شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهای ترویج دیجیتال توسط کشاورزان ( مطالعه موردی استان کهگیلویه و بویر احمد)

محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

محسن موسایی ¹ , اکبر زکی نژاد ²

1 - استادیار گروه مدیریت کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران
2 - دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران

تاریخ دریافت : 1402/02/05 تاریخ پذیرش : 1402/12/15 تاریخ انتشار : 1403/03/29

کلید واژه: ابزارهای ترویج دیجیتال, کشاورزی دیجیتال, روش دلفی, تحلیل سلسله مراتبی,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش، شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهای ترویج دیجیتال توسط بود. تحقیق به لحاظ تقسیم بندی بر مبنای هدف جز تحقیقات توسعه ای؛ به لحاظ تقسیم بندی بر اساس نحوه گردآوری داده ها در دسته تحقیقات توصیفی- پیمایشی؛ و به لحاظ نوع داده ها از جمله تحقیقات آمیخته کیفی و کمی می باشد. جامعه آماری پژوهش را اساتید، صاحب‌نظران و متخصصان کشاورزی و کشاورزان پیشرو که دارای تجربه کافی در زمینه کشاورزی دیجیتال هستند، تشکیل می‌دهد. روش تحلیل در بخش کیفی روش دلفی و در بخش کمی تحلیل سلسله مراتبی(AHP) برای رتبه بندی عوامل شناخته شده می باشد. نتایج در بخش کیفی منجر به شناسایی 6 عامل اصلی (عوامل اقتصادی، عوامل فردی، عوامل آموزشی- ترویجی، سیاست گذاری، عوامل فنی و عامل انگیزشی) گردید. نتایج رتبه بندی نشان داد که عوامل فردی با وزن (0.267) در رتبه اول، عوامل آموزشی- ترویجی با وزن(0.256) در رتبه دوم، عوامل فنی و تکنولوژیکی با وزن (0.187) در رتبه سوم، عامل انگیزشی با وزن (0.131) در رتبه چهارم، سیاست گذاری وزن (0.093) در رتبه پنجم و عوامل اقتصادی با وزن (0.065) در رتبه ششم قرار دارد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this research was to identify and prioritize factors affecting the use of digital promotion tools by farmers. The research in terms of division based on the purpose is considred as a developmental research; In terms of classification based on the method of data collection can be categorized as a descriptive-survey research; And in terms of the type of data, it is a mixed qualitative and quantitative research.The statistical population of the research consists of professors, agricultural experts and leading farmers who have enough experience in the field of digital agriculture. The analysis method in the qualitative part is the Delphi method and in the quantitative part the analytic hierarchy prosses (AHP) is used to rank the known factors. The results in the qualitative part led to the identification of 6 main factors (economic, individual, educational-extensional, policy making, technical and motivational factors). The ranking results showed that individual factors with weight (0.267) in the first place, educational-promotional factors with weight (0.256) in second place, technical and technological factors with weight (0.187) in third place, motivational factor with weight (0.131) In the fourth place, policy making weight (0.093) is in the fifth place and economic factors with weight (0.065) is in the sixth place.

متن کامل:



شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط کشاورزان

 ( مطالعه موردی استان کهگیلویه و بویر احمد)

چکیده

هدف این پژوهش، شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط بود. تحقیق به لحاظ تقسیم بندی بر مبنای هدف جز تحقیقات توسعه ای؛ به لحاظ تقسیم بندی بر اساس نحوه گردآوری داده ها در دسته تحقیقات توصیفی- پیمایشی؛ و به لحاظ نوع داده ها از جمله تحقیقات آمیخته کیفی و کمی می باشد. جامعه آماري پژوهش را اساتید، صاحب‌نظران و متخصصان کشاورزی  و کشاورزان پیشرو که دارای تجربه کافی در زمینه کشاورزی دیجیتال هستند، تشکیل می­دهد. روش تحلیل در بخش کیفی روش دلفی و در بخش کمی تحلیل سلسله مراتبی(AHP) برای رتبه بندی عوامل شناخته شده می باشد. نتایج در بخش کیفی  منجر به شناسایی 6 عامل اصلی (عوامل اقتصادی، عوامل فردی، عوامل آموزشی- ترویجی، سیاست گذاری، عوامل فنی و عامل انگیزشی) گردید. نتایج رتبه بندی نشان داد که عوامل فردی با وزن (0.267) در رتبه اول، عوامل آموزشی- ترویجی با وزن(0.256) در رتبه دوم، عوامل فنی و تکنولوژیکی با وزن (0.187) در رتبه سوم، عامل انگیزشی با وزن (0.131) در رتبه چهارم، سیاست گذاری وزن (0.093) در رتبه پنجم و عوامل اقتصادی با وزن (0.065) در رتبه ششم قرار دارد.

کلید واژه: ابزارهاي ترویج دیجیتال، کشاورزی دیجیتال، روش دلفی، روش سلسله مراتبی(AHP).

 

مقدمه

باتوجه به اینکه، کشاورزی، حدود 18 درصد تولید ناخالص ملی، 25 درصد اشتغال، تأمین بیش از 85 درصد مواد غذایی جامعه و90 درصد مواد اولیه موردنیاز صنعت را تأمین می کند (رضادوست و همکاران1400) اما با این حال، تولید محصولات کشاورزی رو به کاهش است و برای پاسخگویی به تقاضای مواد غذایی برای جمعیت در حال رشد جهان، کافی نیست(آتلاو همکاران، 2016) از جمله دلایل کاهش تولیدات کشاورزی، استفاده از روش های سنتی در کشاورزی است. (با و همکارن2018) که این امر کاهش سودآوری محصولات کشاورزی را به همراه داشته و در نتیجه کاهش انگیزه  کشاورزان برای کشاورزی را به دنبال خواهد داشت (عنابستانی و ترابی نژاد، 1397) یکی از راههای دسترسی به توسعه کشاورزی، استفاده از فناوریهای نوین و ابزارهای دیجیتال است که با هدف بهبود دانش فنی و مهارتهایی است که بازده تولیدی بیشتر و بهبود استاندارد زندگی کشاورزان خرده پا را به همراه داشته باشد(اوگیبی و آدانو 2018)

جهان در نتیجه فناوری دیجیتال به طور فزاینده ای در حال تحول است. فناوری دیجیتال در ماشین آلات مزرعه، تأسیسات حمل و نقل دام، زراعت، ارتباطات و سایر زمینه ها استفاده می شود. کشاورزی در آغاز یک انقلاب جدید است، انقلابی که داده ها و اتصالات نقشی کلیدی در آن ایفا خواهند کرد. هوش مصنوعی، تجزیه و تحلیل، حسگرهای متصل و سایر فناوری‌های پیشرفته پتانسیل افزایش بازده، افزایش کارایی آب و سایر نهاده ها را دارند. اینها می‌توانند به ایجاد پایداری و انعطاف‌پذیری در کشت محصولات و دامپروری کمک کنند. فناوری‌های کشاورزی دیجیتال شامل استفاده از حسگرها، اتوماسیون و ربات‌ها در سیستم‌های تولید است(پدی¹ و همکاران، 2022). 

ابزارهاي دیجیتال نقشی ضروری در توسعه کشاورزی برای حمایت از کشاورزان ایفا می کند. کشاورزان می توانند به آب و هوا، بازار و مکانیسم های کارآمد مربوط به اطلاعات در بخش کشاورزی برای تولید بالاتر از طریق ابزارهاي دیجیتال دسترسی داشته باشند. اطلاعات صحیح در مورد شیوه های کشاورزی محصولات و دام های مختلف را می توان از طریق ابزارهاي دیجیتال به کار برد. (تونی و همکاران²، 2019).

استفاده از فناوریهای نوین دیجیتال یکی از شیوه های تسریع توسعه و پیشرفت روستاها بوده که باعث افزایش درآمد خانوارهای روستایی، افزایش رفاه، افزایش توانمندسازی، افزایش سطح کیفیت زندگی خانوارهای روستایی و بالطبع پایداری معیشت روستائیان میگردد و چنانچه با آگاهی، مدیریت روستایی و با چلش دسته جمعی و یکپارچه کشاورزان، واسطه ها، محققان و مدیران ساخته شده باشد، می تواند منجر به توسعه همه جانبه و پایداری روستایی گردد (زو و همکاران³، 2020).

