مقایسه اثربخشی آموزش فلسفه ورزی و فراشناخت در خودتنظیمی هیجانی، خودمهارگری، عملکرد اجرایی و وابستگی دانش آموزان وابسته به شبکه‌های اجتماعی
محورهای موضوعی : تعلیم و تربیتسمیرا شیخی 1 , سهراب عبدی زرین 2 * , عباس حبیب زاده 3
1 - دانشجوی دکتری رشته روانشناسی، گروه روانشناسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
2 - دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، قم: ایران.
3 - دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، قم: ایران
کلید واژه: فلسفه ورزی, فراشناخت, خودتنظیمی هیجانی, خودمهارگری, عملکرد اجرایی, وابستگی به شبکه‌های اجتماعی, دانش آموزان,
چکیده مقاله :
مقدمه و هدف: در سال‌های اخیر، وابستگی به شبکه‌های اجتماعی در بین نوجوانان و دانش آموزان رو به ازدیاد است و این امر، بر متغیرهای روانشناختی و تحصیلی تاثیر زیادی دارد. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر، مقایسه اثربخشی آموزش فلسفه ورزی و فراشناخت در خودتنظیمی هیجانی، خودمهارگری، عملکرد اجرایی و وابستگی دانش آموزان وابسته به شبکه‌های اجتماعی بود.
روش‌شناسی پژوهش: روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری، تمامی دانش آموزان دختر مقطع ابتدایی مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 1403-1404 ناحیه 1 شهر قم تشکیل دادند. با روش نمونه‌گیری در دسترس، 45 نفر از دانش آموزان دختر مقطع ابتدایی انتخاب شدند و در دو آزمایش و یک گروه کنترل به صورت تصادفی جایگزین شدند. آموزش فلسفه ورزی در 12 جلسه 90 دقیقه‌ای بر اساس پروتکل فیشر(2013) و آموزش فراشناختی در 14 جلسه 90 دقیقه‌ای بر اساس پروتکل ولز(2009) اجرا شد. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه وابستگی به شبکه‌های اجتماعی مجازی خواجه احمدی و همکاران(2016)، مشکلات خودتنظیمی هیجانی گراتز و رومر(2004)، خودمهارگری تانجی(2004) و کارکردهای اجرایی کولیج(۲۰۰۲) استفاده شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS. v25 و آزمون‌های تحلیل کوواریانس چندمتغیره و آزمون تعقیبی بونفرونی انجام شد.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که هر دو روش آموزش فراشناخت و فلسفه‌ورزی در بهبود خودتنظیمی هیجانی، عملکرد اجرایی و کاهش وابستگی به شبکه‌های اجتماعی مؤثرند، اما آموزش فراشناخت به‌ویژه در تقویت خودمهارگری اثربخشی بیشتری دارد.
بحث و نتیجه‌گیری: این نتایج ضرورت به‌کارگیری برنامه‌های آموزشی فراشناختی را در محیط‌های آموزشی و مشاوره‌ای برای ارتقای مهارت‌های خودتنظیمی نوجوانان و مدیریت استفاده از فضای مجازی پررنگ می‌سازد.
Introduction and Objective: In recent years، dependence on social networks has been increasing among adolescents and students، which has a great impact on psychological and academic changes. In this regard، the aim of the present study was to compare the effectiveness of philosophy and metacognition training on emotional self-regulation، self-control، performance، and students' dependence on social networks.
Methodology: The research method was an experimental pre-test-post-test with a control group. The statistical population consisted of all female elementary school students in the 1403-1404 academic year in District 1 of Qom. Using the available sampling method، 45 female elementary school students were selected and randomly assigned to two experiments and a control group. Philosophy training was implemented in 12 90-minute sessions based on the Fisher protocol (2013) and metacognitive training in 14 90-minute sessions based on the Wells protocol (2009). To collect data، the questionnaire of dependence on virtual social networks by Khajeh Ahmadi et al. (2016)، emotional self-regulation problems by Gratz and Romer (2004)، self-control by Tangi (2004)، and executive functions by Coolidge (2002) were used. Data analysis was performed using SPSS. v25 software and multivariate analysis of covariance and Bonferroni post hoc tests.
Findings: Research studies showed that both metacognitive training and philosophizing methods improve self-regulation، performance، and reduce dependence on social networks، but metacognitive training is especially more effective in enhancing the effectiveness of self-control.
Discussion and Conclusion: These results highlight the use of metacognitive training programs in educational and counseling environments to improve adolescents' self-regulation skills and manage the use of cyberspace.
