تأثیر محلول‌پاشی محرک‌های زیستی و برخی عناصر غذایی بر برخی صفات فیزیولوژیکی سویا تحت شرایط کنترل و عدم کنترل آفات مزرعه

محورهای موضوعی : اکولوژی محیطی

محسن ایمانی ¹ , ابوالفضل فرجی ^{2 *} , محمدرضا داداشی ³ , افشین سلطانی ⁴ , هدیه مصنعی ⁵

1 - دانشجو دکتری
2 - بخش زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران
3 - گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران
4 - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، دانشکده علوم زراعی
5 - گروه زراعت، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی گرگان، ایران

تاریخ دریافت : 1401/09/12 تاریخ پذیرش : 1402/02/04 تاریخ انتشار : 1403/10/01

کلید واژه: جلبک, درصد روغن, بور, عملکرد دانه, آفت,

چکیده مقاله :

این مطالعه با هدف تأثیر محلول‌پاشی محرک‌های زیستی و برخی عناصر غذایی بر برخی صفات فیزیولوژیکی سویا تحت شرایط کنترل و عدم کنترل آفات مزرعه انجام شد. این مطالعه به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار و 2 تیمار حضور و عدم حضور آفت مکنده به‌عنوان کرت اصلی و 8 سطح محلول‌پاشی (اسیدآمینه، عصاره جلبک دریایی، اسیدهیومیک، بور، اسیدآمینه+بور، عصاره جلبک دریایی + بور، اسیدهیومیک + بور و شاهد یا عدم محلول‌پاشی) به‌عنوان کرت‌های فرعی انجام شدند. در این مطالعه، تعداد دانه در غلاف، وزن 100 دانه، تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، درصد پروتیین و درصد روغن مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد که میزان تولید در حضور آفت‌ها بطور معنی‌داری کاهش یافت. محلول پاشی هیومیک اسید درصد روغن و وزن 100 دانه را افزایش داد. در عراقه محله، تعداد دانه و عملکرد بیولوژیکی پایینتر و شاخص برداشت بزرگتر مشاهده شد. محلول پاشی بور، درصد پروتیین و روغن را افزایش داد. در مجموع بور می‌تواند برای بهبود درصد پروتیین و روغن استفاده شود.

چکیده انگلیسی:

An important aspect of agricultural planning is the evaluation of various plant nutrition systems. This research aimed to investigate the effects of foliar spraying with growth stimulants and specific nutrients on several agronomic and physiological traits of soybean under conditions of pest control and non-control. The study was conducted in the fields of Aliabad-e Katul and Aragheh Mahalle in 2017. The research followed a factorial design in a randomized complete block format with three replications. The experimental treatments consisted of pest presence at two levels (with and without sucking pests) and eight foliar spraying treatments: 90% Neutramin amino acid, seaweed extract, humic acid, boron, amino acid + boron, seaweed extract + boron, humic acid + boron, and a control group (no foliar spraying). Results indicated a significant decrease in production when pests were present. The highest number of seeds per pod and seeds per plant was recorded at the Aliabad-e Katul station when pests were absent. Additionally, foliar spraying with seaweed at this station resulted in a higher hundred-seed weight. In contrast, the Aragheh research station in the Gorgan district showed lower biological yield and a higher harvest index compared to Aliabad-e Katul. Furthermore, the application of foliar spraying boron with a combination of amino acid + boron increased the protein and oil content in soybeans.

 

منابع و مأخذ:

References
Abd El Baki, H. M., Raoof, M. and Fujimaki, H. (2020). Determining irrigation depths for soybean using a simulation model of water flow and plant growth and weather forecasts. Agronomy. 10(3): 369.
Abhari, A. and Gholinezhad, E. (2019). Effect of humic acid on grain yield and yield components in chickpea under different irrigation levels. Journal of Plant Physiology and Breeding. 9(2): 19-29.
Abuhamzeh, M., Pazaki, A. and Monem, R. (2020). Application of different methods and algae extract for improving yield components of fengreek. Sixth international conference of new ideas in agriculture, environment and tourism. Tehran. [Persian].
Aghighi Shahverdi, M., Omidi, H. and Tabatabaei, S. J. (2017). The effect of foliar application of iron, boron, and selenium on the root morphological characteristics and the photosynthetic pigment contents of Stevia (Stevia rebaudiana Bertoni) medicinal plant under sodium chloride salinity. Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research. 12(47): 1-18.
Ahmadi, F., Pasari, B. and Javaheri, M. (2020). Study the corn (Zea mays L.) response to the application of various chemical, nano, nano-biological fertilizers and organic extract of seaweed. Journal of Plant Ecophysiology. 12(2): 188-203.
Amiri, A. M., Dadashi, M. R. and Faraji, A. (2018). Investigation of Affecting Factors on Soybean (Glycine max L.) Pod Abnormality in Gorgan. Ikufīziyuluzhī-i Giyāhān-i Zirā̒ī. 46 (2): 354-368.
Aminifard, M. H. and Khandan, S. (2019). The effect of different levels of seaweed extract on the growth, yield and biochemical characteristics of bitter squash (Momordica charantia L.). Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research. 13(52): 56-66.
Anderson, W. K. (2010). Closing the gap between actual and potential yield of rainfed wheat. The impacts of environment, management and cultivar. Field Crops Research. 116(1-2): 14-22.
Chatterjee, S., Gangopadhyay, C., Bandyopadhyay, P., Bhowmick, M. K., Roy, S. K., Majumder, A. and Chattopadhyay, C. (2021). Input-based assessment on integrated pest management for transplanted rice (Oryza sativa) in India. Crop Protection. 141: 105444.
Die, F. (2007). Chemistry World, Classic Kit: Soxhlet extractor. 461: 232-2.
El-Baz, S. M., Abbas, E. E., and Mostafa, R. A. (2012). Effect of sowing dates and humic acid on productivity and infection with rot diseases of some soybean cultivars cultivated in new reclaimed soil. International Journal of Agricultural Research. 7(7): 345-357.
Gagic, V., Marcora, A. and Howie, L. (2019). Additive and interactive effects of pollination and biological pest control on crop yield. Journal of Applied Ecology. 56(11): 2528-2535.
Ghasemian, V., Ghalavand, A., Soroosh zadeh, A. and Pirzad, A. (2010). The effect of iron, zinc and manganese on quality and quantity of soybean seed. Journal of Phytology 2(11): 73-79.
Kaur, G. and Nelson, K. A. (2014). Effect of foliar boron fertilization of fine textured soils on corn yields. Agronomy, 5(1), 1-18.
Khoshmaram F. and Arshad M. )2016(. Effect of foliar application of humic acid and zinc on yield of Early CH tomato cultivar. Proceeding of 9th Iranian Congress of Horticultural Sciences 25-28 January 2016, Shahid Chamran University Ahvaz, Iran, 1-4
Mirnia, S. and Habibzadeh, F. (2007). A Guide to Plant Nutrition. Takrang Press. 131 pp.
Modgil, R., Tanwar, B., Goyal, A. and Kumar, V. (2021). Soybean (Glycine max). Oilseeds: Health Attributes and Food Applications. Springer, pp. 1-46.
Movahedi, R., Khourgami, A. and Sayyahfar, M. (2018). Evaluation the effect of drought stress and foliar application of micronutrients on yield of two soybean cultivars (Glycin Max L.) in Khorramabad region. Journal of Plant Ecophysiology. 10(33): 43-54.
Mukesh, T. S., Sudhakar, T. Z., Doongar, R. C., Karuppanan, E. and Jitendra, C. (2013). Seaweed sap as alternative liquid fertilizer for yield and quality improvement of wheat. Journal Plant Nutrition. 36: 192-200.
Rouphael ,Y. and Colla G (2020). Biostimulants in agriculture. Frontiers in Plant Science. 11: 40-50.
Roshan, F., Moradi Telavat, M. and Siadat, S. A. (2015). Effect of foliar application of zinc sulfate at phonological growth stages on yield and yield components of spring safflower cultivars. Journal of Crops Improvement. 17(4): 1063-1074.
Safari, D. (2019). Foliar application of zinc and boron on yield and yield components of pea under Kermanshah condition. Journal of Plant Ecology. 15 (1): 25-33.
Saini, H., Sourabh, V. and P. Saini. )2019(. Differential responses of Fe, Zn, B, Cu and Mg on growth and quality attributes of fruit crops. Journal of Pharmacology and Photochemistry. 8(5):1–5.
Seetharamu, P., Swathi, K., Dhurua, S., Suresh, M., Govindarao, S. and Sreesandhya, N. (2020). Bioefficacy of chemical insecticides against major sucking insectpests on grain legumes in India-A review. Legume Research-An International Journal. 43(1): 1-7.
Sharifi Asl, R., Jasemi Manesh, M. and Mirzaie Haydari, M. (2020). The effect of humic acid on growth, yield, and some physiological parameters of wheat under salinity stress. Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research. 15(57): 10-22.
Shirvanian, M., Mojaddam, M., Lack, S., Alavifazel, M. and Marashi, S.K. (2020). The effect of humic acidic and cycocel amounts on yield, yield components and photosynthetic material remobilization of wheat (Triticum aestivum L.) under terminal drought stress conditions. Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research. 10.30495/IPER.2022.1953457.1776.
Soleimani Aghdam, M., Hassanpouraghdam, M., Paliyat, G. and Farmani, B. )2012(. The languageof calcium in postharvest life of fruits, vegetables, and flowers. Scientia Horticulturae. 144: 102-115.
Sridhar, S. and Rengasamy, R. (2010). Studies on the effect of seaweed liquid fertilizer on the flowering plant Tagetes erecta in field trial. Advances in Bioresearch. 1 (2): 29-34.
Taziki, F., Niakan, M., Ebadi, M. and Younes Abadi, M. (2022). Allelopathic effect of Sesamum indicum L. extract on growth parameters, photosynthetic system and proline osmolite in Glycine max (L.) Merrill and Ipomoea sp. Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research. 17(67): 78-92.
Thambiraj, J., Lingakumar, K. and Paulsamy, S. (2012). Effect of seaweed liquid fertilizer (SLF) prepared from Sargassum wightii and Hypnea musciformis on the growth and biochemical constituents of the pulse, Cyamopsis tetragonoloba (L.). Journal of Agricultural Research. 1 (1): 65-70.
Thomas, J., Mandal, A. K. A., Raj Kumar, R. and Chrodia, A. (2009). Role of biologically active amino acid formulations on quality and crop productivity of Tea (Camelia sp.). International Journal of Agricultural Research. 4: 228-36.
Yakhin, O.I., Lubyanov, A.A., Yakhin, I.A. and Brown, P.H. )2017(. Biostimulants in plant science: A global perspective. Frontiers in Plant Science. 7: 20–49.
Yazdi, M. A., Khavari, K. S., Bakhtiari, S. and Musa, A. J. (2012). Effects of planting methods on morpho-physiological traits, yield and yield components of forage corn (Zea mays L.) cultivars in saline condition. Journal of Agriculture. 4 (4): 333-341.
Yousefi Rad, M. and Masomi Zavarian, A. (2018). Effects of humic acid and mycorrhiza on morphological characteristics and nutrients concentration of red bean (Vigna unguiculata L.). Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research. 12(48): 92-102.