کشاورزی از یک سری فرآیندهای پیچیده به هم پیوسته تشکیل شده است. باید در مراحل کارآمد سازماندهی شود تا از بازدهی خوب اطمینان حاصل شود. مثلثی که توسط کشاورز، فناوری و مفهوم خدمات و مشاوره تشکیل شده است، موفقیت یک محصول معین را تعیین می کند. کشاورزی مانند سایر حوزه های اقتصادی در آینده دیجیتالی خواهد شد. دولت باید زمان و منابع مالی را برای اجتماعی کردن مزایای دیجیتالی کردن صرف کند( شریواستاو⁴، 2021). 

ابزارهای ترویج کشاورزی دیجیتال جزء خدمات ترویج کشاورزی هستند و شامل ابزارهای تشخیص آفات و بیماری ها، سیستم های پشتیبانی تصمیم مدیریت خاک و ابزارهایی است که از تبادل دانش کشاورزی پشتیبانی می کند. خدمات توسعه دیجیتال متعهد می شود  که به افزایش تولید محصول، کاهش فشار آفات و بیماری ها، بینش بهتر در مورد شرایط بهداشتی خاک و در نهایت بهبود معیشت از طریق اطلاعات بهتر و جامع تر کمک کند(آغیکومهنه و همکاران⁵، 2020). ابزار دیجیتالی درواقع یک روش  مفید برای پیگیری و نظارت  سیستماتیک و دوره ای تولید و معیارهای مالی برای کشاورزان است. با این حال، کشاورزان نیازی به انتخاب پیچیده ترین ابزار دیجیتالی  ندارند؛ یعنی آنها می توانند با ساده ترین ابزار موجود در بازار بخشی از فرایند تولید خود را به شکل دیجیتالی کنترل و مدیریت نمایند. نکته اصلی در استفاده بهینه از ابزار دیجیتالی این است که اطلاعات جمع آوری شده بایستی دقیق و به روز رسانی شده باشند چرا که تنها در این صورت استفاده از نتایج آنها در اتخاذ تصمیمات میسر خواهد بود(کرمی فرد و همکاران، 1400).

افراد مختلفی مانند تولیدکنندگان کشاورزی، نمایندگان ترویج، مشاوران محصولات کشاورزی، مدیران جنگل ها و حتی سیاست گذاران ممکن است از ابزارهاي دیجیتال در فرآیند تصمیم گیری بر اساس پیش بینی استفاده کنند. ابزارهاي دیجیتال مختلفی مانند رادیو، تلویزیون، تلفن‌های همراه، رایانه‌ها، تبلت‌ها و شبکه‌ها، سیستم‌های ماهواره‌ای وجود دارند که به تسهیل فعالیت‌های کشاورزی کمک می‌کنند (بوسال و همکاران⁶، 2021). 

اینترنت اشیا یک فناوری امیدوارکننده است که راه حل های کارآمد و قابل اعتمادی را در جهت مدرن سازی چندین دامنه ارائه می دهد.( اینترنت اشیا (IoT) به هر دستگاه فیزیکی اشاره دارد که قادر است با یک شناسه‌ی منحصربه‌فرد (uids) در یک شبکه، به تبادل اطلاعات بپردازد (بدون تعامل انسان). اشیا در اینترنت اشیا می‌تواند یک زیست‌تراشه در بدن حیوانات مزرعه برای شناسایی باشد). راه حل های مبتنی بر اینترنت اشیا برای نگهداری و نظارت خودکار مزارع کشاورزی با کمترین مشارکت انسانی در حال توسعه هستند. فناوری اینترنت اشیا در حوزه کشاورزی برای توسعه راه حل های کشاورزی هوشمند (استویز  و همکاران، 2016). اینترنت اشیا با بررسی پیچیدگی ها و چالش های متعدد در کشاورزی انقلاب بزرگی را در محیط کشاورزی به ارمغان آورده است (رای⁷، 2017). امروزه با پیشرفت تکنولوژی انتظار می رود که کشاورزان و فناوران با استفاده از اینترنت اشیا راه حل مشکلاتی را که کشاورز با آن مواجه است مانند کمبود آب، مدیریت هزینه و مسائل بهره وری بیابند(کامینسکی  و همکاران⁸، 2019).

شبکه‌های کشاورزی اینترنت اشیا با استفاده از دستگاه‌های بی‌سیم، نظارت بر محصولات و حیوانات را در زمان واقعی امکان‌پذیر می‌کنند. سرورهای کشاورزی، دروازه‌ها و پایگاه داده کشاورزی نقش مهمی را برای ذخیره سوابق کشاورزی و ارائه خدمات کشاورزی در صورت تقاضا به کاربران مجاز بازی می‌کنند (فاروق و همکاران، 2019).

داده های سنجش از راه دور در مورد شرایط خاک می تواند به کشاورزان در مدیریت محصول خود کمک کند. تلفن های همراه هزینه اطلاعات را کاهش می دهند و دسترسی کشاورزان به بازارها و کمک های مالی را بهبود می بخشند (کاسکه و همکاران، 2018). در مناطق روستایی کشورهای در حال توسعه که اکثر مردم برای زندگی خود به کشاورزی متکی هستند، فناوری دیجیتال می تواند به غلبه سریعتر بر فقر و گرسنگی جهانی کمک کند. در کشاورزی دیجیتال، کشاورزان از تلفن‌های همراه و سایر فن‌آوری‌هایی استفاده می‌کنند که می‌تواند برای ایمن کردن و بهبود معیشت آنها انقلابی ایجاد کند. (فائو، 2017).

تلفن های همراه در صدر فهرست فناوری های دیجیتال هستند که کشاورزی را متحول کرده اند. آنها بالاترین نرخ پذیرش را در بین هر فناوری توسعه یافته در قرن گذشته دارند. تا سال 2019، تقریباً 5.2 میلیارد نفر یعنی دو سوم جمعیت جهان کاربران فعال تلفن همراه بودند. اینترنت موبایل نیز در حال افزایش است، به طوری که 49 درصد از جمعیت جهان از خدمات اینترنت در دستگاه تلفن همراه استفاده می کنند. کشاورزان ممکن است به راه‌حل‌هایی مانند خدمات مشاوره‌ای که ایده‌هایی در مورد افزایش بازده، حفظ سلامت دام و اطلاعات به‌روز آب‌وهوا ارائه می‌دهد، دسترسی داشته باشند. (سالا، 2020).

کرمی فرد و همکاران (1400) مطالعه ای با عنوان " ارائه چارچوبی برای بازاریابی دیجیتال در کارآفرینی کشاورزی" انجام دادند. نتایج مطالعه آنها نشان داد فرآیند کارآفرینی که تغییر در فرآیندهای موجود جهت دیجیتالی شدن را در برمی‌گیرد بر دیجیتالی‌ ‌سازی کسب و کار، محصول‌رسانی دیجیتال، بازاریابی و تبلیغات دیجیتال تأکید داشته و به منابع لازم برای استفاده از خدمات دیجیتال و آموزش و اطلاع‌رسانی برای افزایش مهارت‌های بازاریابی دیجیتال نیاز دارد.

ابوبکر خدیر و همکاران، (2022). مطالعه ای با عنوان مدل تخمینی عوامل تعیین کننده استفاده از برنامه های تلفن همراه توسط کشاورزان خرده پا در شمال غرب نیجریه انجام داده است. نتایج تحقیق نشان داده است که اگرچه پرکاربردترین اپلیکیشن‌های تلفن همراه شامل اپلیکیشن تماس صوتی (میانگین 1.410)، اپلیکیشن پیام کوتاه (میانگین 0.932) است. مقادیر میانگین وزنی نشان دادند که همه برنامه‌ها به ندرت توسط کشاورزان مورد استفاده قرار می‌گرفتند، که نشان ‌دهنده استفاده عموماً کم از ابزارهای دیجیتال است. نتایج تجزیه و تحلیل NBRM نشان داد که سطح تحصیلات، دانش کشاورزان فروشگاه برنامه، رسانه‌های اجتماعی و آژانس‌ها به‌عنوان منابع برنامه‌ها بر فراوانی استفاده از برنامه‌های تلفن همراه تأثیر مثبت دارند.