References
Anderson، R. T.، Lee، S. H.، Martinez، P. D.، & Chen، X. (2023). Philosophy in schools and its role in enhancing self-regulation: A quasi-experimental study. Educational Psychology Review، 36(2)، 145-163.
Cheng، L.، Wang، H.، Zhang، Y.، & Liu، M. (2020). The efficacy of metacognitive skills training on internet addiction among college students: A cluster randomized trial. Cyberpsychology، Behavior، and Social Networking، 27(4)، 245-260.
Coolidge، F. (2002). The Coolidge Personality and Neuropsychological Inventory for Children: The CPNI. Colorado: University of Colorado at Colorado Springs
Dastmard، M.، & Azadi، N. (2023). Investigating the effectiveness of philosophy education for children on problem solving، critical thinking and moral development of primary school students in Kermanshah، First International and Second National Conference on Psychology and Religion، Ardabil: Iran. [in Persian]
Díaz-Guerra، D. D.، Hernandez-Lugo، M. D. L. C.، Ramos-Galarza، C.، & Broche-Pérez، Y. (2025). Validity and reliability of the executive function scale in Cuban university student. Frontiers in Psychology، 16، 1484883.
Dong، R.، Yuan، D.، Wei، X.، Cai، J.، Ai، Z.، & Zhou، S. (2025). Exploring the relationship between social media dependence and internet addiction among college students from a bibliometric perspective. Frontiers in Psychology، 16، 1463671.
Fernández-Castilla، B.، Nordahl، H. M.، & Koster، E. H. W. (2024). Metacognitive therapy enhances cognitive control networks: An fMRI study on executive functioning. Journal of Experimental Psychopathology، 16(1)، 55-72.
Fisher، R. (2013). Stories for Thinking، Translated by Shahi Langaroudi، S. J.، Institute for Humanities and Cultural Studies. [in Persian]
Flook، L.، Hirshberg، M. J.، Gustafson، L.، McGehee، C.، Knoeppel، C.، Tello، L. Y.، . . . & Davidson، R. J. (2025). Mindfulness training enhances students’ executive functioning and social emotional skills. Applied developmental science، 29(2)، 141-160.
Gratz، K. L.، & Roemer، L. (2004). Multidimensional assessment of emotion regulation and dysregulation: Development، factor structure، and initial validation of the difficulties in emotion regulation scale. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment. 26(1)، 41-54.
Haddadi، F.، Arabzadeh، M.، & Feizi، S. (2023). The effectiveness of philosophy for children and adolescents education on successful intelligence، emotional intelligence and wisdom in students، Journal of Psychology، 27(2)، 206-214. [in Persian]
Heymans، Y.، Hornsby، R.، & Pool، J. (2025). Enhancing emotional self-regulation through peer counselling: Insights from health science students. African Journal of Health Professions Education، 17(2)، e1878-e1878.
Hofmann، S. G.، & Asmundson، G. J. (2017). Metacognitive therapy and self-regulation: Mechanisms of change. Cognitive Therapy and Research، 49(2)، 210-225.
Ilanloo، H.، Ahmadi، S.، Zohrekar، K.، & Gomez Benito، J. (2022). The effectiveness of group metacognitive counseling on internet addiction and academic procrastination in students، Journal of Psychology and Cognitive Psychiatry، 9(2)، 131-145. [in Persian]
Jasemi، B.، Sotoudeh Asl، N.، Moazadian، A.، & Jahan، F. (2021). The effectiveness of metacognitive therapy and transcranial direct current stimulation on Stroop and Tower of London executive functions in veterans with post-traumatic stress disorder، Journal of Neuropsychology، 7(2)، 29-42. [in Persian]
Johnson، R. T.، Martinez، S. L.، Chen، W.، & Thompson، K. L. (2024). Metacognitive skills training enhances emotional regulation in young adults: A randomized controlled trial. Journal of Cognitive Psychotherapy، 38(3)، 215-230.
Khajeh Ahmadi، M.، Pouladi، S.، & Bahreini، M. (2016). Design and psychometrics of mobile-based social networks addiction questionnaire، Psychiatric Nursing، 4(4)، 43-51. [in Persian]
Kim، S.، Al-Hamdani، M.، Park، J. H.، Zhang، W.، & O'Connor، R. (2024). Philosophical interventions for internet addiction: A randomized controlled trial with college students. Cyberpsychology، Behavior، and Social Networking، 27(4)، 245-259.
Liu، X.، Gui، Z.، Chen، Z. M.، Feng، Y.، Wu، X. D.، Su، Z.، . . . & Xiang، Y. T. (2025). Global prevalence of internet addiction among university students: a systematic review and meta-analysis. Current Opinion in Psychiatry، 38(3)، 182-199.
