ارزیابی راهبردهای بیابان‌زدایی با کاربرد مدل تحلیلی سلسله مراتبی فازی(FAHP) مطالعه موردی منطقه خضرآباد یزد

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

محمد حسن صادقی روش ¹ , حسن خسروی ²

1 - استادیارگروه محیط زیست، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان*(مسئول مکاتبات)
2 - استادیارگروه بیابان‌زدایی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

تاریخ دریافت : 1392/05/09 تاریخ پذیرش : 1392/10/17 تاریخ انتشار : 1393/05/01

کلید واژه: بیابان‌زدایی, تصمیم گیری چند معیاره, خضرآباد, فرایند تحلیلی سلسله مراتبی فاز, مقایسه زوجی,

چکیده مقاله :

به منظور بالا رفتن بازدهی طرح های کنترل، احیا و بازسازی اراضی تخریب یافته و جلوگیری از اتلاف سرمایه های محدود، همواره در طرح های بیابان زدایی، خلأ روشی که بتواند معیارها و راهکارهای مختلف را در نظر بگیرد و از آن میان بر مبنای ساختاری سیستماتیک و دیدگاه گروهی، راه حل های بهینه را ارایه دهد، مشهود بوده است. همواره مشاهده می شود که راهبردهای ارایه شده بر مبنای نظر کارشناس و به صورت بخشی و غیر سیستماتیک و غیر همه جانبه نگر بوده است و سابقه ای در به کارگیری مدل های نظام مند، از جمله مدل های تصمیم گیری چند معیاره (MADM) در زمینه بیابان زدایی وجود ندارد. لذا در این پژوهش سعی شد از مدل سیستماتیک فرایند تحلیلی سلسله مراتبی فازی (FAHP)، به منظور ارایه راهکارهای بهینه در بیابان زدایی استفاده شود. در این پژوهش از روش دلفی فازی(Delphi Fuzzy) و به طریقه مقایسات زوجی(Pire Wise) نظرات متخصصان نسبت به ارجحیت و اولویت معیارها و راهبردها، ارزیابی شد. سپس با تشکیل ماتریس تصمیم گیری فازی و از طریق مدل FAHP اولویت نهایی راهبردها به دست آمد. این مدل به منظور ارزیابی کارایی در ارایه راهبردهای بهینه، در منطقه خضرآباد یزد مورد استفاده قرار گرفت. بر مبنای نتایج حاصل، راهبرد تعدیل در برداشت از منابع آب زیرزمینی با میانگین وزنی93% به عنوان مهم ترین راهبرد بیابان زدایی در منطقه تشخیص داده شد و سایر راهبردها نقش موثری در کنترل بیابان زایی در منطقه ندارند.

چکیده انگلیسی:

In order to enhance the efficiency of control plans, reclamation and restoration of destroyed lands andprevention of limited capitals loss are necessary. Absence of a method for covering various criteriaand alternatives and proposing the optimal solutions based on a systematic structure and collectiveview has been always noticed in de-desertification plans. It has been always observed that thealternatives are proposed based on the expert’s partial, nonsystematic and non-holistic view while heor she has no experience in application of systematic models, such as Multiple Attribute DecisionMaking (MADM), in de-desertification. Therefore, in this study, the systematic Fuzzy AnalyticalHierarchy Process (FAHP) model has been used for proposing optimal solutions to de-desertification.In this study, opinions of experts about the priority of criteria and alternatives were assessed by FuzzyDelphi method and Pirewise comparisons. Then, the final priority of alternatives was obtained byusing fuzzy decision making matrix and FAHP model. This model was employed for assessing theefficiency of proposing optimal alternatives in Khezrabad region in Yazd province. According to theobtained results, modification of groundwater withdrawal, with an average weight of 93%, wasidentified as the optimal de-desertification alternative in the study area, and other alternatives werefound to have an insignificant role in control of desertification

منابع و مأخذ:

1. صادقی روش، محمد حسن و همکاران، «کاربرد فرایند تحلیلی سلسله مراتب(AHP) در ارزیابی راهبردهای بیابان­زدایی مطالعه موردی: منطقه خضر آباد یزد»، تحقیقات مرتع و بیابان ایران،  بهار 1389، جلد 17، شماره 1.