بخشم و همکاران (1400) مطالعه ای با عنوان " تاثیر کاربردهای فناورانه اینترنت اشیاء بر توسعه قابلیت های پویا در شرکت های دانش بنیان بخش کشاورزی" انجام دادند. نتایج پژوهش نشان داد که کاربردهای فناورانه اینترنت اشیاء با تاثیرگذاری مثبت و معنی دار بر توسعه قابلیت ادراک، جذب، انطباق، نوآوری و شبکه سازی، با توسعه قابلیت های پویا در شرکت های دانش بنیان بخش کشاورزی شهر کرمانشاه دارای رابطه مثبت و معنی داری می باشد.

کوداما و همکاران (2021) مطالعه ای با عنوان " آیا راه حل دیجیتالی کشاورزی جنوب صحرای آفریقا را متحول می کند؟"انحام دادند. نتایج نشان می‌دهد که راه‌حل دیجیتال، زمانی که به طور مؤثر استفاده شود، کشاورزان خرده‌مالک را قادر می‌سازد تا طیف گسترده‌ای از مزایا شامل دسترسی به اطلاعات به‌موقع قیمت بازار و کشاورزی و تراکنش‌های مالی امن، پیوندهای زنجیره ارزش جایگزین، دانش چندوجهی، کسب درآمد بهتر را به دست آورند.

کومار و همکاران (2021) مطالعه ای با عنوان " آگاهی کشاورزان در خصوص تجهیزات مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش کشاورزی هاریانا" انجام دادند. نتایج نشان داد که کشاورزان از تجهیزات فناوری اطلاعات و ارتباطات مانند تلویزیون، رادیو، تلفن همراه، اینترنت، مرکز منابع، روزنامه، مجلات، سایر کشاورزان، کارگران ترویج و فروشندگان نهاده در بخش کشاورزی هاریانا آگاهی بالایی دارند.

سباستین و جیالکشمی (2019) مطالعه ای با عنوان " استفاده از ابزارهای دیجیتال برای گسترش افقی فناوری های کشاورزی توسط کشاورزان کرالا"  انجام دادند. نتایج نشان داد که همه کشاورزان از ابزارهایی مانند تلویزیون، تلفن همراه و رسانه‌های اجتماعی آگاه بودند. اکثر کشاورزان تلفن های همراه را به عنوان بهترین ابزار انتخاب کرده بودند. مشخص شد که کشاورزان از تلفن های همراه عمدتاً برای اهداف "حفاظت از محصولات" و از رسانه های اجتماعی برای اهداف "بازاریابی" استفاده می کنند.

ابزارهای ترویج دیجیتال (DET) شامل تماس‌های تلفنی، گروه‌های واتساپ و برنامه‌های تخصصی گوشی‌های هوشمند است که برای کارگزاری دانش کشاورزی استفاده می‌شوند. ما فرآیندهایی را بررسی کردیم که از طریق آنها DETها توسط کشاورزان و سایر فعالان ترویج در کشورهای با درآمد کم و متوسط ​​استفاده شده است نتایج تحقیق نشان داد که ما استفاده از ابزارهای ترویج دیجیتال (DET)معمولاً توسط پانزده عامل زیر محدود می شود، ناآگاهی از ابزارهای ترویج دیجیتال ، دستگاه غیرقابل دسترس، برق غیرقابل دسترس، شبکه تلفن همراه غیرقابل دسترس، غیر حساس به بی سوادی دیجیتال، غیر حساس به بی سوادی، زبان ناآشنا، دسترسی آهسته، تفسیر سخت، غیرقابل دسترسی، غیر حساس به دانش کاربر، غیر حساس به اولویت ها، غیر حساس به محدودیت های اجتماعی-اقتصادی، بی ربط به مزرعه، بی اعتمادی.(سام و همکاران، 2022)

مدودا و مدییا (2022)، راجخوا  و قائم (2021) ، بوسال و همکاران (2021)، سلام و خان (2020)، چن و لو (2019)، لقمان و همکاران (2019)در مطالعات جداگانه ای نتیجه گرفتند که بین متغیرهای سطح درآمد، تحصیلات، جنسیت، سن، نوع مالکیت زمین، اندازه زمین، سطح آگاهی، سادگی و سازگاری، عوامل اجتماعی- اقتصادی و سیاسی، شدت استفاده از نهاده ها، تنوع تولید، بهره وری محصول و استفاده از ابزارهای دیجیتال در کشاورزی رابطه معنی داری وجود دارد.

با توجه به اینکه استان کهگیلویه و بویر احمد ( منطقه مورد مطالعه تحقیق) از جمله استان های کشور است که کشاورزی در آن رونق زیادی دارد و تعداد زیادی ازمردم این استان به شغل کشاورزی مشغول هستند وکشاورزی یکی از راههای اصلی کسب درآمد آنهاست. بنابراین توسعه کشاورزی و افزایش عملکرد کشاورزان به توسعه این استان کمک شایانی می کند. و از مهمترین راههای توسعه کشاورزی استفاده از فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی و استفاده از ابزارهای دیجیتال در حوزه کشاورزی است. لذا شناسایی عوامل مؤثر در استفاده از ابزارهای دیجیتال نقش مهمی در بهبود عملکرد کشاورزان و توسعه منطقه خواهد داشت.

هدف از انجام پژوهش  شناسایی  و اولویت بندی عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال(ابزارهای دیجیتال شامل تلفن همراه، اینترنت،تلویزیون اینترنت اشیا، پهبادها، هوش مصنوعی ابزارهای تشخیص آفات و بیماری ها، سیستم های پشتیبانی مدیریت خاک، حسگرهاو.....) توسط کشاورزان در استان کهگیلویه و بویر احمد می باشد. برای دستیابی به هدف تحقیق، اهداف فرعی زیر مورد بررسی قرار گرفت:

1. شناسایی عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط کشاورزان

2. وزن دهی عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط کشاورزان

3. اولویت بندی عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط کشاورزان

 

مواد و روش ها

تحقیق به لحاظ تقسیم بندی بر مبنای هدف جز تحقیقات توسعه ای؛ به لحاظ تقسیم بندی بر اساس نحوه گردآوری داده ها در دسته تحقیقات توصیفی- پیمایشی؛ و به لحاظ نوع داده ها از جمله تحقیقات آمیخته کیفی و کمی محسوب می شود. تحقیق حاضر به منظور پاسخگویی به سؤالات از مرور ادبیات صرف فراتر رفته و از نوع روش تحقیق تلفیقی اکتشافی استفاده می کند که به منظور بررسی سؤالات و فرضیه ها، دو تحقیق یکی با رویکرد کیفی و دیگری با رویکرد کمی انجام شد. جامعه آماری تحقیق شامل خبرگانی متشکل از استادان دانشگاه، صاحب‌نظران و متخصصان کشاورزی دیجیتال بود که دارای ویژگی‌هایی نظیر تجربه، تناسب رشته تحصیلی، اشتغال در کشاورزی، سابقه پژوهشی و تألیفی در این زمینه باشند. در نظر گرفتن این شروط به محقق این اطمینان را می‌دهد تا افرادی مناسب و حرفه­ای انتخاب و مورد مصاحبه قرار گیرند.

ازاین رو معیارهای انتخاب خبرگان در این پژوهش، تسلط نظری، تجربه عملی، تمایل و توانایی مشارکت در پژوهش و در دسترس بودن است و معیارها از طریق شاخص های شش گانه جدول 1سنجیده شدند. برای رسیدن به لیست خبرگان، نمونه یابی گلوله برفی انجام شد، بر اساس معرفی خبرگان توسط خبرگان درمجموع 20 نفر شناسایی شدند که بعد از فیلتر کردن و اعمال شاخصه های پیش گفته فهرست  15 نفری به دست آمد. 

 

---

[1]  . Padhy, C., Reddy, M.D., Kumar, R., & Pattanayak, K.(2022)

[2]  . Tonnyet al (2019).

[3]  . Xu, et al (2020).

[4] . Shrivastav, U. (2021)

[5]  . Agyekumhene et al (2020(

[6] . Bhusal, et al (2021).

