ارائه الگوی انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با تاکید بر پرداخت‌های فرامرزی
ارائه الگوی انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با تاکید بر پرداخت‌های فرامرزی
محورهای موضوعی : دانش مالی تحلیل اوراق بهادار
علی رياحي پور
1
,
میرفیض فلاح شمس
2
*
,
حمیدرضا کردلویی
3
,
هاشم نیکومرام
4
1 - دانشجوی دکتری مالی بین الملل ، داﻧﺸﮑﺪه ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و اﻗﺘﺼﺎد، واﺣﺪ ﻋﻠﻮم و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ،تهران، ایران
2 - استاد تمام، گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران(نویسنده مسئول)
3 - دانشیار،گروه مدیریت مالی، دانشکده مدیریت و حسابداری، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - استاد تمام، گروه مدیریت مالی ، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: انتشار ارز دیجیتال, بانک مرکزی ایران, پرداخت‌های فرامرزی, مالتی گراندد,
چکیده مقاله :
رمز ارزها به عنوان یکی از محبوب ترین اشکال زیر مجموعه ارزهای دیجیتال در قالب شکلی از پول، متناسب با فناوری‌های دیجیتال طراحی و به بازار ارائه شدند. بانکداری دیجیتال در سیر تحول و تکوین خود باید نظارت دقیقی نیز بر موضوع رمز ارزها داشته باشد. لذا پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با تاکید بر پرداخت‌های فرامرزی انجام شده است.مطالعه حاضر از نظر هدف یک پژوهش توسعه‌ای-کاربردی است که با رویکرد مالتی گراندد (فراترکیب-داده‌بنیاد) انجام شده است. ابزار گردآوری داده‌ها مطالعات داخلی و خارجی پیشین و مصاحبه نیمه‌ساختاریافته است. جامعه آماری پژوهش شامل 10 نفر از مدیران صنعت بانکداری می‌باشند.در بخش فراترکیب پس از جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی، 23 مقاله در حوزه مربوطه بین سال‌های 1390 تا 1402 و 2000 تا 2023 یافت شد و در نهایت 20 مقاله به صورت هدفمند انتخاب و وارد مرحله تحلیل شدند. سپس متون مصاحبه‌ها با استفاده از روش تحلیل کیفی داده بنیاد، طی 3 مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی کدگذاری شدند. براساس مدل پژوهش مشخص گردید شرایط علی (عوامل سیاسی، عوامل پولی و مالی و عوامل اجتماعی) بر پدیده محوری (انتشار ارز دیجیتال) اثرگذارند. همچنین نشان داده شد شرایط زمینه‌ای (زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری) و شرایط مداخله‌گر (پرداخت‌های فرامرزی و مدیریت ریسک) به همراه پدیده محوری بر راهبردها و اقدامات (سیاست‌گذاری انتشار ارز دیجیتال) اثرگذارند. در نهایت مولفه مذکور منجر به پیامد ( توسعه اقتصادی کشور) می‌شود.
Cryptocurrencies as one of the most popular forms of digital currencies, were designed and presented to the market as a form of money suitable for digital technologies. Digital banking in its evolution must also closely monitor the issue of cryptocurrencies, Therefore the current research was carried out with the aim of developing a pattern of issuing Central Bank Digital Currency of Iran (CBDC) with focusing on cross-border payments. In terms of the purpose of this study, it is developmental-applied research that was carried out with Multi-Grounded (Meta-Synthesis-Grounded Theory). The data collection tools are previous internal and external studies and semi-structured interviews. The statistical population of the research includes 10 managers of the banking industry. In the Meta-synthesis section, after searching the databases, 23 articles were found in the relevant field between 1390 to 1402 and 2000 to 2023, and finally 20 articles were selected in a targeted way. Then, the texts of the interviews were coded with approach of Quantitative content analysis using the Grounded Theory method during 3 stages of open, axial and selective coding. Based on the research model, it was determined that causal conditions (political factors, monetary and financial factors, and social factors) affect the core category (issuing digital currency-CBDC). It was also shown that Context conditions (software and hardware infrastructures) and Intervening Conditions (cross-border payments and risk management) along with the core category affect strategies. (Issuing Central Bank Digital Currency policy). Finally, the mentioned component leads to the Consequences (Economic development of the country).
اسلامی‌تبار، امیر؛ ناصر، مهدی. (1399). کارکرد بلاکچین در حمایت از کپی‌رایت. فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، 8 (30)، 9-38.
جلیلی، عباس؛پیله‌ور، مرضیه؛ صادقی‌‌شهپر،علی. (1402). بررسی ماهیت فقهی ارز دیجیتال و نقش آن در پیشگیری از جرم پول شویی. فقه جزای تطبیقی، 2(9)، 17-29.
حسین‌پورشال، محمد. (1401)، تحول دیجیتال در نظام بانکداری. تهران: نارون دانش.
خداوردی‌آرش؛حسین؛ رضوی، محمد؛منتظر، مهدی. (1402). آسیب‌شناسی حقوقی تنظیم‌گری دولت در حوزه رمز ارزها. پژوهشهای نوین حقوق اداری، 5(14)، 67-88.
دهقان، مبینا. (1402). ماهیت و مبانی حقوقی ارزهای مجازی و آثار آن در بانکداری اسلامی. مطالعات حقوق، 7(34)، 1-22.
رحمانی‌خلیلی، علی؛فلاح، میرفیض؛ غلامی جمکرانی، رضا، جهانگیرنیا، حسین. (1401). طراحی و اعتبارسنجی الگوی بکارگیری فناوری بلاکچین و ارزهای رمزنگاری شده در شرایط تحریم. جامعه شناسی سیاسی ایران، 5(10)، 1540-1568.
سعادت‌جو، صبا؛ ربیعی، محمد. (1401). نقش ارز دیجیتال بانک مرکزی در آینده نظام اقتصادی. انجمن مالی ایران، 4(1)، 151-164.
غلامی‌معاف،کمیل؛ رمضانیان،محمدرحیم؛ فریدی ماسوله،مرضیه. (1399). خدمات فناوری بلاکچین و کاربردهای آن. پژوهشهای معاصر در مدیریت و حسابداری، 2 (7)، 248-266.
فرزانه‌رفعت، مریم؛ غلامی، امیر؛ مهدی‌احمدی، سیدمحمد. (1402). تاثیر به‌کارگیری تکنولوژی ارز دیجیتال بر هزینه‌های جستجو و چانه‌زنی در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی. مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، 14(54)، 121-142.
فکری، حسین؛ پاکذات، سیدمهدی. (1399). ارز دیجیتال بانک مرکزی؛ مفاهیم و کاربردها، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت دانش، بلاکچین و اقتصاد، تهران.
فینفگلد کانت،دبورا . (1400)، کتاب پژوهش فراترکیب، انتشارات عالی تبار
قلهکی، محسن؛ فرهنگ‌ادیب، سمیه. (1398). بررسی فناوری بلاک چین و تاثیر آن بر سیستم‌های پرداخت و صنعت بانکداری، پنجمین همایش ملی علوم و مهندسی دفاعی، تهران.
موسوی‌نژاد، سیدفتح‌اله؛ رنجبر، مختار. (1401). ارزهای دیجیتال، پولشویی و راهکارهای مقابله با آن در قوانین بین المللی. ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، 5(11)، 3766-3774.
میری‌لواسانی،سمیه السادات؛ حیدری،بهاره؛ رزمجو،علی اکبر؛ رزمجو،محدثه. (1398). بررسی جایگاه قانون ارز دیجیتال ملی. دستاوردهای نوین علوم انسانی، 2(13)، 72-81.
واحدی، اصغر. (1401). مقایسه رفتاری ارز دیجیتال بیت کوین با شاخص کل تعدیل شده بورس اوراق بهادار تهران و شناسایی آثار ارزهای دیجیتال بر امنیت عمومی استان سمنان. دانش انتظامی سمنان، 12(46)، 49-71.
یزدی‌نژاد، امیر؛ دهقان، عبدالمجید. (1400). یک چارچوب مبتنی بر بلاکچین برای ارز دیجیتال بانک مرکزی. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 14(50 )، 187-200.
ب) منابع لاتین Allen, S., Capkun, S., Eyal, I., Fanti, G., Ford, B. A., & Zhang, F. (2020). Design choices for central bank digital currency: Policy and technical considerations. National Bureau of Economic Research, 14(4), 13-48.
Almeida, J., & Gonçalves, T. C. (2023). A systematic literature review of investor behavior in the cryptocurrency markets. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 10(1), 770-785.
Aysan, A. F., Sadiq, M., & Kayani, U. N. (2023). Digital currency and blockchain security in accelerating financial stability: A mediating role of credit supply. Borsa Istanbul Review, 11(3), 1-14.
Barrdear, J., & Kumhof, M. (2022). The macroeconomics of central bank digital currencies. Journal of Economic Dynamics and Control, 142, 104-148.
Cohen, J. E. (2013). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Dursun, T., & Ustundag, B. B. (2021). A novel framework for policy based on-chain governance of blockchain networks. Information Processing & Management, 58(4), 102-156.
Holsti, O. R. (1969). Content analysis for the social sciences and humanities, Reading, MA: Addison-Wesley. Huang, Y., & Mayer, M. (2022). Digital currencies, monetary sovereignty, and US–China power competition. Policy & Internet, 14(2), 324-347.
