تحلیل ایده‌های زیست‌محیطی شهروندان در راستای تحقق شهر خلاق تبریز
محورهای موضوعی : ارزیابی خطرات آلاینده ها بر روی محیط زیست
حیدر بهشتی اصل
1
,
مرتضی میرغلامی
2
,
کریم حسین زاده دلیر
3
*
1 - دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - استاد گروه شهرسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران
3 - استاد گروه برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
کلید واژه: شهر‌خلاق, نوآوری زیست محیطی, مشارکت شهروندی, اکوسیستم شهری پایدار, تبریز,
چکیده مقاله :
تحقق شهر خلاق مستلزم پیوند نظام‌مند میان نوآوری اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی است. پژوهش حاضر با تمرکز بر کلان‌شهر تبریز، به تحلیل ایده‌های شهروندان دانشی با هدف تبیین جایگاه محیط زیست به‌مثابه یکی از مؤلفه‌های کلیدی در الگوی شهر خلاق می‌پردازد. از میان ۲۲۵۴ ایده گردآوری‌شده از طریق فراخوان‌های مشارکتی، ایده‌های مرتبط با حوزه زیست‌محیطی در قالب ۱۴ خوشه معنایی شامل محورهایی چون مدیریت منابع آب، آموزش، بازآفرینی زیست‌بوم‌ها، طراحی اکولوژیک، مقابله با آلودگی و اقتصاد سبز دسته‌بندی و ارزیابی شدند. یافته‌ها نشان دادند که اگرچه این ایده‌ها از نظر فراوانی عددی در رتبه‌های میانی قرار دارند، اما از حیث شاخص‌هایی مانند نوآوری، پایداری بلندمدت، هم‌راستایی با اسناد بالادستی و پشتوانه علمی، بالاترین میانگین امتیاز را کسب کرده‌اند. تحلیل گفتمان نهایی نشان داد که شهروندان تبریزی محیط زیست را نه‌فقط به‌مثابه یک مسئله فنی، بلکه به‌عنوان بستری برای خلاقیت شهری، مشارکت جمعی، عدالت فضایی و بازآفرینی هویت اکولوژیک درک می‌کنند. بر پایه این تحلیل، مدل مفهومی شهر خلاق زیست‌محیطی تبریز ارائه شد که سه حوزه گفتمان شهروندی، نوآوری نهادی و زیرساخت اکولوژیکی را در ساختاری یکپارچه برای تحقق اکوسیستم شهری پایدار و خلاق سامان می‌دهد. در پایان، پیشنهادهایی برای بهره‌برداری از ظرفیت‌های مردمی در سیاست‌گذاری شهری ارائه شده است.
The realization of a creative city necessitates the systematic integration of social, cultural, and environmental innovation. This study, focusing on the metropolis of Tabriz, analyzes the ideas of knowledgeable citizens to explain the role of the environment as a key component in the creative city model. Out of 2,254 ideas collected through participatory calls, environment-related submissions were categorized and evaluated into 14 semantic clusters. These included themes such as water resource management, education, ecosystem regeneration, ecological design, pollution control, and the green economy. The findings indicate that, although these ideas ranked in the mid-range in terms of numerical frequency, they received the highest average scores on indicators such as innovation, long-term sustainability, alignment with upstream documents, and scientific grounding. Final discourse analysis revealed that the citizens of Tabriz regard the environment not merely as a technical concern but as a foundation for urban creativity, collective participation, spatial justice, and the regeneration of ecological identity. Based on this analysis, a conceptual model of the environmental-creative city of Tabriz was developed. This model integrates the three domains of citizen discourse, institutional innovation, and ecological infrastructure within a unified framework aimed at realizing a sustainable and creative urban ecosystem. Finally, recommendations are offered for leveraging public capacities in urban policymaking.
[1] World Bank, 2023, Urban development report, (Available online: https://www.worldbank.org).
[2] UN-Habitat., 2022, World cities report: Envisaging the future of cities, United Nations Human Settlements Programme, (Available online: https://unhabitat.org/world-cities-report-2022-envisaging-the-future-of-cities).
[3] Statistical Center of Iran, 2021, National Census Report, (Available online: https://www.amar.org.ir). (in Persian)
[4] Landry, C., 2000, The creative city: A toolkit for urban innovators. 1st Edition, Earthscan Publications Ltd.