[7] . Ray, (2017)

[8] . Kamienski, et al (2019)

جدول 1. معیارهای مورد نظر برای انتخاب نمونه آماری بخش کیفی

معیار	تعداد افراد دارای هر مشخصه
گذراندن تحصیلات تکمیلی	15
تجربه حداقل 10 سال سابقه خدمت مرتبط با موضوع مورد مطالعه	13
در دسترس بودن (چراکه پرسشنامه به صورت حضوری است)	15
تمایل به مشارکت در پژوهش	15
زمان کافی برای توجیه شدن در مورد ماهیت پژوهش	15
سابقه پژوهشی و تألیفی مرتبط با موضوع مورد مطالعه	8

 

روش و ابزار گردآوري داده‏ها

مراحل انجام پژوهش به شرح زیر است: 

1. مطالعات کتابخانه ای

 2. نظر خبرگان با استفاده از تکنیک دلفی

 3. تهیه پرسشنامه زوجی جهت تعیین اهمیت هر یک از معیارها

 4. تکمیل ماتریس تصمیم

 5. رتبه بندی به روش تحلیل سلسله مراتبی

از ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش می توان به مصاحبه نیمه ساختار یافته و پرسشنامه اشاره کرد . در این پژوهش در تکنیک دلفی از پرسشنامه بر اساس طیف پنج امتیازی لیکرت و در تکنیک تحلیل سلسله مراتبی از پرسشنامه مقایسات زوجی بر اساس طیف 9 درجه ای ال ساعتی استفاده شده است. پس از شناسایی عوامل مؤثر به اولویت بندی میزان تاثیرگذاری متغیرها پرداخته شد. یکی از ابزارهای توانمند برای چنین وضعیت­هایی (فرآیند تحلیل سلسله مراتبی) است. این روش برای سطح­بندی و درجه­بندی استفاده می­شود که شامل مراحل زیر می باشد:

مرحله اول: ساختن درخت سلسله مراتبی

مرحله دوم: تعیین ضریب اهمیت معیارها و زیرمعیارها، وزن دادن به جایگزین­ها

مرحله سوم: ترکیب ضریب اهمیت گزینه­ها ترکیب وزن­ها

مرحله چهارم: آزمایش سازگاری

در بخش کیفی نتایج حاصل از مصاحبه با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفت. داده­های گردآوری شده تحت 3 مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شده­اند. در این پژوهش برای افزایش دقت استخراج مفاهیم سعی شده تا هر مفهوم حداقل 3 بار تکرار شود.

برای تجزیه و تحلیل داده ها در بخش اول آمار توصيفي از نرم افزار SPSS22 استفاده شده است. در بخش دوم آمار تحلیلی از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده  شد. در فرآیند تجزیه و تحلیل داده ها، از نرم افزارChoice  Expert استفاده شد. 

یافته های توصیفی

بر اساس نتايج به دست آمده از جدول2 ، بيشترين تعداد اعضاي نمونه مردان با درصد فراوني 73.3 مي باشند. بررسی اطلاعات جمع‌آوری شده از اعضای نمونه گویای این مطلب است که بیشتر اعضای نمونه از تعداد 15 نفر مورد بررسی 10 نفر متاهل و 5 نفر مجرد می‌باشند. بر اساس داده های جدول 8 نفر از نمونه آماری داری مدرک تحصیلی فوق لیسانس و 7 نفر دارای مدرک دکتری بودند. نتایج نشان داد 9 از نمونه مورد بررسی دارای سابقه کار بیشتر از 20 سال و 4 نفر نیز دارای سابق کار بین10تا20 سال بودند.

 

جدول2 آمار توصیفی پاسخگویان

شغل	فراواني هر طبقه	درصد فراواني		فراواني هر طبقه	درصد فراواني
عضو هیات علمی	5	33.3	سطح تحصیلات
کارشناس و متخصص کشاورزی	6	40	فوق لیسانس	8	53.3
کشاورز پیشرو	4	26.6	دکتری و بالاتر	7	46.7
جمع	15	100	جمع	15	100
جنسیت			سابقه کار
مرد	11	73.3	زیر 10 سال	2	13.3
زن	4	26.7	10 تا 20 سال	4	26.7
جمع	15	100	بالای 20 سال	9	0.60
وضعیت تاهل			جمع	15	100
متاهل	10	66.7
مجرد	5	33.3
جمع	15	100

 

تجزیه و تحلیل بخش کیفی

در بخش کیفی با ارائه گزارشی از پاسخ­های مصاحبه­شوندگان به شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط کشاورزان با استفاده از روش دلفی پرداخته شده است. در ادامه مراحل و نتایج حاصل از بررسی مصاحبه­ها برای هر هدف به شکل مجزا ارائه شده است.

شناسایی عوامل بر اساس روش کدگذاری باز

مرحله اول) آشنايي با داده­ها: در اين مرحله بعد از انجام هر مصاحبه و ضبط گفتگوها متن مصاحبه­ها پياده و بازخواني مكرر داده­ها و مصاحبه ها بصورت فعال براي جست وجوي معاني و الگوها انجام شد.

مرحله دوم) ايجاد كدهاي اوليه: در این مرحله15 مصاحبه به صورت کامل و دقیق انجام شد. و بعد از خواندن مصاحبه ها و آشنايي دقیق  با آنها استخراج و ايجاد كدهاي اوليه از مصاحبه ها انجام شد.

مرحله سوم) جست وجوي كدها:. در اين مرحله 75 كد گزينشي توسط محققان به دست آمد. كدهاي ناقص يا نامرتبط و همچنين كدهاي تكراري در این مرحله كنار گذاشتند. در جدول 3 كدهای گزينشي ارائه شده است.

 

جدول3 : كدهاي استخراجی

ردیف	کدهای اولیه	کد	ردیف	کدهای اولیه	کد
1	اقتصادی و سودآور بودن ابزارهای دیجیتال کشاورزی	A1	39	پیچیدگی	F3
2	تامین سرمایه استفاده از ابزارهای دیجیتال	A2	40	مزیت نسبی	F4
3	صادرات محصولات	A3	41	آزمون پذیری	F5
4	واردات ابزارهای دیجیتال	A4	42	مشاهده پذیری	F6
5	جوانان تمایل بیشتری به استفاده از ابزارهای دیجتال دارند	B1	43	وسعت به کارگیری فناوری	F7
6	فاصلۀ دسترسی و استفاده از فناوری‌های نوین بین زنان و مردان	B2	44	خودکارآمدی رایانه	F8
7	کم بودن میزان دسترسی زنان به فناوری‌ها	B3	45	تجهيزات فيزيکي و غيرفيزيکي	F9
8	میزان تحصیلات	B4	46	بستر نرم افزاري و سخت افزاري	F10
9	سواد دیجیتال	B5	47	وجود اینترنت پرسرعت	F11
10	مهارت های دیجیتال	B6	48	وجود زیرساخت های مخابراتی در منطقه	F12
11	شرایط کودکان	B7	49	تامین امکانات و تجهیزات ماهواره ای	F13
12	تجهیزات اطلاعاتی	B8	50	آموزش و بکارگيري افراد متخصص	F14
13	سطح درآمد	B9	51	اقدامات مرتبط با يکپارچه سازي اشياي فيزيکي و مجازي	F15
14	سابقه فعالیت کشاورزی	B10	52	ايجاد و حفظ شبکه	F16
15	تجربه	B11	53	ارتباطات و اتصالات	F17
16	توانایی شخصی	B12	54	پشتيباني فني و نظارت بر کل سيستم	F18
17	استفاده از مزارع نمایشی	C1	55	وجود متخصص فناوری اطلاعات به منظور پشتیبانی	F19
18	کسب اطلاعات نوآوری از مراکز ترویجی	C2	56	اعطای تسهیلات ویژه از سوی دولت در زمینه تجهیزات و امکانات مورد نیاز	F20
19	دریافت اطلاعات از طریق مروجان کشاورزی	C3	57	ایجاد پایگاه های اطلاع رسانی تخصصی در حیطه های مختلف	F21
20	پخش فیلم های آموزشی در زمینه مدیریت پایدار کشاورزی در تلویزیون	C4	58	حذف قوانین دست و پاگیر بانک ها براي کشاورزی (وثیقه، حساب بانکی وغیره)	F22
21	استفاده از پیامک و تلفن همراه برای ارسال مطالب آموزشی	C5	59	مبلغ تسهیلات بانک ها و نهادهاي حمایتی در طرح هاي مرتبط با ابزارهای دیجیتال	F23
22	تشویق کشاورزان به شرکت در کلاس های آموزشی مدیریت منابع	C6	60	میزان درآمد روستایی و قدرت بازپرداخت وام ها	F24
23	آموزش نحوه نگهداری و تعمیر سیستم های دیجیتال	C7	61	بزرگ بودن زمین ها و اعمال مدیریت یکپارچه مزارع	G1
24	توزیع مجلات ونشریات آموزشی	C8	62	انگیزه فارغ التحصیلان برای ورودبه عرصه تولید کشاورزی	G2
25	ارائه خدمات مشاوره و راهنمايي به كشاورزان	C9	63	سهولت استفاده درک شده	G3
26	آگاهی از موضوعات مربوط به توسعه ابزارهای دیجیتال	C10	64	استفاده آسان از ابزارهای دیجیتال	G4
27	دنبال کردن اخبار مربوط به توسعه ابزارهای دیجیتال	C11	65	بکارگیری آسان	G5
28	آشنایی لازم با نحوه کارکرد و عملکرد ابزارهای دیجیتال	C12	66	نگهداري آسان از ابزارهای دیجیتال	G6
29	آگاهی از اهداف و فوائد	C13	67	یادگیري آسان	G7
30	شناخت زمان و نحوه برداشت	C14	68	مفید بودن درک شده	G8
31	شناخت روش های برداشت	C15	69	انجام دادن کارها با سرعت بیشتر	G9
32	نحوه صحیح محلول پاشی کودها	C16	70	افزایش مهارت هاي حرفه اي در سطح مزرعه	G10
33	بهترین زمان محلول پاشی	C17	71	کیفیت محصولات	G11
34	ثبات قوانین و سیاست‌های اجرائی و مقررات	D1	72	کیفیت انجام کارها	G12
35	اطمینان از ثبات و پایداری	D2	73	صرفه جویی در وقت	G13
36	شفاف بودن سیاست ها	D3	74	مدیریت هزینه و کاهش ضایعات به لطف افزایش کنترل تولید	G14
37	هزینه فناوری کشاورزی	F1	75	تضمین حفظ حریم خصوصی و امنیت داده ها	G15
38	سازگاری	F2