Krippendorff, K. (2018). Content analysis: An introduction to its methodology. Sage publications.
Lee, D. K. C., Yan, L., & Wang, Y. (2021). A global perspective on central bank digital currency. China Economic Journal, 14(1), 52-66.
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic Inquiry. Beverly Hills, CA: Sage Publications, Inc.
Marra, M., & Dionysopoulos, L., Urquhart, A. (2023). Central Bank Digital Currencies: A Critical Review. Available at SSRN 43(5), 974-985.
Minesso, M. F., Mehl, A., & Stracca, L. (2022). Central bank digital currency in an open economy. Journal of Monetary Economics, 127, 54-68.
Ozili, P. K. (2023). Central bank digital currency research around the World: a review of literature. Journal of Money Laundering Control, 26(2), 215-226.
Patel, D., Nerurkar, P., Busnel, Y., Ludinard, R., Kumari, S., & Khan, M. K. (2021). Dissecting bitcoin blockchain: Empirical analysis of bitcoin network (2009–2020). Journal of Network and Computer Applications, 17(7), 102-120.
Sandelowski, M., & Barroso, J. (2006). Handbook for synthesizing qualitative research. springer publishing company.Strauss, A., & Corbin, J. M. (1997). Grounded theory in practice. Sage.
Urquhart, A., & Lucey, B. (2022). Crypto and digital currencies—nine research priorities. Nature, 604(7904), 36-39. Wang, Y., Wei, Y., Lucey, B. M., & Su, Y. (2023). Return spillover analysis across central bank digital currency attention and cryptocurrency markets. Research in International Business and Finance, 64, 101896.
ارائه الگوی انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با تاکید بر پرداخت‌های فرامرزی
علی ریاحی پور1
میر فیض فلاح شمس*2
حمیدرضا کردلوئی3
هاشم نیکو مرام4
تاریخ دریافت: 17/12/1402 تاریخ پذیرش: 30/05/1403
چکیده
رمز ارزها به عنوان یکی از محبوب ترین اشکال زیر مجموعه ارزهای دیجیتال در قالب شکلی از پول، متناسب با فناوری‌های دیجیتال طراحی و به بازار ارائه شدند. بانکداری دیجیتال در سیر تحول و تکوین خود باید نظارت دقیقی نیز بر موضوع رمز ارزها داشته باشد. لذا پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با تاکید بر پرداخت‌های فرامرزی انجام شده است.مطالعه حاضر از نظر هدف یک پژوهش توسعه‌ای-کاربردی است که با رویکرد مالتی گراندد (فراترکیب-داده‌بنیاد) انجام شده است. ابزار گردآوری داده‌ها مطالعات داخلی و خارجی پیشین و مصاحبه نیمه‌ساختاریافته است. جامعه آماری پژوهش شامل 10 نفر از مدیران صنعت بانکداری می‌باشند.در بخش فراترکیب پس از جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی، 23 مقاله در حوزه مربوطه بین سال‌های 1390 تا 1402 و 2000 تا 2023 یافت شد و در نهایت 20 مقاله به صورت هدفمند انتخاب و وارد مرحله تحلیل شدند. سپس متون مصاحبه‌ها با استفاده از روش تحلیل کیفی داده بنیاد، طی 3 مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی کدگذاری شدند. براساس مدل پژوهش مشخص گردید شرایط علی (عوامل سیاسی، عوامل پولی و مالی و عوامل اجتماعی) بر پدیده محوری (انتشار ارز دیجیتال) اثرگذارند. همچنین نشان داده شد شرایط زمینه‌ای (زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری) و شرایط مداخله‌گر (پرداخت‌های فرامرزی و مدیریت ریسک) به همراه پدیده محوری بر راهبردها و اقدامات (سیاست‌گذاری انتشار ارز دیجیتال) اثرگذارند. در نهایت مولفه مذکور منجر به پیامد ( توسعه اقتصادی کشور) می‌شود.
واژگان کلیدی: انتشار ارز دیجیتال، بانک مرکزی ایران، پرداخت‌های فرامرزی، مالتی گراندد
[1] دانشجوی دکتری مالی بین الملل ، داﻧﺸﮑﺪه ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و اﻗﺘﺼﺎد، واﺣﺪ ﻋﻠﻮم و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ،تهران، ایران A.Riahipour@yahoo.com
[2] استاد تمام، گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران(نویسنده مسئول) Fallahshams@gmail.com
[3] دانشیار،گروه مدیریت مالی، دانشکده مدیریت و حسابداری، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران Kordlouie@iiau.ac.ir
[4] 4استاد تمام، گروه مدیریت مالی ، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران Nikoomaram@srbiau.ac.ir
1- مقدمه
یکی از مهمترین بازارهای نوظهور که می‌تواند رقیب جدی برای بازار سرمایه باشد، بازار ارزهای دیجیتال و به طور خاص معاملات بیت کوین می‌باشد. ارز دیجیتال ویژگی‌های مثبت زیادی دارد که یکی از آنها حذف واسطه‌ها است. ارز دیجیتال ایجاد گردید تا دست واسطه‌ها را در بازارهای مالی کوتاه کرده و روابط پولی و تجاری را تسهیل کند و امنیت معامله‌ها را تضمین نماید (آلمیدا و گونشالوز1، 2023). این بازار به دلیل دارا بودن برخی تفاوت‌های خاص مانند نقدپذیری بالا، دوطرفه بودن، دامنه نوسان نامحدود، نداشتن محدودیت افتتاح حساب و 24 ساعته بودن، نسبت به بازار بورس؛ می‌تواند سرمایه‌گذاران خرد و کلان را به منظور هدایت سرمایه‌هایشان به این بازار ترغیب نماید (واحدی، 1401). به همین دلایل استفاده از ارز دیجیتال یک روش جایگزین برای سیستم‌های سنتی مالی جهانی است. بخش‌های بانکی، سرمایه‌گذاران، دولت‌ها و شرکت‌ها به استفاده از این نوع ارزش علاقه نشان داده‌اند. امروز اندازه بازار ارز دیجیتال از بار کل شرکت‌های سهامی برخی از ملت‌های کوچک و متوسط دنیا بزرگتر است (جلیلی و همکاران، 1402).
بکارگیری ارز دیجیتال در معامله‌های فرامرزی و بین‌المللی کشور از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است چرا که در فشار تحریم‌های موجود امکان مبادله با ارزهای موجود بسیار دشوار است. به همین دلیل گرایشی برای استفاده از ارزهای دیجیتالی در اقتصاد مقاومتی کشور وجود دارد. از آنجایی که دو عامل صرفه‌جویی و به‌کارگیری تکنولوژی‌های نوین، کشور را به اهداف خود در راستای تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و مقاوم‌سازی اقتصاد در برابر تکانه‌های مختلف می‌رساند، از این‌رو می‌توان از این فناوری جهت ایجاد فرصت‌های جدید در کشور بهره‌مند شد (فرزانه‌رفعت و همکاران، 1402). ایران هم با توجه به نیاز به حضور فعال در مبادلات بین المللی و همچنین با وجود محدودیت‌هایی که در سال‌های اخیر با آنها دست به گریبان است، به بازار ارزهای مجازی ورود کرده است و حتی ارزی به‌نام IRRDC مبتنی بر ریال را توسط شرکت دانش بنیان گلدنت طراحی و پیاده سازی کرد که در صرافی غیرمتمرکز آنلاین کریپتوکس قابل معامله می‌باشد (میری‌لواسانی و همکاران، 1398). استفاده از ارزهای رمزنگاری شده روشی خلاقانه و مبتنی بر فناوری برای دور زدن تحریم‌های یکسویه علیه ایران است. خط‌مشی و سیاست‌گذاری ارز دیجیتال به‌عنوان یکی از گام‌های اساسی در دور زدن تحریم‌ها مستلزم وجود یک راهبرد و برنامه استراتژیک توسط دولت است. وجود یک برنامه و چشم انداز استراتژیک باعث خواهد شد تا سطح رصد محیطی افزایش یافته و آگاهی کاملی نسبت به حوزه‌های مختلف ارزهای دیجیتال فراهم شود و کشور بتواند در فضای بین‌الملل فعالیت بیشتری داشته باشد و از تحریم‌ها گریز نماید (رحمانی‌خلیلی و همکاران، 1401). در این میان بانک‌های مرکزی در سامان‌دهی به ارز مجازی در نظام پولی و مالی بانک‌ها نقشی اساسی ایفا می‌کنند. ایده ارز دیجیتال بانک مرکزی2 (CBDC) سال‌ها است که وجود دارد اما با این حال، این مفهوم در چند سال اخیر برجسته شده است. این امر بیشتر به دلیل پیشرفت در عرصه فناری مالی، از جمله پیشرفت‌های فناوری بلاک چین و امکان صدور توکن‌های دیجیتال است که نشان دهنده ذخیره ارزش هستند (مارا3 و همکاران، 2023). ارز دیجیتال بانک مرکزی شکلی از پول الکترونیکی بانک مرکزی است که هم ارزهای خرده‌فروشی و هم عمده فروشی را شامل می‌شود. این ارز برای معامله‌های خرد اساساً مشابه نسخه دیجیتالی اسکناس‌های فیزیکی است که برای خانوارها و مشاغل برای پرداخت تراکنش‌های روزمره استفاده می‌شود، در حالی که ارزهای عمده فروشی برای واسطه‌های مالی طراحی شده‌اند و مشابه ذخایر بانک مرکزی عمل می‌کنند، اما دارای ویژگی‌های اضافی هستند که توسط توکن سازی تسهیل می‌شود (اوزیلی4، 2023). این نوع ارز برای مبادله به صورت 24*7 (شبانه‌روزی در هفته) در دسترس است. همچنین می‌تواند در دسترس هر کسی که دارای تلفن هوشمند است، قرار بگیرد و به ویژه برای مردم مناطق روستایی که به زیرساخت‌های بانکی فیزیکی مانند دستگاه‌های خودپرداز دسترسی ندارند. نیازی به هزینه چاپ اسکانس ندارد بعلاوه دولت‌ها می‌توانند سیاست پولی را مستقیماً با استفاده از ارز دیجیتال بانک مرکزی پیاده سازی کنند (لی5 و همکاران، 2021).