متن کامل:



 

 

The effect of foliar spraying with growth stimulants and boron on yield components and percentage of protein and soybean oil under the conditions of control and non-control of field pests

 

Mohsen Imani1, Abolfazl Faraji2*, Mohammad Reza Dadashi3, Afshin Soltani4, Hedieh Mosanaiey5

1 Department of Agriculture, Faculty of Agriculture,  Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran, Email: [e-mail]

2 Department of Agriculture, Golestan Province Agricultural and Natural Resources Research Center, Gorgan, Iran, Email: [e-mail]

3 Department of Agriculture, Faculty of Agriculture, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran, Email: [e-mail]

4 Department of Agriculture, Faculty of Agriculture, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran, Email: [e-mail]

Department of Agriculture, Faculty of Agriculture, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran, Email: [e-mail]

Article type:		Abstract
Research article           Article history Received:02.01.2023 Revised: 13.04.2023 Accepted:24.04.2023 Published:21.12.2024         Keywords Algae Boron Oil percentage Pest Seed yield		One of the important needs in agricultural planning is the evaluation of different plant nutrition systems. This research aimed at the effect of foliar spraying of growth stimulants and some nutrients on several agronomic and physiological traits of soybean under the conditions of control and non-control of pests in the fields of Ali Abad Ketul and Aragheh Mahalle in 2017. This study was factorial in the form of a randomized complete block design with three replications. The experimental treatments included the sucking pest in two levels of the presence and absence of the sucking pest and foliar spraying in eight levels (90% neutramin amino acid, seaweed extract, humic acid, boron, amino acid+boron). , seaweed extract + boron, humic acid + boron and control or no foliar spraying).  The results showed that the amount of production decreased significantly in the presence of pests. The highest number of seeds per pod and seeds per plant was obtained at Aliabad Ketul station and the absence of pests, and foliar spraying with seaweed at Aliabad Ketul station showed more hundred seed weight. In Aragheh research station, Gorgan district, lower biological yield and higher harvest index were observed than Aliabad Katul. The results also showed that spraying boron and amino acid + boron increased the percentage of protein and oil.
Cite this article as: Imani, M., Faraji, A., Dadashi, M.R., Soltani, A. (2025). The effect of foliar spraying with growth stimulants and boron on yield components and percentage of protein and soybean oil under the conditions of control and non-control of field pests. Journal of Plant Environmental Physiology, 19(4): 113-131.
	©The author(s)                        Publisher: Islamic Azad University, Gorgan branch Doi: https://doi.org/10.71890/iper.2024.984444

 

 

 

 

اثر محلول‌پاشی با محرک­های رشد و بور بر اجزای عملکرد و درصد پروتیین و 

روغن سویا تحت شرایط کنترل و عدم کنترل آفات مزرعه 

 

محسن ایمانی1،  ابوالفضل فرجی2*، محمد رضا داداشی3، افشین سلطانی4، هدیه مصنعی۵

۱ گروه کشاورزی، دانشکده کشاورزی، واحد گرگان،  دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران، رایانامه: [e-mail]

۲ گروه زراعت، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، گرگان، ایران، رایانامه:  [e-mail]

۳ گروه کشاورزی، دانشکده کشاورزی، واحد گرگان،  دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران، رایانامه: [e-mail]

۴ گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران، رایانامه: [e-mail]

5 گروه کشاورزی، دانشکده کشاورزی، واحد گرگان،  دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران، رایانامه: [e-mail]

 