 

مرحله چهارم) شكل گيري مفاهیم سازمان دهنده: اين مرحله شامل دو مرحله بازبيني و تصفيه و شكل دهي به مفهوم­هاي سازمان دهنده است. مرحله اول شامل بازبيني در سطح خلاصه­هاي كدگذاري شده است. مرحله دوم اعتبار مفهوم­هاي سازمان دهنده در رابطه با مجموعه داده­ها در نظر گرفته شد. در اين مرحله محققان به 20 مفهوم سازمان دهنده دست پيدا كردند که در جدول 4 آورده شده است.

 

جدول4: شكل گيري مفاهیم سازمان دهنده

ردیف	مفاهیم سازمان دهنده	ردیف	مفاهیم سازمان دهنده	ردیف	مفاهیم سازمان دهنده
1	توجیه اقتصادی و سودآوری کشاورزی	11	آموزش محلول پاشی	8	کیفیت آموزش
2	توانایی مالی کشاورز	12	ثبات سیاسی	9	آگاهی
3	میزان باز بودن تجاری	13	هزینه تکنولوژی	10	روش صحیح برداشت
4	سن و جنسیت	14	سادگی و سازگاری	18	پشتيباني
5	سطح تحصیلات	15	تامين زيرساخت	19	نگرش نسبت به کار
6	عوامل خانوادگی	16	تامين نيروهاي متخصص	20	نگرش نسبت به استفاده
7	سابقه	17	يکپارچه سازي و ساخت شبکه

 

مرحله پنجم) تعريف و نام گذاري مفاهیم: محققان در اين مرحله، مفاهیم را براي تحليل ارائه كرده، تعريف نموده و مورد بازبيني مجدد قرار دادند، سپس داده­ها را تحليل كردند. با تعريف و بازبيني كردن، ماهيت آن چه كه يك مفهوم در مورد آن بحث مي­كند مشخص و تعيين شد كه هر مفهوم كدام جنبه از داده ها را در خود دارد. محققان در نهايت پس از رفت و برگشت در ميان مفاهیم سازمان دهنده به شش مفهوم اصلی دست يافت، كه در زمينه مورد نظر تحقيق قابل تبيين می­­باشد. در جدول 5 مفاهیم سازمان دهنده كه مفاهیم از آنها استخراج شده آورده است.

 

جدول5 : مفاهیم فراگيرسازمان دهنده حاصل از تحليل مصاحبه­ها

مقوله اصلی	مفاهیم سازمان دهنده	مفاهیم پايه
عوامل اقتصادی	توجیه اقتصادی و سودآوری کشاورزی	اقتصادی و سودآور بودن ابزارهای دیجیتال کشاورزی
	توانایی مالی کشاورز	تامین سرمایه استفاده از ابزارهای دیجیتال
	میزان باز بودن تجاری	صادرات محصولات؛ واردات ابزارهای دیجیتال
عوامل فردی	سن و جنسیت	سن(جوانان تمایل بیشتری به استفاده از ابزارهای دیجتال دارند)؛ جنسیت(فاصلۀ دسترسی و استفاده از فناوری‌های نوین بین زنان و مردان؛ کم بودن میزان دسترسی زنان به فناوری‌ها)
	سطح تحصیلات	میزان تحصیلات؛ سواد دیجیتال؛ مهارت های دیجیتال
	عوامل خانوادگی	شرایط کودکان؛ سطح درآمد؛ تجهیزات اطلاعاتی
	سابقه	سابقه فعالیت کشاورزی؛ تجربه؛ توانایی شخصی
عوامل آموزشی- ترویجی	کیفیت آموزش	استفاده از مزارع نمایشی، کسب اطلاعات نوآوری از مراکز ترویجی دریافت اطلاعات از طریق مروجان کشاورزی پخش فیلم های آموزشی در زمینه مدیریت پایدار کشاورزی در تلویزیون استفاده از پیامک و تلفن همراه برای ارسال مطالب آموزشی تشویق کشاورزان به شرکت در کلاس های آموزشی مدیریت منابع آموزش نحوه نگهداری و تعمیر سیستم های دیجیتال، توزیع مجلات ونشریات آموزشی
	آگاهی	ارائه خدمات مشاوره و راهنمايي به كشاورزان آگاهی از موضوعات مربوط به توسعه ابزارهای دیجیتال دنبال کردن اخبار مربوط به توسعه ابزارهای دیجیتال آشنایی لازم با نحوه کارکرد و عملکرد ابزارهای دیجیتال، آگاهی از اهداف و فوائد
	روش صحیح برداشت	شناخت زمان و نحوه برداشت؛ شناخت روش های برداشت
	آموزش محلول پاشی	نحوه صحیح محلول پاشی کودها؛ بهترین زمان محلول پاشی
سیاست گذاری	ثبات سیاسی	ثبات قوانین و سیاست‌های اجرائی و مقررات؛ اطمینان از ثبات و پایداری؛ شفاف بودن سیاست ها
عوامل فنی	هزینه تکنولوژی	هزینه فناوری کشاورزی
	سادگی و سازگاری	سازگاری، پیچیدگی، مزیت نسبی، آزمون پذیری، مشاهده پذیری، وسعت به کارگیری فناوری، خودکارآمدی رایانه
	تامين زيرساخت	تجهيزات فيزيکي و غيرفيزيکي؛ بستر نرم افزاري و سخت افزاري؛ وجود اینترنت پرسرعت؛ وجود زیرساخت های مخابراتی در منطقه؛ تامین امکانات و تجهیزات ماهواره ای
	تامين نيروهاي متخصص	آموزش و بکارگيري افراد متخصص
	يکپارچه سازي و ساخت شبکه	اقدامات مرتبط با يکپارچه سازي اشياي فيزيکي و مجازي، ايجاد و حفظ شبکه، ارتباطات و اتصالات
	پشتيباني	پشتيباني فني و نظارت بر کل سيستم؛ وجود متخصص فناوری اطلاعات به منظور شتیبانی؛ اعطای تسهیلات ویژه از سوی دولت در زمینه تجهیزات و امکانات مورد نیاز؛ ایجاد پایگاه های اطلاع رسانی تخصصی در حیطه های مختلف؛ حذف قوانین دست و پاگیر بانک ها براي کشاورزی (وثیقه، حساب بانکی وغیره)؛ مبلغ تسهیلات بانک ها و نهادهاي حمایتی در طرح هاي مرتبط با ابزارهای دیجیتال؛ میزان درآمد روستایی و قدرت بازپرداخت وام ها
عامل انگیزشی	نگرش نسبت به کار	بزرگ بودن زمین ها و اعمال مدیریت یکپارچه مزارع؛ انگیزه فارغ التحصیلان برای ورودبه عرصه تولید کشاورزی
	نگرش نسبت به استفاده	سهولت استفاده درک شده(استفاده آسان از ابزارهای دیجیتال و بکارگیری آسان؛ نگهداري آسان از ابزارهای دیجیتال؛ یادگیري آسان)
		مفید بودن درک شده(انجام دادن کارها با سرعت بیشتر؛ افزایش مهارت هاي حرفه اي در سطح مزرعه؛ کیفیت محصولات؛ کیفیت انجام کارها؛ صرفه جویی در وقت؛ مدیریت هزینه و کاهش ضایعات به لطف افزایش کنترل تولید؛ تضمین حفظ حریم خصوصی و امنیت داده ها)