بانک مرکزی ایران نیز باید به عرصه ارزهای دیجیتال ورود کند چرا که این می‌تواند یک پاسخ احتمالی به موج ایجاد شده توسط دیگر ارزها در حمایت از پول ملی باشد (یزدی‌نژاد و دهقان، 1400)، ثبات مالی به همراه آورد (فکری و پاکذات، 1399) و به دور زدن تحریم‌ها کمک نماید (سعادت‌جو و ربیعی، 1401). فراتر از همه این موارد، مساله اصلی ارز دیجیتال بانک مرکزی کشور نقش گسترده‌ای است که این ارز می‌تواند در معامله‌های بین‌المللی و فرامرزی کشور ایفا کند. با استفاده از این ارز تحریم‌ها بی‌اثر می‌شود، سرعت معامله‌های بین‌المللی افزایش می‌یابد، واسطه‌ها حذف می‌شوند، هزینه‌های تبادل کاهش پیدا می‌کند و از همه مهم‌تر نوسانات قیمت این ارز نیز تحت نظارت و کنترل دولت مرکزی خواهد بود. بنابراین ارزش ریالی ارز با سیاست‌های پولی و مالی کلان کشور همراستا خواهد بود. این ویژگی‌ها حکایت از اهمیت کاربردی موضوع دارند ضمن آنکه جنبه‌های سلبی مساله نیز شایان توجه است. انفعال بانک مرکزی و دولت در برابر موج عظیم ارزهای دیجیتالی تبعات منفی و خردکننده‌ای برای اقتصاد داخلی به همراه خواهد داشت و بانک مرکزی باید در سیاستی پیشگامانه در برابر خطرات بالقوه ارزهای دیجیتال اقدامات لازم را نماید. این مساله با وجود اهمیتی که دارد کمتر مورد توجه پژوهشگران داخلی قرار گرفته و مفهوم ارز دیجیتال بانک مرکزی از دیدگاه پژوهشگران مغفول مانده است. سهم نظری و دانش‌افزایی مطالعه حاضر نیز شناخت سازه‌های زیربنایی و ارائه الگوی روابط این سازه‌ها جهت انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی در بازارهای جهانی است. مطالعه حاضر به این پرسش کلیدی پاسخ می‌دهد که الگوی انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با تاکید بر پرداخت‌های فرامرزی چگونه است؟
2- مبانی نظری پژوهش
اگرچه شروع پرداخت‌های الکترونیک به سال 1918 قابل ردیابی است (موسوی‌نژاد و رنجبر، 1401) اما تاریخچه شکل‌گیری رمزارزها به دهه ۱۹۸۰ میلادی می‌رسد. با معرفی رمز ارز بیت‌کوین در سال 2008 بازار ارزهای دیجیتال و رمز ارزها بسیار رونق گرفت و گردش مالی این حوزه ارتقای چشمگیری پیدا کرد. در این میان مفاهیم گوناگونی نیز شکل گرفت که درک این مفاهیم بویژه برای بانکداری دیجیتال و سیاست‌گذاری بانکی کشور الزامی است (حسین‌پورشال، 1401). «ارز دیجیتال6» و «رمز امرز7» دو مفهومی هستند که گاهی با هم اشتباه گرفته می‌شوند. ارز دیجیتال، اصطلاحی کلیدی برای توصیف تمام پول‌های الکترونیکی است و ارز مجازی و رمزارز را نیز شامل می‌شود. ماهیت ارز دیجیتال را می‌توان به ماهیت سکه و دلار تشبیه کرد، با این تفاوت که ارز دیجیتال فیزیکی و قابل لمس کردن نیست و در کیف الکترونیک ذخیره می‌شود. رمزارزها به ارزهایی اشاره دارند که از رمزنگاری برای امنیت استفاده می‌کنند، که این ویژگی به آنها امکان مقاومت در برابر هک و تقلب را می‌دهد (ارکوهارت و لوسی8، 2022). رمزگذاری یک تفاوت اساسی بین رمز ارز و ارز دیجیتال است. رمز ارز دارای رمزگذاری خاص خود است در صورتی که ارزهای دیجیتال هیچ‌گونه رمزگذاری ندارند. از نظر قانونی بودن هم ارزهای دیجیتال در برخی کشورها قانونی نیستند اما خرید و فروش رمز ارزها در کشورهای مختلف قانونی است (وانگ9 و همکاران، 2023).
ماهیت ارزهای دیجیتال به‌گونه‌ای است که دولت‌ها می‌توانند کنترل بیشتری روی آن داشته باشند. به همین خاطر بانک مرکزی بسیاری از کشورها اقدام به طراحی و ارائه ارزهای دیجیتال ملی کرده‌اند و سیاست‌گذاری ویژه‌ای در این زمینه انجام داده‌اند (ماینسو10 و همکاران، 2022). ارز دیجیتال بانک مرکزی11 (CBDC) شکل دیجیتالی پول بانک مرکزی است که به طور گسترده در دسترس عموم است. «پول بانک مرکزی» به پولی اطلاق می‌شود که بدهی بانک مرکزی است. در ایالات متحده، در حال حاضر دو نوع پول بانک مرکزی وجود دارد: ارز فیزیکی صادر شده توسط فدرال رزرو و موجودی دیجیتالی که توسط بانک‌های تجاری در فدرال رزرو نگهداری می‌شود (آلن12 و همکاران، 2020). در تعریفی دیگر، ارزهای دیجیتال بانک مرکزی، نوعی ارز دیجیتالی هستند که توسط بانک مرکزی یک کشور صادر می‌شود. آنها شبیه ارزهای رمزنگاری شده هستند، با این تفاوت که ارزش آنها توسط بانک مرکزی و معادل ارز فیات کشور تعیین می‌شود (باردر و کامهاف13، 2022).
رمز ارزها و و ارزهای دیجیتال بیشتر در بستر بلاکچین14 شکل می‌گیرند. یک دفتر دیجیتال غیرمتمرکز است که انتقال ارزش نظیر به نظیر را از انواع ارزهای دیجیتال گرفته تا کالاهای فیزیکی و مستغلات بدون نیاز به واسطه‌ای مانند بانک ها، حسابداران یا وکلا تسهیل می‌کند. فناوری بلاکچین که ماشین اعتماد نامیده می‌شود، در قلب بسیاری از چشم‌اندازهای هیجان انگیز قرار دارد که هدف آن بهبود کارایی، شفافیت و امنیت در انواع معاملات تجاری و اجتماعی است (غلامی‌معاف و همکاران، 1399). بلاکچین جدیدترین نوع بسترهای عمومی است که فناوری رمزنگاری داده‌ای بهره‌مند است که به جهت برخورداری از این فناوری، پیاده‌سازی آن در نظام حقوقی می‌تواند منجر به ایجاد تحولات فراوان در صنعت، اقتصاد، ایجاد دولت الکترونیک و نظایر آن شود (اسلامی‌تبار و ناصر، 1399).
دخالت دولت در عرصه مقررات‌گذاری ارزهای دیجیتال به دلیل واقعیت انکارناپذیر این گونه ارزها مهم جلوه می‌کند. به‌نظر می‌رسد انتشار ارزهای دیجیتال توسط بانک مرکزی بتواند در این زمینه راهگشا باشد (خداوردی‌آرش و همکاران، 1402). با وجود اهمیت موضوع ارزهای رمزنگاری شده و کاربرد وسیعی این موضوع در شرایط تحریم برای کشور دارد مطالعه علمی و کوشش‌های عملی اندکی در این زمینه صورت گرفته است. لذا در ادامه در این مقاله کوشش شده است تا با دیدگاهی بنیادی به مساله پرداخته شود.
