مطالعه تطبیقی عیب مبیع قبل از قبض در فقه اسلامی و حقوق ایران و کنوانسیون بیع بین المللی کالا

محورهای موضوعی : فقه المعاملات

نضهت صنیعی ¹ , علی چهکندی نژاد ² , سید محمد رضوی ³

1 - واحد بیرجند
2 - استادیار گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی،دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند،بیرجند،ایران
3 - هیئت علمی رشته فقه و حقوق دانشگاه دولتی بیرجند

تاریخ دریافت : 1403/04/19 تاریخ پذیرش : 1403/08/21 تاریخ انتشار : 1403/08/23

کلید واژه: عیب مبیع, قبض, فقه اسلامی, حقوق ایران , کنوانسیون بیع بین المللی کالا,

چکیده مقاله :

مطابق ماده 388 ق.مدني هرگاه مبيع قبل از تسليم ناقص شود مشتري حق فسخ دارد. مشتري مي‌تواند بيع را به استناد خيار تبعض صفقه فسخ كند. مطابق ماده 425 قانون مدني هر گاه قبل از قبض مبيع معيوب شود مشتري خيار عيب دارد (عيبي كه بعد از بيع و قبل از قبض در مبيع حادث شود در حكم عيب سابق است. در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا (1980 وین) و حقوق ایران، با شرایطی برای مشتری حق فسخ وجود دارد. سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا بایع حق دارد با رفع عیب مبیع، مانع اعمال حق فسخ مشتری شود؟ در کنوانسیون، به صراحت حق رفع عیب کالا پذیرفته شده است. مواد 37 و 48 کنوانسیون حق رفع عیب کالا از سوی بایع فروشنده را مطرح کرده‌اند. ماده 37، به اصطلاح کالا قبل از موعد مقرر می‌پردازد و ماده 48 نیز به رفع عیب کالا بعد از موعد مقرر اشاره می‌نماید. در حقوق ایران، در بحث خیار عیب، حق رفع عیب مبیع پیش‌بینی نشده است، لیکن قانون‌گذار در ماده 478 قانون مدنی در مبحث مربوط به اجاره، رفع عیب عین مستأجره قبل از اعمال خیار را در صورتی که به مستأجر ضرری نرسد پذیرفته است. هرچند در حقوق ایران به حق رفع عیب مبیع اشاره‌ای نشده است. اما با توجه به رویه تجاری داخلی، وحدت ملاک ماده 478 قانون مدنی، اصل لزوم قراردادها و حاکمیت اراده و با در نظر گرفتن قاعده لاضرر و تکمیلی بودن احکام مربوط به خیار عیب می‌توان حق رفع عیب کالا را برای فروشنده در صورت معیوب بودن مبیع پذیرفت. قانون مدنی ایران در ماده ۳۸۷ مانند دیگر مباحث بیع، پیروی از فقه امامیه نموده است. حکم تلف مبیع قبل از قبض نزد فقهای امامیه اِجماعی است.

چکیده انگلیسی:

According to Article 388 of the Civil Code, if the product is incomplete before delivery, the customer has the right to cancel. The customer can cancel the sale based on the option to cancel the transaction. According to Article 425 of the Civil Code, if the seller is defective before the receipt, the buyer has the option of defect (a defect that occurs after the sale and before the receipt of the seller is considered a former defect. In the Convention on the International Sale of Goods (1980 Vienna) and Iranian law, There is a right to cancel for the customer under certain conditions. The question that arises is whether the seller has the right to prevent the customer from exercising the right to cancel by fixing the defect in the product? Iranian law does not provide for the right to remedy the seller's defect, but Article 478 of the Civil Code accepts the remedy of the lessee's defect before applying the option. According to the internal commercial practice, the unity of the criteria of Article 478 of the Civil Code, the principle of the necessity of contracts and the sovereignty of the will, and considering Taking the rule of harmlessness and the supplementaryness of the rulings related to defects, the seller can accept the right to repair the defects of the goods if the goods are defective.

منابع و مأخذ:

منابع
آل‌کاشف‌الغطاء، محمدحسین، تحریرالمجله، باب خیارات، ج 1، تهران، انتشارات نجاح، بی‌تا
احمدزاده بزاز، سیدعبدالمطالب؛ قبولی درافشان، سیدمحمدهادی، درنگی مقایسه ای بر قاعده تلف مبیع قبل از قبض در ماده 387 قانون مدنی، فصلنامه حقوق اسلام و غرب، شماره 2، 1396
امامی، سیّدحسن، حقوق مدنی، ج 1، تهران، کتابفروشی اسلامیه، چاپ بیستم، 1398
انصاری، مرتضی، مکاسب، قم، انتشارات دهاقانی، قم، 1376
بررا گرف و دیگران، تفسیری بر حقوق بیع بین‌المللی، ج 2، ترجمه مهراب داراب‌پور، کتابخانه گنج دانش، چاپ اول، 1374
حلی (علامه)، تذکرة الفقها، ج 1، چاپ سنگی، بی‌تا.
صفایی، حسین، مرتضی عادل، محمود کاظمی، و اکبر میرزانژاد جویباری، حقوق بیع بین‌المللی با مطالعه تطبیقی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 1384
طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، حاشیه مکاسب، ج 1، قم، چاپ سربی در 2 مجلد
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، ج 5، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم، 1383
گرایلی، محمدباقر؛ کرمی، فرزانه، بررسی تطبیقی رفع عیب کالا در حقوق ایران و کنوانسیون بین المللی کالا (وین 1980)، دوفصلنامه مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، شماره 29: 66-45، 1393
موسوی خمینی روح‌الله (امام خمینی). تحریر الوسیله، ج 2، ترجمه علی اسلامی، چاپ اول، قم، انتشارات اسلامی، 1370
میرزانژاد جویباری، اکبر، تأثیر درخواست تعمیر کالا از سوی فروشنده در اعمال حق فسخ خریدار، پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران، شماره 1، 1385
میرزای قمی، جامع الشتات، ج 1، تهران، انتشارات رضوان، چاپ اول، بی‌تا
Benjamin, Sale of Goods, 15th ed., London, Sweet & Maxwell, 1977.
Chengwei liu, (2005), specific performance: perspectives from the CISG, UNIDROIT principles, pecl and case law,available at http: cisg.law.pace. edu/cisg/biblio/chengwei3.htm
Schelechtrim, peter, 1998p.commentarr on the UN convention on the international sale of goods (cisg) 2th.published by oxford
White and Summer, Handbook on the Law under the Uniform Commercial Code, 2nd ed, West Publication, 1980, sec: 8-4; John Honnold, John, Uniform Law for International Sales, Kluwer and Taxation Publisher, 1982-1983.