ارزیابی لاین های اینبرد نوترکیب گندم بهاره تحت تنش خشکی

محورهای موضوعی : اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی

مینا مقدس زاده اهرابی ¹ (فرهیخته ی کارشناسی ارشد گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز)
محمد مقدم واحد ² (استاد گروه به نژادی و بیوتکنولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز)
سعید اهری زاد ³ (دانشیار گروه به نژادی و بیوتکنولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز)
سیدابوالقاسم محمدی ⁴ (استاد گروه به نژادی و بیوتکنولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز)

تاریخ دریافت : 1390/08/04 تاریخ پذیرش : 1391/02/20 تاریخ انتشار : 1391/04/01

کلید واژه: عملکرد دانه, صفات زراعی, تجزیه رگرسیون گام به گام, شاخص های تحمل به تنش,

چکیده مقاله :

ایران جزو مناطق خشک و نیمه خشک جهان محسوب می گردد و گندم به عنوان یک محصول استراتژیک در اکثر نقاط کشور با مشکل کمبود آب مواجه است. بنابراین، شناسایی ارقام متحمل به تنش خشکی یکی از اهداف اصلی در زراعت می باشد. به منظور بررسی اثر تنش خشکی در مرحله سنبله دهی، 72 لاین اینبرد نوترکیب گندم بهاره حاصل از تلاقی رقم آمریکایی Yecora Rojo (پرمحصول، پاکوتاه و زودرس) به عنوان والد پدری و لاین ایرانی 49 .No (پابلند و دیررس) به عنوان والد مادری، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار در سال زراعی 1388 در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز به اجرا درآمد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین لاین ها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار وجود دارد. اختلاف بین شرایط عادی و تنش خشکی نیز برای کلیه صفات به جز شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله و تعداد روز تا ظهور سنبله معنی دار شد. اثر متقابل لاین × شرایط برای هیچ کدام از صفات معنی دار نشد. بنابراین، امکان مقایسه لاین ها در متوسط شرایط محیطی فراهم شد. از نظر عملکرد دانه، لاین های 96، 122، 123 و 155 به عنوان برترین لاین ها شناخته شدند. شاخص های MP، GMP و STI به عنوان مؤثرترین شاخص ها جهت شناسایی لاین های برتر و ضعیف شناخته شدند. با توجه به شاخص های مذکور لاین های 96، 122، 123، 138، 149 و 155 به عنوان لاین های برتر شناسایی شدند. براساس تجزیه رگرسیون گام به گام عملکرد دانه با سایر صفات، به ترتیب تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در مترمربع و وزن هزاردانه به عنوان متغیرهای تأثیرگذار بر عملکرد دانه وارد مدل نهایی شدند. با حضور این متغیرها ضریب تبیین مدل به 81.9 درصد رسید. نتایح حاصل از تجزیه علیت عملکرد دانه و صفات وابسته، نشان گر اثرات مستقیم مثبت و معنی دار تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزار دانه بر عملکرد دانه بود. در تجزیه خوشه ای بر اساس عملکرد دانه و صفات مرتبط با آن، دو گروه ایجاد شد که لاین های برتر از نظر صفات مورد ارزیابی در یک گروه قرار گرفتند.

چکیده انگلیسی:

Iran is one of arid and semi-arid regions of the world. Wheat as a strategic agricultural products faces water deficiency in most areas of the country. Therefore, identification of the resistant varieties to drought stress is one of main aims for breeders. To assess effect of drought stress at heading on 72 spring wheat recombinant inbred lines derived from American Yecora Rojo (high yielder, dwarf and early maturity) as paternal parent and Iranian No. 49 line (tall and late maturiting) as maternal parent cross were studied. The experiment was conducted at the Research Station of the University of Tabriz using a randomized complete block design with two replications during 2009 growing season. Based on the results from combined analysis of variance significant difference was observed among lines for all of traits studied, except for harvest index, grain number per spike and days to heading. There was significant difference between normal and drought stress conditions. Since the interaction between line and conditions was insignificant for all traits, it does therefore, provide the possibility of comparing the lines without regard to irrigation levels. Based on the means of, the traits it was found that the lines 96, 122, 123 and 155 were superior. MP, GMP and STI indices were recognized to be suitable indices to identify superior lines. With respect to these indices, lines 96, 122, 123, 138, 149 and 155 were found superior as compared with remaining lines. Based on stepwise regression analysis of grain yield with other traits, respectively grain number per spike, number of spikes/m2 and 1000 kernel weight were inserted into final model as effective variables on grain yield, which made 81/9 percent of the grain yield variation. Path analysis of grain yield and related traits, based on stepwise regression, demonstrated the significant positive direct effect for grain number per spike, number of spikes/m2 and 1000 kernel weight on grain yield. Cluster analysis, also showed that, lines under study were grouped into two clusters; superior lines for studied traits assigned to group one.