بررسی تغییرات کیفی فضای سبز شهر تهران از سال 1369 تا 1385 (مطالعه موردی: منطقه 5 شهرداری تهران)
محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست
1 - *-(مسوول مکاتبات): دانش آموخته دکتری تخصصی، گروه ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشکده محیط زیست و انر‍ژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه محیط زیست، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران.
کلید واژه: پوشش گیاهی, سنجش از دور, تغییر کاربری اراضی, شاخص NDVI, منطقه 5 شهرداری تهران,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: پوشش گیاهی نقش مهمی در محیط زیست شهری دارا می باشد که با توجه به توسعه فیزیکی روزافزون شهرها و افزایش جمعیت شهرنشینان، بررسی تغییرات آن ضروری می نماید. در این میان، استفاده از فناوری سنجش از دور به عنوان ابزار مهمی در بررسی تغییرات شناخته شده است. روش بررسی: در این مطالعه، با هدف بررسی تغییرات کیفی پوشش گیاهی منطقه 5 شهرداری تهران، از شاخص NDVI و تصاویر TM و IRS متعلق به سال های 1369 و 1385 استفاده و نقشه های پوشش گیاهی منطقه با تاکید بر درجات مختلف سرسبزی تهیه گردید. یافته ها: آمارهای به دست آمده نشان می دهد که در بازه زمانی مورد مطالعه از وسعت اراضی تحت پوشش گیاهان با درجه سرسبزی متوسط و خوب به ترتیب به میزان 27/684 و 22/23 هکتار کاسته و بر وسعت اراضی تحت پوشش گیاهان با درجه سرسبزی ضعیف به میزان 43/299 هکتار افزوده شده است. لازم به ذکر است که به منظور بررسی تبدیل کلاس های درجات مختلف سرسبزی پوشش گیاهی، تکنیک بررسی تغییرات پس از طبقه بندی اجرا گردید تا رویه تغییرات کیفی دقیق تر بررسی گردد. نتایج به دست آمده نشان می دهد در بازه زمانی مورد مطالعه، 48/186و 9/0 هکتار از وسعت اراضی بدون پوشش گیاهی به ترتیب به اراضی تحت پوشش با درجه سرسبزی ضعیف و متوسط تبدیل شده است و این در حالی است که به ترتیب 58/419، 86/175 هکتار از اراضی تحت پوشش گیاهی با درجه سرسبزی ضعیف، متوسط به اراضی فاقد پوشش تبدیل شده اند. نتیجه گیری: در این میان، ناحیه 2 منطقه 5 شهرداری تهران در مقایسه با 6 ناحیه دیگر منطقه، با بیش ترین مقدار افزایش وسعت اراضی فاقد پوشش گیاهی، بیش ترین مقدار کاهش وسعت اراضی تحت پوشش گیاهان با درجه سرسبزی خوب و متوسط، شاهد حداکثر تغییرات در فاصله سال های 1369 و 1385 بوده است. یکسان بودن میزان افزایش وسعت اراضی بدون پوشش و میزان کاهش وسعت پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه به مقدار 06/408 هکتار، حاکی از تغییر کاربری صورت گرفته در اراضی منطقه می باشد که این امر با توجه به رشد شهرسازی و نقش پوشش گیاهی در محیط زیست شهری، توجه ویژه ای را برای نظارت بر تغییرات کاربری اراضی شهری طلب می نماید.
Background and Objective: Regarding the vegetation's crucial role in urban environment, investigation on the change detection seems to be necessary. Therefore, the usage of remote sensing was noticed to be important to study the changes. Method: In this study, to estimate the qualitative changes of vegetation cover, the NDVI was applied and Tm and IRS images of 1990 and 2006 were used and vegetation maps of District 5 of Tehran municipality by underlining the different greenness levels were generated. Findings: Statistics revealed that the area of good and moderate greenness level vegetated lands decreased and the area of poor greenness level vegetated lands increased by 23.22, 684.27 and 299.43 ha respectively. It is important to mention that to find out the procedure of qualitative changes of the study area's vegetation cover post-classification change detection technique applied and results indicated that non-vegetated areas converted to poor and moderate greenness level vegetated lands by 0.9 and 186.48 ha respectively. Also the conversion of 419.58 ha of poor and 175.86 ha of moderate greenness level vegetated lands to non-vegetated lands was noticed. Conclusion: The maximum amount of increased non-vegetated area and destroyed moderate and good greenness level vegetated lands were studied in region number 2. So, region number 2, in comparison with other six regions has been changed the most during 1990 to 2006. The equal amount of increased non-vegetated area and decreased vegetated area by 408.06 ha showed that land use changes have been accrued in study area, therefore conservation and increase the urban vegetated areas are important to develop urban master plans.
