بررسي مؤلفه هاي ساختاري و محتوايي مؤثر بر توانمندسازی سرمایه انسانی جهت توسعه مدل ارزیابی عملکرد صنعت آب و فاضلاب
محورهای موضوعی : توانمندسازی سرمایه انسانی
امیر نوروزی سارنگ
1
,
علیرضا مهرآذین
2
*
,
ابوالقاسم مسیح آبادی
3
1 - دانشجوی دکتری حسابداری ، دانشگاه آزاد اسلامی ، نیشابور، ایران
2 - گروه حسابداری، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
3 - گروه حسابداری، واحدنیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
کلید واژه: توانمندسازی سرمایه انسانی, مؤلفه هاي ساختاري, مؤلفه هاي محتوايي, ارزیابی عملکرد. ,
چکیده مقاله :
ارزیابی عملکرد مالی یکی از مهم‌ترین حوزه‌های عملکردی است زیرا اطلاعات مالی زیربنای بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها قرار می‌گیرد. برای ارزیابی عملکرد مالی نیاز به داشتن شاخص‌هایی مبتنی بر اطلاعات مربوط و قابل اتکاء است که سازمان‌ها از این شاخصهای متنوع دربستر تکنیک‌های کمی برای ارزیابی عملکرد استفاده می‌کنند. اگرچه این نوع ارزیابی‌ها، اطلاعات مفیدی را فراهم می‌آورد، اما به دلیل لحاظ کردن کلیه‌ی شاخص‌ها، بدون توجه به درجه اهمیت آن‌ها، تصویر جامعی از عملکرد کل شرکت حاصل نشده و منتج به نتایج جزیره‌ای می‌گردد. هدف اين مطالعه بررسي مؤلفه هاي ساختاري و محتوايي مؤثر بر توانمندسازی سرمایه انسانی جهت توسعه مدل ارزیابی عملکرد صنعت آب و فاضلاب بود. روش تحقیق پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی است و از نظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی قرار دارد. جامعه آماری مورد مطالعه مدیران، معاونان و کارکنان صنعت آب و فاضلاب استان خراسان رضوی در سال 1403 بود به صورت نمونه گیری در دسترس، تعداد 96 نفر از جامعه مورد نظر مورد بررسی و نظرسنجی قرار گرفتند. جهت گردآوری اطلاعات و دادههای لازم از پرسشنامه محققساخته استفاده شد و برای تجزیه و تحلیل دادهها از روشهای آمار توصیفی و آمار استنباطی (آزمون تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون فریدمن) استفاده شد. یافته‌ها نشان داد مؤلفه‌های فیزیکی و سازمانی به عنوان ابعاد ساختاری و پنج مؤلفه فردی، شناختی، عاطفی، آموزشی و اجتماعی- فرهنگی به عنوان ابعاد محتوایی شناسایی شدند. همچنین مؤلفه اجتماعی–فرهنگی بالاترین اولویت را در میان مؤلفه‌های محتوایی داشت.
Financial performance evaluation is one of the most important areas of performance because financial information underlies many decision-making. To evaluate financial performance, it is necessary to have indicators based on relevant and reliable information, and organizations use these various indicators in a variety of quantitative techniques to evaluate performance. Although this type of evaluation provides useful information, due to the inclusion of all indicators, regardless of their importance, a comprehensive picture of the entire company's performance is not obtained and results in isolated results. The purpose of this study was to investigate the structural and content components affecting the empowerment of human capital in order to develop a performance evaluation model for the water and wastewater industry. The research method is a descriptive correlational research and is classified as applied research in terms of purpose. The statistical population studied was managers, deputies and employees of the water and wastewater industry of Khorasan Razavi province in 1403. Available sampling was used, and 96 people from the target population were surveyed and surveyed. A researcher-made questionnaire was used to collect the necessary information and data, and descriptive and inferential statistics (exploratory factor analysis and Friedman test) were used to analyze the data. The findings showed that physical and organizational components were identified as structural dimensions and five individual, cognitive, emotional, educational, and socio-cultural components were identified as content dimensions. Also, the socio-cultural component had the highest priority among the content components.
پایگاه الکترونیکی اطلاع‌رسانی شرکت مادر تخصصی مهندسی آب و فاضلاب کشور به آدرس http://www.nww.ir.
پاینده نجف‌آبادی، تیمور و امیدی نجف‌آبادی، مریم (1394) "تحلیل ساختاری تأییدی- معادله یابی معادلات ساختاری"، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
خشایی، مسعود و داودآبادی، محمد (1385) "طراحی و استقرار نظام یکپارچه‌ی کنترل مدیریت در صنعت آب و فاضلاب"، ششمین جشنواره‌ی شهید رجایی، تهران، وزارت نیرو.
خشایی، مسعود و داودآبادی، محمد (1387) "طرح‌ریزی و استقرار نظام فراگیر ارزیابی عملکرد در شرکتهای آب و فاضلاب"، تهران، سومین کنفرانس بین‌المللی بودجه‌ریزی عملیاتی.
داودآبادی محمد، شالپوش، شعله و نورا... زاده، رضا (1399) "شاخصهای بنیادین ارزیابی عملکرد مالی صنعت آب و فاضلاب - تئوری تا عمل- جلد اول"، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
داودآبادی، محمد، راه‌پیما، عبدالمجید (1400). ارزیابی عملکرد شاخصهای مالی صنعت آب و فاضلاب شهری با تأکید براندازه شرکت، رویکرد مدل تحلیل پوششی دادهها نشریه علمی علوم و مهندسی آب و فاضلاب. سال ششم، شماره 2، صص 50-57،https://doi:10.22112/jwwse.2021.259618.1229
داودآبادی، محمد، قناد، مجید (1392)"راهنمای جامع مدیریت مالی و اقتصاد صنعت آب و فاضلاب (به همراه تحلیل مؤلفه‌های مالی و اقتصادی – از تئوری تا عمل)"
ربیعی، بابک و محیط، اردشیر (1392) "تجزیه‌وتحلیل طرح‌های آزمایشی در پژوهش‌های کشاورزی (با تأکید بر نرم‌افزار SAS)"، انتشارات دانشگاه گیلان.
سلطانزاده، سيدعلي؛ شمس، امير؛ دستگير، محسن. (1403). استفاده از روش HEART در شناسایي خطاهاي انساني بخش مالي مؤثر بر کيفيت گزارشگري مالي و افشا اطالعات. توانمندسازي سرمایه انساني. 7 (4). 367-378.
شیدائی حبشی، اکبر؛ ایرانزاده، سلیمان؛ تقیزاده، هوشنگ. (1403). ارائه نقشه استراتژیک توانمندسازی منابع انسانی در صنعت آب و فاضالب بر اساس رویکرد فراترکیب و روش مدلسازی ساختاری– تفسیری. توانمندسازی سرمایه انسانی. 7 .(1)، 1-21.
فربد، ابراهیم (1398) "مدلسازی معادلات ساختاری در دادههای پرسشنامه‌ای با نرم‌افزار AMOS22"، تهران، انتشارات مهرگان قلم.
قاسم آهنگری، راحیل؛ ، باقرزاده، محمدرضا. (1403). طراحی مدل اجرایی مدیریت منابع انسانی مبتنی بر شایستگیهای ممتاز در سازمان تامین اجتماعی. توانمندسازی سرمایه انسانی. 7 (4) .287-303.
