بررسی چالش های حقوقی و اجرایی مجازات جایگزین حبس «نظارت الکترونیک»
محورهای موضوعی : فقه الجزاءعبدالحمید امانت بهبهانی 1 , محمود باوی 2 * , سلامه ابوالحسنی 3 , حسن حیدری 4
1 - 1. دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. / 2. دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
3 - استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
4 - استادیار، گروه حقوق، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
کلید واژه: نظارت الکترونیک, مجازات جایگزین حبس, چالش های حقوقی, موانع اجرایی, محدودیت های قضایی,
چکیده مقاله :
امروزه رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات، نحوه اجرای مجازات های سالب آزادی و جایگزین های آن را متحول ساخته است. نظارت الکترونیکی به منزلۀ ابداع برجستۀ کیفری پایان دهه 1980 از مهمترین این تحولات وسازوکاری غیر کیفری است که طی یک دهه اخیر در ایران با ماهیّتی متفاوت از آنچه که در نظام های حقوقی نوآور دارد، به سیاست جنایی ایران راه یافت. با توجه به فقدان سیاست گذاری مناسب برای این نظام نوپدید، در این نوشتار از زوایه مطالعات حقوقی و ملاحظات کیفرشناسانه و اجرایی، به « بررسی چالش های حقوقی و اجرایی مجازات جایگزین حبسِ نظارت الکترونیک» پرداخته شده است. در این مقاله که به روش توصیفی تحلیل و با بهره گیری از منابع و متون کتابخانه‌ای به انجام رسیده این نتایج حاصل گردید که اصلی ترین چالش ها و محدودیت حقوقی احصاء شده مشتمل بر «ابهام در دایره شمول مجرمین مستحق بهره‌مندی»، «پیچیدگی در قلمرو نهادهای ارفاقی»، «ابهام در چارچوب مکانی اجرای نظارت الکترونیک»، «ابهام در امکان انصراف محکوم علیه از ادامه نظارت» و«چالش ها و رویکردهای متفاوت قضایی» بود. علاوه بر این موارد چالش ها، محدودیت ها و موانع اجرایی نیز در این خصوص قابل طرح بود که مهمترین آنها شامل «فقدان زیرساخت‌های اجرایی و اقتصادی لازم»، «تعارض نظارت الکترونیکی با حقوق و آزادی های افراد»، «فشارهای تحمیلی بر خانواده بزهکار»، «ابهام در دقت عمل و اطمینان بخشی»، «پرهزینه بودن و محدودیت‌های اقتصادی» و البته«چالش های قضایی» است. بر همین مبنا در قسمت پایانی مقاله به طرح راهکارها و پیشنهادهای علمی و عملی پرداخته شد و این راهکارها در دو دسته راهکارهای حقوقی و قضایی و راهکارهای اجرایی که خود مشتمل بر بسترسازی فرهنگی آموزشی و سترسازی اجرایی و اقتصادی است، مطرح گردید.
Today, the growth of information and communication technology has transformed the way in which custodial sentences and their alternatives are implemented. Electronic monitoring, as a prominent criminal innovation of the late 1980s, is one of the most important of these developments and non-criminal mechanisms that have entered Iranian criminal policy over the past decade in Iran with a different nature than that of innovative legal systems. Given the lack of appropriate policymaking for this emerging system, this article, from the perspective of legal studies and criminological and executive considerations, deals with “the legal and executive challenges of electronic monitoring as an alternative to imprisonment.” In this article, which was analyzed descriptively and using library resources and texts, the following results were obtained: the main legal challenges and limitations identified included “ambiguity in the scope of eligible criminals”, “complexity in the territory of the penal institutions”, “ambiguity in the spatial framework of implementing electronic monitoring”, “ambiguity in the possibility of the convicted person withdrawing from continuing monitoring”, and “challenges and different judicial approaches”. In addition to these issues, challenges, limitations, and implementation obstacles could also be proposed in this regard, the most important of which include "lack of necessary executive and economic infrastructure", "conflict of electronic surveillance with the rights and freedoms of individuals", "pressures imposed on the offender's family", "ambiguity in the accuracy of action and assurance", "costliness and economic limitations" and of course "judicial challenges". On this basis, in the final part of the article, scientific and practical solutions and suggestions were proposed, and these solutions were presented in two categories: legal and judicial solutions and implementation solutions, which themselves include cultural and educational infrastructure and implementation and economic infrastructure.
1- آشوری، محمد، 1382، جایگزین های زندان یا مجازات بینابین، تهران: انتشارات گرایش.
2- ابراهیمی، شهرام، 1391، جرم شناسی پیشگیری، تهران: نشر میزان.
3- احسان پور، سیدرضا، 1387، کنترل الکترونیکی متهمین و مجرمین، مجله اصلاح و تربیت، شماره 79 و 80.
4- اعتمادی فومنی، امیرحسین، 1399، بررسی مجازات نظارت الکترونیک به عنوان مجازات جایگزین حبس با تاکید بر مقررات اجرایی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی
5- آقایی جنت مکان، حسین، 1392، حقوق کیفری عمومی(کیفرشناسی نو)، تهران: جنگل.
6- ایارگر، حسین؛ نجفی ابرند آبادی، علی حسین، 1393، نظارت بر مجرمان خطرناک؛ چالش ها و راهکارها، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره2، شماره6
7- پیناتل، ژان، 1365، کیفرهای جانشین و جرم شناسی، ترجمه: ترجمه علی حسین نجفی ابرند آبادی، مجله مطالعات حقوقی و قضایی، شماره6
8- تدین، عباس، 1387، نظارت الکترونیک، گامی بسوی جایگزین زندان، مجله حقوقی دادگستری، شماره 64.
9- حاتمی سلطانکوهی، باقر، 1398، بررسی تطبیقی نظارت الکترونیک در حقوق کیفری ایران و انگلیس، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور ، مرکز کرج.
10- خضریان، الهام، 1394، مطالعه حقوقی کیفرشناختی نظام نظارت الکترونیک در ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی
11- رحمانیان، احمد. (1395). «مزایای استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس»، شماره 3 ، مجموعه مقالات همایش علمی کاربردی مجازات های جایگزین حبس.
12- سهراب بیگ، امیرعباس، 1386، بررسی بسترهای اجرایی اعمال مجازات های اجتماعی در ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
13- شریعت، حسین، 1383، مجازات های جایگزین در مورد اطفال بزهکار و تطبیق آن با اسناد بین المللی، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق
14- محمدنسل، غلامرضا، 1384، نظارت الکترونیک بر بزهکاران، دانش انتظامی، دوره7، شماره1.
15- نجفی ابرند آبادی، علی حسین، 1387، مباحثی در علوم جنایی، (تقریرات دکتر علی حسین نجفی ابرند آبادی)، به کوشش شهرام ابراهیمی، ویراست پنجم.
16- وحدتی، مهدی؛ طاهرخانی، حسین، ساورانی، پرویز؛ نورشرق، جمشید، 1399، بررسی چالش ها و رفع تعارضات مقررات مربوط به دادرسی الکترونیگی در نظام حقوقی ایران با نگرش تطبیقی در حقوق فرانسه، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب ، سال7، شماره4.
17- ولیدی، محمد صالح، 1393، شرح بایسته‌های قانون مجازات اسلامی در مقایسه و تطبیق با ، قانون سابق، تهران: انتشارات جنگل.