2-1-پیشینه پژوهش
نظر به اهمیت موضوع، در سال‌های اخیر مطالعاتی نیز در زمینه ارز دیجیتال در کشور انجام شده است. دهقان (1402) ماهیت و مبانی حقوقی ارزهای مجازی و آثار آن در بانکداری اسلامی را مورد مطالعه قرار داده است. با بررسی نظر فقها و خبرگان بنظر می‌رسد حتی با قوانین شریعت و اصول بانکداری اسلامی مغایرتی ندارد و با بررسی چالش‌ها و شناخت دقیق این ارز و سازوکار آن به فرصت‌های ایجادکننده این ارز دست پیداکنیم، زیرا معاملات همواره یکی از ضروریات حیاتی بشر است. آقانوری‌کوپایی و همکاران (1400) مدلی برای شناسایی چالش‌های ارزهای مجازی در بازاریابی صنعت بانکداری ایران ارائه کردند. شرایط علّی شناسایی شده در این پژوهش ترکیبی از سه مقوله عوامل فناوری، اقتصادی، و نظارتی می باشد و به طور خاص عوامل نظارتی از لحاظ کاربردی دارای اهمیت زیادی هستند. جلیلی و همکاران (1402) به بررسی ماهیت فقهی ارز دیجیتال و نقش آن در پیشگیری از جرم پولشویی پرداختند. خداوردی و همکاران (1402) آسیب‌شناسی حقوقی تنظیم‌گری دولت در حوزه رمز ارزها پرداختند و تاکید کردند که بانک مرکزی باید به این مساله ورود کند. سعادت‌جو و ربیعی (1401) بر نقش ارز دیجیتال بانک مرکزی در آینده نظام اقتصادی تاکید کردند. رحمانی‌خلیلی و همکاران (1401) به طراحی و اعتبارسنجی الگوی بکارگیری فناوری بلاکچین و ارزهای رمزنگاری شده در شرایط تحریم پرداختند. یزدی و همکاران (1400) یک چارچوب مبتنی بر بلاکچین برای ارز دیجیتال بانک مرکزی ارائه کردند. فکری و پاکذات (1399) مفاهیم و کاربردهای ارز دیجیتال بانک مرکزی را بررسی کردند. میری‌لواسانی و همکاران (1398) مطالعه‌ای با عنوان بررسی جایگاه قانون ارز دیجیتال ملی انجام دادند. به‌نظر می‌رسد با وجود اهمیت موضوع ارزهای رمزنگاری شده و کاربرد وسیعی این موضوع در شرایط تحریم برای کشور دارد پژوهشهای اندکی در این زمینه صورت گرفته است و در معدود مطالعات انجام شده تنها سعادت‌جو و ربیعی (1401)، یزدی‌نژاد و همکاران (1400) نیز این موضوع را از منظر بانک مرکزی مورد مطالعه قرار دادند. بنابراین در مطالعه حاضر کوشش خواهد شد با رویکردی مبتنی بر طرح پژوهش آمیخته اکتشافی به مدلسازی انتشار ارز دیجیتال جهت پرداخت‌های فرامرزی در بانک مرکزی ایران پرداخته شود.
3-روش پژوهش
مطالعه حاضر یک مطالعه کاربردی-توسعه‌ای است که با ارائه الگوی انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با تاکید بر پرداخت‌های فرامرزی با دو رویکرد کیفی (مالتی گراندد) انجام شده است. در این پژوهش ابتدا با استفاده از تحلیل کیفی فراترکیب به انتخاب مقالات داخلی و خارجی پرداخته شد. در ادامه با تدوین پروتکل مصاحبه، با خبرگان منتخب مصاحبه انجام و با به‌کارگیری تحلیل کیفی داده بنیاد و نرم‌افزار MAXQDA، متون مصاحبه‌ها کدگذاری شدند.
در بخش فراترکیب پس از جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی، در بازه زمانی 1390 تا 1402 و 2000 تا 2023، تعداد 23 مقاله در زمینه مربوطه یافت و در نهایت 20 مقاله به روش هدفمند انتخاب و وارد مرحله تحلیل شدند. جامعه آماری این پژوهش شامل خبرگان نظام بانکی و همچنین اساتید مطلع و با تجربه در این حوزه بودند که به روش گلوله برفی انتخاب شدند. این نمونه‌گیری با داشتن تعداد اولیه‌ای از افراد شروع می‌شود. سپس از آنها خواسته می‌شود تا کسانی را که فکر می‌کنند برای این تحقیق مناسب هستند، به برنامه تحقیقاتی معرفی کنند. حجم نمونه در بخش کیفی از طریق اشباع نظری تعیین شد، بدین معنا که تا زمانی نمونه گیری انجام خواهد شد که محقق به اصل اشباع در جمع آوری اطلاعات برسد و چرخه تکرر در داده‌ها از ناحیه محقق کاملا احساس شود. لذا دایره انتخاب خبرگان بسیار محدود بوده و از دیدگاه 10 نفر از خبرگان استفاده شده است.
جهت سنجش روائی و پایایی پژوهش، از چهار معیار کمی برای بررسی قابلیت اعتبار، قابلیت انتقال، قابلیت تأیید و اطمینان پذیری استفاده شده است: ضریب هولستی، ضریب پی اسکات، شاخص کاپای کوهن (لینکن و گوبا15، 1985) و آلفای کرپیندروف (کرپیندروف16، 2018).
4-یافته‌های پژوهش
ویژگی‌های دموگرافیک شرکت‌کنندگان در جدول زیر ارائه شد است:
جدول 1- ویژگی‌های جمعیت‌شناختی خبرگان
ویژگی‌های جمعیت‌شناختی | فراوانی | درصد | ||||
خبرگی | خبرگان نظری (اساتید دانشگاهی) | 3 | 30% | |||
خبرگان تجربی (مدیران بانکی) | 7 | 70% | ||||
جنسیت | مرد | 9 | 90% | |||
زن | 1 | 10% | ||||
سن | کمتر از 40 سال | 1 | 10% | |||
40 تا 50 سال | 5 | 50% | ||||
50 سال و بیشتر | 4 | 40% | ||||
تحصیلات | کارشناسی ارشد | 1 | 10% | |||
دکتری | 9 | 90% | ||||
سابقه‌کاری | 10 تا 20 سال | 3 | 30% | |||
بالای 20 سال | 7 | 70% | ||||
کل | 10 | 100% | ||||
در گام نخست با استفاده از روش فراترکیب مقوله‌های پژوهش شناسایی شد. فراترکیب یکی از روش‌های فرامطالعه است که به ارزیابی سایر پژوهشهای انجام شده می‌پردازد و از این منظر با عنوان ارزشیابی ارزشیابی‌ها از آن یاد می‌شود. فراتركيب برای یکپارچه‌سازی چندین مطالعه به منظور ایجاد یافته‌های جامع و تفسیری صورت می‌گیرد (بک17، 2002). ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﺪف ﭘﮋوﻫﺶ از روش ﻓﺮاﺗﺮﮐﯿﺐ، ﻣﻄﺎﺑﻖ از اﻟﮕﻮی سندلوسکی و ﺑﺎروسو18 (2006) اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ.
تنظیم پرسش‌های پژوهش: نخستین گام در روش فراترکیب، تنظیم پرسش‌های پژوهش است. این پرسش‌ها عموماً براساس چهار پارامتر چه‌چیزی، چه کسی، چه زمانی و چگونه؛ قابل تنظیم است. در گروه‌بندی و تحلیل ابعاد پژوهش مورد سوال قرار گرفته است.
بررسی نظام‌مند متون: در گام دوم ﺑﺮای ﮔﺮدآوری داده ﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ از داده ﻫﺎی ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارک ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارک ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎم پژوهش‌ها در زﻣﯿﻨﻪ انتشار ارز دیجیتال بوده است. در این پژوهش، دو پایگاه داده غیر ایرانی Scopus، Proquest و دو پایگاه داده ایرانی magiran و SID به‌منظور شناسایی و گردآوری مطالعات مختلف مورد جستجو قرار گرفت.
جستجو و انتخاب متون مناسب: در گام سوم ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش CASP ﺑﺎ 10 ﺷﺮط ﮐﯿﻔﯽ، ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ را ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮐﯿﻔﯽ ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار گرفت. ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﻘﺎﻻت در ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ، اﻣﺘﯿﺎزی از 1 ﺗﺎ 5 گرفته و ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع اﻣﺘﯿﺎزات آنﻫﺎ 21 و ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮐﯿﻔﯽ ﺗﺄﯾﯿﺪ و ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻘﺎﻻت ﺣﺬف شد. ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ و اﻧﺘﺨﺎب در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻼﺻﻪ در شکل 2 ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ:
[1] Almeida & Gonçalves
[2] Central bank digital currency
[3] Marra
[4] Ozili
[5] Lee
[6] Digital currency
[7] Cryptocurrency
[8] Urquhart & Lucey
[9] Wang
[10] Minesso
[11] Central bank digital currency
[12] Allen
[13] Barrdear & Kumhof
[14] Blockchain
[15] Lincoln & Guba .
[16] Krippendorff .
[17] Beck
[18] Sandelowski & Barroso
شکل 1- الگوی هفت مرحله‌ای فراترکیب (اقتباس از سندلوسکی و باروسو، 2007)
جدول 2- پرسش‌های پژوهش
پارامتر | پرسش پژوهش |
چه چیزی (What) | مقوله‌های زیربنایی الگوی انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با تاکید بر پرداخت‌های فرامرزی کدامند؟ |
چه‌کسی (Who) | چه افرادی در ارائه الگوی انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با تاکید بر پرداخت‌های فرامرزی نقش‌آفرین هستند؟ |
(When) محدوده زمانی | انتخاب آثار موجود بین سال‌های محدوده زمانی 1390 تا 1402 شمسی و 2013 تا 2023 میلادی |
چگونه (How) | مقوله‌های الگوی انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با تاکید بر پرداخت‌های فرامرزی چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟ |
شکل 2- ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ و اﻧﺘﺨﺎب
ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺲ از ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺎﻻﯾﺶ از ﻣﯿﺎن 23 ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، 3 ﻣﻮرد آن ﺣﺬف و 20 ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻃﻼﻋﺎت اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ.
