العربی الحدیث، ترجمه سید حمید طبیبیان، انتشارات امیر کبیر.
جعفری لنگرودی، الفارق (1385). دایره المعارف عمومی حقوقی، نشر گنج دانش.
حفناوی، منصور محمد (1406 ه.ق). الشبهات و اثرها فی العقوبة الجنائیه فی الفقه السلامی مقارنا بالقانون. قاهره: مطبعه الامانه.
حائری، علی ابن محمد (1404ه.ق). ریاض المسائل فی بیان الاحکام با الدلایل، موسسه آل بیت احیا التراث.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409 ه.ق). تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: آل البیت.
حسینی شیرازی، سیدمحمد (1409 ه.ق). موسوعة الفقه، چاپ دوم: بیروت، دار العلوم.
حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر (1413 ه.ق). قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
خوانساری، سیداحمد (1405 ه.ق). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تصحیح علی‌اکبر غفاری، چاپ دوم، تهران: مکتبة الصدوق.
زراعت، عباس (1388). ادلۀ اثبات دعوی. تهران: قانون‌مدار.
دیانی، عبد الرسول (1382). اقرار مبتنی بر غلط، ماهنامه دادرسی، (38) ، خرداد و تیر.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1390). المفردات فی غریب القرآن (ترجمه ح. خداپرست)، دفتر نشر نوید اسلام.
سبزواری، سید عبد الأعلی (1413ه.ق). مهذب الأحکام، موسسه المنار.
شمس، عبدالله (1384). آیین دادرسی مدنی پیشرفته، انتشارات دراک.
شیخ انصاری، مرتضی (1379). فرائد الاصول، مطبوعات دینی.
شیخ نیا، امیر حسین (1375). ادّله اثبات دعوا، شرکت سهامی انتشار.
صدر زاده افشار، سید محسن (1376). ادله اثبات دعوا در حقوق ایران، چاپ سوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
طباطبایی قمی، سیدتقی (1381). الانوار البهیة فی القواعد الفقهیه. قم: محلاتی.
طوسی، محمد بن حسن (1387 ه.ق). المبسوط فی فقه الامامیه، تصحیح سیدمحمدتقی کشفی، چاپ سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه.
طریحی، فخرالمحققین (1408 ه.ق). مجمع البحرین، چاپ نهم، تهران: انتشارات پایدار.
علامه حلی، حسن ابن یوسف ابن مطهر (1410ه.ق). ارشادالأذهان إلی احکام الإیمان (ج 2)، موسسه النشر الإسلامی.
عاملی، جواد ابن محمد (1419ه.ق). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، ج16، قم: موسسه نشر اسلامی.
کاتوزیان، ناصر (1380). قانون مدنی در نظم کنونی حقوقی، نشر میزان.
گلدوزیان ، ایرج (1384). ادله اثبات دعوا. تهران: نشر میزان.
موسوی خمینی، روح‌الله (1368). ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)، جلد اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
محقق حلی، جعفر ابن حسن (1389). شرایع السلام. انتشارات علمی.
محقق داماد، مصطفی (1390). قواعد فقه بخش جزایی، نشر علوم اسلامی.
مختاری، نسیم (1400). اعتبار اقرار از منظر حقوق شهروندی، نشریه حقوق و مطالعات سیاسی، 1(4)،صص 248-257.
مکی عاملی، (شهید اول) (1392). لمعه دمشقیه، (ترجمه ع. شیروانی)، چاپ 46، انتشارات دارالفکر.
محمدی ، ابوالحسن (1390). قواعد فقه. چاپ 12، نشر میزان.
نجفی، محمد حسن (1404 ه.ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع، دار الاحیاء التراث العربی، بیروت: لبنان.
نووی، ابوذکریا محی الدین بن شرف (1403). المجموع (شرح المهذب). داراحیاء التراث العربی.
ولیدی، محمد صالح (1392). حقوق جزای اختصاصی، انتشارات جنگل.