بررسی انتقادی تأثیر ابن سینا بر جریان اخترشناسی در دوره اسلامی و نقد نظریه « انقلاب علمی در رصدخانة مراغه »
محورهای موضوعی : تاریخ و تمدن اسلامی
سید محمد مظفری
1
(ندارد)
کلید واژه: نجوم, تنجیم, بوعل یسینا, فلسفه مشّاء, مکتب مراغه,
چکیده مقاله :
در این مقاله به سه تأثیر عمده بوعلی سینا بر نجوم دوره اسلامی پرداخته می شود: نخست، وی تمایزیروش شناختی بین نجوم به عنوان علمی محاسباتی و برهانی، و تنجیم، به عنوان علمی تخمینی نهاد و ازاین رو یک انفکاک اصولی بین نجوم و تنجیم، که در سراسر نجوم بابلی و یونانی و اسکندرانی به منزلةیک کلّ پنداشته می شدند، رقم زد؛ دوم، دفاع وی از فلسفة ارسطویی در برابر تشکیکات ذهن تجربیابوریحان بیرونی است که از نقش مثبت عوامل جامعه شناختی به نفع وی نیز سود برده بود؛ سوم، تأثیرآموزه های مشّایی با قرائت سینوی در فعالیت های نجومی دورة نخست رصدخان ه مراغه، حلقة علمینصیرالدین طوسی، است. این تأثیرات در مقیاس دانش نجوم واجد جنبه های منفی و مثبت بوده است :تأثیر نخست گامی رو به جلو محسوب می شود، در حالی که دو تأثیر بعدی، یا به کاستن قدرت دانشنجوم و ناتوانی آن در تغییر باورهای رایج فلسفه طبیعی منجر شد یا در برخی جای ها و برهه ها منجر بهفروکاستن آن تا حد یک دانش هندسی گردید.
This paper deals with three main effects of Avicenna on the IslamicAstronomy. First, he, methodologically, made a remarkable distinctbetween Astronomy, as a proofed and mathematical science, andAstrology, as a conjectural knowledge, and hence, he made a principalseparation between Astronomy and Astrology, while these twoassumed to be permanently as a united whole throughout theBabylonian, Greek, and Hellenistic periods. Second, his defense of theAristotelian philosophy against the experimental doubts of Bīrūnī.Third, the effect of his peripatetic ideas on the astronomical activitiesin the first period of Maragha observatory, namely, the scientific circleestablished by Nasīr al-Dīn al-Tūsī. These effects bear some positiveand negative consequences on Astronomy; the first may be assumedas a step to forward, while the two latter ones diminished the power ofAstronomy as an experiential science and made it unable to changethe customary, dominant ideas of the natural philosophy, or, in someplaces, reduced it as a purely geometrical science.