استخراج اطلاعات پژوهش: در گام چهارم، اﻃﻼﻋﺎت پژوهش‌ها در ﺟﺪوﻟﯽ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪی ﺷﺪ. اﯾﻦ ﺟﺪول ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت ذیل می‌باشد: اﻃﻼﻋﺎت ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪای ﭘﮋوﻫﺶ: ﻋﻨﻮان، ﻧﺎم و ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﭘﺪﯾﺪآورﻧﺪﮔﺎن و ﺳﺎل اﻧﺘﺸﺎر. اﻃﻼﻋﺎت روﺷﯽ ﮐﻠﯿﺪی: روش و ﻫﺪف ﭘﮋوﻫﺶ. اﻃﻼﻋﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی اﺻﻠﯽ: ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی پژوهش. در جدول زیر، اطلاعات مقالات منتخب ارائه شده است:
تجزیه و تحلیل یافته‌های کیفی: در گام پنجم ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ در ﻃﻮل ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ، ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺮاﺗﺮﮐﯿﺐ ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان (ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ) ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد. ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮﺿﻮع‌ها ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ، ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻨﺪه، ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی‌ای را ﺷﮑﻞ ﻣﯽدﻫﺪ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی‌های ﻣﺸﺎﺑﻪ و ﻣﺮﺑﻮط را در ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﻗﺮار می‌دﻫﺪ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ میﮐﻨﺪ. ﻣﻮﺿﻮع‌ها اﺳﺎس و ﭘﺎﯾﻪ اﯾﺠﺎد ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت، الگوﻫﺎ و ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺎ ﯾﺎ ﻓﺮﺿﯿﺎت را اراﺋﻪ ﻣﯽکند. در این ﭘﮋوﻫﺶ، اﺑﺘﺪا ﺗﻤﺎم ﻋﻮاﻣﻞ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻨﺎﺳﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻌﻨﺎی ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ، ﺷﻨﺎﺳﻪﻫﺎ در ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﻣﻘﻮﻻت ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه دﺳﺘﻪﺑﻨﺪی ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺤﻮرﻫﺎی ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه شاخص‌های پژوهش در ﻗﺎﻟﺐ مقوله‌های اﺻﻠﯽ و فرعی ﭘﮋوﻫﺶ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﻮد.
جداول استخراج عوامل از مقالات در ادامه ارائه شده است:
جدول 1-جداول استخراج عوامل از مقالات
مقوله‌های اصلی | مقوله‌های فرعی |
زیرساخت‌های ارزهای مجازی | 1. دم پشتیبانی زیر ساخت‌های کشور از ارز مجازی |
2. شکلات ناشی از عدم تطابق تبادلات مالی بین المللی | |
3. درت خرید پائین مردم ناشی از شرایط اقتصادی عمومی و تورم بالا در کشور | |
4. دوین خط مشی بدون در نظر گرفتن ملاحظات مجریان | |
5. ثیر منفی گروه‌های ذی نفوذ (سیاسیون) | |
6. نیاز به همسوسازی با فناوری روز | |
چالش ارزهای مجازی | 7. عملیات پولی و پرداخت بدون مجوز و یا ثبت نشده |
8. دغدغه‌های پولی (مقررات پولی برای ارزهای دیجیتالی) | |
9. عدم وجود نظارت قانونی و دولتی بر دارایی‌های دیجیتالی | |
10. جابه جایی و خروج ارز بازرسی نشده از کشور | |
11. پولشویی | |
12. فرار مالیاتی | |
13. معاملات غیر قانونی | |
14. کلاهبرداری اینترنتی | |
15. نقض نظم اقتصادی و مالی کشورها | |
استراتژی انتشار ارز دیجیتال | 16. ایجاد مراکز R&D مشترک با سازمان‌های مالی بین المللی |
17. ایجاد مشوق‌های مالیاتی در تولید و کارآفرینی در ارز مجازی | |
18. زنگری سیاست‌های کلان اقتصادی/سیاسی در جهت حمایت و توسعه ارز دیجیتالی | |
19. خت گیری در تدوین و اجرای مقررات ناظر بر پیاده سازی استانداردهای ایمنی استخراج ارز مجازی | |
20. صلاح مقررات و تعرفه‌های صادرات برق (از طریق استخراج ارز) | |
21. نحوه درک افراد از ویژگی‌های کسب‌وکارها | |
22. ارائه آموزش مناسب | |
23. اخذ مالیات | |
24. افزایش ذهن آگاهی | |
25. تقویت فرهنگ رسانه‌های اجتماعی | |
مدیریت ریسک | 26. چندوجهی بودن ارزهای مجازی و چالش تنظیم‌گری |
27. دم قبول ارز مجازی به عنوان پول (ذهنیت عموم مردم) | |
28. زوکارهای نامشخص طرح دعوی حقوقی | |
29. ر حال توسعه و نامشخص بودن آینده ارز مجازی | |
30. نامه ریزی عملیاتی ضعیف جهت اجرای خط مشی‌ها در استخراج ارز مجازی | |
31. دم دسترسی به تکنولوژی تولید روز و سختی واردات دستگاه‌ها | |
مزایای انتشار ارز دیجیتال | 32. سرعت بالای تراکنش |
33. رود ارز | |
34. دور زدن تحریم‌ها | |
35. افزایش نشاط اجتماعی | |
36. کاهش تورم | |
37. افزایش درآمدهای استانی | |
قوانین و مقررات بانکی | 38. به رسمیت شناختن قوانین |
39. اعطای تسهیلات (تخصیص بهتر، دسترسی، سود، تبدیل‌پذیری و کاهش هزینه) | |
40. تایید وضعیت قانونی ارز دیجیتال به عنوان یک شبه ارز | |
41. تعیین یک نهاد نظارتی و تدوین قوانین نظارتی | |
42. بازبینی قوانین و قواعد سنتی |
کنترل کیفیت تحلیل: منظور از اعتبار در پژوهش کیفی، مفاهیمی نظیر دفاع‌پذیری، باورپذیری، تصدیق‌پذیری و بازتاب‌پذیری نتایج پژوهش صورت گرفته است. یکی از شاخص‌های اعتبار (پایایی) پژوهش کیفی ارزیابی دو یا چند سند از حیث ارجاع به شاخصی خاص است (سندولوسکی و باروسو، 2006). نرم‌افزار Maxqda از چنین قابلیتی برخوردار است و ماهیت صفر و یکی کدها امکان استفاده از شاخص کاپا را فراهم می‌کند. برای ارزیابی پایایی فراترکیب، سندی انتخابی در اختیار یکی از خبرگان قرار داده شد. پس از ارزیابی، ضریب کاپا 611/0 محاسبه گردید. ضریب کاپای بالای 6/0 مطلوب می‌باشد (هولستی، 1969). بنابراین این مقدار به معنای پایایی نتایج پژوهش است.
شکل 3- الگوریتم خروجی کنترل کیفیت شاخص‌های پژوهش
در ادامه و جهت شناسایی عوامل تاثیرگذار در الگوی پژوهش، مصاحبه‌های تخصصی نیمه‌ساختاریافته با خبرگان منتخب صورت گرفته است. در این مرحله پیش از شروع مصاحبه 6 سوال باز در نظر گرفته شده است و در طول فرایند مصاحبه این پیش‌بینی در نظر گرفته شده است که سوالات جدیدی نیز مطرح شود.
به منظور کاربست تحلیل کیفی داده بنیاد و تجزیه و تحلیل محتوای مصاحبه‌ها، ابتدا متن هر مصاحبه از روی صدای ضبط شده از جلسۀ مصاحبه، پیاده سازی و با استفاده از یادداشت‌های برداشته شده طی جلسات مصاحبه تکمیل گردید. سپس با مطالعۀ دقیق این متون، در ابتدا برای هر یک از مصاحبه‌های تهیه شده تمامی ایده‌های مستقل در قالب مفاهیم و مقوله‌های فرعی شناسایی (کدگذاری باز) و در ادامه از ترکیب مقوله‌های فرعی، به ساخت مقوله‌های اصلی (کدگذاری محوری) پرداخته شد (استراوس کوربین1، 1997). در شکل زیر نحوه کدگذاری در نرم‌افزار Maxqda ارائه شده است:
در ادامه نتایج حاصل از انجام مرحلۀ اول تحلیل کیفی داده بنیاد ارائه شده است.
در نتیجه کدگذاری گزینشی تحلیل کیفی داده بنیاد پژوهش حاضر، مدل پارادایمی پژوهش در شکل 5 ارائه شده است.