1- Yunhao, C., Peijun, S., Xiaobing, L., Jin, C., Jing, L.2006. A combined approach foe estimating vegetation cover in urban/suburban environments from remotely sensed data, Computers & Geosciences, p.1299-1309.
2- عبدالهی، ج.، چراغی، س.، رحیمیان، م.1387. مقایسه آثار زیست محیطی تغییر کاربری اراضی بر تغییر پوشش گیاهی و دمای سطحی در مناطق شهری و غیر شهری با به کارگیری سنجش از دور ، محیط شناسی، سال سی و چهارم، شماره 45، صص10-18.
3- Rafiee, R., Mahiny, A., Khorasani, N. 2009. Assessment of changes in urban green spaces of Mashad city using satellite data, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, p. 431-438.
4- Xian, G., Homer, C., Fry, J.2009.Updating the 2001 National Land Cover Database land cover classification to 2006 by using Landsat imagery change detection methods, Remote Sensing of Environment,p:1133-1147.
5- Saha, A.k., Arora, M.K., Csaplovics, E., Gupta, R.P.2005.Land cover classification using IRS LISSШ Image and DEM in a Rugged Terrain: A case study in Himalayas, Geocarto International, p.33-40.
6- Herold, M., Goldstein, N.C., and Clarke, K.C. (2003). The spatiotemporal form of urban growth: measurement, analysis and modeling. Remote sensing of Environment. p:286-302.
7- فیضی زاده، ب.، جعفری، ف.، نظم فر، ح. 1387. کاربرد داده های سنجش از دور در آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی شهری( مطالعه موردی فضای سبز شهر تبریز)، نشریه هنرهای زیبا، شماره 34، صص17-24 .
8- Jiang, Z., Huete, A., Chen, J., Chen, Y., Li, J., Yan, G., Zhang, X. 2006. Analysis of NDVI and scaled difference vegetation index retrivals of vegetation fraction, Remote Sensing of Environment, p. 366-378.
9- عبدالهی، ج.، چراغی، س.، رحیمیان، م.، دشتکیان، ک.، شادان، م.1385. بررسی اثرات زیست محیطی تغییر کاربری اراضی روی پوشش گیاهی مناطق شهری با به کارگیری تکنیک سنجش از دور، علوم و تکنولو‍ژی محیط زیست، شماره 29، صص1-6.
10- Julien, Y., Sobrino, J., Verhoef, W. 2006. Changes in land surface temperatures and NDVI values over Europe between 1982 and 1999, Remote Sensing of Environment, p. 43-55.
11- Chen, X., Zhao, H., Li, P., Yin, Z., 2006.Remote sensing image based analysis of the relationship between urban heat island and land use/cover changes, Remote Sensing of Environment, 104, p.133-146.
12- Weiss, J., Gutzler, D., Allred Coonrod, J., Dahm, C. 2004.Long-term vegetation monitoring with NDVI in a diverse semi-arid setting, central New Mexico, USA, Journal of Arid Environments, p.249-272.
13- Shalaby, A., Tateishi, R.2007. Remote sensing and GIS for mapping and monitoring land cover and land use changes in the Northwestern coastal zone of Egypt, Applied Geography, p. 28-41.
14- Lee, T., Yeh, H.2009. Applying remote sensing techniques to monitor shifting wetland vegetation: A case study of Danshui River estuary mangrove communities, Taiwan, Ecological Engineering, p.487-496.
15- Dewan, A., Yamaguchi, Y. 2009. Landuse and land cover change in Greater Dhaka, Bangladesh: Using remote sensing to promote sustainable urbanization, Applied Geography, p. 390-401.