[5] Florida, R., 2003, The rise of the creative class: And how it's transforming work, leisure, community and everyday life. United States: Hazard Press.
[6] Evans, G., 2009, Creative cities, creative spaces and urban policy. Urban Studies, 46, 1003.
[7] UNESCO Creative Cities Network (UCCN), 2021, Guidelines for candidate cities, (Available online: https://en.unesco.org/creative-cities).
[8] Beatley, T., 2000, Green urbanism: Learning from European cities. Island Press.
[9] Benedict, M.A., McMahon, E.T., 2012, Green infrastructure: Linking landscapes and communities. Island Press.
[10] Kumar, V., Vuilliomenet, A., 2021, Urban nature: Does green infrastructure relate to the cultural and creative vitality of European cities?. Sustainability, 13, 8052.
[11] Amirsarvari, S., Ramazani, M.E., 2023, Assessment of the environmental capability of Tabriz city in the formation of a creative city. Journal of Applied Researches in Geographical Sciences, 23(70), 109. (in Persian)
[12] Mousavi, S.M., Shams, M., 2024, Planning for the realization of a creative city with a sustainable urban development approach. Journal of Geography and Environmental Studies, 13(50), 6. (in Persian)
[13] Sharifi, A., 2016, A critical review of selected tools for assessing community resilience. Ecological Indicators, 69, 629.
[14] Mahmoudi Kordi, Z., Rezazadeh, H., Sadat Sharegh, Z.S., 2023, Analyzing the environmental democracy in international law and Iran’s legal system. International Law Review, 40(69), 183.
[15] Madani, K., AghaKouchak, A., Mirchi, A., 2016, Iran’s socio-economic drought: Challenges of a water-bankrupt nation. Iranian Studies, 49, 997.
[16] Ghoreishi, G.S., Parsi, H.R., Nourian, F., 2021, An analytical review on the theory of smart resilient city and its applicability. Journal of Fine Arts: Architecture & Urban Planning, 25(4), 55. (in Persian)
[17] Lotfian, S., Nasri Fakhrdavood, S., 2018, Environmental policy in Iran: Challenges and solutions. Political Quarterly, 48(1), 97. (in Persian)
[18] Ratiu, D.E., 2013, Creative cities and/or sustainable cities: Discourses and practices. City, Culture and Society, 4, 125.
[19] UNESCO Creative Cities Network (UCCN), 2025, Monitoring and reporting framework for member cities, (Available online: https://en.unesco.org/creative-cities/monitoring-and-reporting).
[20] Newman, P., Jennings, I., 2008, Cities as sustainable ecosystems: Principles and practices. Island Press.
[21] Forman, R.T.T., 2014, Urban ecology: Science of cities. Cambridge University Press.
[22] Hajer, M.A., 1995, The politics of environmental discourse: Ecological modernization and the policy process. Oxford University Press.
[23] Fischer, F., 2003, Reframing public policy: Discursive politics and deliberative practices. Oxford University Press.
[24] Dryzek, J.S., 2005, The politics of the earth: Environmental discourses. 2nd Edition, Oxford University Press.
[25] Healey, P., 1997, Collaborative planning: Shaping places in fragmented societies. UBC Press.
[26] Pickett, S.T.A., Cadenasso, M.L., Grove, J.M., 2004, Resilient cities: Meaning, models, and metaphor for integrating the ecological, socio-economic, and planning realms. Landscape and Urban Planning, 69, 369.
[27] Fischer, F., 2000, Citizens, experts, and the environment: The politics of local knowledge. Duke University Press.
[28] Graneheim, U.H., Lundman, B., 2004, Qualitative content analysis in nursing research: Concepts, procedures and measures to achieve trustworthiness. Nurse Education Today, 24, 105.
[29] Braun, V., Clarke, V., 2006, Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3, 77.
[30] Munda, G., 2004, Social multi-criteria evaluation: Methodological foundations and operational consequences. European Journal of Operational Research, 158, 662.
[31] Fairclough, N., 1995, Critical discourse analysis: The critical study of language. Taylor & Francis.
[32] Saaty, T.L., 1980, The analytic hierarchy process: Planning, priority setting, resource allocation. McGraw-Hill.
[33] Saldana, J., 2016, The coding manual for qualitative researchers. 3rd Edition, SAGE Publications.