[1] Strauss & Corbin
شکل 4-4- نحوه کدگذاری در نرم‌افزار Maxqda
جدول 3-پارادایم، مقوله‌های اصلی و فرعی
کدگذاری گزینشی | کدگذاری محوری | کدگذاری باز | مصاحبه | منابع |
شرایط علی | عوامل سیاسی | 1. فشار تحریم‌های یک‌جانبه و خردکننده | √ |
|
2. شرایط و ویژگی‌های خاص سیاسی کشور | √ |
| ||
3. سیاسی بودن بسیاری از معاملات بین‌المللی | √ | √ | ||
4. شرایط امنیتی ویژه معاملات فرامرزی کشور | √ |
| ||
5. تصمیم‌گیری سیاسی پیرامون رمزارزها | √ |
| ||
عوامل اجتماعی | 6. شناخت شهروندان پیرامون ارزهای دیجیتال | √ |
| |
7. آگاهی از مزایای منحصربفرد ارزهای دیجیتال | √ | √ | ||
8. اقبال عمومی مردم کشور به ارزهای دیجیتال | √ |
| ||
9. تامین منافع عمومی بوسیله ارزهای دیجیتال | √ |
| ||
10. بکارگیری ظرفیت‌های اجتماعی | √ |
| ||
عوامل پولی و مالی | 11. امکان تنظیم بازار مالی توسط بانک مرکزی | √ |
| |
12. نظارت بر عملکرد مالی نظام بانکی | √ | √ | ||
13. یکپارچگی رمز مورد استفاده در بازارهای مالی کشور | √ |
| ||
14. ایجاد ثبات در قیمت رمز ارز ملی توسط بانک مرکزی | √ |
| ||
15. تامین امنیت مبادله‌های پولی و مالی | √ |
| ||
16. حفظ حریم خصوصی کاربران | √ |
| ||
شرایط زمینه‌ای | زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری | 17. بکارگیری سخت‌افزارهای تولید رمزامرز روزآمد | √ |
|
18. یکپارچگی و سازگاری سخت‌افزارهای رمزارزها | √ |
| ||
19. امکانات و تجهیزات فنی رمزارزها | √ |
| ||
20. امکان ارتقای سخت‌افزارهای رمزارزها | √ | √ | ||
21. بکارگیری نرم‌افزارهای جدید رمزارزها | √ |
| ||
22. به‌روزرسانی مستمر نرم‌افزارهای رمزارزها | √ |
| ||
23. نیروی انسانی متخصص در بکارگیری نرم‌افزارها | √ |
| ||
24. سازگاری نرم‌افزارها با سخت‌افزارهای رمزارزها | √ | √ | ||
پدیده محوری | انتشار ارز دیجیتال | 25. طراحی و تولید ارز دیجیتال ملی | √ |
|
26. برندسازی و معرفی ارز دیجیتال ملی | √ |
| ||
27. انتخاب بستر پایدار برای تولید ارز دیجیتال ملی | √ |
| ||
28. توسعه دانش فنی برای تولید ارز دیجیتال | √ |
| ||
29. تصمیم‌گیری پیرامون حجم و قابلیت تغییر ارز دیجیتال | √ |
| ||
30. بهره‌گیری از تجربه‌های جهانی انتشار ارز دیجیتال | √ |
| ||
31. بهره‌گیری از نیروهای متخصص جهت انتشار ارز دیجیتال | √ |
| ||
راهبردها و اقدامات | سیاست‌گذاری انتشار ارز دیجیتال | 32. چشم‌انداز روشن انتشار ارز دیجیتال | √ |
|
33. ماموریت‌های معین در راستای انتشار ارز دیجیتال | √ |
| ||
34. هدف‌گذاری بلندمدت انتشار ارز دیجیتال | √ | √ | ||
35. استراتژی مشخص در راستای هدف‌های بلندمدت | √ |
| ||
36. هدف‌گذاری کوتاه‌مدت انتشار ارز دیجیتال | √ |
| ||
37. خط‌مشی‌های اجرایی هدف‌های کوتاه‌مدت | √ | √ | ||
38. ارائه روندها و رویه‌های اجرایی انتشار ارز دیجیتال | √ |
| ||
39. تدوین و ابلاغ قوانین و مقررات اجرایی انتشار ارز دیجیتال | √ |
| ||
شرایط مداخله‌گر | پرداخت‌های فرامرزی | 40. کاهش فاصله نظام بانکی با استانداردهای بین‌المللی | √ |
|
41. امنیت بالای معاملات فرامرزی | √ |
| ||
42. کاهش کاغذبازی‌ها و بوروکراسی‌های پرداخت | √ |
| ||
43. شفافیت و حذف انحصار اطلاعات | √ |
| ||
44. دسترسی آسان تمامی ذی‌نفعان به اطلاعات | √ |
| ||
45. افزایش سرعت تراکنش‌های مالی | √ |
| ||
46. امکان تبادل مالی با حجم بالا | √ |
| ||
مدیریت ریسک | 47. ریسک شریعت | √ | √ | |
48. ریسک نقدینگی | √ | √ | ||
49. ریسک اعتباری | √ | √ | ||
50. ریسک حسن شهرت | √ | √ | ||
51. ریسک اعتماد | √ | √ | ||
52. ریسک عملیاتی | √ | √ | ||
پیامد | توسعه اقتصادی کشور | 53. کاهش قدرت تحریم دلاری آمریکا علیه اقتصاد ایران | √ | √ |
54. کاهش هزینه‌های ملی معاملات فرامرزی | √ |
| ||
55. سهولت و سادگی انجام معاملات بین‌المللی | √ |
| ||
56. رشد تولید و سرمایه گذاری | √ | √ | ||
57. تمرکز زدایی از سیستم مالی همراه با اصطکاک | √ |
| ||
58. رشد صادرات و تجارت بین المللی | √ | √ | ||
59. تامین مالی گروه‌های هم پیمان | √ |
|
شکل 5- مدل پارادایمی پژوهش
براساس مدل پژوهش مشخص گردید شرایط علی (عوامل سیاسی، عوامل پولی و مالی و عوامل اجتماعی) بر پدیده محوری (انتشار ارز دیجیتال) اثرگذارند. همچنین نشان داده شد شرایط زمینه‌ای (زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری) و شرایط مداخله‌گر (پرداخت‌های فرامرزی و مدیریت ریسک) به همراه پدیده محوری بر راهبردها و اقدامات (سیاست‌گذاری انتشار ارز دیجیتال) اثرگذارند. در نهایت مولفه مذکور منجر به پیامد ( توسعه اقتصادی کشور) می‌شود.
5-نتیجه‌گیری و پیشنهادها
پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با تاکید بر پرداخت‌های فرامرزی انجام شده است. براساس نتایج پژوهش مشخص گردید شرایط علی (عوامل سیاسی، عوامل پولی و مالی و عوامل اجتماعی) بر پدیده محوری (انتشار ارز دیجیتال) اثرگذارند. در انتشار ارز دیجیتال، از رفتار اجتماعی مردم به عنوان ابزار تشویقی در ارائه تسهیلات بانکی استفاده می‌شود. در دنیا به این گونه است که بانک‌ها بر اساس رفتار اجتماعی مردم به آنها کارت اعتباری مالی می‌دهند. با توجه به علاقمندی مشتری‌ها به ارز دیجیتال که از استقبال آنها از همراه بانک، بانکداری دیجیتال و غیره مشخص شده است، می‌توان همچون دیگر کشورهای اجرا‌کننده بانکداری دیجیتال با استفاده از رفتار مشتری و راهنمایی آنها به بهبود سوابق مالی آنها کمک کرد، به عبارتی بر اساس ارتباط نزدیک با مشتری می‌توان پیشنهاد و امتیازاتی به او داد که بر اساس آنها بتوانند ضمانت‌نامه، تسهیلات و مواردی از این دست دریافت کنند. در بانکداری دیجیتال کشورهای توسعه‌یافته بحثی به نام قرض دادن به همدیگر و یا در میان گذاشتن یک پروژه و جمع کردن سرمایه برای آن را دارند. در این بین فبانک تنها نقش اعتمادسازی را بازی می‌کند. یعنی افراد تنها به علت اطمینان از حضور بانک و نگهداشت سرمایه‌شان وارد عرصه سرمایه‌گذاری می‌شوند. در نتایج مطالعه اسلامی‌تبار و ناصر (1399) نیز به مولفه عوامل سیاسی اشاره شده و از این منظر با نتایج پژوهش حاضر هماهنگ است.
همچنین نشان داده شد شرایط زمینه‌ای (زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری) و شرایط مداخله‌گر (پرداخت‌های فرامرزی و مدیریت ریسک) به همراه پدیده محوری بر راهبردها و اقدامات (سیاست‌گذاری انتشار ارز دیجیتال) اثرگذارند. در انتظار ارز دیجیتال زیرساخت اطلاعاتی و داده‌ای لازم جهت شناسایی نیازمندی‌های روز بانکداری نظیر مدیریت و تحلیل داده، بخش‌بندی و نمایه مشتریان و یکپارچه‌سازی کانال‌های ارائه خدمات باید وجود داشته باشد. داشتن نمایه روشنی از مشتریان اساس بخش‌بندی درست در مدیریت بازاریابی بانکی می‌باشد. برای ایجاد بخش‌ها می‌توان از داده‌های مربوط به پیشینه فعالیت‌ها و ویژگی‌های مشتریان استفاده کرد. شناسایی نیازهای حال و آینده مشتری شالوده بخش‌بندی بازار هستند. در نتایج مطالعات قلهکی و فرهنگ‌ادیب (1398) و وانگ و همکاران (2023) نیز به مولفه‌های زیرساختها و ریسک اشاره شده و از این منظر با نتایج پژوهش حاضر سازگار است.