2. قدسی پور، سید حسن، « فرایندتحلیل سلسله مراتبی(AHP)»، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه امیرکبیر، 1381.


3. Bergamp, G., 1995. A hierarchical  approach for desertification assessment. Environmental Monitoring and Assessment, Vol 37, pp. 59 -78.


4. آذر، عادل و فرجی، حجت، «علم مدیریت فازی»، چاپ اول ، انتشارات اجتماع( دانشگاه تربیت مدرس)، 1381.


5. Meixner, O., 2012. Fuzzy AHP group decision analysis and application for the evaluation of energy sources. Institute of marketing, Vienna, Austria.


6. Laarhoven, V., Pedrycz, W., 1983. A fuzzy extention of saaty¢s priority theory. fuzzy sets and systems, Vol , pp. 229-241.  


7. Zhu, K. J., Jing, Y., Chang, D. Y., 1999. Theory and Methodology, A discussion on extent analysis method and applications of fuzzy AHP. European journal of operational research, Vol 116, pp. 450-456.


8. Chang, D. Y., 1996. Application of the extent analysis method on fuzzy AHP. European journal of operational research, Vol 95, pp. 649-655.   


9. Sredjevic, B., Medeiros,Y. D. P., 2008. Fuzzy AHP Assessment of Water Management Plans. Water Resources Management, Vol 22, pp. 877-894.


10. Buyukozkam, G., Fezioglu, O., 2004. A fuzzy- logic- based decision making approach for new product development. International journal of production economics, Vol 90, pp. 27-45.


11. Chutima, P.,  Suwanfuji P., 1998. Fuzzy Analytical Hierarchy Process part routing in FMS. International Journal of Science and Technology, Vol 3, pp. 29-74.


12. Dagdeviren, M., Yuksel, I., 2009. Developing an Analytical Hierarchy Process (AHP) model for behavior-based management. Information Sciences, Vol 178, pp. 1717-1733.


13. Cebeci, U., 2009. fuzzy AHP- based decision support system for selecting ERP system in textile industry by using balanced scorecard. Expert System with Applications, Vol 36, pp. 8900-8909.  


14. Kong, F., Liu, H., 2005. Applying Fuzzy Analytical Hierarchy Process to evaluate success factors of e-commers. International Journal of Information and system Sciences, Vol 1, pp. 406-412. 


15. Dagdeviren, M., Yavuz, S., Kilinc, N., 2009. Weapon selection using the AHP and TOPSIS methods under fuzzy environment. Expert Systems with Applications, Vol 36, pp. 8143-8151.


16. Gungor, Z., Serhadlioglu, G., Kesen, E., 2009. A fuzzy AHP approach to personnel selection problem. Applied Soft Computing, Vol 9, pp. 641-646.


17. Saaty, T, L., 1980. The Analytic Hierarchy Process. McGraw-Hill International Press, New York, USA.


18. Saaty, T. L., 1995. Decision making for leaders. The Analytic Hierarchy Process for decisions in a complex word. RWS Publications, Pittsburgh, Germany.


19. آذر، عادل و رجب زاده، علی، « تصمیم گیری کاربردی (رویکردMADM ) »، چاپ اول، انتشارات نگاه، 1381.


20. Sung, W. C., 2001. Application of Delphi method, a qualitative and quantitative analysis, to the healthcare management. Journal of Healthcare Management, Vol 2, pp. 11–20.   


21. زارع- آ ، احمدی ناصری- س م، « ارایه شاخص پایداری با استفاده از تحلیل حساسیت AHP فازی»، اولین کنفرانس سیستم های فازی و هوشمند، شهریور 1386، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.