راهبردهای بهسازی محیط و منظر مناطق صنعتی بر پایه مفهوم شبکه اکولوژیک صنعتی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی چناران)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

محسن گودرزی ¹ , نفیسه حق طلب ² , محمدهادی مهدی نیا ³

1 - عضو هیات علمی گروه مهندسی فضای سبز، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ملایر.
2 - دانشجوی دکتری، دانشکده جغرافی، دانشگاه ایالتی میشیگان، آمریکا، *(مسوول مکاتبات).
3 - دانشجوی دکتری، رشته برنامه ریزی شهری، دانشگاه صنعتی دورتمند، آلمان.

تاریخ دریافت : 1391/10/18 تاریخ پذیرش : 1392/02/03 تاریخ انتشار : 1395/04/01

کلید واژه: پارک صنعتی اکولوژیک, شبکه اکولوژیک صنعتی, منظر صنعتی, بهسازی محیط,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: افزایش فعالیت های صنعتی درون و اطراف شهرها باعث بروز مشکلات و مسایل زیست محیطی عدیده ای گشته و سلامت انسان را جدا به خطر انداخته است. یکی از مهم ترین مشکلات امروزه مناطق شهری در رابطه با نواحی صنعتی حاشیه و یا نزدیک به شهرها می باشد که این مساله به ویژه در شهرهای بزرگ و صنعتی به نحو بارزی دیده می شود، به شکلی که تا فواصل بسیار زیادی از شهرها نمی توان محیط و منظر طبیعی و کارآمدی را مشاهده نمود. مشکلاتی از قبیل انواع آلودگی ها، تخریب مناظر، تغییر شکل ساختار سرزمین و از بین رفتن سازو کارهای طبیعی در این مناطق از مهم ترین مشکلات می باشند. روش بررسی: راه حل تقلیل یا حل مشکلات زیست محیطی کنونی و پیشگیری از بروز مشکلات آتی بی تردید نیازمند تعریف سیاست ها، راهکارها و اقدامات بسیاری است. در این میان نقش برنامه ریزی و طراحی خصوصاٌ در رابطه با محیط و منظر می تواند بسیار حساس باشد. یافته ها: در این رابطه پیروی از اصول اکولوژی در رابطه با فعالیت های صنعتی منجر به تدوین مفهوم شبکه اکولوژیک صنعتی به تقلید از اکوسیستم های طبیعی شده است. به تبعیت از این امر، ارائه راهبردهایی مفهومی از شبکه اکولوژیک صنعتی که به نحوی اکوسیستم های صنعتی را سازمان دهد، می تواند تا حد زیادی در جهت رفع این مشکلات گام بردارد. بحث و نتیجه گیری: این پژوهش به بررسی مفاهیم اکولوژی صنعتی و اکو پارک های صنعتی و کاربرد این مفاهیم در بهسازی محیط و منظر ناحیه صنعتی شمال غرب مشهد و شهرک صنعتی چناران پرداخته و تلاش شده است تا این مساله به نحوی عملی در سطوح مختلف مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت راهبردهایی برای ارتقاء محیط و منظر در هر سطح در قالب پلان های راهبردی ارایه گردد.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Increasing industrial activities in and around cities causes many environmental problems and threatens human health. These days, one of the main problems with cities results from urban fringe industrial activities in these areas. This issue can be seen especially in big cities, so that naturally efficient landscapes can be seen only a long distance from these cities. The main problems in such areas are pollution, landscape fragmentation, land structure deformation, and decrease in natural mechanisms. Method: In order to come up with solutions to these problems, some strategies, policies and practices are required. In this regard, landscape planning and design can play an important role. Using the concept of ecology in industrial development has generated the concept of industrial ecosystem based on natural ecosystem patterns and processes. Following this analogy, the conceptual strategies of an eco-industrial network, which is an organized form of the industrial ecosystem, can greatly help us to overcome these problems. Findings: This research investigates the concepts of industrial ecology and eco-industrial networks and applies those concepts to the environmental rehabilitation of an existing industrial area in northwestern industrial area of Mashhad and Chenaran Industrial state. Results and Discussion: In this regard, we have tried to consider this concept in various scales of landscape. Finally, using conceptual plans, strategies for improving the quality of landscape and environment in this area have been provided.

منابع و مأخذ:

1. Habibi Nokhandan, M., Haghtalab, N., Malboosi, S., Abasi, F., Goodarzi, M., (2011). Quantitative Assessment of Climate Change by Weather Generation Models and Downscaling GCM Data in Tehran, Iran. Global Food Insecurity: Rethinking Agricultural and Rural Development Paradigm and Policy, DOI 10.1007/978-94-007-0890-7_16, Springer Science+Business Media B.V. 2011. 233-244.


2. حق­طلب، نفیسه؛ گودرزی، محسن؛ حبیبی نوخندان، مجید؛ یاوری، احمدرضا و جعفری، حمید، 1392، مدل­سازی اقلیم استان­های تهران و مازندران با استفاده از مدل اقلیمی LARS-WG و مقایسه تغییرات آن در جبهه­های شمالی و جنوبی البرز مرکزی. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره پانزدهم، شماره یک، 37-49.


3. شکویی. حسین، 1373، دیدگاه­های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، انتشارات سمت.   


4. Roberts, Brain.H, 2004; The application of industrial ecology principle and Planning guidelinesfor development of eco-industrial parks; an Australian case study ; Journal of Cleaner production. Vol.7


5. فرشاد. مهدی، 1362، نظریه سیستمی، انتشارات امیرکبیر، تهران.


6. مهندسان مشاور فرنهاد، 1381، معیارها و ضوابط ساماندهی صنایع و خدمات شهری، جلد اول، انتشارات سازمان شهرداری­های کشور.


7. Lowe, E. A. (2001). Eco-Industrial Park Handbook for Asian Developing Countries: A report to Asian Developing Bank, Environment Development, RPP International, Emeryville, CA (http://www.indigodev.com/Handbook.html) (Accessed October 18, 2002).


8. President Sustainable Development Committee. 1996, Report of industrial park studt, President Sustainable Development Committee, newyork. 


9. Cote, Raymond. P; Cohen-Rosental, E; 1998, Designing eco-industrial Parks: A synthesis of some experiences; Journal of Cleaner production. Vol.6.

3. میلر. جورج تایلر، 1380، زیستن در محیط زیست. ترجمه مجید مخدوم، انتشارات دانشگاه تهران.


4. مثنوی، محمدرضا؛ گودرزی، محسن؛ فریادی، شهرزاد و حق طلب، نفیسه، 1391، تدوین راهبردهای طراحی محیطی نواحی تلفیقی شهر با طبیعت با استفاده از الگوهای فرکتالی و هندسه طبیعت، مطالعه موردی: کوهپایه­های شمال تهران در منطقه یک، فصلنامه  علوم محیطی، سال دهم، شماره دوم، 91-106.


5. شهیدی و همکاران، 1381، فضای سبز صنعتی، مهندسین مشاور ره شهر.

13. مطلبی. محمد، 1384، طراحی و بهسازی شهرک­های صنعتی بر اساس ایده پارک­های صنعتی اکولوژیک، مطالعه موردی: شهرک صنعتی توس، پایان نامه کارشناسی ارشد طراحی محیط، دانشگاه تهران.