نوع مقاله: مقاله پژوهشی         تاریخ دریافت: 12/10/1401 تاریخ بازنگری: 24/01/1402 تاریخ پذیرش: 04/02/1402 تــاریخ چاپ: 01/10/1403       واژه‌های کلیدی: آفت بور جلبک درصد روغن عملکرد دانه	چکيده
	یکی از نیازهای مهم در برنامه‌ریزی زراعی ارزیابی سیستم‌های مختلف تغذیه گیاه است. این تحقیق با هدف تأثیر محلول‌پاشی محرک­های رشد و برخی عناصر غذایی بر چندین صفت زراعی و فیزیولوژیکی سویا تحت شرایط کنترل و عدم کنترل آفات در مزارع علی آباد کتول و عراقه محله واقع در استان گلستان و در سال 1397 انجام شد. این مطالعه به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار بود تیمارهای آزمایشی شامل آفت مکنده در دو سطح حضور و عدم حضور آفت مکنده و محلول‌پاشی در هشت سطح (اسیدآمینه نوترآمین 90 درصد، عصاره جلبک دریایی، اسیدهیومیک، بور، اسیدآمینه+بور، عصاره جلبک دریایی + بور، اسیدهیومیک + بور و شاهد یا عدم محلول‌پاشی) بودند. نتایج نشان داد که میزان تولید در حضور آفت­ها بطور معنی­داری کاهش یافت. بیشترین تعداد دانه در غلاف و دانه در بوته در ایستگاه علی آباد کتول و عدم حضور آفت بدست آمد و محلول پاشی با جلبک دریایی در ایستگاه علی آباد کتول وزن صد دانه بیشتری را نشان داد. در ایستگاه تحقیقاتی عراقه محله گرگان، عملکرد بیولوژیکی پایین­تر و شاخص برداشت بیشتری نسبت به علی آباد کتول مشاهده شد. نتایج همچنین نشان داد که محلول پاشی بور و اسید آمینه +بور درصد پروتیین و روغن را افزایش داد.
استناد: ایمانی، محسن؛ فرجی، ابوالفضل؛ داداشی، محمدرضا؛ سلطانی، افشین؛ مصنعی، هدیه. (1402). اثر محلول‌پاشی با محرک‌های رشد و بور بر اجزای عملکرد و درصد پروتیین و روغن سویا تحت شرایط کنترل و عدم کنترل آفات مزرعه. فیزیولوژی محیطی گیاهی، ۱۹ (4)، ۱۳۱-۱۱۳.
	ناشر: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرگان © نویسندگان.	Doi: https://doi.org/10.71890/iper.2024.984444

 

مقدمه

     مشکلات و چالش افزایش سریع جمعیت جهان، تغییر جهانی آب و هوا، کمبود آب مناسب برای آبیاری و تخریب زمین‌های کشاورزی و افزایش تقاضا دلیل برای بهبود تولید دانه است که چالش‌های خاصی شامل برآورد مقدار خلاء عملکرد، شناسایی عوامل محدود کننده تولید و طراحی استراتژی‌های چاره‌ساز و سودآور برای طیف سیعی از مناطق کشاورزی است (Anderson, 2010). یکی از محصولات غذایی مورد استفاده و منبع پروتئینی، سویا است. سهم جهانی سویا در تأمین روغن خوراکی حدود 44 درصد است (Modgil et al., 2021). سویا مهمترین گیاه روغنی، در بین سایر گیاهان روغنی و بیشترین سطح کشت را دارد (Taziki et al., 2022). 

        موضوع تغذیه صحیح در طول رشد گیاه زراعی و تأمین کلیه عناصر غذایی مورد نیاز آن جهت تولید محصول بیشتر و با کیفیت برتر یکی از مهم‌ترین مسائلی است که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. استفاده از عناصر کم‌مصرف در تغذیه گیاه، به‌عنوان یکی از روش‌های بهبود تولید، عملکرد و دستیابی به حداکثر پتانسیل بهره‌وری در گیاهان زراعی مطرح است. محلول‌پاشی این عناصر یک روش مناسب جهت ارتقاء عملکرد کمی و کیفی بذر محسوب می‌شود به گونه‌ای که در بالا بردن مقاومت سویا در برابر تنش‌های محیطی مانند کمبود آب مفید هستند (Ghasemian et al., 2010). با محلول‌پاشی مواد آلی، عناصر غذایی به‌طور مستقیم در اسرع وقت در اختیار گیاه قرار داده می‌شود. این روش در مواقعی که عکس‌العمل سریع گیاه مورد نظر باشد و خطر تثبیت عناصر در خاک زیاد بوده، یا در مواقعی که خطر آبشویی عناصر غذایی در اثر بارندگی زیاد و شرایط غرقابی زمین وجود داشته باشد، می‌تواند به‌طور سریع نیاز غذایی گیاه را برطرف سازد و موجب افزایش کارایی مصرف عناصر غذایی و صرفه‌جویی اقتصادی شود. کشاورزی پایدار باهدف کاهش مصرف کودهای شیمیایی، یک راه حل مطلوب جهت غلبه بر مصرف بی‌رویه کودهای شیمیایی است (Mukesh et al., 2013). 

        پرمصرف ترین محرک های زیستی در تولیدات کشاورزی عصاره دریا و اسیدهای هیومیک هستند. محرک های زیستی رشد گیاه، گلدهی، تشکیل میوه، عملکرد و کارایی مصرف کود را افزایش می دهند و در برابر عوامل استرس زای غیر زنده محافظت می کنند (Rouphael and Colla, 2020). اسید هیومیک مستقیماً توسط برگ ها جذب می‌شود که منجر به مصرف کم انرژی، بهبود متابولیسم و کاهش استرس می‌شود که به نوبه خود باعث رشد و بهره وری گیاه می‌شود (Yakhin et al., 2017). مطالعات حاکی از آن هستند که مقادیر بسـیار کم از هیومیک اسید اثـرات زیـادي بر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاك دارد و به علـت وجود ترکیبات هورمـونی اثـرات مفیـدي در افـزایش عملکرد و تولید محصولات کشاورزي را بهمراه دارد (Sharifi Asl et al., 2020). بور (B) یک ریزمغذی غیرمتحرک غیرفلزی حیاتی است که برای رشد و نمو گیاه، جوانه‌زنی گرده و طویل شدن لوله گرده مهم است (Saini et al., 2019). عنصر بور دارای اثر بر روی کارکردهای گیاه همانند جابجایی هورمون، جذب نمک، فرآیند گل­دهی، جوانه زنی و رشد گیاه است (Aghighi Shahverdi et al., 2017). تأثیر مثبت عصاره جلبک بر روی اجزا عملکرد (وزن، طول و قطر میوه، تعداد میوه در بوته وعملکرد محصول) و صفات بیوشیمایی میوه (فعالیت آنتی‌اکسیدان و فنل کل) گزارش شده است (Aminifard and Khandan, 2019). 

        هرگونه بهبود در سیستم‌های کشاورزی باید به سمت کاهش اثرات منفی محیط و پایداری سیستم حرکت کند که یکی از این روش‌ها استفاده از محرک‌های زیستی شامل عصاره جلبک دریایی است. یکی از مزیت‌های مصرف کودهای جلبکی کاهش اختلالات فیزیولوژیکی ناشی از کمبود عناصر معدنی است که برای نمونه می‌توان به افزایش تولید دانه و افزایش مقاومت نسبت به سرما و حشرات اشاره کرد (Sridhar and Rengasamy, 2010). از دیگر خواص کاربرد جلبک‌ها علاوه بر دارا بودن نیتروژن (N) و سطوح بالایی از عناصر معدنی، دارا بودن هورمون‌های تنظیم کننده رشد است (Thambiraj et al., 2012).

        از طرفی دیگر، آفات کشاورزی می­توانند اثرات قابل توجهی روی گیاهان داشته باشند و می­توانند بطور قابل توجهی عملکرد دانه را کاهش دهند و اثرات مخربی را بهمراه داشته باشند (Chatterjee et al., 2021: Seetharamu et al., 2020). با توجه به اهمیت بالای گیاه روغنی سویا و اهمیت بالای استفاده از عناصر ریزمغذی و ترکیبات آلی برای رسیدن به حداکثر عملکرد، ارزیابی کاربرد محلول­پاشی با این عناصر در جهت افزایش عملکرد در شرایط حضور و عدم حضور آفات مکنده انجام شد.