در نهایت دستاوردهای پژوهش نشان داد سیاست‌گذاری انتشار ارز دیجیتال منجر به پیامد (توسعه اقتصادی کشور) می‌شود. مهمترین بحث در فرآیند سیاست‌گذاری یک پدیده تازه، شناسایی چالش‌های ناشی از آن است. بنابراین قانون‌گذار و سیاست‌گذار باید درک فراگیری پیرامون همه ابعاد چالشی رمز ارز داشته باشد. قیمت بیت‌کوین در طول دوره خود با فراز و نشیب‌های زیادی مواجه بوده است به‌طوری که در طی چند سال از کمتر از یک دلار به بالای ۱۵ هزار دلار رسید. پول مجازی برعکس پول‌های سنتی از قوانین و مقررات شفاف برخوردار نبوده و این می‌تواند به یک چالش جدی برای هر دولتی تبدیل شود، زیرا راه را برای انجام کارهای مجرمانه، پولشویی و غیره باز می‌کند و این مشکل به دلیل ماهیت رمزگذاری شده این پول است که در آن هویت واقعی فرستنده و گیرنده ناشناخته می‌ماند. جایی که پول حقیقی و مجازی ارتباط پیدا می‌کنند پول مجازی مقدار رادر دنیای حقیقی می‌تواند تحریک کند. همچنین دیگر عوامل اثرگذار بر سیاست پولی از این طریق می‌تواند تحت تاثیر قرار گیرد. این مهم در نتایج مطالعه باردر و کامهاف (2022) تایید شده است.
سهم دانش‌افزایی و نوآوری در پژوهش حاضر شامل شناسایی نظریات، مدلها، روشها و رویکردهای مرتبط با موضوع انتشار ارز دیجتال بانک مرکزی ایران با تاکید بر پرداخت‌های فرامرزی و با هدف دانش افزایی می‌باشد که در این راستا از تکنیک‌ها و رویکردهای مختلف ارائه شده در پژوهشهای خارجی و داخلی بهره گرفته شده است؛ لازم به ذکر است که در تحقیقات انجام شده داخلی تا کنون به جنبه پرداخت‌های فرامرزی آن توجه نشده است و با توجه به محدودیت در پرداخت‌های فرامرزی بانک‌ها وشرکت‌های ایرانی که متاثر از تحریم‌های بین الملل می‌باشد پرداختن به این جنبه از موضوع، از اهمیت بالایی برخوردار است. پرداخت‌های برون مرزی به دلیل هزینه بالا، سرعت کم، دسترسی محدود و شفافیت ناکافی مورد انتقاد قرار می‌گیرد، درگزارش بانک تسویه حسابهای بین الملل نیز بیان شده است که پرداختن به موضوع CBDC بدون توجه به بعد پرداخت‌های فرامرزی باعث تکه تکه شدن CBDCهای داخلی می‌شود لذا ضروری است این مساله و قابلیت همکاری بین بانک‌های مرکزی به منظور طراحی CBDC داخلی مورد توجه قرار گیرد تا باعث کاهش اصطکاک‌های موجود در پرداخت‌های فرامرزی گردد. بنابراین ارائه مدل بومی انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با استفاده از نظر خبرگان نظام بانکی و اساتید دانشگاهی و توجه به بعد پرداخت‌های فرامرزی، سهم دانش‌افزایی و نوآوری در پژوهش حاضر محسوب می‌شود.
براساس نتایج به دست آمده، پیشنهادات کاربردی زیر ارائه می‌گردد:
درخصوص عوامل سیاسی پیشنهاد می‌شود، با توجه به فشار تحریم‌های یک‌جانبه و خردکننده و شرایط و ویژگی‌های خاص سیاسی کشور، به انتخاب استراتژی‌های مناسب جهت برون‌رفت از این وضعیت پرداخته شود. همچنین با وجود سیاسی بودن بسیاری از معاملات بین‌المللی که شرایط امنیتی برای معاملات فرامرزی کشور را ایجاد نموده است، تصمیم‌گیری سیاسی پیرامون رمزارزها از اهمیت بالایی برخوردار بوده و چالش‌های این حوزه به کمک مشاوران و متخصصان این حوزه قابل رفع است.
درخصوص عوامل اجتماعی پیشنهاد می‌شود، ضمن شناخت و آگاهی عمومی پیرامون ارزهای دیجیتال، به افزایش آشنایی نسبی شهروندان با ارزهای دیجیتال نیز پرداخته شود. در صورت افزایش اقبال عمومی مردم کشور به ارزهای دیجیتال و البته تامین منافع عمومی بوسیله آنها، امکان مشارکت اجتماع در این حیطه وجود دارد. همچنین مسئولان ذی‌ربط با بکارگیری ظرفیت‌های اجتماعی نیز قادر خواهند بود به اهداف انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران دست یابند.
درخصوص عوامل پولی و مالی پیشنهاد می‌شود، با تنظیم بازار مالی توسط بانک مرکزی و نظارت بر عملکرد مالی نظام بانکی، مسیر دستیابی به اهداف انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران تسهیل گردد. در این حوزه، ایجاد یکپارچگی رمز مورد استفاده در بازارهای مالی کشور و ایجاد ثبات در قیمت رمز ارز ملی توسط بانک مرکزی توصیه می‌شود. همچنین با تامین امنیت مبادله‌های پولی و مالی و حفظ حریم خصوصی و محرمانگی تراکنش‌ها نیز می‌توان تا حدودی به انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران دست یافت.
درخصوص زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری پیشنهاد می‌شود، ضمن بکارگیری سخت‌افزارهای تولید رمزامرز روزآمد، به ایجاد یکپارچگی و سازگاری سخت‌افزارهای رمزارزها نیز پرداخته شود. در این راستا، نیاز به امکانات و تجهیزات فنی رمزارزها و تامین انها حائز اهمیت است. همچنین می‌بایست امکان ارتقای سخت‌افزارهای رمزارزها و بکارگیری نرم‌افزارهای جدید رمزارزها نیز وجود داشته باشد. انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با به‌روزرسانی مستمر نرم‌افزارهای رمزارزها و به‌کارگیری نیروی انسانی متخصص در بکارگیری نرم‌افزارها قابل حصول است. علاوه بر موارد مذکور، سازگاری نرم‌افزارها با سخت‌افزارهای رمزارزها نیز توصیه می‌شود.
درخصوص انتشار ارز دیجیتال پیشنهاد می‌شود، با طراحی و تولید ارز دیجیتال ملی و برندسازی و معرفی آن، مقدمات انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران را فراهم آورند. در این راستا، انتخاب بستر پایدار برای تولید ارز دیجیتال ملی و توسعه دانش فنی برای تولید ارز دیجیتال حائز اهمیت است. همچنین با تصمیم‌گیری پیرامون حجم و قابلیت تغییر ارز دیجیتال نیز می‌توان بر چالش‌های موجود در این حوزه فائق آمد. انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران با بهره‌گیری از تجربه‌های جهانی انتشار ارز دیجیتال و بهره‌گیری از نیروهای متخصص جهت انتشار ارز دیجیتال قابل دستیابی است.
درخصوص سیاست‌گذاری انتشار ارز دیجیتال پیشنهاد می‌شود، ضمن تدوین چشم‌انداز روشن انتشار ارز دیجیتال، به تدوین ماموریت‌های معین در راستای انتشار ارز دیجیتال نیز پرداخته شود. در این راستا، هدف‌گذاری بلندمدت انتشار ارز دیجیتال و البته استراتژی مشخص در راستای هدف‌های بلندمدت توصیه می‌شود. همچنین با هدف‌گذاری کوتاه‌مدت انتشار ارز دیجیتال و خط‌مشی‌های اجرایی هدف‌های کوتاه‌مدت نیز می‌توان به اهداف انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران دست یافت. علاوه بر موارد مذکور، نیاز به ارائه روندها و رویه‌های اجرایی انتشار ارز دیجیتال و تدوین و ابلاغ قوانین و مقررات اجرایی انتشار ارز دیجیتال نیز است.
درخصوص پرداخت‌های فرامرزی پیشنهاد می‌شود، ضمن کاهش فاصله نظام بانکی با استانداردهای بین‌المللی، حفظ محرمانگی و امنیت بالای معاملات فرامرزی نیز درنظر گرفته شود. در یان راستا، کاهش کاغذبازی‌ها و بوروکراسی‌های پرداخت و وجود شفافیت و حذف انحصار اطلاعات حائز اهمیت است. همچنین با دسترسی آسان تمامی ذی‌نفعان به اطلاعات و افزایش سرعت تراکنش‌های مالی، امکان تبادل مالی با حجم بالا فراهم می شود.
با پیاده‌سازی استراتژی‌های مذکور دستیابی به توسعه اقتصادی کشور و ارکانی نظیر کاهش قدرت تحریم دلاری آمریکا علیه اقتصاد ایران، کاهش هزینه‌های ملی معاملات فرامرزی، سهولت و سادگی انجام معاملات بین‌المللی، رشد تولید و سرمایه گذاری، تمرکز زدایی از سیستم مالی همراه با اصطکاک، رشد صادرات و تجارت بین المللی و تامین مالی گروه‌های هم پیمان دور از انتظار نخواهد بود.
6-فهرست منابع
اسلامی‌تبار، امیر؛ ناصر، مهدی. (1399). کارکرد بلاکچین در حمایت از کپی‌رایت. فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، 8 (30)، 9-38.
