تأثیر اجمال مخصص بر اعتبار لفظ عام در فقه و حقوق موضوعه
محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامی
محمد مسعودی نیا
1
(استادیار گروه حقوق دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.)
کلید واژه: عام, خاص, اجمال, مجمل, مخصص.,
چکیده مقاله :
در بخش الفاظ یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح شده مربوط به بحث عام و خاص می‌باشد و یکی از مواردی که جزء لاینفک مبحث عام و خاص است رابطه این دو لفظ می‌باشد و برای تبیین این رابطه، معمولاً عناوین تخصیص و مخصص جایگاه ویژه‌ای دارد زیرا با آوردن مخصص مشخص می‌گردد که آیا به حکم عام عمل می‌گردد یا به حکم خاص، که از اینجا نکته دیگری نیز حائز اهمیت می‌شود و آن این است که بخش عام و خاص در اصول فقه نه تنها برای متعلمین بلکه برای مکلفین نیز می‌تواند حائز اهمیت باشد و در قسمت مخصص و تخصیص؛ یکی از مباحث تخصصی، اجمال مخصص است و منظور از اجمال در مخصص آن است که مخصص؛ فاقد صراحت و رسایی لازم بوده و نوعی ابهام در آن وجود داشته باشد به نحوی که تشخیص مرز میان قلمرو «عام» و محدوده «خاص» ابهام‌آمیز گردد و در اثر آن در شمول حکم به برخی از افراد و مصادیق آن تردید ایجاد شود. علمای فقه اصول برای تبیین سرایت اجمال مخصص به عام آن را در شش قالب دسته‌بندی می‌نمایند که از این شش دسته صرفاً در یک مورد یعنی در صورتی که اجمالِ مخصص منفصل بوده و از نوع دوران اقل و اکثر باشد به آن سرایت نمی‌کند و در بقیه موارد اجمال به عام نیز سرایت کرده و چون هر دو مجمل می‌شوند عام از اعتبار می‌افتد.
In the vocabulary section, one of the most important topics raised is related to general and specific topics and one of the cases that is an integral part of the general and specific topic is the relationship between these two words and to explain this relationship, usually the titles of allocation and allocation have a special place because by bringing the provision, it is determined whether the general rule or the specific rule is followed, from here, another point is also important, and that is that the general and specific part of the principles of fiqh can be important not only for the educated but also for the obligees and in the dedicated and allocation section; One of the specialized topics is custom summaries and the meaning of ajmal in the provision is that the provision; It lacks the necessary clarity and clarity and there is some kind of ambiguity in it in such a way that the recognition of the border between the "general" territory and the "special" territory becomes ambiguous, and as a result, doubts arise regarding the ruling on some people and its examples. In order to explain the spread of ajmal al-Mazduz to the general public, the scholars of Fiqh Usul categorize it in six formats, out of these six categories only in one case, i.e. if the ajmal al-mazduz was separate And if it is of the type of period of least and most, it does not spread to it, and in other cases, the summaries also spread to the general, and since both are summaries, the general loses its validity.
انصاری، شیخ مرتضی .(1425هق). مطارح الانظار. الطبعه الاولی، قم: مجمع الفکر اسلامی.
حکیم، محمدتقی .(1427هق).الاصول العامة للفقه المقارن. قم: مجمع جهانی اهل بیت.
خوئی، ابوالقاسم .(1422هق). مصباح الأصول، مباحث الفاظ- مكتبة الداوري. قم: مکتبه الداوری.
شکاری، روشنعلی (1382).اصول فقه. جلد1، انتشارات نیکان.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السّلام.(1387). تحقيق و تأليف مؤسّسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم السّلام؛ زير نظر محمود هاشمى شاهرودى. قم: مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامى.
قافی، حسین، سعید شریعتی فرانی. (1401). اصول فقه کاربردی. جلد1، چاپ سی ویکم، ناشر: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کاتوزیان، ناصر. (1377). اعمال حقوقی. شرکت سهامی انتشار.
محمدی، علی .(1388). شرح اصول فقه.جلد2، قم: دارالفکر اسلامی.
مختاری مازندرانی، محمدحسین .(1377). فرهنگ اصطلاحات اصولى. تهران: انجمن قلم ايران
مشکینی، علی .(1371). اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها. چاپ پنجم، قم: الهادی.
مظفر، محمدرضا .(1375) اصول‌الفقه. تهران: انتشارات الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر .(1428هـ.ق). .انوارالاصول. جلد2، چاپ دوم، قم: مدرسه الامام على‌بن‌ابى‌طالب (ع).
ملکی اصفهانی، مجتبی .(1393). فرهنگ اصطلاحات اصول.چاپ دوم، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی.
موسوی بجنوردی، سیدمحمد .(1389). .مقالات اصولی.ج1 تهران: شرکت افست سهامی عام.
نائینی، محمدحسین .(1376). .فوایدالاصول. جلد1، چاپ اول، قم: جامعه مدرسين حوزه علميه قم.