کلامی، عبدالحکیم و همکاران (1401). شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر بازاریابی اجتماعی در حوزه صنعت آب و فاضلاب کشور، نشریه آب و توسعه پایدار، شماره 1، 1401، صص 53-60،https://doi:10.22067/jwsd.v9i1.2111.1094
گلی آیسک، مهدی؛ دهدار، فرهاد (1396). ارزیابی عملکرد مالی صنعت آب و فاضلاب شهری براساس مدل BSC، مجله آب و فاضلاب، شماره 1، سال 1396، صص 31-41،https://doi: 10.22093/wwj.2017.39472
معاونت برنامه‌ریزی و امور اقتصادی (1398) "سالنامه‌ی آماری شاخصهای ارزیابی عملکرد مالی صنعت آب و فاضلاب سال 1397"، تهران، شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور.
نظری پور، محمد (1400)، حسابداران و افزایش بهره‌وری آب: تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی، تحقیقات منابع آب ایران، شماره 3 پاییز 1400، صص 215-230،https://doi:20.1001.1.17352347.1400.17.3.12.7.
نمازی، محمد؛ مصلی نژاد، آرزو (1400). شاخصهای حسابداری مدیریت آب: رهیافت فراترکیب و فن ارزیابی متوازن، تحقیقات حسابداری و حسابرسی، بهار 1400، شماره 49، صص 5-30،https://doi:10.22034/iaar.2021.131565
González-García, H., Francke, H., Huenges., E, Sass. (2023). Financial performance analysis of the geothermal power station of Los Humeros, Mexico, Geothermics, 112, https://doi.org/10.1016/j.geothermics.2023.102745.
Mollaalizadeh Zavardehiaa, Saber & all (2021). A Comprehensive Structural Equation Modeling for Financial Performance Evaluation of Petrochemical Companies. Petroleum Business Review, Vol. 5, No. 2, pp. 37–58, Spring 2021.. https://doi.org/10.22050/pbr.2021.273756.1167
Wang, H., Bhattacharjee, S., Kausar, N., Mohammadzadeh, A., Pamucar, D., & Al Din Ide, N. (2023). Financial Performance Assessment by a Type‐2 Fuzzy Logic Approach. Mathematical Problems in Engineering, 2023(1), https://doi.org/10.1155/2023/5926162.
مجله توانمندسازی سرمایه انسانی دوره 8، شماره 2، تابستان 1404 صص. 139- 137 |
بررسي مؤلفههاي ساختاري و محتوايي مؤثر بر توانمندسازی سرمایه انسانی جهت توسعه مدل ارزیابی عملکرد صنعت آب و فاضلاب
امیر نوروزیسارنگ1، علیرضا مهرآذین*2، ابوالقاسم مسیحآبادی3
تاریخ دریافت: 21/01/1404
تاریخ پذیرش: 21/03/1404
https://doi.org/10.71837/jhce.2025.16zq-1564
چكيده
ارزیابی عملکرد مالی یکی از مهم‌ترین حوزه‌های عملکردی است زیرا اطلاعات مالی زیربنای بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها قرار می‌گیرد. برای ارزیابی عملکرد مالی نیاز به داشتن شاخص‌هایی مبتنی بر اطلاعات مربوط و قابل اتکاء است که سازمان‌ها از این شاخصهای متنوع دربستر تکنیک‌های کمی برای ارزیابی عملکرد استفاده می‌کنند. اگرچه این نوع ارزیابی‌ها، اطلاعات مفیدی را فراهم می‌آورد، اما به دلیل لحاظ کردن کلیه‌ی شاخص‌ها، بدون توجه به درجه اهمیت آن‌ها، تصویر جامعی از عملکرد کل شرکت حاصل نشده و منتج به نتایج جزیره‌ای می‌گردد. هدف اين مطالعه بررسي مؤلفه هاي ساختاري و محتوايي مؤثر بر توانمندسازی سرمایه انسانی جهت توسعه مدل ارزیابی عملکرد صنعت آب و فاضلاب بود. روش تحقیق پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی است و از نظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی قرار دارد. جامعه آماری مورد مطالعه مدیران، معاونان و کارکنان صنعت آب و فاضلاب استان خراسان رضوی در سال 1403 بود به صورت نمونه گیری در دسترس، تعداد 96 نفر از جامعه مورد نظر مورد بررسی و نظرسنجی قرار گرفتند. جهت گردآوری اطلاعات و دادههای لازم از پرسشنامه محققساخته استفاده شد و برای تجزیه و تحلیل دادهها از روشهای آمار توصیفی و آمار استنباطی (آزمون تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون فریدمن) استفاده شد. یافته‌ها نشان داد مؤلفه‌های فیزیکی و سازمانی به عنوان ابعاد ساختاری و پنج مؤلفه فردی، شناختی، عاطفی، آموزشی و اجتماعی- فرهنگی به عنوان ابعاد محتوایی شناسایی شدند. همچنین مؤلفه اجتماعی–فرهنگی بالاترین اولویت را در میان مؤلفه‌های محتوایی داشت.
کلید واژهها: توانمندسازی سرمایه انسانی، مؤلفههاي ساختاري، مؤلفههاي محتوايي، ارزیابی عملکرد
مقدمه
امروزه یکی از ابزارهای قدرتمند برای تصمیم‌گیری مدیران ارزیابی جامع عملکرد سازمان‌ها است که اطلاعات ضروری و موردنیاز هر سازمان را در خصوص عملکرد در اختیار مدیران قرار می‌دهد به همین علت ارزیابی عملکرد، ارزشمندی ویژه‌ای یافته، که نظر مدیریت را به‌شدت جلب کرده است. یکی از اصولی‌ترین روش‌ها برای ارزیابی عملکرد مالی صنعت آب و فاضلاب استفاده از شاخصهای مالی است. این شاخص‌ها از دادههای مالی، عملیاتی و اقتصادی به دست می‌آیند و اطلاعات بسیار مفیدی درباره عملکرد مالی و میزان بهره‌وری اقتصادی این صنعت ارائه می‌دهد. شناسایی جایگاه رقابتی واحدهای نهادی و ارزیابی عملکرد آن‌ها، تأثیر بسزایی در پیشرفت فعالیت‌های آینده دارد. ارزیابی عملکرد مالی، یکی از مهم‌ترین روشهای ارزیابی است و تهیه شاخصهای مالی گام نخست در ارزیابی عملکرد مالی، برای ارزیابی و رتبه‌بندی، واحدهای نهادی بسیار مناسب است. صنعت آب و فاضلاب کشور (پایان سال 1400) با در اختیار داشتن 51.2 میلیون مشترک آب و فاضلاب و با سرمایه‌گذاری 1،382 هزار میلیارد ریال دارایی به ارزش اسمی یکی از بخش‌های بزرگ اقتصاد کشور محسوب می‌شود. مأموریت بنیادین صنعت آب و فاضلاب کشور، تأمین آب شرب سالم و خدمات بهداشتی فاضلاب است. در راستای افزایش توان و کارآمدی در انجام این وظیفه توجه به خصوصیات خاص صنعت آب و فاضلاب و نظارت مستمر بر فعالیت‌ها در گستره‌های گوناگون برای هدف‌های تعیین‌شده، نیاز است. در این راستا، یکی از توانایی‌های مدیریتی طرح‌ریزی و پایه‌گذاری سامانه‌های ارزیابی عملکرد است. با پایه‌گذاری سامانه‌های ارزیابی عملکرد مطلوب و نگرش شرایط محیطی، راهبری عملیات در راستای دسترسی به هدف‌های برنامه‌ریزی‌شده در صنعت آب و فاضلاب، تا اندازه‌ی زیادی دست‌یافتنی می‌شود. سامانه‌ی کنونی ارزیابی عملکرد مالی صنعت آب و فاضلاب کشور، توجه به نیازمندی‌های صنعت، از ابتدای پایه‌گذاری شرکتهای آب و فاضلاب (1375)، با تلاش و خرد جمعی پاره‌ای از صاحب‌نظرهای مالی صنعت تدوین شد و آموزه‌های آن، یکی از بزرگ‌ترین دستاورد در گستره‌ی ملی کشور است (خشایی و همکاران، 1386). شیوه‌ی ارزیابی عملکرد کنونی صنعت آب و فاضلاب کشور بر پایه‌ی 100 شاخص مالی با شیوه‌های مرسوم آمار توصیفی انجام می‌شود که نادرستی‌هایی دارد، همچون:
· عدم توجه به وزن کمی هر یک از شاخص‌ها، به‌گونه‌ای که در ارزیابی عملکرد، وزن مجموع شاخص‌ها یکسان در نظر گرفته می‌شود، اما، در سنجش ارزیابی عملکرد علمی، وزن شاخص‌ها باید با توجه به دامنه‌ی تغییرات با شیوه‌های علمی شناسایی شوند.