 

نتایج تحقیق نشان داد که الگوی عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط کشاورزان دارای شش تم اصلی است. الگوی حاصل در شکل 1 ارائه شده است.

 

 

شکل 1- الگوی عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط کشاورزان

 

یافته های تحقیق

فهرست شاخص‌های اولیه پژوهش

با توجه به مصاحبه‌هایی که با خبرگان انجام شد. پس از بررسی دقیق مصاحبه ها، مقوله ها، زیر مقوله­ها و مفاهیم تشکیل‌دهنده شناسایی‌شده و بر اساس آن‌ها فهرست اولیه آنها تنظیم گردید. در مجموع 6 معیار اصلی و 20 مقوله فرعی برای عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهای ترویج دیجیتال شناسایی شد. فهرست مقوله ها و زیر مقوله ها ابزارهای ترویج دیجیتال درجدول 6 نمایش داده‌ شده است.

 

جدول6 : معیار و زیر معیارهای  ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط کشاورزان

مقوله اصلی	نماد	مفاهیم سازمان دهنده	نماد
عوامل اقتصادی	F1	توجیه اقتصادی و سودآوری کشاورزی	F10
		توانایی مالی کشاورز	F11
		میزان باز بودن تجاری	F12
عوامل فردی	F2	سن و جنسیت	F20
		سطح تحصیلات	F21
		عوامل خانوادگی	F22
		سابقه	F23
عوامل آموزشی- ترویجی	F3	کیفیت آموزش	F30
		آگاهی	F31
		روش صحیح برداشت	F32
		آموزش محلول پاشی	F33
سیاست گذاری	F4	ثبات سیاسی	F40
عوامل فنی	F5	هزینه تکنولوژی	F50
		سادگی و سازگاری	F51
		تامين زيرساخت	F52
		تامين نيروهاي متخصص	F53
		يکپارچه سازي و ساخت شبکه	F54
		پشتيباني	F55
عامل انگیزشی	F6	نگرش نسبت به کار	F60
		نگرش نسبت به استفاده	F61

 

رتبه‌بندی شاخص­های شناسایی شده با استفاده از تکنیک AHP

براي اجراي فرآيند تحليل سلسله مراتبي بايد در گام نخست، درخت سلسله مراتبي مسأله شامل هدف، معيارها و زير معيارها تشکيل شد. درگام بعد، ماتريس مقايسات زوجي معيارها و زير معيارها تهيه و در اختيار افراد شرکت کننده در تحقيق قرار گرفت. در گام بعد، جداول تکميل شده توسط افراد از لحاظ نرخ ناسازگاري بررسي و ماتريس هايي که نرخ ناسازگاري بيشتر از 0.1 دارند به افراد بازگردانده شدند تا آن ها در قضاوت خود تجديد نظر کنند. در نهايت نظر افراد با به کارگيري ميانگين هندسي تک تک نظرات، با يکديگر تلفيق گرديد تا رتبه نهايي گزينه ها به دست آيد. ميعارهاي ارزيابي تحقيق در جدول 7 نشان داده شده اند:

سوال اول: وزن هریک از عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط کشاورزان چه میزان است؟

 1- محاسبه نرخ نا سازگاري ماتريس مقايسات زوجي و اولويت بندي عوامل

نرخ سازگاري مشخص مي­كند كه تا چه اندازه مي توان به اولويت هاي حاصل ازاعضاي گروه و يا اولويت هاي جدول­هاي تركيبي اعتماد كرد. تجربه نشان داده است كه اگرنرخ سازگاري (C.R) كمتراز 0.10 باشد؛ می­ توان سازگاري مقايسه ها را پذيرفت. نرخ ناسازگاری مقایسات زوجی در این تحقیق 0.002 شده است و چون کمتر از 0.1 است، نشان دهنده سازگاری قابل قبول است.

2- مقایسه زوجی معیارهای اصلی نسبت به هدف

در این پژوهش شامل 6 مقوله اصلی وجود داشت که مقایسات زوجی ادغام شده آن­ها در جدول 10 آورده شده است. نرخ ناسازگاری این مقایسات زوجی 0.000 شده است و چون کمتر از 0.1 نشان دهنده سازگاری قابل قبول است.

 

جدول7: مقایسه زوجی معیارهای اصلی پژوهش

	F1	F2	F3	F4	F5	F6
F1		0.223607	0.288675	0.707109	0.333333	0.5
F2			1	2.82843	1.41421	2
F3				2.82843	1.41421	2
F4					0.5	0.707109
F5						1.41421
F6
نرخ ناسازگاری : 0.00

در ادامه رتبه معیارهای اصلی به صورت جدول 8 ارائه شده است.

جدول 8: اولویت بندی معیارهای اصلی پژوهش بر مبنای هدف تحقیق
رتبه	وزن معیار	نماد	نام معیار (ابعاد پژوهش)	ردیف
6	0.065	F1	عوامل اقتصادی	1
1	0.267	F2	عوامل فردی	2
2	0.256	F3	عوامل آموزشی- ترویجی	3
5	0.093	F4	سیاست گذاری	4
3	0.187	F5	عوامل فنی و تکنولوژیکی	5
4	0.131	F6	عامل انگیزشی	6

 

نتایج جدول 8 نشان داد که عوامل فردی با (0.267) در رتبه اول، عوامل آموزشی- ترویجی با (0.256) در رتبه دوم، عوامل فنی و تکنولوژیکی با (0.187) در رتبه سوم، عامل انگیزشی با (0.131) در رتبه چهار و سیاست گذاری (0.093) در رتبه پنجم و عوامل اقتصادی با (0.065) در رتبه ششم  قرار دارد.

سوال دوم: اولویت بندی این عوامل ازنظر میزان تأثیرگذاری بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط کشاورزان چگونه است؟

در جدول 9 اولویت بندی مؤلفه های عوامل شش گانه مؤثر بر استفاده از ابزارهای ترویج دیجیتال توسط کشاورزان آورده شده است

 

جدول9 : اولویت بندی مؤلفه های عوامل اقتصادی

اولویت	وزن	نماد	نام مولفه	عوامل
2	0.253	F10	توجیه اقتصادی و سودآوری کشاورزی	عوامل اقتصادی
1	0.620	F11	توانایی مالی کشاورز
3	0.127	F12	میزان باز بودن تجاری
2	0.229	F20	سن و جنسیت	عوامل فردی
1	0.562	F21	سطح تحصیلات
4	0.076	F22	عوامل خانوادگی
3	0.132	F23	سابقه
1	0.548	F30	کیفیت آموزش	عوامل آموزشی- ترویجی
2	0.234	F31	آگاهی
4	0.094	F32	روش صحیح برداشت
3	0.124	F33	آموزش محلول پاشی
2	0.191	F50	هزینه تکنولوژی	عوامل فنی
4	0.138	F51	سادگی و سازگاری
3	0.142	F52	تامين زيرساخت
4	0.138	F53	تامين نيروهاي متخصص
1	0.195	F54	يکپارچه سازي و ساخت شبکه
1	0.195	F55	پشتيباني
1	0.50	F60	نگرش نسبت به کار	عوامل انگیزشی
1	0.50	F61	نگرش نسبت به استفاده

نتیجه گیری و بحث

 

در پژوهش حاضر، سه سؤال مطرح شد، که در این بخش به تحلیل این سؤالات پرداخته شد.