آقانوری کوپایی، علیرضا؛ کریمی، اوژن؛ هاشم نیا، شهرام. (1400). ارائه مدلی برای شناسایی چالش‌های ارزهای مجازی در بازاریابی صنعت بانکداری ایران. حسابداری دولتی, 8(1), 153-172.
جلیلی، عباس؛پیله‌ور، مرضیه؛ صادقی‌‌شهپر،علی. (1402). بررسی ماهیت فقهی ارز دیجیتال و نقش آن در پیشگیری از جرم پول شویی. فقه جزای تطبیقی، 2(9)، 17-29.
حسین‌پورشال، محمد. (1401)، تحول دیجیتال در نظام بانکداری. تهران: نارون دانش.
خداوردی، حسین؛ رضوی، محمد؛ منتظر، مهدی. (1402). آسیب‌شناسی حقوقی تنظیم‌گری دولت در حوزه رمز ارزها. فصلنامه علمی پژوهش های نوین حقوق اداری, 5(14), 67-88.
خداوردی‌آرش؛حسین؛ رضوی، محمد؛منتظر، مهدی. (1402). آسیب‌شناسی حقوقی تنظیم‌گری دولت در حوزه رمز ارزها. پژوهشهای نوین حقوق اداری، 5(14)، 67-88.
دهقان، مبینا. (1402). ماهیت و مبانی حقوقی ارزهای مجازی و آثار آن در بانکداری اسلامی. مطالعات حقوق، 7(34)، 1-22.
رحمانی‌خلیلی، علی؛فلاح، میرفیض؛ غلامی جمکرانی، رضا، جهانگیرنیا، حسین. (1401). طراحی و اعتبارسنجی الگوی بکارگیری فناوری بلاکچین و ارزهای رمزنگاری شده در شرایط تحریم. جامعه شناسی سیاسی ایران، 5(10)، 1540-1568.
سعادت‌جو، صبا؛ ربیعی، محمد. (1401). نقش ارز دیجیتال بانک مرکزی در آینده نظام اقتصادی. انجمن مالی ایران، 4(1)، 151-164.
غلامی‌معاف،کمیل؛ رمضانیان،محمدرحیم؛ فریدی ماسوله،مرضیه. (1399). خدمات فناوری بلاکچین و کاربردهای آن. پژوهشهای معاصر در مدیریت و حسابداری، 2 (7)، 248-266.
فرزانه‌رفعت، مریم؛ غلامی، امیر؛ مهدی‌احمدی، سیدمحمد. (1402). تاثیر به‌کارگیری تکنولوژی ارز دیجیتال بر هزینه‌های جستجو و چانه‌زنی در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی. مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، 14(54)، 121-142.
فکری، حسین؛ پاکذات، سیدمهدی. (1399). ارز دیجیتال بانک مرکزی؛ مفاهیم و کاربردها، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت دانش، بلاکچین و اقتصاد، تهران.
فینفگلد کانت،دبورا . (1400)، کتاب پژوهش فراترکیب، انتشارات عالی تبار
قلهکی، محسن؛ فرهنگ‌ادیب، سمیه. (1398). بررسی فناوری بلاک چین و تاثیر آن بر سیستم‌های پرداخت و صنعت بانکداری، پنجمین همایش ملی علوم و مهندسی دفاعی، تهران.
موسوی‌نژاد، سیدفتح‌اله؛ رنجبر، مختار. (1401). ارزهای دیجیتال، پولشویی و راهکارهای مقابله با آن در قوانین بین المللی. ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، 5(11)، 3766-3774.
میری‌لواسانی،سمیه السادات؛ حیدری،بهاره؛ رزمجو،علی اکبر؛ رزمجو،محدثه. (1398). بررسی جایگاه قانون ارز دیجیتال ملی. دستاوردهای نوین علوم انسانی، 2(13)، 72-81.
واحدی، اصغر. (1401). مقایسه رفتاری ارز دیجیتال بیت کوین با شاخص کل تعدیل شده بورس اوراق بهادار تهران و شناسایی آثار ارزهای دیجیتال بر امنیت عمومی استان سمنان. دانش انتظامی سمنان، 12(46)، 49-71.
یزدی‌نژاد، امیر؛ دهقان، عبدالمجید. (1400). یک چارچوب مبتنی بر بلاکچین برای ارز دیجیتال بانک مرکزی. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 14(50 )، 187-200.
Allen, S., Capkun, S., Eyal, I., Fanti, G., Ford, B. A., & Zhang, F. (2020). Design choices for central bank digital currency: Policy and technical considerations. National Bureau of Economic Research, 14(4), 13-48.
Almeida, J., & Gonçalves, T. C. (2023). A systematic literature review of investor behavior in the cryptocurrency markets. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 10(1), 770-785.
Aysan, A. F., Sadiq, M., & Kayani, U. N. (2023). Digital currency and blockchain security in accelerating financial stability: A mediating role of credit supply. Borsa Istanbul Review, 11(3), 1-14.
Barrdear, J., & Kumhof, M. (2022). The macroeconomics of central bank digital currencies. Journal of Economic Dynamics and Control, 142, 104-148.
Cohen, J. E. (2013). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Dursun, T., & Ustundag, B. B. (2021). A novel framework for policy based on-chain governance of blockchain networks. Information Processing & Management, 58(4), 102-156.
Holsti, O. R. (1969). Content analysis for the social sciences and humanities, Reading, MA: Addison-Wesley.
Huang, Y., & Mayer, M. (2022). Digital currencies, monetary sovereignty, and US–China power competition. Policy & Internet, 14(2), 324-347.
Krippendorff, K. (2018). Content analysis: An introduction to its methodology. Sage publications.
Lee, D. K. C., Yan, L., & Wang, Y. (2021). A global perspective on central bank digital currency. China Economic Journal, 14(1), 52-66.
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic Inquiry. Beverly Hills, CA: Sage Publications, Inc.
Marra, M., & Dionysopoulos, L., Urquhart, A. (2023). Central Bank Digital Currencies: A Critical Review. Available at SSRN 43(5), 974-985.
Minesso, M. F., Mehl, A., & Stracca, L. (2022). Central bank digital currency in an open economy. Journal of Monetary Economics, 127, 54-68.
Ozili, P. K. (2023). Central bank digital currency research around the World: a review of literature. Journal of Money Laundering Control, 26(2), 215-226.
Patel, D., Nerurkar, P., Busnel, Y., Ludinard, R., Kumari, S., & Khan, M. K. (2021). Dissecting bitcoin blockchain: Empirical analysis of bitcoin network (2009–2020). Journal of Network and Computer Applications, 17(7), 102-120.
Sandelowski, M., & Barroso, J. (2006). Handbook for synthesizing qualitative research. springer publishing company.
Strauss, A., & Corbin, J. M. (1997). Grounded theory in practice. Sage.
Urquhart, A., & Lucey, B. (2022). Crypto and digital currencies—nine research priorities. Nature, 604(7904), 36-39.
Wang, Y., Wei, Y., Lucey, B. M., & Su, Y. (2023). Return spillover analysis across central bank digital currency attention and cryptocurrency markets. Research in International Business and Finance, 64, 101896.
Developing a pattern of issuing Central Bank Digital Currency of Iran (CBDC) with focusing on cross-border payments
1Ali Riahipour
2* MirFaiz Fallah Shams
3Hamidreza Kordlouei
4Hashem Nikoomaram
Abstract
Cryptocurrencies, as one of the most popular forms of digital currencies, were designed and presented to the market as a form of money suitable for digital technologies. Digital banking in its evolution must also closely monitor the issue of cryptocurrencies, Therefore the current research was carried out with the aim of developing a pattern of issuing Central Bank Digital Currency of Iran (CBDC) with focusing on cross-border payments. In terms of the purpose of this study, it is developmental-applied research that was carried out with Multi-Grounded (Meta-Synthesis-Grounded Theory). The data collection tools are previous internal and external studies and semi-structured interviews. The statistical population of the research includes 10 managers of the banking industry. In the Meta-synthesis section, after searching the databases, 23 articles were found in the relevant field between 1390 to 1402 and 2000 to 2023, and finally 20 articles were selected in a targeted way. Then, the texts of the interviews were coded with approach of Quantitative content analysis using the Grounded Theory method during 3 stages of open, axial and selective coding. Based on the research model, it was determined that causal conditions (political factors, monetary and financial factors, and social factors) affect the core category (issuing digital currency-CBDC). It was also shown that Context conditions (software and hardware infrastructures) and Intervening Conditions (cross-border payments and risk management) along with the core category affect strategies. (Issuing Central Bank Digital Currency policy). Finally, the mentioned component leads to the Consequences (Economic development of the country).
Keywords: Issuing Central Bank Digital Currency, CBDC, Cross-border payments, multi-Grounded
[1] PhD student in International Finance, School of Management and Economics, Science and Research Unit, Azad Salami University, Tehran, Iran A.riahipour@yahoo.com
[2] Full Professor, Department of Business Management, Faculty of Management, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran (Responsible author) Fallahshams@gmail.com
[3] Associate Professor, Department of Financial Management, Faculty of Management and Accounting, Islamshahr Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran Kordlouie@iiau.ac.ir
[4] Full Professor, Department of Financial Management, Faculty of Management and Economics, Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran Nikoomaram@srbiau.ac.ir