· گستردگی و گوناگونی بیش‌ازاندازه‌ی شاخص‌ها توجه به شرایط خاص صنعت آب و فاضلاب کشور (همچون بازار هدف، فرهنگ‌سازمانی، انحصار طبیعی، ارتباط آب و فاضلاب با مسائل محیط‌زیست و...).
· فقدان خاصیت جبرانی در شاخص‌ها، (تغییر یک شاخص توسط تغییری مخالف در شاخصهای دیگر جبران نمی‌شود).
· غیر همگن بودن جامعه‌ی آماری (عدم توجه بازده نسبت به مقیاس)، به‌گونه‌ای که این پدیده دست‌آویز ارزیابی نامتجانس و توزیعی می‌شود.
· تک‌بعدی بودن شاخصهای ارزیابی عملکرد و ناعلمی بودن شیوه‌ی ارزیابی عملکرد.
با نواقص مورداشاره و همچنین شیوه‌های گوناگونی علمی که در ارزیابی عملکرد وجود دارد، هدف پژوهش، ارایه‌ی یک مدل بهینه شناسایی شاخصهای اثربخش بر پایه اطلاعات عملکردی سال‌های مالی 1378 تا 1400 است.
در اغلب تحقیقات پیشین، تمرکز اصلی بر شاخصهای مالی و کمی ارزیابی عملکرد بوده و به ندرت به مؤلفه‌های انسانی توجه شده است. این تحقیق تلاش دارد شکاف موجود در ادبیات موضوع را پر کرده و مؤلفه‌های ساختاری و محتوایی مؤثر بر توانمندسازی را شناسایی و در مدل ارزیابی عملکرد وارد کند.
در صنعت آب و فاضلاب، نیروی انسانی به عنوان عامل حیاتی در تضمین کیفیت خدمات‌رسانی شناخته می‌شود. با توجه به حساسیت و نقش راهبردی این صنعت، ارتقاء سطح توانمندی کارکنان و تدوین مدلی جامع برای ارزیابی عملکرد آنان، می‌تواند به بهبود تصمیم‌گیری‌های مدیریتی و بهره‌وری منجر شود.
لذا، در این راستا، در این پژوهش، تلاش شده ابتدا از دیدگاه ذینفعان داخلی صنعت آب و فاضلاب کشور (مدیران عامل، معاونت‌های مالی و پشتیبانی و مدیران) شاخصهای پراهمیت شناسایی‌شده و در ادامه با رویکرد آماری تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی همبستگی میان شاخص‌ها و بار عاملی آن‌ها بر ارزیابی عملکرد شناسایی شود.
ارزیابی عملکرد، مجموعه اقدام‌هایی برای افزایش سطح استفاده‌ی بهینه از امکانات برای دستیابی به هدف‌ها به شیوهای علمی توأم با کارآمدی است. ارزیابی عملکرد ضمن تولید معیارهای مقایسه‌ای و سنجش با ارایه‌ی تجربیات، توفیق‌ها و ناکامی‌ها هزینه‌های سعی و خطا را به حداقل می‌رساند و بسترهای لازم را برای شناسایی مشکلات فراهم و راهگشای بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها است (خشایی و داودآبادی، 1387).
مدیریت، تغییر شرایط موجود "بودن" به شرایط مطلوب "شدن" است و شامل طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها است که تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی نظر به شرایط متنوع محیط سازمانی (اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی) اهمیت ویژه‌ای دارد، به‌گونه‌ای که امروزه صاحب‌نظران دانش مدیریت (نظیر سایمون)، مدیریت را معادل تصمیم‌گیری می‌دانند. در راستای تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی راهبردی، سازمان‌ها از ابزارهای متنوعی استفاده می‌کنند و سامانه‌های ارزیابی عملکرد و بازخورد آن‌ها، قادر به تغذیه‌ی اطلاعات مدیریت هستند. واحدهای نهادی از شیوهای متنوعی در ارزیابی عملکرد بهره می‌برند که بیشتر بر پایه‌ی تحلیل تعدادی شاخص و ارتباط بین آن‌ها است. هرچند، این سامانه‌ها قادر به ارزیابی عملکردند، اما به دلیل عدم شناسایی وزن و درجه‌ی اهمیت نسبی شاخص‌ها، تک‌بعدی بودن، فقدان بنیان علمی (نظیر خودهمبستگی، جمله اخلال، نرمالیتی و مانایی)، عدم شناسایی بارهای عاملی (ضرایب رگرسیونی) اعتبار علمی لازم را ندارند. لذا در این پژوهش، در راستای رفع نواقص فوق و ارتقای سطح کیفی و علمی نتایج، ارزیابی عملکرد مالی در صنعت آب و فاضلاب با شیوه‌هایی کمی انجام‌شده است. ارزیابی عملکرد در صنعت آب و فاضلاب موجب عمق بخشیدن دیدگاه استفاده‌کنندگان و ذینفعان از اطلاعات شده و کارایی و شفافیت بیشتری نسبت به گذشته ایجاد می‌کند (داودآبادی و قناد،1392).
ارزیابی عملکرد در سازمان‌ها همواره از مهم‌ترین ابزارهای مدیریت برای نظارت، بهبود و تصمیم‌گیری بوده است. با این حال، بیشتر مدل‌های رایج ارزیابی عملکرد به شاخصهای کمی و مالی تکیه دارند که جنبه‌های انسانی سازمان‌ها را نادیده می‌گیرند. درحالی‌که سرمایه انسانی به عنوان رکن اصلی مزیت رقابتی و بهره‌وری سازمان‌ها شناخته می‌شود، عدم توجه به توانمندسازی این سرمایه در ارزیابی عملکرد، باعث کاهش دقت، کارایی و اثربخشی مدل‌های موجود شده است.( پیشینی و همکاران، 2025)
صنعت آب و فاضلاب به عنوان یک صنعت زیربنایی و حساس، با چالش‌هایی همچون کمبود نیروی انسانی توانمند، عدم انگیزه، بهره‌وری پایین و نبود نظام ارزیابی یکپارچه مواجه است. از این رو، نیاز به مدلی برای ارزیابی عملکرد احساس می‌شود که در آن مؤلفه‌های توانمندسازی سرمایه انسانی نیز لحاظ شده باشد.
