بررسی جایگاه فلسفی عقلانیت در اندیشه فلاسفه و تبیین بهره¬مندی تعلیم و تربیت از مولفه¬های آن

محورهای موضوعی : تعلیم و تربیت

محمود عبدوند ¹ , علی روشنی زاده ^{2 *} , جهانبخش رحمانی ³

1 - گروه علوم تربیتی، واحد خوراسگان،دانشگاه آزاد اسلامی ، اصفهان، ایران
2 - گروه علوم تربیتی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی ، ایلام، ایران.
3 - استادیار گروه علوم تربیتی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان ، ایران

تاریخ دریافت : 1403/05/20 تاریخ پذیرش : 1403/08/20 تاریخ انتشار : 1403/10/03

کلید واژه: عقلانیت, تعلیم و تربیت, فلاسفه ,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه عقلانیت در نظریه­های فیلسوفان و استخراج مؤلفه‌ های آن برای تعلیم و تربیت انجام شد. این پژوهش از جمله پژوهش­های کیفی است و با استفاده از روش گرندد تئوری با رویکرد تطبیقی ـ تحلیلی انجام پذیرفت. حوزه پژوهش شامل تمامی اسناد علمی در حوزه فلسفه و تعلیم و تربیت بود که نظرات فلاسفه در حوزه عقلانیت و مفاهیم مرتبط با تعلیم و تربیت در آنها قابل استخراج بود.

روش شناسی پژوهش: برای تجزیه و تحلیل داده­ها از روش پیشنهادی "گراندد تئوری" استفاده گردید. ابزار گرداوری اطلاعات شامل فیش­برداری مرتبط با مفهوم عقلانیت و آموزش و پرورش بود. در مرحله نخست از متون مرتبط با موضوع، جملات مرتبط با  هدف اصلی پژوهش انتخاب  و کدگذاری شدند. مفهوم عقلانیت در 340 کد از دیدگاه 93 فیلسوف و اندیشمند تدوین گردید. در مرحله دوم از میان این کدهای باز، محقق 153 کد انتخابی را با عنوان «عقل، عاقل و عاقلانه» برگزید. در مرحله سوم مقوله­های انتخابی مفهوم تعلیم و تربیت با کدهای انتخابی مرحله دوم مورد مطالعه و تطبیق قرار گرفتند و بر اساس همسویی و ناهمسویی با نظرات فلاسفه در جدول طبقه­بندی گردیدند.

یافته­ ها: نتایج نشان داد از نظر فلاسفه، تعلیم و تربیت می تواند از عقل به عنوان، معیاری برای پذیرش ساختار تعلیم و تربیت استفاده کند. همچنین، عقل می تواند ابزاری برای تهذیب در تعلیم و تربیت، ابزاری برای تشخیص درست و نادرست و فهم در تعلیم و تربیت و بزاری برای هدایت به خیر در تعلیم و تربیت باشد. علاوه براین، عقل می تواند ابزاری برای پیشرفت در تعلیم و تربیت، ابزاری برای درک ناتوانی های عقل در تعلیم و تربیت و برای ایجاد تعامل در تعلیم و تربیت بهره­مند شود.

بحث و نتیجه ­گیری: این تحقیق نقش بنیادی عقلانیت را در آموزش برجسته می‌کند. این تحقیق نشان می‌دهد که عقل به عنوان معیاری اساسی برای شکل‌گیری چارچوب‌های آموزشی، تصحیح رویه‌ها و هدایت ملاحظات اخلاقی عمل می‌کند. در نهایت، نتایج این تحقیق رویکردی مبتنی بر عقل را برای افزایش اثر بخشی و تأثیر آموزش و یادگیری ترغیب می‌کند.

چکیده انگلیسی:

Introduction: This research aimed to examine the role of rationality in the theories of philosophers and to extract its components for education. This study is a qualitative research conducted using the grounded theory method with a comparative-analytical approach. The research included all scientific documents in the field of philosophy and education, from which the views of philosophers on rationality and related concepts in education could be extracted.