 

مواد و روش­ها

        به‌منظور ارزیابی اثر محلول‌پاشی محرک­های رشد و بور بر صفات درصد پروتیین و روغن سویا تحت شرایط کنترل و عدم کنترل آفات مزرعه  آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه  تکرار در سال 1397 در دو مکان شامل شهرستان علی‌آباد کتول روستای نصرت‌آباد و ایستگاه تحقیقات عراقی محله گرگان اجرا شد. این پژوهش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و دو تیمار آفت مکنده در دو سطح حضور و عدم حضور آفت مکنده و محلول‌پاشی در هشت سطح (اسیدآمینه، عصاره جلبک دریایی، اسیدهیومیک، بور، اسیدآمینه+بور، عصاره جلبک دریایی + بور، اسیدهیومیک + بور و شاهد یا عدم محلول‌پاشی) انجام شد. مقدار مصرف در هکتار طبق دستورالعمل درج شده بر روی محصول توسط شرکت‌های سازنده معتبر از جمله اگریکس آلمان، آوان یوروپ اسپانیا، سبز محصول داتیس ایران، گرین هاوس ایتالیا به ترتیب در مراحل R، V5 و V7 اعمال گردید.

 

جدول 1: پارامترهای هواشناسی سال 1397 ایستگاه سینوپتیک  علی آباد

پارامتر (ماه/سال) میانگین دما	(درجه سانتی‌گراد) مجموع	بارندگی  (میلی‌متر)	میانگین ساعت آفتابی	میزان تبخیر پتانسیل (میلی‌متر)
اردیبهشت	1/20	6/16	199	1/130
خرداد	7/25	7/4	4/251	3/200
تیر	31	4/23	7/304	8/263
مرداد	2/30	3/21	7/192	8/256
شهریور	8/26	2/9	8/254	5/188
مهر	8/20	5/54	9/229	2/13
آبان	4/15	3/47	8/164	6/62
آذر	5/11	8/43	117	7/29

 

 

جدول 2: پارامترهای هواشناسی مربوط به ایستگاه تحقیقات عراقه محله

پارامتر (ماه/سال) میانگین دما	(درجه سانتی‌گراد) مجموع	بارندگی  (میلی‌متر)	میانگین  ساعت آفتابی	میزان تبخیر پتانسیل (میلی‌متر)
اردیبهشت	7/20	2/34	45/7	52/4
خرداد	9/25	6/28	42/8	77/6
تیر	0/28	8/40	72/7	75/6
مرداد	7/28	7/15	67/8	67/6
شهریور	4/27	2/21	82/7	72/5
مهر	9/21	5/68	72/6	85/3
آبان	8/15	1/42	57/5	07/2
آذر	5/10	8/66	27/4	15/1

 

جدول 3: مشخصات فیزیکی و شیمیایی خاک مزرعه مورد آزمايش (برحسب ppm)

مس ppm	روی ppm	منگنز ppm	آهن ppm	پتاسیم قابل جذب ppm	نیتروژن قابل جذب (%)	فسفر قابل  جذبppm	کربن آلی (%)	عمق
4/1	4/0	8/5	1/5	482	11/0	4/5	1/1	30-0

 

 

عملیات کشاورزی: پس از اجرای عملیات زراعی بر اساس نقشه طرح اقدام به کشت گردید. هر کرت شامل شش خط کاشت به طول پنج متر بود. فاصله بین ردیف‌ها 50 سانتی‌متر، فاصله روی ردیف‌ها 10 سانتی‌متر و فاصله بین تکرارها دو متر و آبیاری به‌صورت قطره‌ای با استفاده از نوارهای تیپ بود. زمانی که رنگ غلاف‌های سویا به رنگ قهوه‌ای زرد یا سفید استخوانی شده، برداشت انجام شد. برای برداشت از هر کرت فرعی از دو ردیف وسط با حذف مجموعاً یک متر از ابتدا و انتهای هر ردیف انجام شد. در طول فصل رشد گیاه، مزارع دو مکان علی‌آباد کتول روستای نصرت‌آباد و عراقی محله گرگان مرتب مورد بازدید و بررسی قرار گرفتند. آزمایش در دو شرایط حضور و عدم حضور آفات مکنده­ای از جمله تریپس و عسلک انجام گرفت که در شرایط عدم حضور آفت با مشاهده اولین حضور آفات مکنده اقدام به مبارزه شیمیایی طی چندین نوبت سمپاشی صورت گرفت و آفات به طور کامل کنترل گردید و در طول فصل رشد سویا به منظور کنترل کامل آفات بازدید های مکرر انجام می‌شد. سموم مورد استفاده شامل کونفیدور (نیم لیتر در هکتار) استامی پراید (نیم کیلو در هکتار) و بیسکایا ( 200 سی‌سی در هکتار) بوده است.

صفات مورد بررسی: برای بررسی تعداد غلاف در بوته در مرحله رسیدگی محصول از هر قطعه مورد اندازه‌گیری، 10 بوته به‌طور تصادفی انتخاب و کلیه غلاف‌های یک، دو و سه دانه‌ای بارور شمارش شدند. سپس میانگین آن‌ها به‌عنوان تعداد غلاف در بوته منظور شد. برای بررسی تعداد دانه در بوته، از هر مزرعه به‌طور تصادفی 10 بوته انتخاب شدند و تعداد دانه‌های آن‌ها شمارش شدند و سپس میانگین آن‌ها به‌عنوان تعداد دانه در هر بوته منظور شد. برای بررسی تعداد دانه در غلاف، از هر مزرعه به‌طور تصادفی 10 بوته انتخاب شد و از هر بوته به‌طور تصادفی 10 غلاف انتخاب شد و سپس تعداد دانه‌های آن‌ها شمارش و میانگین آن‌ها به‌عنوان تعداد دانه در هر بوته منظور شد. برای بررسی وزن هزار دانه تعداد 100 دانه به‌صورت دستی شمارش شده و سپس وزن آن‌ها در عدد 10 ضرب شد و به‌عنوان وزن هزار دانه برحسب گرم تعیین گردید. برای بررسی عملکرد دانه، در هر قطعه انتخابی مساحتی حدود یک مترمربع برای محاسبه عملکرد در نظر گرفته شد. بوته‌های برداشت شده به مکانی مناسب انتقال داده شد. پس از گذشت 6 تا 10 روز هنگامی که غلاف‌ها خشک شدند و رطوبت دانه به حدود 12-10 درصد رسید، غلاف‌های برداشت شده به‌صورت دستی کوبیده شده تا تمام دانه‌ها از غلاف‌ها خارج شدند. سپس به‌وسیله غربال و بادکش کردن بقایای گیاهی (پوسته غلاف) باقی‌مانده از دانه‌های سویا جدا شد. سپس عملکرد دانه برحسب کیلوگرم در هکتار محاسبه شد.

        پس از اتمام جمع‌آوری دانه از واحد سطح علامت‌گذاری شده، تمام بوته‌های موجود در سطح مشخص شده (یک مترمربع) کف‌بر شده و به‌مدت 72 ساعت در دستگاه آون با دمای 75 درجه سانتی‌گراد قرار داده شدند و سپس وزن خشک نمونه‌ها با ترازویی با دقت 01/0 گرم تعیین گردید. در نهایت با اضافه نمودن وزن دانه‌ها، عملکرد بیولوژیکی در هر واحد آزمایشی حاصل شد. شاخص برداشت دانه نیز از نسبت محصول دانه به عملکرد بیولوژیکی به دست آمد.

        برای بررسی درصد روغن، ابتدا بذرهای سویا بوجاری و سپس آسیاب شدند. به‌منظور روغن‌گیری از هر واحد آزمایشی، چهار گرم نمونه وزن شده را در کاغذ صافی پیچانده و بعد وزن اولیه آن با ترازوی چهار رقم اعشار اندازه‌گیری گردید. سپس در کارتوش مخصوص دستگاه روغن‌گیری قرار داده شد. حلال ان-‌هگزان نیز در کاپ‌های مخصوص دستگاه سوکسله ریخته شد و به‌مدت سه ساعت در دمای 70 درجه سانتی‌گراد در دستگاه قرار گرفت. پس از مدت زمان مذکور نمونه‌ها در آون در دمای 60 درجه سانتی‌گراد به‌مدت 48 ساعت و پس از تبخیر حلال در ظرف مخصوص نگهداری گردید و سپس وزن ثانویه آن با ترازوی چهار رقم اعشار اندازه‌گیری خواهد شد و در آخر درصد روغن از رابطه‌ زیر محاسبه شد (Die, 2007).