این پژوهش با هدف پر کردن خلأ موجود در مطالعات قبلی که عمدتاً تمرکز خود را بر ارزیابی مالی صرف گذاشته‌اند و از مؤلفه‌های انسانی و توانمندسازی غفلت کرده‌اند، تلاش دارد تا با شناسایی و تحلیل مؤلفه‌های ساختاری و محتوایی مرتبط با سرمایه انسانی، مدلی جامع‌تر و انسانی‌محور برای ارزیابی عملکرد صنعت آب و فاضلاب ارائه دهد.
چهارچوب نظری پژوهش
ارزیابی عملکرد، فرآیند سنجش، اندازه‌گیری و مقایسه‌ی میزان و نحوه‌ی دستیابی به وضعیت ایده‌آل (مطلوب) با معیارها و نگرش معین با شاخصهای خاص طی بازه‌ی زمانی معین باهدف بازنگری، اصلاح و بهبود مستمر فعالیت‌های عملیاتی در زمینه‌های گوناگون می‌باشد. ارزیابی عملکرد، مختص واحدهای اقتصادی نبوده و شامل سطوح کلان دولت، منطقه‌ای، شرکت‌ها و دستگاه‌های دولتی و سطوح عملیاتی واحدهای نهادی می‌شود. ضرورت و اهمیت طراحی و استقرار سامانه‌های ارزیابی عملکرد در صنعت آب و فاضلاب، نظر به محدودیت منابع، جذب منابع گسترده‌ی اعتبارات دولتی، سرمایه‌گذاری کلان، حیطه‌ی فعالیت جغرافیایی گسترده، قیمت‌گذاری اجتماعی (اقتصادی دستوری)، خدمات بهینه، انتظارات ذینفعان، تأمین نیازهای اطلاعاتی و غیره را دوچندان نموده است (داوود آبادی و همکاران،1399).
مدیریت از طریق شیوه‌های متنوع ارزیابی عملکرد، نقاط ضعف و قوت را شناسایی و با تعیین علت‌های ریشه‌ای ضعف‌ها و مغایرت‌ها، قبل از آن‌که فرصت‌ها از دست برود، اقدام‌های اصلاحی مناسب برای بهبود عملکرد، اتخاذ راهبردها، بهینه‌سازی فعالیت‌ها، بهره‌جویی بهینه از سرمایه‌گذاری‌ها، ایجاد حداکثر ثروت یا تأمین انتظارات ذینفعان را فراهم می‌کنند (داودآبادی و همکاران،1399). خلاصه هدف‌های کلان ارزیابی عملکرد (مالی) در سطوح گوناگون صنعت آب و فاضلاب به شرح زیر می‌باشد:
1) شناسایی شاخصهای بهینه برای ارزیابی عملکرد مالی با شیوه‌های علمی و ایجاد مدل ارزیابی جامع برای ارزیابی عملکرد مناسب برای صنعت آب و فاضلاب.
2) فراهم کردن امکان ارزیابی عملکرد مدیریت در ایفای وظیفه مباشرتی (حساب دهی) و استفاده‌ی بهینه از امکانات و منابع موجود، برای دستیابی به برنامه‌ها و سیاست‌های هدف‌گذاری شده، توأم با شیوه‌های اقتصادی، کارآمدی و اثربخشی فعالیت‌ها.
3) فراهم کردن اطلاعات لازم برای تصمیم‌های مدیریت در تخصیص منابع از طریق تصمیم‌گیری متکی به اطلاعات قابل‌اطمینان و پرهیز از تصمیم‌گیری غیر بهینه.
4) کمک به برنامه‌ریزی و کنترل بر اساس شاخصهای احصاء شده و تجزیه‌وتحلیل بهتر انحرافات در برنامه‌ها.
5) ایجاد بسترهای مکفی برای ایجاد همکاری و تبادل متقابل اطلاعات با حسابرسی داخلی و عملیاتی و بودجه‌ریزی عملیاتی.
6) شناسایی میزان تحقق عملکرد واقعی فعالیت‌ها (نقاط قوت و ضعف) و ارائه‌ی شیوه‌هایی برای بهبود و برنامه‌ریزی آتی.
7) شناسایی، ارزیابی، تجزیه‌وتحلیل، رتبه‌بندی و شرکتهای زیرمجموعه‌ی یک صنعت (هلدینگ) از منظر شناسایی تحقق عملکرد واقعی، نظر به برنامه‌ها و سیاست‌های هدف‌گذاری شده. (داودآبادی و همکاران، 1399)
8) افزایش بهره‌وری از طریق رویکرد همتا سنجی مبتنی بر شناسایی واحدهای بهینه در صنعت ازنظر شاخصهای ارزیابی احصاء شده.
مدل یادگیری سازمانی صنعت آب و فاضلاب
مدل یادگیری سازمانی نظام یکپارچه‌ی کنترل مدیریت صنعت آب و فاضلاب، طی 25 سال قدمت، در قالب فعالیتی تیمی (خرد جمعی) توانسته ضمن ایجاد باورهای جدید از روابط گروهی و یادگیری جمعی، با ایجاد وحدت رویه در صنعت، دست به دگرگونی عملیاتی زده و در مسیر حرکت با هم‌افزایی فکری حاصل از جذب خبرگان صنعت، مجموعه نرم‌افزارهای این نظام را به لحاظ کیفی ارتقا بخشد. این مدل در چهار سطح راهبردی صنعت (شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور و وزارت نیرو)، شرکتهای آب و فاضلاب استانی، واحدهای خودگردان و مستقل و مدیریت تخصصی (کسب‌وکار) در یک محیط یکپارچه (شکل 1) طراحی و استقراریافته است.
شکل 1. چرخه‌ی نظام یکپارچه‌ی کنترل مدیریت صنعت آب و فاضلاب کشور (خشایی و داودآبادی، 1385)
پیشینه‌ی پژوهش
بر پایه‌ی مطالعات گسترده در سامانه‌های اطلاع‌رسانی الکترونیکی داخلی و خارجی، پژوهش‌های مالی مرتبط با موضوع و نوع مدل این پژوهش یافت نشد. بیشتر مطالعات ارزیابی عملکرد مالی، حول مدل‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه نظیر مدل شباهت به گزینه‌های ایده آل، تحلیل سلسله مراتبی، کارت امتیاز متوازن یا مؤلفه‌های چند متغیره (نظیر رگرسیون خطی و اقتصادسنجی - پنل دیتا) بود. در خصوص مدل انتخابی پژوهش بیشتر موضوعات حول محور علوم رفتاری (علوم تربیتی، روانشناسی، اخلاق و رفتار، اقتصاد رفتاری، مسائل متنوع علوم اجتماعی و...) بود. پژوهش‌هایی که تا حدودی موضوع و مدل آن‌ها مشابه این پژوهش بود، مطابق جدول 1 است.