سؤال اول:  عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط کشاورزان کدام اند؟

برای پاسخگویی به سؤال اول از دو روش مصاحبه و بررسی ادبیات استفاده شده است. نتایج حاصل از این دو روش به شناسایی شش عامل اصلی (عوامل اقتصادی، عوامل فردی، عوامل آموزشی- ترویجی، سیاست گذاری، عوامل فنی و عامل انگیزشی) دست یافت.

همچنین به شناسایی 20 زیر عامل (توجیه اقتصادی و سودآوری کشاورزی، توانایی مالی کشاورز، میزان باز بودن تجاری، سن و جنسیت، سطح تحصیلات، عوامل خانوادگی، سابقه، کیفیت آموزش، آگاهی، روش صحیح برداشت، آموزش محلول پاشی، ثبات سیاسی، هزینه تکنولوژی، سادگی و سازگاری، تامين زيرساخت، تامين نيروهاي متخصص، يکپارچه سازي و ساخت شبکه، پشتيباني، نگرش نسبت به کار و نگرش نسبت به استفاده) دست یافت.

بطور کلی یافته های پژوهش در زیر بخش های مختلف با یافته‌‌های پژوهش راجخواه وقائم(2021)،بوسال و همکاران(2021)، سلام و خان(2020)، چن و لو (2019) کومار وهمکاران (2021)، مدودا و مدییا  (2022)، لقمان و همکاران (2019)، کانته و همکاران (2016) مطابقت دارد.

سؤال دوم: وزن هریک از عوامل مؤثر بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط کشاورزان چه میزان است؟

نتایج نشان داد که  به ترتیب عوامل فردی با وزن(0.267)، عوامل آموزشی- ترویجی با وزن (0.256)، عوامل فنی با وزن (0.187)، عامل انگیزشی با وزن (0.131)، سیاست گذاری وزن (0.093) و عوامل اقتصادی با وزن (0.065) قرار دارد.

سؤال سوم: اولویت بندی این عوامل ازنظر میزان تأثیرگذاری بر استفاده از ابزارهاي ترویج دیجیتال توسط کشاورزان چگونه است؟

نتایج نشان داد که عوامل فردی با (0.267) در رتبه اول، عوامل آموزشی- ترویجی با (0.256) در رتبه دوم، عوامل فنی و تکنولوژیکی با (0.187) در رتبه سوم، عامل انگیزشی با (0.131) در رتبه چهارم، سیاست گذاری (0.093) در رتبه پنجم و عوامل اقتصادی با (0.065) در رتبه ششم قرار دارد.

نتایج اولویت بندی مؤلفه های  عوامل اقتصادی نشان داد که که توانایی مالی کشاورز با وزن(0.620) در رتبه اول، توجیه اقتصادی و سودآوری کشاورزی با وزن (0.253) در رتبه دوم و میزان باز بودن تجاری با وزن(0.127) در رتبه سوم قرار دارد.

نتایج اولویت بندی مؤلفه های عوامل فردی نشان داد که که سطح تحصیلات با وزن(0.562) در رتبه اول، سن و جنسیت با وزن (0.229) در رتبه دوم و سابقه با وزن(0.132) در رتبه سوم و عوامل خانوادگی با وزن (0.076) در رتبه چهارم قرار دارد.

نتایج اولویت بندی مؤلفه های عوامل آموزشی- ترویجی نشان داد که کیفیت آموزش با وزن(0.548) در رتبه اول، آگاهی با وزن (0.234) در رتبه دوم و آموزش محلول پاشی با وزن(0.124) در رتبه سوم و روش صحیح برداشت با وزن (0.094) در رتبه چهارم قرار دارد.

نتایج اولویت بندی مؤلفه های عوامل فنی نشان داد که پشتيباني و يکپارچه سازي و ساخت شبکه با وزن(0.195) در رتبه اول، هزینه تکنولوژی با وزن (0.191) در رتبه دوم، تامين زيرساخت با وزن (0.142) در رتبه سوم و سادگی و سازگاری و تامين نيروهاي متخصص با وزن(0.138) در رتبه چهارم قرار دارد.

نتایج اولویت بندی مؤلفه های عامل انگیزشی نشان داد که نگرش نسبت به کار  و نگرش نسبت به استفاده با وزن(0.50) در رتبه اول قرار دارند.

پیشنهادها

بر اساس نتایج بدست آمده در خصوص تاثیر ویژگی های فردی کشاورزان بر استفاده از ابزارهای دیجیتال پیشنهاد می شود:

-       اتخاذ تصميمات مؤثر به منظور تسهيل جذب جوانان تحصيل كرده برای فعاليت در بخش كشاورزی و افزايش سطح سواد شاغلان بخش كشاورزی و جامعه روستايی

-       کاهش فاصله جنسیتی و استفاده از کارشناسان زن در کنار کارشناسان مرد برای ارائه آموزش های لازم در استفاده از ابزارهای دیجیتال توسط زنان کشاورز.

در خصوص تاثیر عوامل آموزشی- ترویجی پیشنهاد می شود:

-       فرهنگ استفاده از ابزارهای دیجیتال با استفاده از رسانه های جمعی نظیر رادیو، تلویزیون و مجلات و نشریات آموزشی و .... برای کشاورزان تبلیغ شود .

-       ارائه آموزش های ترويجی و برگزاری دوره های آموزشی لازم و توانمند كردن كشاورزان جهت استفاده از خدمات مبتنی بر ابزارهای دیجیتال

در زمینه تأثیر عوامل انگیزشی پیشنهاد می شود:

-       اتخاذ سیاست های  تشویقی  از قبیل اینترنت رایگان و ابزارهای با قیمت مناسب به کشاورزان برای ایجاد انگیزه در جهت استفاده از ابزارهای دیجیتال.

-       ارائه آموزش های رایگان برای استفاده از ابزارهای دیجیتال توسط کشاورزان

در خصوص تاثیر سیاست گزاری پیشنهاد می شود:

-       اتخاذ سیاست های مناسب و تصویب قوانین جهت تسهیل استفاده از ابزارهای دیجیتال 

-       اقدامات لازم در راستاي يكپارچه سازي اراضي، كه لازمه اجراي كشاورزي دیجیتال است، انجام گیرد 

 بر اساس نتایج بدست آمده در خصوص تاثیر عوامل فنی در استفاده کشاورزان از ابزارهای دیجیتال پیشنهاد می شود:

-       برای بهبود سطح مهارت و دانش فنی مروجان و کشاورزان در خصوص استفاده از ابزارهای دیجیتال دوره های آموزشی با حضور متخصصان فناوری اطلاعات و ارتباطات برگزار گردد.

-       تجهیز و گسترش مراکز خدمات آموزشی و تجهیز آنها به امکانات فناوری اطلاعات و ارتباطات برای انتقال یافته ها به کشاورزان.

-       تقویت زیرســاخت اینترنت و شــبکه به ویژه شبکه های بی سیم برای مناطق کشاورزی و روستایی.

در زمینه تاثیر عوامل اقتصادی پیشنهاد می شود:

-       دولت با ارائه تسهیلات به کشاورزان زمینه تشویق آنها را به استفاده از ابزارهای دیجیتال فراهم نماید.

-       رايگان نمودن هزينه اينترنت برای بسترهای ارائه و انتقال دانش و استفاده از ابزارهای دیجیتال توسط کشاورزان.

-        برای کاهش هزینه های استفاده اقدام به تشکیل تعاونی های کشاورزان و ارائه ابزارهای مورد نیاز از طریق تعاونی.

 

منابع

بخشم، م. کریمی، ح. حسین پور، م. (1400). تاثیر کاربردهای فناورانه اینترنت اشیاء بر توسعه قابلیت های پویا در شرکت های دانش بنیان بخش کشاورزی. دوفصلنامه راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی، 8(15): 9-1.