رابطه 1:

100 × (وزن اولیه نمونه /وزن ثانویه نمونه –وزن اولیه نمونه) =درصد روغن

 

        برای بررسی درصد پروتئین دانه از طریق اندازه‌گیری درصد نیتروژن کل دانه با استفاده از روش کجلدال و ضرب‌ کردن آن در 25/6 محاسبه شد (Yazdi et al., 2021).

 

تجزیه و تحلیل آماری 

        پس از آزمون همگن بودن واریانس خطای دو سال برای هر صفت (آزمون بارتلت) تجزیه واریانس مرکب انجام شد. تجزيـه آمـاري داده‌ها شامل تجزیه واریانس با استفاده از نرم‌افزار  SAS 9.1و مقايسه ميانگين صفات مورد ارزيابي با آزمون LSD در سطح احتمال پنج درصد و از طریق برش دهی اثرات متقابل انجام شد و سپس و رسم نمودارها با نرم­افزار Excel انجام گرفت. 

 

نتایج 

تعداد دانه در غلاف: تجزیه واریانس مرکب داده­ها نشان داد  اثر متقابل دوگانه مکان × شرایط و اثر سه گانه مکان × شرایط× تیمار محلول پاشی برای صفت تعداد دانه در غلاف در اسطح احتمال یک درصد معنی­داری شد(جدول 4).  برهمکنش تیمارها نشان داد که تیمار شاهد در شرایط کنترل آفات با میانگین 94/2 دانه در عراقه محله از تعداد دانه در غلاف بیشتری برخوردار بود که با تیمار بور، جلبک دریایی + بور و هیومیک اسید + بور اختلاف معنی‌داری نداشت و نسبت به کم­ترین مقدار آن در تیمار با اسیدآمینه در همین شرایط و محلول‌پاشی جلبک دریایی + بور در شرایط عدم کنترل آفات به میزان 36 درصد تعداد دانه در غلاف را افزایش داد.

وزن صد دانه: جدول تجزیه واریانس حاکی از اثر معنی­دار تیمار ساده شرایط و اثر متقابل سه گانه مکان × شرایط× تیمار محلول پاشی برای صفت وزن صد دانه بود (جدول 4). نتایج مقایسه میانگین دیتاها نشان داد که بیشترین وزن صد دانه در علی آباد کتول و شرایط عدم کنترل آفت و محلول پاشی با هیومک اسید مشاهده شد (شکل­های 2). به طوری که بیشترین و کم­ترین وزن صد دانه در عراقه محله از تیمار شاهد در شرایط عدم کنترل آفت مکنده و تیمار شاهد در شرایط کنترل آفت با میانگین‌های 87/22 و 14 گرم حاصل شد. درحالی ‌که در علی‌آباد بالاترین وزن هزار دانه از محلول‌پاشی با جلبک دریایی با میانگین 89/29 گرم در شرایط عدم کنترل آفت و کم­ترین آن از محلول‌پاشی با اسیدآمینه در شرایط کنترل آفت با میانگین 36/15 گرم به دست آمد.

 

 

 

 

شکل 1: اثر اصلی مکان (الف)، شرایط (ب) و تیمارهای (ج) بر تعداد دانه در غلاف در عراقه محله و علی‌آباد.

T1= اسیدآمینه، T2= هیومیک­اسید، T3= جلبک دریایی، T4= بور، T5= اسیدآمینه+ بور، T6= جلبک دریایی+ بور،

 T7= هیومیک­اسید + بور، T8= شاهد

 

شکل 2: اثر اصلی مکان (الف)، شرایط (ب) و تیمارهای (ج) بر وزن هزار دانه در عراقه محله و علی‌آباد.

T1= اسیدآمینه، T2= هیومیک­اسید، T3= جلبک دریایی، T4= بور، T5= اسیدآمینه+ بور،

 T6= جلبک دریایی+ بور، T7= هیومیک­اسید + بور، T8= شاهد

 

 

تعداد دانه در بوته: طبق نتایج تجزیه واریانس اثر ساده مکان و تیمار محلول پاشی برای صفت تعداد دانه در بوته در سطح احتمال یک درصد معنی­دار شد (جدول 4). مقایسه میانگین اثر اصلی مکان نشان داد که در علی آباد کتول با میانگین 52 دانه در بوته نسبت به سال مکان دوم 28 درصد از تعداد دانه در بوته بیش­تری برخوردار بود و بیشترین تعداد دانه در شرایط محلول پاشی با هیومیک اسید و کم­ترین تعداد دانه در بوته از محلول‌پاشی هیومیک اسید + بور با میانگین 61/37 حاصل شد (شکل 1).

 

 

 

 

 

 

شکل 3: اثر اصلی مکان (الف)، شرایط (ب) و تیمارهای (ج) بر تعداد دانه در بوته در عراقه محله و علی‌آباد.

T1= اسیدآمینه، T2= هیومیک­اسید، T3= جلبک دریایی، T4= بور، T5= اسیدآمینه+ بور،

 T6= جلبک دریایی+ بور، T7= هیومیک­اسید + بور، T8= شاهد

 

 

عملکرد دانه: طبق نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس مرکب اثر متقابل دوگانه تیمار مکان × شرایط ، شرایط × تیمار محلول پاشی و مکان × تیمار محلول پاشی برای صفت عملکرد دانه اثر معنی­داری را در سطح احتمال پنج درصد نشان دادند (جدول 4). مقایسه میانگین اثر متقابل مکان × شرایط برای صفت عملکرد دانه نشان داد که شرایط عدم کنترل آفت در عراقه محله با میانگین 83/3908 کیلوگرم در هکتار از عملکرد دانه بیش­تری برخوردار بود که با علی‌آباد در این شرایط و شرایط کنترل آفت در یک گروه آماری قرار گرفت و نسبت به کم­ترین میزان آن در شرایط عدم کنترل آفت در مکان اول 26 درصد میزان عملکرد دانه را افزایش داد (شکل 4).  مقایسه میانگین اثر متقابل مکان × تیمار محلول پاشی نشان داد که با محلول‌پاشی بر میزان عملکرد دانه افزوده می‌شود به‌ طوری که بالاترین آن از محلول‌پاشی با هیومیک اسید + بور با میانگین 33/4203 کیلوگرم در هکتار به دست آمد که بقیه سطوح تیمار در علی‌آباد تفاوت معنی‌داری نداشت. کم­ترین میزان این صفت نیز با میانگین 47/2342 کیلوگرم در هکتار از تیمار شاهد در عراقه محله حاصل شد (شکل 4). 

 

 

شکل 4: اثر اصلی مکان (الف)، شرایط (ب) و تیمارهای (ج) بر عملکرد دانه در عراقه محله و علی‌آباد.

T1= اسیدآمینه، T2= هیومیک­اسید، T3= جلبک دریایی، T4= بور، T5= اسیدآمینه+ بور، T6= جلبک دریایی+ بور،

 T7= هیومیک­اسید + بور، T8= شاهد

 

 

عملکرد بیولوژیک: تجزیه واریانس مرکب داده­ها نشان داد که اثر ساده تیمار مکان برای عملکرد بیولوژیک در در سطح احتمال یک درصد اثر معنی‌داری را نشان داد  (جدول 4). بیشترین  عملکرد بیولوژیک در مکان دوم (علی آباد) با 69/13492 کیلوگرم در هکتار بود که نسبت به مکان دوم افزایشی 23 درصدی را نشان داد (شکل 5).