جدول 1. مطالعات داخلی و خارجی ارزیابی عملکرد شاخصهای مالی
پژوهش‌گران | سال | موضوع |
داودآبادی، شالپوش و بلورچی | 1394 | § بهبود ارزیابی عملکرد مالی با انتخاب نماینده‌ی شاخص‌ها با رویکرد تئوری تحلیل رابطه‌ی خاکستری (GRA) (مطالعه‌ی موردی: شرکتهای آب و فاضلاب) (نشریه‌ی آب و توسعه‌ی پایدار دانشگاه فردوسی مشهد، شماره‌ی 4) |
گلی آیسک، دهدار | 1395 | § ارزیابی عملکرد مالی صنعت آب و فاضلاب شهری براساس مدل BSC |
رضایی و امیرحسینی | 1396 | § ارزیابی عملکرد مالی به شیوه‌ی الگویتم درخت تصمیم‌گیری، نشریه‌ی راهبرد مدیریت مالی، سال پنجم، شماره‌ی 17، تابستان 1396 |
نمازی، مصلی نژاد | 1400 | § شاخصهای حسابداری مدیریت آب: رهیافت فراترکیب و فن ارزیابی متوازن |
داودآبادی، راه‌پیما | 1400 | § ارزیابی عملکرد شاخصهای مالی صنعت آب و فاضلاب شهری با تأکید براندازه شرکت، رویکرد مدل تحلیل پوششی دادهها |
نظری پور | 1400 | § حسابداران و افزایش بهره‌وری آب: تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی |
کلامی و همکاران | 1401 | § شناسایی و تحلیل عوامل موثربربازاریابی اجتماعی در حوزه صنعت آب و فاضلاب کشور. |
شیدایی حبشی و همکاران | 1403 | § ارائه نقشه استراتژیک توانمندسازی منابع انسانی در صنعت آب و فاضلاب بر اساس رویکرد فراترکیب و روش مدل سازی ساختاری - تفسیری |
شمس و همکاران | 1403 | § استفاده از روش HEART در شناسايي خطاهاي انساني بخش مالي مؤثر بر کيفيت گزارشگري مالي و افشا اطلاعات |
قاسم آهنگری و باقرزاده | 1403 | § طراحی مدل اجرایی مدیریت منابع انسانی مبتنی بر شایستگیهای ممتاز در سازمان تامین اجتماعی |
Reza Tehrani, Mohammad Reza Mehran& Mohammad Reza Golkani | 2012 | § مدلی برای ارزیابی عملکرد مالی شرکت ها با استفاده از تحلیل پوششی داده ها - مطالعه موردی 36 شرکت وابسته به یک سازمان خصوصی |
Saber Mollaalizadeh Zavardehiaa,Mojtaba Shiarbahadorib & Ali Mahmoodiradc | 2021 | § مدلسازی معادلات ساختاری جامع برای عملکرد مالی - ارزیابی شرکتهای پتروشیمی |
Hong Wang et al | 2023 | § ارزیابی عملکرد مالی با رویکرد منطق فازی نوع 2 |
H. González-García, et al | 2023 | § تجزیه و تحلیل عملکرد مالی نیروگاه زمین گرمایی لوس هومروس، مکزیک |
Abdelmoumene et al | 2024 | § رویکرد تصمیم‌گیری چندمعیاره برای ارزیابی عملکرد تصفیه‌خانه فاضلاب با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی: مطالعه موردی تصفیه‌خانه صنایع نساجی سبدو (شمال غرب الجزایر) |
Pishini et al | 2025 | § ارزیابی کارایی در خدمات آب و فاضلاب: رویکرد یکپارچه DEA با DOE و PCA |
روششناسی پژوهش
این تحقیق ازلحاظ هدف، کاربردی و همچنين پژوهش بر اساس رویکرد تحقیق، آميخته خواهد بود. روش پژوهش آميخته از نوع اکتشافی متوالی است؛ به عبارتی ابتدا کيفی و سپس کمی است؛ و در قسمت کیفی تجزیه‌وتحلیل دادها از روش تم استفاده‌شده است؛ و جامع آماری اساتيد و نخبگان دانشگاهی که در ارتباط با تحقیق حاضر صاحب کتاب و مقاله می‌باشند و مدیران ارشد سازمان تأمین اجتماعی و مدیرانی که در حوزه این تحقیق دارای دانش می‌باشند، بخش کيفی این پژوهش را تشکيل خواهند داد و در سیر انجام مصاحبه‌ها نمونه‌گیری به روش گلوله برفی به تعداد 10 مورد مصاحبه تاحد اشباع نظری ادامه خواهد یافت. همچنین جامعه آماری پژوهش کمی نيز مدیران کل و معاونین مدیرکل و کار شناسان سازمان تأمین اجتماعی ایران بوده؛ و در این بخش با تبدیل نتایج مستخرج از بخش کیفی به پرسشنامه و توزیع و دریافت پرسشنامه به تعداد 30 عدد اقدام شد. در بخش کمی نیز از روش نمونه‌گیری تصادفی (کرجسی و مورگان) استفاده‌شده است.
یافته‌های پژوهش
با استفاده از تحلیل مضمون مؤلفه‌ها استخراج‌شده و سپس با استفاده از تحلیل بار عاملی مدل مربوطه اعتبارسنجی و مشخصه‌های جمعیت شناختی ارائه و سپس مضامین استخراجی معرفی می‌شود و در انتها مدل ارائه می‌گردد که پس‌ازآن اعتبار مدل بررسی و به‌منظور سنجش قابلیت اطمینان عوامل از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است.
جدول 1. نتایج تحلیل مضمون
مضامین سازمان دهنده | مضامین سازمان دهنده | مضامین پایه |
|---|---|---|
|
| مطالعه و تحقیق |
تحقیقاتی | تحقیق و توسعه | طرح‌های راهبردی دیجیتال |
|
| مشورت دیجیتال |
| آینده‌پژوهی | آینده‌نگری |
| آگاهی | آگاهی دیجیتال |
| مدیریت استراتژیک | اهداف کلیدی |
|
| آرمان حیاتی |
|
| قدرت |
|
| بینش |
|
| نفوذ |
| همکاری و هماهنگی | تشریک‌مساعی |
|
| هم تلاشی |
|
| پیوند مردمی |
|
| مشارکت شهروندی دیجیتال |
مدیریتی |
| مشارکت دیجیتال |
|
| مشارکت عمومی |
| پاسخگویی | بلادرنگ |
|
| شتابان |
|
| شفافیت |
|
| سرعت |
| کنترل و رصد | نظارت دیجیتال |
| کارایی و اثربخشی | بهبود کارایی |
|
| بهبود عملکرد |
| تمرکززدایی | غیر انحصاری |
|
| عدم تمرکز |
| سازمان و مدیریت | اداره دیجیتال |
|
| تصمیم‌گیری جمعی |
|
| انعطاف‌پذیری |
|
| توسعه |
| سازگاری | انطباق |
| عدالت و برابری | مساوات |
سیاسی |
| یکسان بودن |
|
| انصاف |
|
| عدالت |
| دموکراسی | مردم‌سالاری |
|
| دموکراسی دیجیتال |
| رویکرد خدمت محور | خدمات دیجیتال |
|
| جامعیت خدمات الکترونیک |
|
| ارائه خدمات |
| مشتری مداری | رضایت ذینفعان |
| رویکرد جهانی و جامعه | جهانی‌سازی |
برونگرایی |
| جامعه دیجیتال |
|
| دسترسی جهانی |
| تعامل و ارتباطات | روابط عمومی |
|
| فناوری اطلاعات |
|
| تعامل دیجیتال |
|
| ارتباط دیجیتال |
|
| تعامل گروهی |
|
| سرمایه‌گذاری آی تی |
|
| قوانین |
خط‌مشی گذاری | تدوین سیاست و خط‌مشی | خط‌مشی |
|
| ضابطه مقررات |
|
| قوانین و مقررات دیجیتال |
|
| رویه |
| زیرساخت | زیرساخت دیجیتال |
|
| سهولت |
| دسترسی‌پذیری | استفاده از هر مکان |
| کاربردپذیری | سهولت استفاده |
| مدیریت منابع انسانی | نیروی کار |
|
| شایسته‌سالاری |
|
| سرمایه انسانی |
|
| تعهد |
منابع انسانی |
| انظباط |
| رویکرد فردی | خودشناسی |
|
| صداقت |
|
| قناعت |
|
| برجستگی |
| توانمندسازی | مهارت‌های فنی |
|
| خبرگی |
|
| مهارت دیجیتال |
|
| نیروی انسانی توانمند |
|
| توانمندی دیجیتال |
