بررسی حریم خصوصی در حقوق شهروندی و فقه امامیه

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامی

ترانه مهدی علی نیا ¹ , جبرائیل امیدی ² , عباس سماواتی ³

1 - دانشجوی دکترای گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.(نویسنده مسؤول) [e-mail]
3 - استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/03/27 تاریخ پذیرش : 1403/03/27 تاریخ انتشار : 1403/03/27

کلید واژه: حریم خصوصی, حقوق شهروندی, فقه امامیه, حقوق ایران ,

چکیده مقاله :

حمایت از حریم خصوصی به عنوان یکی از حقوق بنیادین بشری از ضرورت‌های جامعه به شمار می‌رود. این اهمیت به میزانی است که در متون اسلامی و حقوق شهروندی نیز به آن پرداخته شده است. این مقاله در صدد است تا با روشی تحلیلی–توصیفی به بررسی تطبیقی حریم خصوصی در فقه اسلامی و حقوق شهروندی بپردازد. با بررسی‌های صورت گرفته، دریافته می‌شود که اشتراکات حریم خصوصی در فقه اسلام با حقوق شهروندی بیش از افتراقات آن است. یافته‌ها در این مقاله نشان می‌دهد که مفهوم حریم خصوصی در فقه اسلام و حقوق شهروندی با یکدیگر برابرند و تفاوت آنها‌ در مبانی و نظریات مورد پذیرش این دو مهم است. نتایج حاصل از تطبیق فقه اسلام و حقوق شهروندی نشان می‌دهد که اساس حقوق شهروندی در نحوه¬ی جبران خسارت بر پایه¬ی قاعده‌ی لاضرر است، لیکن در حقوق شهروندی نظریه¬ی تقصیر مدنظر است، از طرفی در جواز نقض حریم خصوصی و پیشگیری از نقض حریم خصوصی نیز تفاوت‌هایی مشهود است ولی در اصل پذیرش حریم خصوصی این دو باهم در تعارض نیستند.

چکیده انگلیسی:

Protecting privacy as one of the fundamental human rights is one of the necessities of society. This importance is to the extent that it has been discussed in Islamic texts and citizenship rights, this article seeks to study privacy in Islamic jurisprudence and citizenship rights in an analytical-descriptive way. With the investigations conducted, it is found that the sharing of privacy in Islamic jurisprudence with citizenship rights is more than its differentiation. The findings in this paper show that the concept of privacy in Islamic jurisprudence and citizenship rights are equal and their differences in the fundamentals and theories accepted by these two are important. The results of the implementation of Islamic jurisprudence and citizenship rights show that the basis of citizenship rights in the manner of compensation is based on the rule of law, but in citizenship rights the theory of fault is considered, on the other hand, there are significant differences in the protection of privacy violations and the prevention of privacy violations, but in principle, the acceptance of the privacy of the two is not inconsistent.

منابع و مأخذ:

احمدی، احمد؛ لطفیانی، سیامک. (1394). نقض حریم خصوصی و لزوم ایجاد قانون عکاسی. فصلنامه اندیشمندان حقوق، شماره هفتم. ص109.
احمدی، احمد. (1387). نقض حریم خصوصی، چالشی فرآروی پیشگیری وضعی از وقوع جرم. فصلنامه علمی پیشگیری از جرم، شماره ششم. ص 77.
امامی، حسن. (1386). حقوق مدنی (ج6). تهران: انتشارات اسلامیه
امیری، بهرام. (1395). روش‌ها‌ی جبران خسارت معنوی در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد. گروه الهیات و معارف اسلامی. دانشگاه تهران.
باقری، عبدالله؛ صادق احمدی، سید محمد؛ مسعود، غلامحسین. (1398). حقوق شهروندی در حکومت اسلامی. فصل¬نامه علمی و پژوهشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره دوم. ص 88.
تنکابنی، فرید. نهج الفصاحه. ترجمه ابولقاسم پاینده. (1385). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جعفری، علامه محمد تقی. حقوق جهانی بشر و کاوش¬¬های فقهی، ترجمه عبدالله نصری. (1392). تهران: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
حرعاملی، محمد بن الحسن. (1384). وسائل الشیعه. قم: موسسه نشر اسلامی.
خرم دل، حسین. ( 1395). مصادیق حق حریم خصوصی در فقه و نظام حقوقی ایران. فصلنامه مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، شماره دوم. ص 69-87..
خزایی، احمد؛ مراد¬خانی، احمد. (1394). زمینه‌های حقوق شهروندی در قرآن. پژوهش¬نامه¬ی قرآن و حدیث، شماره26. ص78-80.
رادمرد، سعید. (1395). نقش اخلاق حضرت محمد (ص) در ترویج حقوق شهروندی و تجلی آن در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و منشور حقوق شهروندی. فصل¬نامه علمی، پژوهشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره چهارم. ص 73.
ری¬شهری، محمد. منتخب المیزان الحکمه. ترجمه حمید رضا شیخی. (1391). قم: موسسه علمي فرهنگي دارالحديث، سازمان چاپ و نشر.
شادمانی، مهدیه. (1394). تبیین اندیشه امام خمینی (ره) در باب حقوق بشر. فصل نامه مطالعاتی صیانت از حقوق زنان، شماره یکم. ص12.
شبان نیا، قاسم. (1393). حقوق بشر در پرتو حکومت اسلامی. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
شفیع پور، سجاد؛ عطارزاده، سعید. (1397). ممنوعیت تجسس در حریم خصوصی در فضای مجازی و استثنائات وارده بر آن. سومین کنفرانس بین المللی مطالعات اجتماعی فرهنگی و پژوهش دینی. ص 36-53.
فیض، علیرضا. (1401). مبادی فقه و اصول (چاپ سی ویکم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران
قنواتی، جلیل؛ جاور، حسین؛ صالحی کرهرودی، شاهرخ. (1393). میان کنش قاعده لاضرر و حریم خصوصی خانواده. فصل نامه مطالعات حقوقی، شماره دوم. ص 125-153.
کریمی¬نیا، محمد مهدی. (1394). حريم خصوصي در اسلام و نسبت آن با امر‌به ‌معروف و نهي‌‌از‌‌منكر. فصل نامه علمی و تخصصی پويشي در علوم انساني، شماره هفتم. ص 63-82.
لنکرانی، محمد فاضل. (1422 ه.ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام.
محمود، سید محمد؛ کرامتی معز، هادی. (1396). تعارض حریم خصوصی و پیشگیری وضعی از جرایم در سیاست کیفری اسلام. اولین همایش ملی علوم اجتماعی، علوم تربیتی، روانشناسی و امنیت اجتماعی. ص 76-77.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1353). تفسیر نمونه، ج8. تهران: دارالکتب اسلامیه
موسوی بجنوردی، سیدمحمد. (1401 ه.ق). قواعدفقیه (چاپ سوم). تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
موسوی بجنوردی، سید محمد؛ مهریزی ثانی، محمد. (1392). حقوق شهروندی از نگاه امام خمینی. پژوهش نامه متین، شماره شصت و یکم. ص 12.
نجفی¬فیروز¬آباد، زهرا. (1394). بررسی اصل برائت در فقه و حقوق ایران با نگاهی تطبیقی. دومین همایش ملی عدالت، اخلاق، فقه و حقوق. ص 56-73.
ندائی، رضا. (1391). مقايسه بزه تعرض به اسرار نوشتاري در قانون مجازات ايران و فرانسه. مقاله علمی پژوهشی حقوق کیفری، شماره هفتم. ص56-89.
نوروزی، محمد. ( 1396). نظام دستگیری متهمین در حقوق کیفری ایران و انگلستان. نخستین کنگره بین المللی حقوق ایران با رویکرد حقوق شهروند، شماره چهاردهم. ص 35-58.