شاخص برداشت: بر اساس تجزیه واریانس مرکب، 

شاخص برداشت تحت تأثیر مکان در سطح احتمال خطای یک درصد تفاوت معنی‌داری را ایجاد کرد (جدول 4). نتایج مقایسه میانگین اثر اصلی مکان نشان داد که مکان اول (عراقه محله) با میانگین 63/32 کیلوگرم در هکتار از شاخص برداشت بیش­تری برخوردار بوده به طوری  که نسبت به مکان دوم افزایشی  15 درصد شاخص برداشت مشاهده شد (شکل 6).

 

 

 

شکل 5: اثر اصلی مکان (الف)، شرایط (ب) و تیمارهای (ج) بر عملکرد بیولوژیک در عراقه محله و علی‌آباد در سال 1397.

T1= اسیدآمینه، T2= هیومیک­اسید، T3= جلبک دریایی، T4= بور، T5= اسیدآمینه+ بور، T6= جلبک دریایی+ بور،

 T7= هیومیک­اسید + بور، T8= شاهد

 

 

 

شکل 6: اثر اصلی مکان (الف)، شرایط (ب) و تیمارهای (ج) بر شاخص­برداشت در عراقه محله و علی‌آباد 

T1= اسیدآمینه، T2= هیومیک­اسید، T3= جلبک دریایی، T4= بور، T5= اسیدآمینه+ بور، T6= جلبک دریایی+ بور،

 T7= هیومیک­اسید + بور، T8= شاهد

 

 

درصد پروتئین: آنالیز مرکب داده های نشان داد که اثر ساده تیمار محلول­پاشی و اثر متقابل دوگانه تیمار مکان × تیمار محلول­پاشی برای صفت درصد پروتئین اثر معنی­داری را در سطح احتمال یک درصد نشان دادند (جدول 4). مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که بین دو مکان مورد مطالعه و همچنین شرایط حضور و یا عدم حضور آفت مکنده از نظر درصد پروتئین دانه تفاوت معنی دار وجود نداشت. مقایسه­های میانگین همچنین نشان دادند که تیمار محلول پاشی با بور با میانگین میانگین 54/35 درصد بیشترین درصد پروتئین برگ و محلول پاشی با اسید آمینه و تیمار شاهد از کمترین درصد پروتئین برخوردار بودند (شکل 7).

درصد روغن: براساس تجزیه واریانس مرکب داده ها اثر ساده تیمار محلول پاشی در سطح احتمال یک درصد و اثر متقابل تیمار مکان × تیمار محلول­پاشی در سطح احتمال 5 درصد اثر معنی­داری را نشان داد (جدول 4). براساس مقایسه میانگین میزان روغن دانه­های تولیدی در دو مکان عراقه محله و علی­آباد و هم­چنین در شرایط حضور و عدم حضور آفت مکنده یکسان و در محدوده 22 درصد بود (شکل 8). همچنین بیشترین درصد روغن در تیمار محلول‌پاشی با اسیدآمینه + بور و محلول‌پاشی با هیومیک اسید به‌ترتیب با میانگین‌های 23 و 09/22 درصد و کم­ترین مقدار درصد روغن به تیمار شاهد با میانگین 02/20 درصد مشاهده شد (شکل 8).

 

 

 

 

شکل 7: اثر اصلی مکان (الف)، شرایط (ب) و تیمارهای (ج) بر میزان پروتئین در عراقه محله و علی‌آباد.

T1= اسیدآمینه، T2= هیومیک­اسید،  T3= جلبک دریایی،  T4= بور،  T5= اسیدآمینه + بور،  T6= جلبک دریایی+ بور،

 T7= هیومیک­اسید + بور، T8= شاهد

 

 

 

     

شکل 8: اثر اصلی مکان (الف)، شرایط (ب) و تیمارهای (ج) بر میزان روغن در عراقه محله و علی‌آباد در سال 1397.

T1= اسیدآمینه، T2= هیومیک­اسید، T3= جلبک دریایی، T4= بور، T5= اسیدآمینه+ بور، T6= جلبک دریایی+ بور

، T7= هیومیک­اسید + بور، T8= شاهد

 

 

بحث 

        این مطالعه با هدف بررسی اثر محلول‌پاشی با محرک­های رشد و بور بر اجزای عملکرد و درصد پروتیین و روغن سویا تحت شرایط کنترل و عدم کنترل آفات مزرعه انجام شد. نتایج این مطالعه تأثیر معنی­داری برای محرک­های رشد و شرایط کنترل آفت و عدم کنترل آفت بر روی تعداد دانه در غلاف را نشان نداد. در مطالعه­ای کاربرد ترکیبی از اسید هیومیک و عصاره جلبک دریایی باعث افزایش تعداد دانه در غلاف گیاه شنبلیله گردید (Abuhamzeh et al., 2020). این نتایج مغایر با نتایج گزارش شده توسط دیگر مطالعات برای اثرات هیومیک اسید بر تعدا دانه در غلاف در نخود تحت شرایط تنش شوری می­باشد (Abhari and Gholinezhad, 2019). اختلاف بین مطالعه حاضر و دیگران احتمالا بعلت شرایط تنشی در مطالعات دیگران است که محلول پاشی تحت شرایط تنشی ممکن است بهتر پاسخ می­دهد. این نتایج همچنین مغایر با نتایج گزارش شده توسط دیگر مطالعات برای اثرات هیومیک اسید بر روی گندم تحت شرایط تنش می­باشد  و دلیل اختلاف بین مطالعه حاضر و دیگران بعلت ارقام مورد استفاده و شرایط تنشی می­باشد (Shirvanian et al., 2022). نتایج این مطالعه برای وزن صد دانه نشان داد بیشترین میزان وزن صد دانه تحت شرایط محلول پاشی با جلبک دریایی بدست آمد.. در یک مطالعه به ‌منظور بررسی کاربرد عصاره جلبک دریایی و کود گوگرد بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا گزارش کردند که مصرف سه لیتر در هکتار عصاره جلبک دریایی نسبت به شاهد موجب وزن هزار دانه گردید. هم­چنین در تحقیقی مشابه، محلول‌پاشی جلبک دریایی تأثیر معنی‌داری بر وزن هزار دانه ذرت داشت (Ahmadi et al., 2020). این نتایج همچنین مغایر با دیگر مطالعات برای اثرات مثبت هیومیک اسید بر وزن صد دانه در گیاه لوبیا قرمز است (Yousefi Rad and Masomi Zavarian, 2017).

        بیشترین تعداد دانه در شرایط محلول پاشی با هیومیک اسید و کم­ترین تعداد دانه در بوته از محلول‌پاشی هیومیک اسید + بور بدست آمد. این نتایج همراستا با مطالعات قبلی برای اثرات بور است. در یک مطالعه که توسط برخی از پژوهش‌گران انجام شدگزارش کرده­اند که تعداد دانه در غلاف عدس تحت تاثیر محلول پاشی با بور قرار گرفت (Safari et al., 2019). مشخص شده است که بور با تأثیر بر میزان کلروفیل برگ‌ها و افزایش ایندول استیک اسید باعث تأخیر در پیری گیاه و در نتیجه طولانی‌ شدن دوره فتوسنتز می‌شود که باعث بهبود تولید کربوهیدرات‌ها و انتقال آن‌ها به غلاف‌ها و دانه‌های در حال رشد می‌شود. در مطالعه­ای گزارش شد که میانگین تعداد دانه در غلاف 24/1 عدد در مزارع آلوده نسبت به میانگین تعداد دانه در غلاف در مزارع سالم 06/2 عدد به‌طور قابل توجهی کم­تر بود (Amiri et al., 2018) که همراستا با نتایج این مطالعه می­باشد.