| داده و اطلاعات | دادههای استاندارد و شفاف |
اطلاعاتی |
| مدیریت اطلاعات |
|
| ارائه اطلاعات |
|
| اخبار آزاد |
| مدیریت دانش | یک‌کاسه شدن دانش |
| رویکرد نوآورانه | نواوری و کارآفرینی دیجیتال |
|
| رویکرد پلتفرمی |
| حریم شخصی و امنیت | امنیت سایبری |
|
| حریم خصوصی |
فرهنگی | رویکرد فرهنگی | فرهنگ دیجیتال |
|
| فرهنگ‌سازمانی تشویق‌کننده |
اقتصادی | سرمایه | سرمایه دیجیتال |
| مدیریت مالی و اقتصاد | اقتصاد دیجیتال |
با استفاده از ترکیبی از رویکردهای کمی و کیفی به ارائه مدل حکمرانی دیجیتال در سازمان‌های دولتی پرداخته شد است. در بخش کیفی در ابتدا با استفاده از رویکرد تحلیل مضمون مضامین پایه به دست آمد بر اساس جدول فوق می‌توان مشاهده کرد که 9 مضمون سازمان دهنده که اجزای تشکیل‌دهنده مدل حکمرانی دیجیتال را تشکیل می‌دهد وجود دارد. هر مضمون سازمان دهنده دارای تعدادی مضامین پیش سازمان دهنده یا مؤلفه می‌باشند که با استفاده از روش تحلیل مضمون استخراج‌شده‌اند. و سپس بر اساس آن مضامین پیش سازمان دهنده و سپس مضامین سازمان دهنده که به‌نوعی ابعاد مدل را تشکیل می‌دهند حاصل گردید. و سپس در بخش کمی مدل استخراجی با استفاده از تحلیل بار عاملی و مدل معادلات ساختاری اعتبار سنجی شد که نتایج نشان داد تمامی عوامل در سطح اطمینان 95 درصد معنی‌دار می‌باشند.
جدول 2. آزمون پایایی عوامل
مضامین سازمان دهنده | مضامین پیش سازمان دهنده | الفای کرون باخ |
|---|---|---|
| تعامل و ارتباطات | 0.730999 |
برونگرایی | رویکرد جهانی و جامعه | 0.899394 |
| مشتری مداری | 0.847037 |
| رویکرد خدمت محور | 0.733758 |
خط‌مشی گذاری | تدوین سیاست و خط‌مشی | 0.786402 |
| زیرساخت | 0.774939 |
| دسترسی‌پذیری | 0.703863 |
| کاربردپذیری | 0.700248 |
فرهنگی | رویکرد فرهنگی | 0.786602 |
| مدیریت استراتژیک | 0.798118 |
مدیریتی | همکاری و هماهنگی | 0.709142 |
| پاسخگویی | 0.800116 |
| کنترل و رصد | 0.707941 |
| کارایی و اثربخشی | 0.778411 |
| تمرکززدایی | 0.742016 |
| سازمان و مدیریت | 0.860659 |
| سازگاری | 0.743059 |
اقتصادی | سرمایه | 0.727705 |
| مدیریت مالی و اقتصاد | 0.722952 |
سیاسی | عدالت و برابری | 0.836446 |
| دموکراسی | 0.743615 |
| تحقیق و توسعه | 0.799637 |
تحقیقاتی | آینده‌پژوهی | 0.737649 |
| آگاهی | 0.871138 |
| توانمندسازی | 0.753057 |
| داده و اطلاعات | 0.837771 |
اطلاعاتی | مدیریت دانش | 0.863998 |
| رویکرد نوآورانه | 0.854785 |
| حریم شخصی و امنیت | 0.751786 |
منابع انسانی | مدیریت منابع انسانی | 0.811193 |
| رویکرد فردی | 0.885835 |
همان‌گونه که مشاهده می‌شود آزمون آلفای کرون باخ برای تمامی عوامل بالاتر از آستانه 0.7 هست که این نشانگر پایایی مطلوب برای تمامی عوامل و متغیرها بوده و لذا می‌توان گفت عوامل استخراجی دارای قابلیت اطمینان می‌باشند.
شکل 1. مدل مفهومی نهایی
بحث و نتیجه گیری
حکمرانی دیجیتال در مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) سازمان‌های دولتی، به‌سرعت در حال تبدیل‌شدن به موضوعی حیاتی برای محققان و سیاست‌گذاران است. این مفهوم، بر استفاده مؤثر و کارآمد از فناوری‌های دیجیتال تأکید دارد. در ایران، با توجه به تحولات اخیر در حوزه فاوا و سیاست‌های کلان کشور مانند برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، حکمرانی دیجیتال به‌عنوان ضرورت استراتژیک مطرح‌شده است. با در نظر گرفتن مراحل تحقیق می‌توان این‌گونه گفت، وجود تغییرات روزبه‌روز فنّاوری در جهان، نقشی که دولت‌ها در همسوی با این تغییرات دارند مهم‌تر جلوه می‌کند؛ و این وظیفه دولت‌ها است که در جهت بهبود زیرساخت‌های و در راستای تطبیق با فناوری‌های روز دنیا برای شهروندان خود فعالیت کنند. لذا، آنچه می‌تواند موجبات رشد مدیریت دولتی را در حکمرانی دیجیتال در سازمان‌های افزایش دهد، ارتقاع شاخصهای مرتبط هست. با توجه به تحقیقات پیشین و همچنین پژوهش فوق این نتیجه حاصل می‌شود که حکمرانی دیجیتال در سازمان‌های دولتی به‌عنوان راهبرد کلیدی برای تحول اداری، افزایش شفافیت، بهبود خدمات عمومی و ارتقای مشارکت شهروندان مطرح‌شده است. پیاده‌سازی موفق این مفهوم با چالش‌های متعددی روبرو است. این چالش‌ها شامل کمبود زیرساخت‌های فنی، مقاومت کارکنان در برابر تغییر، نبود قوانین جامع و شفاف، ضعف در فرهنگ‌سازمانی و کمبود مهارت‌های دیجیتال در میان کارکنان و مدیران است. از سوی دیگر، تجربیات موفق برخی سازمان‌های دولتی و همچنین مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهد که حکمرانی دیجیتال می‌تواند به بهبود کارایی و اثربخشی ، کاهش فساد و افزایش رضایت شهروندان منجر شود. درمجموع مدل تحقیق حاضر شامل 9 بعدی اصلی هست که این ابعاد حکمرانی دیجیتال را در سازمان‌های دولتی ایران تشریح می‌کنند مدل ارائه‌شده دارای ابعاد مدیریتی، اقتصادی، سیاسی، اطلاعاتی برونگرایی، خط‌مشی گذاری، فرهنگی، منابع انسانی و تحقیقاتی هست که هر بعد می‌تواند نقش مهمی را در مدل حکمرانی دیجیتال ایفا نماید . از جهتی، موردقبول بودن سیستم حکمرانی الکترونیک در حوزه دولتی بسته به قبول ذینفعان و شهروندان و اعتماد آن‌ها به کارا بودن این رویه و مدیریت در سازمان‌ها هست. برای گسترش موفقیت‌آمیز حکمرانی دیجیتال، دولت‌ها باید چهار محور اصلی را در برنامه‌ریزی‌های خود اولویت‌دهی کنند. فرهنگ‌سازی و پذیرش دولت الکترونیک،توسعه زیرساخت‌های فناورانه،تقویت همکاری و توانمندسازی شرکا،همسوسازی سیستمی و رهبری تحول‌گرا این الزامات نشان می‌دهند مدل‌های حکمرانی دیجیتال نه‌تنها در سازمان‌های دولتی، بلکه در بخش خصوصی نیز قابل‌استفاده و اثرگذار هستند
پیشنهادات
برای ارائه پیشنهاد‌ها کاربردی در این تحقیق لازم است پیشنهاد‌ها مبتنی بر چالش‌های خاص این سازمان و نیازهای ذینفعان آن طراحی شوند. در ادامه، پیشنهاد‌ها تخصصی و عملیاتی برای سازمان تأمین اجتماعی ارائه می‌شود:
1. تحلیل ذینفعان و نیازسنجی دقیق
شناسایی ذینفعان کلیدی: شامل بیمه‌شدگان، کارفرمایان، کارکنان سازمان، نهادهای نظارتی (مانند دیوان محاسبات)، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، و ارائه‌دهندگان فناوری.