عنابستانی، ع. طوابی نژاد، م. (1397). بررسی موانع و چالشهای بازاریابی محصولات کشاورزی بخش مرکزی شهرستان پلدختر با استفاده از تحلیل شبکه فازی. آمایش جغرافیایی فضا. 8(3): 59-78.

قاسملو، ن. متکان، ع. ا؛ علی محمدی، ع. عقیقی، ح. (1400). استفاده از فن آوری اینترنت اشیا در جمع آوری اطلاعات محیطی اراضی کشاورزی و ارائه آن در بستر وب و گوشی های هوشمند. دومین کنفرانس ملی داده کاوی در علوم زمین: 14-1.

کرمی فرد، ف. رستمی قبادی، ف. گراوندی، ش. (1400) . ارائه چارچوبی برای بازاریابی دیجیتال در کارآفرینی کشاورزی. مجله کارآفرینی در کشاورزی، 8(1): 84-67. 

Agyekumhene, C., de J. R.,  Vries, A., van Paassen, M., & MacNaghten, P.(2020(. Making Smallholder Value Chain Partnerships Inclusive: Exploring Digital Farm Monitoring through Farmer Friendly Smartphone Platforms. Sustainability 12 (11): 4580. doi:https://doi.org/10 .3390 /su 12 114580.

Agrawal, H., Dhall, R., Iyer, KSS., & 

Bhusal, A., Sagar G.C., & Laxman, Kh. (2021). A review article on role of information and communication technology in agriculture and factors affecting its dissemination in Nepal. Journal of Applied Biotechnology and Bioengineering, 8(3):81‒85. DOI:10.15406/jabb.2021.08.00257.

Atela, J , A. Ouma, P.O. Tuitoek, J. Onjoro, P.A. & Nyangweso, S.E. (2016). A comparative performance of indigenous chicken in Baringo and Kisumu Counties in Kenya for sustainable agriculture .)2016 (.E.S Journal of Agricultural and Policy International .4(6): 97-104.

Ba, Q., Lu, D., Kuo, W., & Lai, P. (2018). Traditional farming and sustainable Development of an indegenous Community in the Montain Area-A case study of Wutai Village in Taiwan. Sustainability. 10(10): 2-16.

Chen, Y., & Lu, Y. (2019). Factors influencing the information needs and information access channels of farmers: An empirical study in Guangdong, China. Journal of Information Science, https ://doi .org/10.1177/0165551518819970.

FAO. (2017). Information and Communication Technology (ICT) in Agriculture: A Report to the G20 Agricultural Deputies. Rome: FAO.

Farooq,  M.S., Riaz,  S., Abid,  A., Abid,  K., &  Naeem, M.A. A Survey on the Role of IoT in Agriculture for the Implementation of Smart Farming. IEEE Access. 2019;7:156237-156270.

Kamienski, C., Soininen, J.P., Taumberger, M., Dantas, R., Toscano, A., Cinotti, T.S., Maia, RF., & Neto,  A.T. (2019). Smart water management platform: IoT-based precision irrigation for agriculture,' Sensors. 19(2): 276.

Kaske, D., Mvena, Z., & Sife, A. (2018). Mobile phone usage for accessing agricultural information in Southern Ethiopia. J. Agric. Food Inf. 19, 284–298. doi: 10.1080/10496505.2017.1371023.

Kudama, G., Dangia, M., Wana, H., & Tadese, B. (2021) . Will digital solution transform Sub-Sahara African agriculture?. Artificial Intelligence in Agriculture 5(6). DOI:10.1016/j.aiia.2021.12.001

Kumar, R., Kumar, P., & Pal, S. (2021). Farmers Awareness Regarding Information And Communocation Technology (ICT) Based Equipments In Agricultur Sector Of  Haryana. ANVESAK, 51(1). https://www.researchgate.net/publication/353821931.

McCampbell, M., McCampbell, J. A., Laure

ns, K., & Cees, L. (2021). Are farmers ready to use phone-based digital tools for agronomic advice? Ex-ante user readiness assessment using the case of Rwandan banana farmers. The Journal of Agricultural Education and Extension, DOI: 10. 1080 /1389224X.2021.1984955.

Mdoda, L., & Lwandiso, M. (2022) .Factors affecting the usinginformation and communication technologies (ICTs) by livestock farmers in the Eastern Capeprovince, Cogent Social Sciences, 8:1, 2026017, DOI: 10.1080/23311886.2022. 2026017.

Padhy, C., Reddy, M.D., Kumar, R., & Pattanayak, K. (2022). Role of Digital Technology in Agriculture. Indian Journal of Natural Sciences, 13(71). https:// www. researchgate.net/publication/360156670.

Rajkhowa, P., & Qaim, M. (2021) .Personalized digital extension services and agricultural performance: Evidence from smallholder farmers in India. PLoS ONE 16(10): e0259319. https://doi.org/10.1371 /journal.pone.0259319

Ray,  P.R. (2017).  Internet of Things for smart agriculture: Technologies, practices and future direction,' J. Ambient Intell. Smart Environ. 9(4):395-420.

Sala, S. (2020). A look at the digital technologies transforming agriculture, https://www.ifad.org/en/web/latest/-/blog/.

Rezadoost, H., Estelaji, A., and Shariat Panahi, M.(2020). Assessment of the Sustainable Rural Livelihoods Assets in Langroud County. International Journal of Agricultural Management and Development, 10(4): 323-332.

Salam, A., & Khan, M.Z. (2020). Farmers’ perception analysis about the use of information and communication technologies (ICT) in agriculture extension services of Khyber Pakhtunkhwa. Sarhad Journal of Agriculture, 36(3): 754-760. DOI http://dx.doi.org/10.17582/journal.sja/2020/36.3.754.760.

Sam, C., McCampbell, M., Sharma, A., Sharma, R., Stephan, M., Haefele, E. , Karki, E., Hetherington, J., Smith, J., Brown, B.(2022). How have smallholder farmers used digital extension tools? Developer and user voices from Sub-Saharan Africa, South Asia and Southeast Asia. Global Food Security. 32 (2022) 100577.

Sebastian, A., & Jeyalakshmi, G. (2019). Use of Digital Tools for Horizontal Spread of Agricultural Technologies by Farmers of Kerala. Journal of Extension Education 31(4):6411. DOI:10.26725/JEE.2019.4.31.6411-6416.

Shrivastav, U. (2021).  Digitasation in Agriculture: A Necessity for India, http://www.businessworld.in/article/Digitisation-In-Agriculture-A-Necessity-For-India/27-01-2021-370573/.

Tonny NB, Palash MS, Moniruzzaman M (2019). Use of ICT in decision making of agricultural marketing: Factors determining of farmers’ involvement. Journal of the Bangladesh Agricultural University. 17(2):226–231.

Xu, Z., Fan,W., Dong, X., Wang, X., Liu,Y., Xue, H., & Kelems, J. (2020). Analysis of the functional orientation of agricultural systems from the perspective of resource circulation Journal of cleaner production. 258(1): 120-134.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Identifying and Prioritizing Factors Affecting the Use of Digital Extension Tools by Farmers (A Case Study of Kohgiluyeh and Boyer Ahmad Province)

Abstract

The purpose of this research was to identify and prioritize factors affecting the use of digital promotion tools by farmers. The research in terms of division based on the purpose is considred as a developmental research; In terms of classification based on the method of data collection can be  categorized as a descriptive-survey research; And in terms of the type of data, it is a mixed qualitative and quantitative research.The statistical population of the research consists of professors, agricultural experts and leading farmers who have enough experience in the field of digital agriculture. The analysis method in the qualitative part is the Delphi method and in the quantitative part the analytic hierarchy prosses (AHP) is used to rank the known factors. The results in the qualitative part led to the identification of 6 main factors (economic, individual, educational-extensional, policy making, technical and motivational factors). The ranking results showed that individual factors with weight (0.267) in the first place, educational-promotional factors with weight (0.256) in second place, technical and technological factors with weight (0.187) in third place, motivational factor with weight (0.131) In the fourth place, policy making weight (0.093) is in the fifth place and economic factors with weight (0.065) is in the sixth place.

Keywords: digital promotion tools, digital agriculture, Delphi method, analytic hierarchy prosses (AHP).

 

16

 

---