        نتایج این مطالعه نشان داد که آفت­ها تأثیر قابل توجهی بر روی کاهش عملکرد دانه داشتند. این نتایج همراستا با دیگر مطالعات برای اثرات منفی آفت­ها بر روی عملکرد دانه است (Chatterjee et al., 2021: Seetharamu et al., 2020). طبیعی است که آفت­ها بدلیل زیانی که به محصولات وارد می­کنند باعث کاهش عملکرد دانه شوند. یافته­های این مطالعه همچنین حاکی از آن بود که  مکان جغرافیایی اثر معنی­داری بر روی عملکرد بیولوژیک سویا دارد. مطالعاتی که با استفاده از مدلسازی به بررسی تأثیر شرایط آب و هوایی بر روی رشد سویا پرداختند، نشان دادند که رشد این گیاه بطور قابل توجهی تحت تأثیر شرایط آب­و هوایی قرار می­گیرد (Abd El Baki et al., 2020). هر گیاهی دارای شرایط خاص خود می­باشد و طبیعی است که تحت تأثیر شرایط محیطی و اقلیمی، عملکرد بیولوژیکی متفاوتی را نشان دهد. همچنین نتایج حاکی از تأثیر آفت­ها بر کاهش عملکرد سویا بودند که این نتایج همراستا با مطالعات قبلی برای محصولات زراعی (Gagic et al., 2019). متغیر دیگری که با عملکرد بیولوژیک ارتباط نزدیکی دارد، شاخص برداشت است که نتایج مشابهی با عملکرد بیولوژیک را نشان داد که این بعلت محاسبات آن­ها می­باشد. در این مطالعه هیومیک اسید تأثیر معنی­داری بر ری عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت نداشت. مغایر با نتایج این مطالعه، در یک پژوهش که به بررسی اثر سطوح مختلف هیومیک اسید بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه سویا پرداخته شد، گزارش شد که بیش­ترین عملکرد دانه از محلول‌پاشی اسید هیومیک به دست آمد؛ زیرا این اسید آلی از طریق بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی شرایط مساعدی را برای رشد مطلوب‌تر گیاه فراهم می‌کند لذا باعث افزایش عملکرد سویا گردید (El-Baz et al., 2012)،  در واقع اسید هیومیک با بهبود جذب مواد مغذی و محتوای کلروفیل برگ، کارایی فتوسنتزی را افزایش داده و در نتیجه باعث افزایش عملکرد می­شود (Khoshmaram and Arshad, 2016). اسید هیومیک دارای طیف وسیعی از ترکیبات آلی مانند اسیدهای آمینه است و سطح اسیدهای آمینه را در گیاهان بهبود می بخشد و در نتیجه رشد و عملکرد گیاه را بهبود می بخشد.علت عدم کارایی آن در مطالعه­ی حاضر ممکن است بدلیل عدم نیاز گیاه برای آن و یا استفاده آن رد بخش­های دیگر می­باشد.

        در این مطالعه عنصر بور نیز بر روی شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک تأثیر معنی­داری نداشت.  گزارش شده است که وجود عنصر بور یا تحریک هورمون اکسین باعث رشد رویشی، شاخه‌بندی و فتوسنتز بیش­تر و تولید دانه‌های زیاد­تر و عملکرد بیش­تر در کلزا می‌شود. افزایش عملکرد دانه در تیمار محلول‌پاشی بور علت‌های مختلفی می‌تواند داشته باشد که می‌توان دلیل آن را این طور بیان نمود که با مصرف بور، فتوسنتز سطح برگ و کارایی برگ­های گیاه ذرت شیرین افزایش یافت. گزارش شده است که کاربرد برگی بور در مراحل اولیه رشد ذرت 4) تا 6 برگی) برای عملکردهای بالا بیش­تر سودمند بود (Kaur and Nelson, ) اختلاف بین مطالعه حاضر و مطالعات پیشین ممکن است بعلت نوع گیاه و سطوح مصرفی باشد.

        نتایج برای درصد پروتئین نشان داد که بین دو مکان مورد مطالعه و همچنین شرایط حضور و یا عدم حضور آفت مکنده از نظر درصد پروتئین دانه تفاوت معنی دار وجود نداشت. با این­حال، تیمار محلول پاشی با بور با میانگین میانگین 54/35 درصد بیشترین درصد پروتئین برگ و محلول پاشی با اسید آمینه و تیمار شاهد از کمترین درصد پروتئین برخوردار بودند. در بیان علت افزایش در محتوای پروتئین بذور با کاربرد عناصر ریزمغذی روی و بور باید گفت که روی به‌طور مستقیم در هر دو پروسه بیان ژن و سنتز پروتئین نقش دارد. محققان به این نتیجه رسیدند که تأثیر محلول‌پاشی بور ممکن است به نقش این عنصر در واکنش‌های متابولیکی اساسی و تسریع در سنتز پروتئین مربوط باشد. از طرفی بور در سنتز یکی از بازهای سازنده RNA نقش دارد (Mirnia and Habibzadeh, 2007).

        بر اساس یافته­های این مطالعه، بیشترین درصد روغن در تیمار محلول‌پاشی با اسیدآمینه + بور و محلول‌پاشی با هیومیک اسید به‌ترتیب با میانگین‌های 23 و 09/22 درصد و کم­ترین مقدار درصد روغن به تیمار شاهد با میانگین 02/20 درصد مشاهده شد. به‌نظر می‌رسد که اسیدآمینه با افزایش نسخه‌برداری mRNA، در فعال‌سازی فرآیندهای تشکیل اسیدهای چرب، افزایش جذب، انتقال عناصر، افزایش رشد زایشی و افزایش میزان روغن در گیاهان موجب بهبود ویژگی‌های کیفی شده باشند (Thomas et al., 2009). در این آزمایش با محلول‌پاشی اسیدآمینه با تخصیص بیش­تر مواد فتوسنتزی به قسمت‌های زایشی موجب افزایش درصد روغن گردید. در بیان تأثیر بور در افزایش میزان روغن بذور بیان شد که در حضور عنصر بور به ‌دلیل افزایش فعالیت تعدادی از آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان و بهبود فعالیت غشاهای لیپیدی، مقدار روغن دانه افزایش می‌یابد (Roshan et al., 2015). در آزمایشی که بر روی سویا صورت گرفت مشخص گردید که دو بار محلول‌پاشی بور نسبت به شاهد باعث افزایش 4 درصدی میزان روغن سویا گردید (Movahedi et al., 2018).

 

نتیجه گیری نهایی

        در مجموع، بین اجزای عملکرد فقط تعداد دانه در بوته تحت تأثیر تیمار محلول‌پاشی معنی‌‌دار شد. درحالی که صفات عملکرد دانه، بیولوژیکی و شاخص برداشت تحت تأثیر این تیمار معنی‌دار نشدند. در این پژوهش کاربرد جلبک دریایی موجب افزایش سبب افزایش تعداد دانه در سویا گردید. بررسی صفات فیزیولوژیکی سویا نشان داد که درصد روغن و پروتئین تحت تأثیر محلول‌پاشی قرار گرفتند. به‌طوری که محلول‌پاشی با عناصر میکرو کامل با تأثیر غیرمستقیم عناصر ریزمغذی در افزایش جذب نیتروژن باعث شد که گیاه با در دسترس داشتن عناصر کم‌مصرف استفاده بیش­تر و بهینه‌ای از نیتروژن موجود در خاک کرده و در نتیجه پروتئین‌سازی افزایش یافت. هم­چنین اسیدآمینه و پتاسیم نقش مهمی در مسیر بیوشیمیایی سویا و هم­چنین نقش عمده‌ای در فعالیت‌های فیزیولوژیکی و سیستم آنزیمی گیاه که متابولیسم مواد فتوسنتزی و تبدیل آن‌ها به روغن را کنترل می‌کنند، ایفا نمود.

 

 

 

 

 

References

Abd El Baki, H. M., Raoof, M. and Fujimaki, H. (2020). Determining irrigation depths for soybean using a simulation model of water flow and plant growth and weather forecasts. Agronomy. 10(3): 369.