نیازسنجی: انجام نظرسنجی و مصاحبه با ذینفعان برای شناسایی نیازهای اصلی (مانند کاهش زمان پرداخت مستمری‌ها، شفافیت در تخصیص منابع، و دسترسی آسان به پرونده الکترونیک بیمه).
۲. طراحی چارچوب بلوغ دیجیتال
ارزیابی وضعیت فعلی: سنجش بلوغ دیجیتال سازمان تأمین اجتماعی در ابعادی مانند زیرساخت فناوری، فرآیندهای اداری، منابع انسانی، و فرهنگ‌سازمانی.
شناسایی شکاف‌ها: مقایسه وضعیت موجود با استانداردهای جهانی (مانند مدل COBIT یا ITIL ) و تعیین نقاط ضعف مانند نبود سیستم یکپارچه اطلاعاتی یا کمبود مهارت‌های دیجیتال در کارکنان.
۳. طراحی مدل حکمرانی دیجیتال مبتنی بر نیازهای بومی
لایه‌های مدل پیشنهادی: حکمرانی ساختاری ایجاد کمیته راهبری دیجیتال متشکل از مدیران ارشد، متخصصان فناوری، و نمایندگان بیمه‌شدگان.. فناوری: توسعه پلتفرم یکپارچه خدمات دیجیتال باقابلیت ادغام سامانه‌های موجود (مانند سامانه جامع بیمه).
فرآیندها: بازمهندسی فرآیندهای کلیدی (مانند بررسی پرونده‌های پزشکی یا پرداخت مستمری‌ها) با خودکارسازی و هوش مصنوعی.. منابع انسانی: آموزش کارکنان در حوزه‌های فناوری اطلاعات، امنیت سایبری، و مدیریت داده.
قانونی: تطبیق مدل با قوانین داخلی (مانند قانون حمایت از دادههای شخصی) و استانداردهای امنیتی.
بومی‌سازی: تطبیق مدل با الزامات فرهنگی و حقوقی ایران (مانند محدودیت‌های دسترسی به فناوری‌های خارجی یا نیاز به زبان فارسی در رابط کاربری.
۴. توسعه سکو یکپارچه خدمات دیجیتال
یکپارچه‌سازی سامانه‌ها: ادغام سامانه‌های پراکنده (مانند سامانه‌های درمان، مستمری، و مالی) در یک پلتفرم متمرکز با دسترسی واحد برای کاربران.
امکانات پیشنهادی: پورتال بیمه‌شدگان: امکان ره‌گیری پرونده‌ها، پرداخت آنلاین حق بیمه، و دریافت مشاوره مجازی.
سامانه هوشمند پیش‌بینی: استفاده از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی بحران‌های مالی (مانند کسری صندوق‌ها).
بلاک چین برای شفافیت: استفاده از فناوری بلاک چین برای ثبت غیرقابل دست‌کاری تراکنش‌های مالی.
۵. خودکارسازی فرآیندهای محوری
فرآیندهای هدف: پرداخت مستمری‌ها و غرامت‌ها ، بررسی پرونده‌های پزشکی و صدور مجوزهای درمانی ، دریافت گزارش‌های کارفرمایان و محاسبه حق بیمه
راهکارها: استفاده (خودکارسازی رباتیک فرآیندها) برای کاهش خطاهای انسانی و سرعت بخشیدن به عملیات. پیاده‌سازی چت بات های هوشمند برای پاسخگویی به سؤالات بیمه‌شدگان.
۶. ایجاد چارچوب حکمرانی داده
امنیت دادهها: طراحی سامانه امن ذخیره و تبادل دادههای حساس (مانند اطلاعات پزشکی و مالی بیمه‌شدگان) با استفاده از رمزنگاری پیشرفته.
تحلیل دادهها: ایجاد داشبوردهای مدیریتی برای نظارت بلادرنگ بر عملکرد سازمان و تصمیم‌گیری مبتنی برداده.
رعایت حریم خصوصی: تطبیق با قانون حمایت از دادههای شخصی ایران و دریافت گواهینامه‌های امنیتی مانند ISO 27001.
۷. برنامه تغییر مدیریت
آموزش کارکنان: برگزاری دوره‌های آموزشی فشرده در حوزه‌های دیجیتال (مانند مدیریت سامانه‌های جدید، امنیت سایبری، و تحلیل داده).
فرهنگ‌سازی دیجیتال: ایجاد انگیزه در کارکنان با سیستم پاداش‌دهی به نوآوری‌های دیجیتال و کاهش مقاومت در برابر تغییر.
مشارکت ذینفعان: تشکیل کارگروه‌های مشترک با نمایندگان بیمه‌شدگان و کارفرمایان برای دریافت بازخورد مستمر.
۸. بهبود تجربه کاربری
طراحی رابط کاربری ساده:بهینه‌سازی پورتال‌های سازمان برای دسترسی آسان بیمه‌شدگان مسن یا کم‌توان.
پشتیبانی چندکاناله: ارائه خدمات از طریق پیام رسانه‌ای داخلی (مانند ایتا یا سروش)، تلفن، و شعب مجازی.
سنجش رضایت: نظرسنجی دورهای از کاربران برای ارزیابی بهبود خدمات دیجیتال.
۹. همکاری با بخش خصوصی و استارتآپ ها
شراکت‌های فناورانه: همکاری با استارتآپ های ایرانی فعال در حوزه فینتک، سلامت دیجیتال، و امنیت سایبری برای توسعه راهکارهای نوآورانه.
برون‌سپاری خدمات غیر حیاتی: برون‌سپاری بخش‌هایی مانند پشتیبانی فنی یا توسعه نرم‌افزار به شرکتهای معتبر داخلی.