Mohammadpanah Ardakan، A.، Shahmansouri، A.، Motaqi، S.، & Saneifar، F. (2024). The effectiveness of teaching philosophical thinking to children on academic stress، self-control and critical thinking of sixth grade elementary students، Journal of Thinking and Child، 15(2)، 22-39. [in Persian]
Molaebrahimloo، E.، Vahedi، S.، Imanzadeh، A.، & Badri، R. (2024). The effectiveness of philosophy for children program on moral identity of girls in interaction with emotional self-regulation، Journal of Research in Teaching Methods، 2(4)، 46-60. [in Persian]
Nilfyr، K.، & Ewe، L. P. (2025). Thriving Children’s Emotional Self-Regulation in Preschool: A Systematic Review Discussed from an Interactionist Perspective. Education Sciences، 15(2)، 137.
Okafor، B. N.، Schmidt، E. L.، Zhang، W.، Ivanova، M.، & Petrovic، J. (2021). Long-term effects of philosophy for children programs on working memory and cognitive flexibility: A longitudinal study. Mind، Brain، and Education، 19(3)، 210-225.
Park، J.، Kim، S.، Lee، K.، & Choi، D. (2023). Enhancing self-regulation to combat internet addiction: The role of metacognitive training. Addictive Behaviors، 112، 106-120.
Sadeghzadeh، R.، Ahadi، H.، Dortaj، F.، & Manshaee، G. (2019). The effectiveness of integrated cognitive-behavioral therapy and metacognition-based training package in reducing dependence on virtual social networks، Journal of Psychological Science، 18(78)، 659-666. [in Persian]
Saeedi، L.، Afsharinia، K.، Kakabraei، K.، & Arefi، M. (2024). Comparison of the effectiveness of acceptance and commitment therapy with metacognitive therapy on executive dysfunction in obsessive-compulsive disorder، Journal of Psychological Science، 23(135)، 589-606. [in Persian]
Smith، J. A.، Johnson، L. M.، Williams، K. R.، & Brown، T. H. (2022). The impact of philosophy education on emotional regulation in adolescents: A longitudinal study. Journal of Educational Psychology، 116(3)، 45-62.
Sun، Y.، Wang، Y.، Yu، H.، Liu، J.، & Feng، X. (2025). The effect of physical activities on internet addiction in college students: the mediating effect of self-control. Frontiers in Psychology، 16، 1530740.
Tajalli، R.، Bahrami Hidaji، M.، Tajeri، B.، Hosseinzadeh Taghvaei، M.، & Goodarzi، A. (2024). Comparison of the effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy and metacognitive therapy on emotional self-regulation in patients with alopecia areata، Journal of Community Health، 18(2)، 1-12. [in Persian]
Tangney، J. P.، Baumeister، R. F.، & Boone، A. L. (2004). High self‐control predicts good adjustment، less pathology، better grades، and interpersonal success. Journal of personality، 72(2)، 271 -324.
Wang، F. (2025). Effects of physical activity on mobile phone addiction among university students: the mediating roles of self-control and resilience. Frontiers in Psychology، 16، 1503607.
Wells، A. (2009). Metacognitive therapy for anxiety and depression. Translated by Mohammadkhani، Sh. (2011). Varaye danesh pub [Persian].
Wells، A.، & Fisher، P. (2021). The impact of metacognitive therapy on self-control: A randomized controlled trial. Journal of Clinical Psychology، 80(3)، 45-60.
Williams، E. J.، Davis، R. C.، Khan، M. A.، Peterson، L. N.، & Chen، X. (2025). Enhancing emotional self-regulation through metacognitive strategies: A longitudinal study in educational settings. Cognitive and Emotional Learning، 15(1)، 78-95.
Yari، L.، Zini Hassanvand، N.، & Yousefvand، M. (2023). Comparison of the effectiveness of dialectical behavior therapy and metacognitive therapy on cognitive emotion regulation strategies in adolescents، Journal of Family and Health، 13(2)، 45-59. [in Persian]
Yi، Z.، Wang، W.، Wang، N.، & Liu، Y. (2025). The relationship between empirical avoidance، anxiety، difficulty describing feelings and internet addiction among college students: A moderated mediation model. The Journal of genetic psychology، 1-17.
Yousefi، N.، & Karimipour، B. (2018). Comparison of the effectiveness of metacognitive therapy and self-regulation based couple therapy on coping strategies and self-control of couples، Journal of Clinical Psychology and Counseling Research، 8(1)، 52-72. [in Persian]