Abhari, A. and Gholinezhad, E. (2019). Effect of humic acid on grain yield and yield components in chickpea under different irrigation levels. Journal of Plant Physiology and Breeding. 9(2): 19-29.

Abuhamzeh, M., Pazaki, A. and Monem, R. (2020). Application of different methods and algae extract for improving yield components of fengreek. Sixth international conference of new ideas in agriculture, environment and tourism. Tehran. [Persian].

Aghighi Shahverdi, M., Omidi, H. and Tabatabaei, S. J. (2017). The effect of foliar application of iron, boron, and selenium on the root morphological characteristics and the photosynthetic pigment contents of Stevia (Stevia rebaudiana Bertoni) medicinal plant under sodium chloride salinity. Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research. 12(47): 1-18.

Ahmadi, F., Pasari, B. and Javaheri, M. (2020). Study the corn (Zea mays L.) response to the application of various chemical, nano, nano-biological fertilizers and organic extract of seaweed. Journal of Plant Ecophysiology. 12(2): 188-203.

Amiri, A. M., Dadashi, M. R. and Faraji, A. (2018). Investigation of Affecting Factors on Soybean (Glycine max L.) Pod Abnormality in Gorgan. Ikufīziyuluzhī-i Giyāhān-i Zirā̒ī. 46 (2): 354-368.

Aminifard, M. H. and Khandan, S. (2019). The effect of different levels of seaweed extract on the growth, yield and biochemical characteristics of bitter squash (Momordica charantia L.). Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research. 13(52): 56-66.

Anderson, W. K. (2010). Closing the gap between actual and potential yield of rainfed wheat. The impacts of environment, management and cultivar. Field Crops Research. 116(1-2): 14-22.

Chatterjee, S., Gangopadhyay, C., Bandyopadhyay, P., Bhowmick, M. K., Roy, S. K., Majumder, A. and Chattopadhyay, C. (2021). Input-based assessment on integrated pest management for transplanted rice (Oryza sativa) in India. Crop Protection. 141: 105444.

Die, F. (2007). Chemistry World, Classic Kit: Soxhlet extractor. 461: 232-2.

El-Baz, S. M., Abbas, E. E., and Mostafa, R. A. (2012). Effect of sowing dates and humic acid on productivity and infection with rot diseases of some soybean cultivars cultivated in new reclaimed soil. International Journal of Agricultural Research. 7(7): 345-357.

Gagic, V., Marcora, A. and Howie, L. (2019). Additive and interactive effects of pollination and biological pest control on crop yield. Journal of Applied Ecology. 56(11): 2528-2535.

Ghasemian, V., Ghalavand, A., Soroosh zadeh, A. and Pirzad, A. (2010). The effect of iron, zinc and manganese on quality and quantity of soybean seed. Journal of Phytology 2(11): 73-79.

Kaur, G. and Nelson, K. A. (2014). Effect of foliar boron fertilization of fine textured soils on corn yields. Agronomy, 5(1), 1-18.

Khoshmaram F. and Arshad M. )2016(. Effect of foliar application of humic acid and zinc on yield of Early CH tomato cultivar. Proceeding of 9th Iranian Congress of Horticultural Sciences 25-28 January 2016, Shahid Chamran University Ahvaz, Iran, 1-4

Mirnia, S. and Habibzadeh, F. (2007). A Guide to Plant Nutrition. Takrang Press. 131 pp.

Modgil, R., Tanwar, B., Goyal, A. and Kumar, V. (2021). Soybean (Glycine max). Oilseeds: Health Attributes and Food Applications. Springer, pp. 1-46.

Movahedi, R., Khourgami, A. and Sayyahfar, M. (2018). Evaluation the effect of drought stress and foliar application of micronutrients on yield of two soybean cultivars (Glycin Max L.) in Khorramabad region. Journal of Plant Ecophysiology. 10(33): 43-54.

Mukesh, T. S., Sudhakar, T. Z., Doongar, R. C., Karuppanan, E. and Jitendra, C. (2013). Seaweed sap as alternative liquid fertilizer for yield and quality improvement of wheat. Journal Plant Nutrition. 36: 192-200.

Rouphael ,Y. and Colla G (2020). Biostimulants in agriculture. Frontiers in Plant Science. 11: 40-50.

Roshan, F., Moradi Telavat, M. and Siadat, S. A. (2015). Effect of foliar application of zinc sulfate at phonological growth stages on yield and yield components of spring safflower cultivars. Journal of Crops Improvement. 17(4): 1063-1074.

Safari, D. (2019). Foliar application of zinc and boron on yield and yield components of pea under Kermanshah condition. Journal of Plant Ecology. 15 (1): 25-33.

Saini, H., Sourabh, V. and P. Saini. )2019(. Differential responses of Fe, Zn, B, Cu and Mg on growth and    quality attributes of fruit crops. Journal of Pharmacology and Photochemistry. 8(5):1–5.

Seetharamu, P., Swathi, K., Dhurua, S., Suresh, M., Govindarao, S. and Sreesandhya, N. (2020). Bioefficacy of chemical insecticides against major sucking insectpests on grain legumes in India-A review. Legume Research-An International Journal. 43(1): 1-7.

Sharifi Asl, R., Jasemi Manesh, M. and Mirzaie Haydari, M. (2020). The effect of humic acid on growth, yield, and some physiological parameters of wheat under salinity stress. Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research. 15(57): 10-22.

Shirvanian, M., Mojaddam, M., Lack, S., Alavifazel, M. and Marashi, S.K. (2020). The effect of humic acidic and cycocel amounts on yield, yield components and photosynthetic material remobilization of wheat (Triticum aestivum L.) under terminal drought stress conditions. Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research. 10.30495/IPER.2022.1953457.1776.

Soleimani Aghdam, M., Hassanpouraghdam, M., Paliyat, G. and Farmani, B. )2012(. The languageof calcium in postharvest life of fruits, vegetables, and flowers. Scientia Horticulturae. 144: 102-115.

Sridhar, S. and Rengasamy, R. (2010). Studies on the effect of seaweed liquid fertilizer on the flowering plant Tagetes erecta in field trial. Advances in Bioresearch. 1 (2): 29-34.

Taziki, F., Niakan, M., Ebadi, M. and Younes Abadi, M. (2022). Allelopathic effect of Sesamum indicum L. extract on growth parameters, photosynthetic system and proline osmolite in Glycine max (L.) Merrill and Ipomoea sp. Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research. 17(67): 78-92.

Thambiraj, J., Lingakumar, K. and Paulsamy, S. (2012). Effect of seaweed liquid fertilizer (SLF) prepared from Sargassum wightii and Hypnea musciformis on the growth and biochemical constituents of the pulse, Cyamopsis tetragonoloba (L.). Journal of Agricultural Research. 1 (1): 65-70.

Thomas, J., Mandal, A. K. A., Raj Kumar, R. and Chrodia, A. (2009). Role of biologically active amino acid formulations on quality and crop productivity of Tea (Camelia sp.). International Journal of Agricultural Research. 4: 228-36.

Yakhin, O.I., Lubyanov, A.A., Yakhin, I.A. and Brown, P.H. )2017(. Biostimulants in plant science: A global perspective. Frontiers in Plant Science. 7: 20–49.

Yazdi, M. A., Khavari, K. S., Bakhtiari, S. and Musa, A. J. (2012). Effects of planting methods on morpho-physiological traits, yield and yield components of forage corn (Zea mays L.) cultivars in saline condition. Journal of Agriculture. 4 (4): 333-341.

Yousefi Rad, M. and Masomi Zavarian, A. (2018). Effects of humic acid and mycorrhiza on morphological characteristics and nutrients concentration of red bean (Vigna unguiculata L.). Journal of Iranian Plant Ecophysiological Research. 12(48): 92-102.

.

 

113

---