Research methodology: For data analysis, the graunded theory was used. The data collection tool included note-taking related to the concept of rationality and education. Firstly, sentences related to the main goal of the research were selected and coded from the relevant texts. The concept of rationality was developed from 340 codes based on the views of 93 philosophers and thinkers. From these initial codes, the researcher then selected 153 codes under the title “Reason, Rational, and Rationality.” Lastly, the selected categories of the concept of education were studied and compared with the selected codes from the second stage, and they were categorized in a table based on their alignment or misalignment with the views of philosophers.

Findings: The results indicated that, according to philosophers, education can utilize reason as a criterion for accepting the structure of education. In addition, it can be a tool for refinement in education and a guide towards goodness and directing in education, as well as for distinguishing right from wrong and understanding in education. Furthermore, the education can be an instrument for progress in education and understanding the limitations of reason in education. 

Conclusion: This research highlights the fundamental role of rationality in education. It shows that reason serves as a key standard for shaping educational frameworks, correcting practices, and guiding ethical considerations. Ultimately, the findings encourage a rational-based approach to enhance the effectiveness and impact of education and learning.

منابع و مأخذ:

References

Adelzadeh Naeini, F. (2019). “Analysis of rationality from Al-Farabi's perspective and presentation of a rational education model”. (In Persian)
Asghari, S. M. (2005). “Fiqh and rationality”. Research Journal of New Religious Thought. (In Persian)
Avicenna. (1400 AH). “The letters of Avicenna”. Qom: Bidar Publications. (In Persian)
Bagheri, K. (2010). “An introduction to the philosophy of education in the Islamic Republic of Iran”. Cultural Scientific Publications. (In Persian)
Dashti, M. (2017). “Translation of Nahj al-Balaghah”. (In Persian)
Davoodi, M., & Hosseini Zadeh Abadi, S. A. (2010). “The educational conduct of the Prophet (PBUH) and the Ahl al-Bayt (AS)”. Tehran: Research Institute of the Seminary and University; Samt Publishing.
Flick, U. (2018). An introduction to qualitative research (H. Jalili, Trans.). Ney Publisher.
Majlisi, M. B. (2011). “Bihar al-Anwar”. Tehran: Al-Hikmah al-Islamiyyah. (In Persian)
Mansoori Hadi, H., & colleagues. (2016). Tebyin va barrasi tarbiyat-e 'aqlani az didgah-e Muhammad Taqi Jafari [Explaining and examining rational education from the perspective of Muhammad Taqi Jafari] (Master’s thesis). University of Isfahan. (In Persian)
Iqbal, A. (2013). Falsafe-ye taalim va tarbiyat-e Farabi [Philosophy of education of Farabi].
Nowei, I. (2012). “Religion and rationality in the view of Mulla Sadra”. (In Persian)
Quran. (2020). (Translation: Sahih International). Dar-us-Salam Publications.
Razavani Aval, R. (2015). Barresi tahli li va moghayese’i jaygah-e ‘aql dar falsafe-ye Hegel va andishe-ye Molana [Analytical and comparative study of the position of reason in Hegel's philosophy and the thought of Rumi] (Master’s thesis). (In Persian)
Sa'adat, A. (2014). “The essence of rationality and its applications in understanding religious texts and its critique”. Journal of Wisdom and Islamic Philosophy. (In Persian)
Sadeqi, H. (2007). “Rational faith”. Qom: Tah Publications. (In Persian)
Sadr al-Mutalahin, M. I. (1410 AH). “The high wisdom”. Qom: Mustafa Publications; Beirut: Dar al-Ihya al-Turath al-Arabi. (In Persian)
Shari'atmadari, A. (2005). “Islamic education and training”. Tehran: Amir Kabir Publishing. (In Persian)
Stenmark, M. (1995). Rationality in science, religion, and everyday life. University of Notre Dame Press