۱۰. پیاده‌سازی گام‌به‌گام و آزمایش پایلوت
پروژه‌های آزمونه: اجرای مدل در یک شعبه یا بخش خاص (مانند پرداخت مستمری‌ها در استان تهران) و ارزیابی نتایج پیش از تعمیم.
رویکرد چابک: توسعه مدل در چرخه‌های کوتاه باقابلیت اصلاح پیوسته بر اساس بازخوردها.
۱۱. نظارت و ارزیابی عملکرد
شاخصهای کلیدی عملکرد : تعیین شاخص‌هایی مانند کاهش زمان پرداخت مستمری‌ها، درصد رضایت بیمه‌شدگان، و تعداد خطاهای فرآیندی.
گزارش دهی شفاف: انتشار گزارش‌های دورهای عملکرد دیجیتال در وب‌سایت سازمان برای افزایش پاسخگویی.
۱۲. توجه به الزامات حقوقی و امنیتی
به‌روزرسانی قوانین: پیشنهاد اصلاح قوانین مرتبط با خدمات دیجیتال (مانند قانون تأمین اجتماعی) به مجلس شورای اسلامی.
امنیت سایبری: ایجاد گروه واکنش به حوادث سایبری و انجام تمرینات منظم برای مقابله با تهدیدات.
۱۳. تقویت زیرساخت‌های فنی
ارتقاء سرورها و شبکه: سرمایه‌گذاری بر روی زیرساخت‌های ابری داخلی برای افزایش مقیاس‌پذیری و دسترسی‌پذیری.
تضمین پشتیبان گیری: ایجاد سیستم پشتیبان گیری خودکار و چندلایه برای جلوگیری از دست دادن دادهها.
۱۴. ایجاد سکوی نوآوری باز
حل چالش‌های سازمانی: برگزاری رویدادهای با موضوع بهبود خدمات تأمین اجتماعی و جذب ایده‌های نو از جامعه فناوری.
همکاری با دانشگاه‌ها: انجام پروژه‌های پژوهشی مشترک با مراکز دانشگاهی برای توسعه راهکارهای بومی.
پیشنهاد‌ها فوق با تمرکز بر ویژگی‌های خاص سازمان تأمین اجتماعی (مانند جمعیت تحت پوشش گسترده، حساسیت مالی، و نیاز به شفافیت) طراحی‌شده‌اند. موفقیت این مدل نیازمند تعهد مدیریت ارشد، تخصیص بودجه مناسب، و مشارکت فعال ذینفعان است. پیاده‌سازی این پیشنهاد‌ها نه‌تنها عملکرد سازمان تأمین اجتماعی را بهبود می‌بخشد، بلکه می‌تواند به‌عنوان الگویی برای سایر سازمان‌های دولتی ایران نیز مورداستفاده قرار گیرد.
منابع
ابوالعمعالی، فاطمه السادات؛ دانش فرد، کرم اله؛ پور عزت، علی‌اصغر. (1399)، طراحی الگوی اصلاحات اداری با رویکرد حکمرانی دیجیتال، فصلنامه علمی مدیریت سازمان‌های دولتی، دوره 8، شماره 3، تابستان 1399.
اصغری یالقوز آغاجی؛ محسنی زنوزی، سید جمال‌الدین. (1393). نقش دولت در تحول نظام اداری، مجله اقتصادی، شماره‌های 5 و 6، شهریور 1393، صص 54-41
جعفری، م.، و صادقی، ر. (1392). ارزیابی کارایی سیستم سپند. مجله سیاست عمومی در ایران، 12(4)، 89-110
خلیلی، ع.، و رضوی، س. م. (1392). موانع تحول دیجیتال در سازمان های دولتی ایران. مجله مدیریت دولتی ایران، 15(3)، 45-67.
دانشفرد, کرم اله,نجف بیگی,رضا,قدیری نژادیان,محسن.ارائه مدل سلسله مراتبی ارتقاء بهره وری سازمان های دورکار در دولت الکترونیک با رویکرد کاهش بطالت اجتماعی . مطالعات کمی در مدیریت · شماره 57 دوره 15 تابستان 1403.
سازمان تأمین اجتماعی. (۱۴۰۲). گزارش سالانه عملکرد دیجیتالی. تهران
شریفیان ثانی، مریم. (1380). فرهنگ شهری: مشارکت شهروندی، حکمرانی شهری و مدیریت شهری. مدیریت شهری، 2(8)، 43-43. SID. https://sid.ir/paper/440503/fa
صرافی زاده، اصغر؛ مختاری بایع کالیی، مهران. (1388)، نقش دولت الکترونیک در تسهیل به‌کارگیری مدیریت دولتی نوین در جمهوری اسلامی ایران و ارائه یک الگوی مناسب، مجله پژوهش‌های مدیریت، شماره 81، تابستان 1388.
غافلی، ناجی ؛ چناری، وحید ؛میمی، محمد ؛ مکوندی، فواد ؛ امیرنژاد، قنبر ؛ ارائه الگوی نوین حکمرانی مدیریت شهری عدالت محور بر مبنای فن اوری هوشمند خدمات شهری در کلان شهر اهواز مطالعات کمی در مدیریت پاییز 1403 - شماره 58 ، B (دانشگاه آزاد (16 صفحه - از 105 تا 120 )
نصیری ، مهرداد و نصیری ، پروانه ؛ بررسی عوامل موثر بر اعتماد مشتریان در استفاده از بانکداری الکترونیکی بانک توسعه تعاون ابهر، مطالعات کمی در مدیریت ، دوره 14، شماره 53، شهریور 1402، صفحه 166-193.
Alfalah, A. (2021); Visualization of E-Gov Adoption Models in a Developing Region: A Review of the Predictors in Empirical Research. International Journal of Electronic Government Research (IJEGR), Vo. 17,No. 4, Pp. 103-121. DOI:10.4018/IJEGR.2021100106
Bevir, M. (2012). Governance: A very short introduction. Oxford University Press.
Dwivedi, Y. K., Hughes, L., & Rana, N. P. (2024). AI-driven governance: Enhancing public service delivery through predictive analytics. International Journal of Information Management, 65, 102567. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2024.102567
Dwivedi, Y. K., Hughes, L., & Rana, N. P. (2024). AI-driven governance: Enhancing public service delivery through predictive analytics. International Journal of Information Management, 65, 102567. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2024.102567
Erkut, Burak (2020); From Digital Government to Digital Governance: Are We There Yet? Sustainability,Vo. 12, No. 3, 2021. https://doi.org/10.3390/su12030860
Indriasari, E. Supangkat, S. & Kosala, R. (2020). Digital Transformation: IT governance in the agile environment. International Journal of Scientific & Technology Research, 9(4),4555.https:// Doi: 10.28991/ESJ-2023-07-06-07
Jreisat, J. (2010). Comparative public administration and Africa. International Review of Administrative Sciences, 76(4), 612-631. https://doi.org/10.1177/0020852310381205
Smith, J., & Kollmann, T. (2024). Cybersecurity in digital governance: Aligning national policies with global standards. Computers & Security, 123, 102890. https://doi.org/10.1016/j.cose.2024.102890
World Bank. (2021). Digital governance: A primer for policymakers. World Bank. https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/35237
World Bank. (2021). Digital governance: A primer for policymakers. World Bank. https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/35237
.
[1] دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
[2] دانشیار، گروه حسابداری، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
[3] استادیار، گروه حسابداری، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
ایمیل نویسنده مسئول: alireza.mehrazeen@iau.ac.ir